Tài liệu Nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng dân quân tự vệ quân khu 1 giai đoạn hiện nay

Lời cam đoan Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Nguyễn Tiến Chung MỤC LỤC Trang TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHÍNH TRỊ CỦA LỰC LƯỢNG DÂN QUÂN TỰ VỆ QUÂN KHU 1 Dân quân tự vệ, chất lượng chính trị của lực lượng dân quân tự vệ Quân khu 1 1.2. Quan niệm, tiêu chí và những vấn đề có tính nguyên tắc nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng dân quân tự vệ Quân khu 1 Chương 2 THỰC TRẠNG, NGUYÊN NHÂN VÀ KINH NGHIỆM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHÍNH TRỊ CỦA LỰC LƯỢNG DÂN QUÂN TỰ VỆ QUÂN KHU 1 2.1. Thực trạng nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng dân quân tự vệ Quân khu 1 2.2. Nguyên nhân và kinh nghiệm nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng dân quân tự vệ Quân khu 1 Chương 3 YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP CƠ BẢN NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHÍNH TRỊ CỦA LỰC LƯỢNG DÂN QUÂN TỰ VỆ QUÂN KHU 1 GIAI ĐOẠN HIỆN NAY 3.1. Những yếu tố tác động và yêu cầu nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng dân quân tự vệ Quân khu 1 giai đoạn hiện nay 3.2. Những giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng dân quân tự vệ Quân khu 1 giai đoạn hiện nay 4 8 27 1.1. KẾT LUẬN DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 27 43 69 69 85 101 101 121 152 156 157 171 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Số TT Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt 01 Chủ nghĩa xã hội CNXH 02 Công tác đảng, công tác chính trị CTĐ,CTCT 03 Công nghiệp hoá, hiện đại hoá CNH,HĐH 04 Dân quân tự vệ DQTV 05 Quân đội nhân dân QĐND 06 Xã hội chủ nghĩa XHCN 07 Quân sự, quốc phòng QS,QP 08 Nhà xuất bản 09 Chính trị quốc gia CTQG 10 Giáo dục quốc phòng GDQP Nxb 4 MỞ ĐẦU 1. Giới thiệu khái quát về luận án Từ khi Luật Dân quân tự vệ được ban hành, hoạt động xây dựng lực lượng DQTV Quân khu 1 về chính trị đã được Đảng uỷ, Bộ Tư lệnh Quân khu và cấp uỷ, chính quyền các địa phương quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo. Nhờ đó, trình độ giác ngộ chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống và năng lực thực hiện chức trách, nhiệm vụ của lực lượng DQTV được nâng lên, góp phần tăng cường sự lãnh đạo của cấp uỷ, hiệu lực quản lý của chính quyền, giữ vững ổn định chính trị, an toàn xã hội ở địa phương, cơ sở. Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay, có rất nhiều vấn đề mới tác động đến ý thức chính trị lực lượng DQTV Quân khu 1. Đó là những vấn đề về biến đổi cơ cấu xã hội - giai cấp ở nước ta, sự phân hoá giầu nghèo, đặc biệt thành phần tham gia DQTV đa dạng, phức tạp; về xây dựng lực lượng tự vệ trong những doanh nghiệp không phải doanh nghiệp nhà nước… âm mưu “phi chính trị hoá” lực lượng vũ trang của các thế lực thù địch. Vì vậy, xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh về chính trị có ý nghĩa hết sức quan trọng, trong đó việc nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng DQTV là vấn đề then chốt. Công trình “Nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng DQTV Quân khu 1 giai đoạn hiện nay” góp phần làm rõ những vấn đề cơ bản về lý luận và thực tiễn; đề xuất những giải pháp cơ bản nâng cao chất lượng chính trị của lượng DQTV Quân khu 1 giai đoạn hiện nay. Thực hiện nhiệm vụ đó, tác giả luận án đã dựa trên nền tảng lý luận chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, đường lối đổi mới của Đảng; sử dụng kết quả nghiên cứu của một số công trình có liên quan đến đề tài luận án đã được công bố trong những năm gần đây. Đồng thời tác giả luận án đã tiến hành khảo sát thực tế hoạt động xây dựng lực lượng DQTV Quân khu 1 từ khi Luật Dân quân tự vệ được ban hành đến nay. Kết cấu luận án gồm: mở đầu; tổng quan vấn đề nghiên cứu; 3 chương (6 tiết); kết luận; danh mục các công trình khoa học của tác giả đã công bố liên quan đến đề tài luận án; danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. Trong quá trình 5 thực hiện luận án, một số nội dung nghiên cứu của đề tài luận án đã được tác giả công bố trong 4 bài báo ở các Tạp chí Quốc phòng toàn dân; Tạp chí Dân quân tự vệ & Giáo dục quốc phòng; Tạp chí Nghệ thuật quân sự Việt Nam. 2. Lý do lựa chọn đề tài Trong xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, xây dựng DQTV rộng khắp có chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc giữ vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng. Đây chính là sự kế thừa truyền thống, kinh nghiệm tổ chức lực lượng vũ trang trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc; vận dụng và phát triển