Tài liệu Một số giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động đấu thầu của các doanh nghiệp xây lắp

i CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TP. HCM Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. HỒ NGỌC MINH Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Kỹ thuật Công nghệ TP. HCM ngày 24 tháng 04 năm 2013 Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm: 1. PGS. TS. Phước Minh Hiệp 2. TS. Phạm Thi Hà 3. TS. Lê Quang Hùng 4. TS. Phan Thị Minh Châu 5. TS. Nguyễn Đình Luận Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã được sửa chữa. Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV ii TRƯỜNG ĐH KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TP. HCM PHÒNG QLKH - ĐTSĐH CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc TP. HCM, ngày … tháng … năm 2013 NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ Họ tên học viên: Dương Thạch Quang Giới tính: Nam Ngày, tháng, năm sinh: 01/04/1987 Nơi sinh: Bình Định Chuyên ngành: Quản Trị Kinh Doanh MSHV: 1184011155 I- TÊN ĐỀ TÀI: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động đấu thầu của các doanh nghiệp xây lắp II- NHIỆM VỤ VÀ NỘI DUNG: - Hệ thống hóa những khái niệm cơ bản về cạnh tranh trong đấu thầu xây dựng. - Thực trạng hoạt động đấu thầu của các doanh nghiệp xây lắp. - Căn cứ vào thực tế tình hình đấu thầu của các doanh nghiệp xây dựng, đề xuất được một số giải pháp góp phần nâng cao chất lượng đấu thầu của các doanh nghiệp xây dựng. III- NGÀY GIAO NHIỆM VỤ: IV- NGÀY HOÀN THÀNH NHIỆM VỤ: V- CÁN BỘ HƯỚNG DẪN: TS. Hồ Ngọc Minh CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH (Họ tên và chữ ký) (Họ tên và chữ ký) i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Học viên thực hiện Luận văn Dương Thạch Quang ii LỜI CÁM ƠN Đầu tiên, tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô Trường Đại học Kỹ Thuật Công Nghệ Thành Phố Hồ Chí Minh đã hết lòng truyền đạt kiến thực trong suốt thời gian học tập tại trường, đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn TS. Hồ Ngọc Minh, người đã hướng dẫn tôi phương pháp nghiên cứu và nội dung của đề tài, qua đó giúp tôi hoàn thành được luận văn này. Kế đến, tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo, tập thể cán bộ công nhân viên Tổng công ty xây dựng công trình giao thông 6, một số anh chị đang công tác tại Cục Quản lý đấu thầu (Bộ Kế Hoạch - Đầu Tư) đã tạo điều kiện, tận tình giúp đỡ để tôi hoàn thiện luận văn này Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, tập thể lớp 11SQT12 và tập thể cán bộ công nhân viên Phòng Quản lý Khoa học - Đạo tạo Sau đại học đã luôn dộng viên tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn này. Trong suốt quá trình thực hiện luận văn, mặc dù đã cố gắng, nỗ lực hết sức để hoàn thiện luận văn, trao đổi, góp ý, tiếp thu ý kiến đóng góp của thầy hướng dẫn, Ban lãnh đạo, tập thể cán bộ công nhân viên Tổng công ty xây dựng công trình giao thông 6, song vẫn không tránh khỏi những sai sót. Rất mong nhận được sự đóng góp, phản hồi quý báu từ quý thầy, cô và bạn đọc. Xin chân thành cảm ơn. TP. HCM, Ngày … tháng … năm 2013 Người viết Dương Thạch Quang iii TÓM TẮT Đề tài nghiên cứu về: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG ĐẤU THẦU CỦA CÁC DOANH NGHIỆP XÂY LẮP được thực hiện trong bối cảnh ngành xây dựng đang lâm vào khó khăn dưới tác động của khủng hoảng kinh tế. Các doanh nghiệp để tồn tại cần tăng cường tìm kiếm các công trình thông quan hoạt động đấu thầu, hoạt động đấu thầu đang dần quyết định sự thành bại của doanh nghiệp xây lắp. Mặc dù các doanh nghiệp đã có nhiều cố gắng trong hoạt động đấu thầu nhưng vẫn còn đó những khó khăn, hạn chế nhất định. Luận văn có 3 phần chính: Phần 1: Phần này trình bày cơ sở lý luận về hoạt động đấu thầu. Phần 2: Phần này trình bày nội dung về tình hình đấu thầu trong nước, tổng hợp kết quả điều tra xã hội học một số doanh nghiệp xây dựng về khả năng cạnh tranh trong đấu thầu, tổng hợp đánh giá trình hình đấu thầu của Tổng công ty Xây dựng công trình giao thông 6, một số kinh nghiệm về đấu thầu của các doanh nghiệp nước ngoài. Phần 3: Một số đề xuất nhằm tăng khả năng cạnh tranh trong đấu thầu của doanh nghiệp xây dựng. iv ABSTRACT Research theme is about: SOME MEASURES TO IMPROVE TENDERING ACTIVITES OF CONSTRUCTION ENTERPRISES, is made in the context