sáng tạo học thuyết Mác - Lênin, tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh vào điều kiện lịch sử mới của đất nước và thời đại. Dân quân tự vệ là lực lượng vũ trang quần chúng, không thoát ly sản xuất, công tác là một bộ phận của lực lượng vũ trang nhân dân nước Cộng hoà XHCN Việt Nam, có nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu, chiến đấu, phục vụ chiến đấu, làm nòng cốt cùng toàn dân đánh giặc, bảo vệ địa phương, cơ sở. Trong thời bình, lực lượng DQTV có vai trò quan trọng bảo vệ sản xuất, phòng, chống khắc phục hậu quả thiên tai, bảo vệ Đảng, chính quyền, tính mạng tài sản của nhân dân. Trong chiến tranh, DQTV là lực lượng tại chỗ, giữ vai trò nòng cốt trong chiến đấu bảo vệ địa phương cơ sở; phối hợp với các đơn vị chủ lực tiến công tiêu diệt địch. Xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân vững mạnh về chính trị làm cơ sở nâng cao chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu là quan điểm nhất quán của Đảng Cộng sản Việt Nam. Vì thế, việc nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng DQTV luôn là vấn đề trung tâm, then chốt trong xây dựng lực lượng DQTV cả trong thời bình và khi đất nước có chiến tranh. Hiện nay, việc bảo đảm chất lượng chính trị của DQTV Quân khu 1 có nhiều thuận lợi, nhưng cũng đang đứng trước những khó khăn thách thức. Phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN làm cho cơ cấu xã hội -giai cấp biến đổi hết sức phức tạp. Những tiêu cực từ mặt trái của kinh tế thị trường đã và đang tác động đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, làm cho 6 một bộ phận bị suy thoái về chính trị, đạo đức, lối sống, trong đó có lực lượng DQTV. Thực tế đó càng đòi hỏi phải chăm lo xây dựng, nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng DQTV Quân khu 1. Chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch đang ráo riết thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ nhằm xóa bỏ CNXH ở nước ta. Để thực hiện mục tiêu này chúng tìm mọi thủ đoạn phá hoại sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đối với lực lượng vũ trang nhân dân, chia rẽ lực lượng vũ trang với nhân dân, phá hoại tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống của các lực lượng vũ trang nhân dân ta nói chung và lực lượng DQTV nói riêng. Những năm qua quán triệt các quan điểm, chủ trương của Đảng, Luật Dân quân tự vệ, hoạt động xây dựng lực lượng DQTV Quân khu 1 đã có chuyển biến tích cực trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện. Nhờ đó, chất lượng chính trị của lực lượng DQTV cơ bản được giữ vững, chất lượng tổng hợp được nâng lên, góp phần vào tăng cường sự lãnh đạo của cấp uỷ, hiệu lực quản lý của chính quyền, giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội ở địa phương, cơ sở. Tuy nhiên, do trình độ dân trí, nhất là của đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa trên địa bàn Quân khu 1 còn thấp. Đất nước phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN, toàn bộ hoạt động quản lý xã hội, trong đó có nội dung quản lý xây dựng DQTV chưa theo kịp sự phát triển kinh tế - xã hội. Còn có biểu hiện chưa nhận thức đầy đủ về vị trí, vai trò chiến lược của lực lượng DQTV trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nhìn chung, chất lượng chính trị của lực lượng DQTV Quân khu 1, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, vùng biên giới chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, hiệu quả hoạt động chưa cao, đặc biệt khi có tình huống phức tạp về chính trị, xã hội ở địa phương, cơ sở. Là người đã có thời gian khá dài công tác ở các cơ quan quân sự địa phương của Quân khu 1, vì vậy, tác giả lựa chọn vấn đề nghiên cứu “Nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng dân quân tự vệ Quân khu 1 giai đoạn hiện nay” làm đề tài luận án tiến sỹ chính trị học, chuyên ngành Xây dựng 7 Đảng và Chính quyền nhà nước. Đề tài không trùng lặp với các công trình nghiên cứu đã công bố những năm gần đây, phù hợp với mã số chuyên ngành Xây dựng Đảng và Chính quyền nhà nước. 3. Mục đích nghiên cứu của đề tài luận án Trên cơ sở nghiên cứu làm rõ những vấn đề cơ bản về lý luận, thực tiễn nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng DQTV Quân khu 1, góp phần xây dựng lực lượng DQTV Quân khu 1 vững mạnh hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu của đề tài lụân án: Nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng DQTV Quân khu 1. * Phạm vi nghiên cứu: Tập trung đi sâu nghiên cứu chất lượng chính trị và hoạt động nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng DQTV ở một số địa phương trên địa bàn Quân khu 1 kể từ khi có Luật Dân quân tự vệ đến nay. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài luận án * Đóng góp mới về khoa học của đề tài luận án: - Luận giải và nêu ra quan niệm chất lượng chính trị và nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng DQTV. - Rút ra những kinh nghiệm nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng DQTV Quân khu 1. - Đề xuất những giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng DQTV Quân khu 1 đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc giai đoạn hiện nay. *Ý nghĩa thực tiễn của đề tài luận án: Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho Đảng, Nhà nước mà trực tiếp là Đảng uỷ, Bộ tư lệnh Quân khu 1, cấp uỷ, chính quyền các tỉnh, thành phố trên địa bàn Quân khu xác định các chủ trương giải pháp nâng cao chất lượng chính trị lực lượng DQTV các địa phương, cơ sở. Luận án có thể làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu, giảng dạy môn CTĐ,CTCT và giáo dục quốc phòng trong các nhà trường quân đội. 8 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án 1.1. Những công trình nghiên cứu ở nước ngoài có liên quan đến đề tài luận án Ở Liên Xô đã có một số công trình nghiên cứu về lực lượng du kích trong chiến tranh giữ nước 1941 - 1945. Công trình Học thuyết Mác - Lênin về chiến tranh và quân đội của Bộ Quốc phòng Liên Xô, đã khái quát và phân tích hoạt động lãnh đạo của Đảng Cộng sản và Nhà nước Xô viết trong lãnh đạo, chỉ đạo, xây dựng tổ chức và hoạt động của lực lượng dân quân trong chiến tranh. Công trình này đã nêu rõ, ngay từ những ngày đầu của cuộc chiến tranh cùng với việc động viên quân đội, Đảng và Chính phủ Liên Xô đã “thành lập các sư đoàn dân quân. Ở Mátxcơva trong 4 ngày đã thành lập 11 sư đoàn gồm 137.000 người. Ở Lêningrát, số lượng dân quân đã vượt quá 300.000 người. Chiến tranh bước sang tháng thứ hai thì tất cả các thành phố, huyện lỵ trong nước đã xây dựng được những tiểu đoàn xung kích. Chỉ riêng ở thành phố Mátxcơva và tỉnh Mátxcơva đã có đến 187 tiểu đoàn” [60, tr.274-275]. Về chiến công của lực lượng du kích trong chiến tranh giữ nước, công trình này viết: “Trong những năm 1942 - 1943 ở các vùng lãnh thổ bị quân phát xít Đức chiếm đóng có trên một ngàn đội du kích hoạt động, gồm hàng chục vạn người Xô viết chiến đấu. Chỉ trong hai năm đầu của chiến tranh du kích đã tiêu diệt trên 300 ngàn quân chiến đóng, trong đó có 30 tên tướng, 6.636 sỹ quan, 1.520 phi công và bắt sống 2.747 tên. Trong thời gian ấy ở vùng sau lưng địch, du kích đã phá được 3.623 cầu, đánh đổ 1.000 đoàn xe lửa quân sự, phá huỷ và chiếm được 476 máy bay, 1.276 xe tăng và xe bọc thép, 541 khẩu pháo, 2.320 súng máy, 1.4645 xe hơi và nhiều máy móc dụng cụ chiến tranh khác. Du kích đã giúp bộ đội tiến công giải phóng nhiều tỉnh và nước cộng hoà”[60, tr.274]. Để đối phó với lực lượng du kích, Bộ tư lệnh phát xít Đức đã phải tung ra lực lượng rất lớn “Có đến 10% lực lượng quân Đức hoạt động ở mặt trận Xô 9 - Đức được sử dụng để chống lại du kích. Ngoài ra bọn phát xít phải dành nhiều lực lượng để tiến hành cái gọi là: “chiến tranh thụ động” chống du kích để bảo vệ các đường xe lửa và những đường giao thông quan trọng khác. Nhưng tất cả những biện pháp này đều không giúp bọn Hít le hạn chế đáng kể quy mô của phong trào du kích” [60, tr.275]. Về nguyên nhân của những thành công trong xây dựng lực lượng du kích đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của chiến tranh bảo vệ Tổ quốc XHCN, các công trình của Liên Xô đều thống nhất cho rằng, “cái chính để bảo đảm thắng lợi trong cuộc đấu tranh chống quân thù là ngay từ đầu đã xây dựng được những tổ chức đảng bí mật vững chắc, trong quá trình đấu tranh, những tổ chức này đã phát triển một đội ngũ đông đảo và đã lãnh đạo phong trào du kích rộng rãi” [60, tr.274]. Từ vai trò và thành tích của lực lượng du kích trong chiến tranh giữa nước vĩ đại, các công trình của Liên Xô đều thống nhất khẳng định rằng việc tổ chức lực lượng du kích để tiến hành chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc XHCN là cần thiết. Vấn đề này xuất phát từ luận điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về tính chất chính nghĩa, vai trò của quần chúng nhân dân trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc; về tiến hành chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc XHCN; xuất phát từ kinh nghiệm lịch sử và truyền thống của dân tộc Nga. Tuy nhiên các công trình của Liên Xô chỉ đề cập đến sự cần thiết phải tổ chức xây dựng lực lượng du kích khi chiến tranh bảo vệ Tổ quốc XHCN xảy ra, mà không đề cập đến sự cần thiết phải tổ chức xây dựng lực lượng này trong điều kiện đất nước hoà bình. Đây là điểm khác về xây dựng và sử dụng lực lượng dân quân của Liên Xô với Việt Nam. Mặc dù vậy, những kinh nghiệm về lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức và hoạt động của lực lượng du kích trong chiến tranh mà Đảng Cộng sản và Nhà nước Liên Xô đã tổng kết là những tài liệu có giá trị lý luận, thực tiễn đối với việc xây dựng lực lượng DQTV đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc XHCN. Ở Trung Quốc có lực lượng Dân binh. Điều 36 Luật nghĩa vụ quân sự Trung Hoa xác định Dân binh là tổ chức vũ trang quần chúng không thoát ly 10 sản xuất, là trợ thủ và là lực lượng hậu bị của Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc. Điều 37 của Luật này xác định, xã, bản, làng, thị trấn và các đơn vị hành chính, sự nghiệp, xí nghiệp thành lập tổ chức dân binh. Chủ đề về công tác chính trị trong lực lượng Dân binh trong tài liệu giáo trình công tác chính trị của quân giải phóng Trung quốc do Chương Tư Nghị chủ biên [72, tr.724]; khẳng định, lực lượng Dân binh là một thành phần của lực lượng vũ trang, do Đảng Cộng sản lãnh đạo. Lực lượng Dân binh không chỉ được tổ chức xây dựng trong thời chiến mà còn tổ chức xây dựng trong thời bình để bảo vệ thành quả cách mạng, đồng thời chuẩn bị sẵn sàng tiến hành chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc. Đề cập đến chức năng, nhiệm vụ của lực lượng dân binh, công trình này chỉ rõ lực lượng dân binh có trách nhiệm bảo vệ, tôn trọng, giúp đỡ chính quyền cách mạng, chấp hành Hiến pháp, pháp luật Nhà nước, bảo vệ đời sống yên lành của nhân dân, đồng thời phải xung kích trên mặt trận lao động sản xuất. Công tác chính trị trong xây dựng lực lượng dân binh phải giáo dục cho mỗi dân binh nhận thức được chức năng, nhiệm vụ, nghĩa vụ của mình, trên cơ sở đó mà xây dựng mối quan hệ mật thiết với nhân dân. Ở Cu Ba có lực lượng Dân quân bộ đội lãnh thổ. Điều 50 Bộ Luật Quốc phòng Cu Ba quy định: Dân quân bộ đội lãnh thổ là một bộ phận của các lực lượng vũ trang cách mạng và là một trong những hình thức tổ chức của nhân dân Cu Ba để tiến hành đấu tranh vũ trang và thực hiện các nhiệm vụ quốc phòng khác. Luật này cũng quy định rõ trách nhiệm của Bộ các lực lượng vũ trang cách mạng, chính quyền địa phương các cấp, các doanh nghiệp đối với xây dựng, quản lý, sử dụng lực lượng Dân quân bộ đội lãnh thổ Tóm lại, dưới ánh sáng học thuyết Mác - Lênin về bảo vệ Tổ quốc XHCN; về tổ chức xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng, tuy tên gọi và cách thức tổ chức và sử dụng lực lượng dân quân ở các nước Liên Xô, Trung Quốc, Cu Ba khác nhau, ở trong những thời điểm và hoàn cảnh lịch sử khác nhau, nhưng đều khẳng định vị trí, vai trò của lực lượng dân quân; chỉ ra 11 những nhiệm vụ, nguyên tắc lãnh đạo, quản lý, sử dụng lực lượng này. Đây là những tư liệu có giá trị lý luận và phương pháp luận nghiên cứu về chất lượng chính trị và nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng DQTV ở Quân khu 1 trong giai đoạn hiện nay. 1.2. Công trình nghiên cứu ở trong nước liên quan đến đề tài Trung thành và vận dụng sáng tạo học thuyết quân sự Mác - Lênin, kế thừa và phát huy kinh nghiệm, truyền thống, kế sách, nghệ thuật giữ nước của cha ông và tiếp thu tinh hoa quân sự thế giới, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặc biệt quan tâm chăm lo đến việc xây dựng lực lượng DQTV, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong những hoàn cảnh lịch sử cụ thể đất nước và thời đại. Xây dựng lực lượng DQTV trong cả thời chiến và thời bình là quan điểm nhất quán của Đảng, Nhà nước ta. Quán triệt quan điểm của Đảng, của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Luật DQTV, đã có nhiều cơ quan, cán bộ khoa học nghiên cứu về tổ chức, hoạt động của DQTV trong các thời kỳ cách mạng. Những công trình nghiên cứu ở trong nước có liên quan đến đề tài luận án bao gồm hai nhóm: Nhóm những công trình nghiên cứu về tổ chức xây dựng và hoạt động của lực lượng DQTV trên các địa bàn của cả nước; Nhóm những công trình nghiên cứu về tổ chức xây dựng và hoạt động của lực lượng DQTV Quân khu 1 với nội dung và phạm vi khác nhau. * Những công trình nghiên cứu về tổ chức xây dựng và hoạt động của lực lượng DQTV của cả nước trong các thời kỳ cách mạng. Năm 1970, đồng chí Lê Duẩn[40], nguyên Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam có tác phẩm Dưới lá cờ vẻ vang của Đảng, vì độc lập, tự do, vì chủ nghĩa xã hội tiến lên giành những thắng lợi mới. Ở tác phẩm này tác giả đã đề cập, phân tích đến những vấn đề cơ bản về đường lối chiến tranh nhân dân của Đảng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Trong nội dung bàn về lực lượng vũ trang địa phương, tác giả chỉ rõ phải xây dựng lực 12 lượng DQTV ở miền Bắc, lực lượng du kích ở miền Nam vững mạnh rộng khắp trên cả ba vùng chiến lược thành thị, đồng bằng, rừng núi làm nòng cốt cho nhân dân chiến đấu, bảo vệ, giải phóng quê hương. Để xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh, rộng khắp, tác giả chỉ rõ phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác quân sự địa phương, khắc phục những nhận thức không đúng như: xem nhẹ công tác quân sự địa phương, xem nhẹ vai trò của lực lượng tại chỗ, không đi từ xây dựng cơ sở chính trị, vận động quần chúng để củng cố, xây dựng bộ đội địa phương, DQTV. Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng có tác phẩm Nắm vững đường lối chiến tranh nhân dân, đánh thắng chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ. Trong tác phẩm này, tác giả đã làm sáng tỏ đường lối chiến tranh nhân dân chống chiến tranh phá hoại; rút ra những kinh nghiệm lớn, những bài học quý báu mà toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đã thu được trong những năm chiến đấu anh dũng, kiên cường và thắng lợi chống chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ trên miền Bắc nước ta. Về vị trí, vai trò của lực lượng DQTV trong chống chiến tranh phá hoại bảo vệ miền Bắc, củng cố xây dựng hậu phương đã được tác giả chỉ rõ: “Dù trong hoàn cảnh nào, nếu xây dựng được lực lượng tự vệ và dân quân mạnh, thì chẳng những luôn bảo đảm được sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu tốt mà còn đảm bảo duy trì và đẩy mạnh sản xuất trong mọi tình huống”[57, tr.89]. Từ thực tiễn lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng lực lượng DQTV ở miền Bắc trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, đồng chí Võ nguyên Giáp khẳng định: “Nếu các địa phương lãnh đạo tốt hơn, chỉ huy chặt chẽ hơn, tổ chức huấn luyện thích hợp hơn thì chắc chắn đây là một lực lượng rất mạnh, đáp ứng được yêu cầu của địa phương trong thời chiến cũng như trong thời bình”[57, tr.95]. Để xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh tác giả khẳng định: “Cần phải nắm chắc vấn đề nâng cao chất lượng, nâng cao sức mạnh chiến đấu, coi trọng khâu then chốt là đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chỉ huy”[57, tr.105] 13 Đại tướng Văn Tiến Dũng, nguyên Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, năm 1979 có công trình Sức mạnh giữ nước của dân tộc Việt Nam. Trong mục bàn về tổ chức và hoạt động của DQTV, tác giả đã khái quát kinh nghiệm của tổ tiên về tổ chức lực lượng vũ trang địa phương trong công cuộc giữ nước; phân tích làm rõ tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng về xây dựng lực lượng DQTV; những thành tích và chiến công của lực lượng DQTV trong kháng chiến chống thực dân Pháp và chống Mỹ, cứu nước; khái quát kinh nghiệm của Liên Xô, Trung Quốc trong trong xây dựng lực lượng dân DQTV. Trên cơ sở đó, tác giả xác định: “Dân quân tự vệ cần được xây dựng mạnh mẽ, rộng khắp với quy mô thích hợp, thực hiện ở đâu có sản xuất, có dân là có dân quân tự vệ. Tổ chức vừa có lực lượng nòng cốt và lực lượng rộng rãi, lực lượng chiến đấu và lực lượng phục vụ chiến đấu, lực lượng tại chỗ và lực lượng cơ động, có bộ binh và một số đơn vị binh chủng. Quy mô tổ chức có thể đến đại đội, tiểu đoàn, trung đoàn, xí nghiệp lớn có thể tổ chức sư đoàn tự vệ… Hết sức coi trọng chất lượng. Chú ý tăng cường thành phần công nhân, số lượng đảng viên, đoàn viên cho lực lượng DQTV” [42, tr.230]. Năm 1998, Tổng cục Chính trị có công trình: Công tác đảng, công tác chính trị trong xây dựng và hoạt động của dân quân tự vệ. Công trình này đã xác định nhiệm vụ yêu cầu CTĐ,CTCT trong xây dựng lực lượng DQTV, trong đó việc thường xuyên làm trong sạch đội ngũ, bảo đảm độ tin cậy về chính trị được xác định là một nhiệm vụ quan trọng của CTĐ,CTCT trong nhiệm vụ xây dựng và hoạt động của DQTV. Học viện Chính trị có giáo trình về Công tác đảng, công tác chính trị trong công tác quân sự địa phương. Trong giáo trình này có chủ đề CTĐ,CTCT trong xây dựng và hoạt động của DQTV. Chủ đề đã xác định rõ vị trí, vai trò, nhiệm vụ, yêu cầu, nội dung, biện pháp CTĐ,CTCT trong xây dựng và hoạt động của DQTV. Cục Dân quân tự vệ có tài liệu Hệ thống các văn bản nhà nước về công tác dân quân tự vệ và giáo dục quốc phòng (2011). Tài liệu này đã trích các 14 văn kiện nghị quyết của Đảng, pháp lệnh, luật, Nghị định của Chính phủ về thực hiện Luật Dân quân tự vệ; các chương trình huấn luyện, giáo dục chính trị, CTĐ,CTCT, tổ chức biên chế, vũ khí, trang bị, đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn cán bộ, hoạt động và các chế độ chính sách đối với DQTV; chỉ rõ những yêu cầu về chất lượng chính trị của DQTV. Học viện quốc phòng (2002) có giáo trình công tác đảng, công tác chính trị trong công tác quân sự, quốc phòng địa phương. Trong nội dung xây dựng lực lượng vũ trang địa phương vững mạnh về chính trị, giáo trình này xác định phải không ngừng nâng cao giác ngộ cách mạng, bản lĩnh chính trị cho lực lượng DQTV; giáo dục về vai trò, chức năng, nhiệm vụ của lực lượng DQTV trong tình hình mới. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh năm (2004) có giáo trình về quốc phòng, an ninh và đối ngoại. Trong chủ đề xây dựng lực lượng DQTV trong tình hình mới, giáo trình này đã phân tích luận giải sâu sắc quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng về xây dựng lực lượng DQTV; xác định nguyên tắc lãnh đạo, quản lý, huấn luyện, giáo dục; chỉ rõ trách nhiệm của cấp uỷ, tổ chức đảng, chính quyền và các tổ chức trong hệ thống chính trị đất nước đối với xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức. Những luận giải của công trình này về vai trò, nội dung xây dựng và hoạt động của DQTV là những tư liệu có giá trị lý luận, thực tiễn để tác giả kế thừa phục vụ cho nội dung của đề tài luận án. Chấp hành chỉ thị của Đảng uỷ Quân sự Trung ương, nay là Quân uỷ Trung ương, các đơn vị, địa phương đã tiến hành tổng kết 6 năm (2002 2008) thực hiện Chỉ thị 16 - CT/TW ngày 5 tháng 10 năm 2002 của Ban Bí thư về Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV và lực lượng dự bị động viên trong tình hình mới, từ xã phường, thị trấn đến Trung ương; Tổng kết 12 năm thực hiện Pháp lệnh DQTV được tổ chức từ cấp xã đến quân khu, bộ, ngành Trung ương. Từ tổng kết thực tiễn các cấp đã bước đầu rút ra một số kinh nghiệm về lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện các 15 quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về xây dựng lực lượng DQTV. Các đơn vị đều khẳng định tầm quan trọng của việc phải xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; khẳng định vai trò đặc biệt quan trọng của cấp uỷ, chính quyền địa phương và vai trò của các Quân khu đối với việc lãnh đạo, chỉ đạo các hoạt động xây dựng lực lượng DQTV; chỉ rõ, quá trình thực hiện phải làm tốt công tác chuẩn bị, có kế hoạch và hướng dẫn cụ thể cho từng cấp, nhất là phải phù hợp với đặc điểm, nhiệm vụ từng đơn vị cơ sở và có tính khả thi và triển khai thực hiện toàn diện các nội dung xây dựng DQTV vững mạnh; nắm chắc những mặt, những nội dung trọng tâm, trọng điểm để tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, tập trung lực lượng dứt điểm kịp thời, đúng kế hoạch; quan tâm dự báo tình hình, thường xuyên sâu sát, bám nắm cơ sở, kịp thời phát hiện những vấn đề mới nảy sinh về nhận thức tư tưởng, những mặt yếu, khâu yếu trong xây dựng lực lượng DQTV, đề xuất các biện pháp khắc phục sửa chữa kịp thời. Đồng thời các Quân khu cũng xác định trong quá trình tổ chức thực hiện phải phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, các ngành với cấp uỷ Đảng, chính quyền địa phương, trên cơ sở phát huy vai trò làm tham mưu của cơ quan quân sự địa phương trong xây dựng lực lượng dân quân tự vệ vững mạnh; coi trọng bồi dưỡng nâng cao phẩm chất chính trị cho lực lượng DQTV. Quan tâm chăm lo xây dựng lực lượng DQTV nòng cốt. Đầu tư thích đáng cơ sở vật chất, kinh phí, tư liệu, tài liệu, thời gian, lực lượng, phương tiện tạo các điều kiện thuận lợi cho hoạt động của DQTV. Thường xuyên chăm lo nâng cao đời sống vật chất tinh thần của DQTV, nhất là bảo đảm cơ sở vật chất, phương tiện, trang bị cho hoạt động thực hiện nhiệm vụ của DQTV thời kỳ mới. Báo cáo tổng kết của các đơn vị, địa phương cũng đã chỉ ra những nguyên nhân làm hạn chế đến kết quả xây dựng lực lượng DQTV. Đáng chú ý là, nhận thức của một bộ phận cán bộ, nhân dân còn hạn chế, có biểu hiện còn coi nhẹ vị trí, vai trò của lực lượng DQTV trong sự nghiệp xây dựng và bảo 16 vệ Tổ quốc; có nơi chưa thực sự quan tâm bảo đảm chế độ, chính sách cho lực lượng DQTV trong huấn luyện và hoạt động theo quy định của pháp luật; việc xây dựng và quản lý lực lượng tự vệ ở các doanh nghiệp còn khó khăn. Nhiều vùng nông thôn thuộc khu vực đồng bằng đông dân, vùng trung du miền núi lực lượng lao động làm ăn xa, không bảo đảm nguồn lực tại chỗ để tuyển chọn vào dân quân tự vệ. Những địa phương kinh tế chậm phát triển, còn nhiều hộ nghèo nên việc bảo đảm chế độ chính sách cho DQTV huấn luyện và hoạt động gặp khó khăn… Cùng với các công trình của các học viện, nhà trường, cơ quan nghiên cứu, chỉ đạo, báo cáo tổng kết của các đơn vị, còn có nhiều bài viết của các cán bộ lãnh đạo chỉ huy, quản lý, cán bộ khoa học nghiên cứu về xây dựng tổ chức và hoạt động của lực lượng DQTV trong các thời kỳ cách mạng. Đặc biệt từ khi Quốc hội khoá XII thông qua Luật Dân quân tự vệ đã có nhiều cán bộ khoa học, lãnh đạo quản lý nghiên cứu, quán triệt các quan điểm của Đảng, pháp luật của Nhà nước về xây dựng lực lượng DQTV ở các cấp, các ngành, địa phương cơ sở. Có thể dẫn ra ở đây một số công trình tiêu biểu : Đại tá Hoàng Văn Thanh [101]; Dân quân tự vệ tỉnh Quảng Trị - Lực lượng nòng cốt trong phòng chống và khắc phục hậu quả thiên tai ở cơ sở. Đại tá Nguyễn Chiến Trường[102]; Xây dựng lực lượng dự bị động viên và xây dựng dân quân tự vệ vững mạnh ở vùng biên giới tỉnh Gia Lai. Đại tá Lê Minh Quang [93]; Xây dựng lực lượng dân quân tự vệ biển của tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu, kết quả bước đầu và kinh nghiệm. Thượng tá Nguyễn Minh Triều [103]; Các địa phương trên địa bàn Quân khu 9 thực hiện tốt chế độ chính sách cho lực lượng dân quân tự vệ. Trịnh Văn Nuôi [91]; Công ty cấp thoát nước tỉnh Trà Vinh xây dựng trung đội tự vệ súng máy phòng không 12,7 mm vững mạnh. Thượng tá, Nguyễn Văn Trường [104]; Một số giải pháp xây dựng lực lượng dân quân tự vệ biển trên địa bàn Quân khu 5. Ngọc Thắng [105]; Công tác xây dựng lực lượng dân quân tự vệ ở Thanh Hoá. Đại tá Bùi 17 Xuân Nghĩa[90]; Bộ đội địa phương và dân quân tự vệ Quảng Bình trong những năm đầu chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ. Thiếu tá, Trần Thị Hương: Du kích Tuyên Quang trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Đại tá, Hồ Xuân Thức[107]; Các Bộ, ngành địa phương tập trung chỉ đạo xây dựng lực lượng dân quân tự vệ năm 2011 theo quy định của Luật Dân quân tự vệ. Đại tá Nguyễn Đức Vang [130]; Các địa phương tập trung chỉ đạo công tác đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn cán bộ, huấn luyện dân quân tự vệ năm 2011. Đại tá, Lưu Công Triệu [108]; Đăng ký, quản lý dân quân tự vệ rộng rãi là một nội dung xây dựng lực lượng dân quân tự vệ vững mạnh, rộng khắp. Những công trình trên đã đề cập đến nhiều phương diện khác nhau về xây dựng, tổ chức và hoạt động của DQTV ở các địa bàn khác nhau của đất nước. Có công trình chỉ đi sâu phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn một mặt, một nội dung của hoạt động xây dựng lực lượng DQTV. Tác giả Nguyễn Đức Vang ở Quân khu 9 cho rằng thực hiện tốt công tác chính sách của Đảng, nhà nước đối với DQTV là thiết thực tạo ra động lực thúc đẩy DQTV các địa phương thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình. Thực hiện tốt việc đăng ký, quản lý DQTV rộng rãi được tác giả Lưu Công Triệu xác định là một nội dung quan trọng bảo đảm tiêu chuẩn chính trị của lực lượng DQTV theo đúng quy định của Luật Dân quân tự vệ. Nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn cán bộ, huấn luyện DQTV được tác giả Nguyễn Đức Vang xác định là một nội dung quan trọng của xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức, không ngừng nâng cao chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu. Trong bài một số kinh nghiệm xây dựng tiểu đội dân quân thường trực xã Mường Nhà, Tạp chí DQTV - GDQP, tháng 8 năm 2011, tác giả Phan Hương cho rằng để xây dựng lực lượng DQTV thường trực cần phải thường xuyên làm tốt công tác củng cố, kiện toàn tổ chức, bảo đảm lực lượng DQTV thường trực đủ số lượng và chất lượng, chú trọng về chất lượng chính trị; tăng cường công tác giáo dục chính trị, bồi dưỡng kiến 18 thức pháp luật gắn với huấn luyện quân sự, bảo đảm đủ các điều kiện cần thiết cho DQTV thường trực hoạt động. Nghiên cứu xây dựng DQTV vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức, xây dựng nhân tố chính trị - tinh thần của lực lượng DQTV có các công trình: Đại tá, PGS, TS Lê Duy Chương [39]; Nâng cao bản lĩnh chính trị cho cán bộ dân quân ở vùng cao biên giới trong giai đoạn hiện nay. Trên cơ sở luận giải vai trò của bản lĩnh chính trị đối với nâng cao chất lượng chính trị của đội ngũ cán bộ DQTV; đặc điểm và những khó khăn, thách thức hiện nay, tác giả đề xuất một số giải pháp nâng cao bản lĩnh chính trị cho cán bộ DQTV ở vùng cao biên giới hiện nay: Nâng cao lập trường tư tưởng, bản chất giai cấp công nhân, trình độ chính trị cho đội ngũ cán bộ dân quân; nâng cao nhận thức và nắm vững pháp luật của nhà nước để thực hiện các nhiệm vụ QS,QP được giao; Nâng cao phẩm chất đạo đức cách mạng, năng lực công tác QS,QP địa phương cho cán bộ dân quân. Theo tác giả việc nâng cao bản lĩnh chính trị là một nội dung, biện pháp trực tiếp góp phần nâng cao chất lượng chính trị của đội ngũ cán bộ và chất lượng tổng hợp của lực lượng DQTV. Phát triển đảng viên trong lực lượng DQTV là một trong những giải pháp cơ bản để nâng cao chất lượng chính trị lực lượng DQTV. Về vấn đề này, có các bài của Nguyễn Tiến Dũng [41]; Một số kinh nghiệm công tác phát triển đảng viên trong lực lượng dân quân tự vệ ở các địa phương trên địa bàn Tây Nguyên. Trần Đình Trọng [109]; Đảng uỷ quân sự huyện Quang Bình, Hà Giang làm tốt công tác tham mưu phát triển đảng viên trong lực lượng dân quân tự vệ, dự bị động viên. Các tác giả đã khẳng định phát triển đảng viên trong lực lượng DQTV ở các địa phương trên địa bàn là một nội dung trọng tâm của công tác QS,QP ở địa phương, cơ sở nhằm tăng tỷ lệ đảng viên, góp phần xây dựng chi bộ quân sự xã, phường, thị trấn trong sạch vững mạnh. Từ kết quả thực hiện công tác phát triển đảng viên ở các địa phương trên địa bản Tây Nguyên và ở Hà Giang, các tác giả đã khái quát một số kinh 19 nghiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện, đó là: thường xuyên làm tốt công tác tuyển chọn và và quản lý DQTV, trên cơ sở đó tạo nguồn phát triển đảng viên; phát huy vai trò của quần chúng và nhân dân đối với công tác phát triển đảng viên trong lực lượng DQTV; thực hiện tốt thủ tục kết nạp đảng viên và phát huy vai trò của các đơn vị quân đội trên địa bàn tham gia vào phát triển đảng viên cho lực lượng DQTV địa bàn. Ở đây có thể thấy, việc phát triển đảng viên trong lực lượng DQTV là trực tiếp góp phần giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với đơn vị DQTV do đó mà chất lượng chính trị của DQTV được nâng lên. Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng, xây dựng nhân tố chính trị - tinh thần cho lực lượng DQTV là một nội dung cơ bản nhằm nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng DQTV. Trong bài Một số giải pháp xây dựng nhân tố chính trị - tinh thần cho lực lượng tự vệ biển ở thành phố Đà Nẵng hiện nay [110], tác giả Nguyễn Văn Tượng cho rằng, nhân tố chính trị - tinh thần là vấn đề cốt lõi trong xây dựng lực lượng DQTV biển nói riêng và lực lượng DQTV nói chung. Xuất phát từ tình hình thực tiễn hiện nay, để làm tốt hơn nữa việc xây dựng nhân tố chính trị - tinh thần cho lực lượng DQTV biển Đà Nẵng, tác giả cho rằng cần đổi mới nội dung, hình thức học tập chính trị cho DQTV. Tăng cường tuyên truyền giáo dục truyền thống yêu nước, truyền thống của thành phố cho DQTV biển; xây dựng tinh thần sẵn sàng chiến đấu, khắc phục khó khăn, chịu đựng hy sinh gian khổ, đoàn kết tự lực, tự cường bảo vệ chủ quyền biển đảo; tăng cường đầu tư kinh phí, cơ sở vật chất, chăm lo bảo đảm tốt đời sống văn hoá, tinh thần cho lực lượng DQTV biển khi làm nhiệm vụ. Đào tạo cán bộ quân sự xã, phường là một yêu cầu, nội dung quan trọng của xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh về chính trị. Trong bài Thực Trạng và giải pháp công tác đào tạo cán bộ quân sự cơ sở trên địa bàn Quân khu 9 [111], tác giả Nguyễn Minh Triều cho rằng, cán bộ quân sự ở cơ sở xã đội, thôn, ấp đội trưởng, cán bộ trung đội, tiểu đội dân quân có phẩm chất, 20 năng lực là nhân tố có ý nghĩa quyết định nâng cao chất lượng công tác QS,QP ở cơ sở, xây dựng đơn vị dân quân vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao. Năm 2011, Viện khoa học xã hội nhân văn quân sự có đề tài nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng DQTV hiện nay. Trên cơ sở lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng, đề tài đã luận giải một số vấn đề lý luận, thực tiễn về chất lượng chính trị và đề xuất một số giải pháp chủ yếu nâng cao chất lượng chính trị lực lượng DQTV hiện nay. Đề tài đã đưa ra quan niệm chất lượng chính trị lực lượng DQTV. Theo ban đề tài, chất lượng chính trị của lực lượng DQTV là tổng hoà giá trị của những yếu tố lịch sử chính trị, phẩm chất chính trị, năng lực chính trị, quan hệ chính trị xã hội của từng người và chất lượng chính trị của từng đơn vị DQTV được thể hiện ra ở các hoạt động chính trị thực tiễn, hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị và các nhiệm vụ được giao. Ở đây có thể thấy, ban đề tài đã coi yếu tố về lịch sử chính trị là vấn đề quan trọng đầu tiên của chất lượng chính trị so với các yếu tố khác. Mặc dù có những vấn đề cần phải bàn luận, nhưng về cơ bản quan niệm của ban đề tài về chất lượng chính trị là gợi ý quan trọng để tác giả luận án nghiên cứu khái niệm chất lượng chính trị và nâng cao chất lượng chính trị lực lượng DQTV Quân khu 1. Nghiên cứu thực tế về triển khai thực hiện Đề án xây dựng mô hình điểm tổ chức, huấn luyện, hoạt động và những biện pháp quản lý dân quân tự vệ theo quyết định số 1902/QĐ-TTg ngày 15-10-2010 của Chính phủ, Trung tướng Hoàng Châu Sơn, Cục trưởng Cục Dân quân tự vệ có bài: Nhân rộng mô hình điểm trong lực lượng dân quân tự vệ, Tạp chí QPTD, số 2 năm 2013. Bài viết đã bước đầu đánh giá những kết quả, ưu điểm và hạn chế về xây dựng mô hình điểm trong lực lượng DQTV, đề xuất một số giải pháp nhân rộng mô hình điểm tổ chức, huấn luyện, hoạt động và những biện pháp quản lý DQTV; Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp uỷ, chính quyền và