when the Construction Industry is in difficulty due to economic crisis. The enterprises need to look for more and more transport works through tender activities, which have an extreme influence on the survial of a contruction enterprise. Although the enterprises have many efforts in the tender activities, there are many definite difficulties and obstacles. The thesis has 3 main parts: Part 1: This section presents the theoretical basis for tendering activities. Part 2: In this part, the content is about the real situation of local tender activities, synthesis results of sociological surveys a construction business on competitiveness in bidding. General evaluation of the process of bidding a number of construction companies in the country, the tender activities of the Civil Engineering Constrution Company 6, a number of tender experience of foreign enterprises. Part 4: Several proposals are made to improve the competitive ability in tender activities in constrution companies. v MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN.............................................................................................................................i LỜI CẢM ƠN..................................................................................................................................ii TÓM TẮT...................................................................................................................................... iii ABSTRACT................................................................................................................................... iv MỤC LỤC....................................................................................................................................... v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT............................................................................................. vii DANH MỤC CÁC BẢNG..........................................................................................................viii DANH MỤC CÁC HÌNH............................................................................................................. x MỞ ĐẦU......................................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài………………………………………………………………………. 2 2. Mục tiêu nghiên cứu…………………………………………………………………… 2 3. Phạm vi và phương pháp nghiên cứu………………………………………………….. 2 4. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài…………………………………………………………….3 5. Kết cấu của đề tài……………………………………………………………………… 3 CHƯƠNG I: LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HOẠT ĐỘNG ĐẤU THẦU XÂY DỰNG VÀ KHẢ NĂNG CẠNH TRANH TRONG ĐẤU THẦU CỦA DOANH NGHIỆP XÂY DỰNG 4 1.1 Bản chất và vai trò của đấu thầu xây dựng……………………………………………. 4 1.2 Cạnh tranh và khả năng cạnh tranh trong đấu thầu của các doanh nghiệp xây dựng…. 6 1.2.1 Cạnh tranh trong đấu thầu của doanh nghiệp xây dựng…………………………... 7 1.2.2 Khả năng cạnh tranh trong đấu thầu của doanh nghiệp xây dựng………………… 9 1.2.3 Các tiêu thức cơ bản đánh giá khả năng cạnh tranh trong đấu thầu của doanh nghiệp xây dựng…………………………………………………………………. 12 1.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh trong đấu thầu của doanh nghiệp xây dựng…………………………………………………………………………………... 15 1.3.1 Nhóm nhân tố bên trong…………………………………………………………. 15 1.3.2 Nhóm nhân tố bên ngoài…………………………………………………………. 20 CHƯƠNG 2: HOẠT ĐỘNG ĐẤU THẦU VÀ KHẢ NĂNG CẠNH TRANH TRONG ĐẤU THẦU CỦA CÁC DOANH NGHIỆP XÂY DỰNG................................................................. 25 2.1 Thực trạng đấu thầu xây dựng thông qua kết quả điều tra xã hội học……………... 25 2.1.1 Tổng quan về hoạt động đấu thầu xây dựng ở nước ta…………………………. 25 2.1.2 Tổng hợp kết quả điều tra tình hình đấu thầu của một số doanh nghiệp xây dựng 31 2.2 Hoạt động đấu thầu xây dựng của Tổng công ty xây dựng công trình giao thông 6.......... 35 2.2.1 Khái quát về công ty…………………………………………………………….. 35 vi 2.2.2 Tình hình đấu thầu của công ty qua các năm…………………………………… 42 2.2.2.1 Quy trình tham gia đấu thầu………………………………………………... 42 2.2.2.2 Đánh giá chung về những hạn chế và nguyên nhân hạn chế khả năng cạnh tranh trong đấu thầu của doanh nghiệp xây dựng…………………………... 43 2.2.3 Một số giải pháp về nâng cao khả năng cạnh tranh trong đấu thầu của Cienco 6.45 2.2.3.1 Xác định mục tiêu chiến lược………………………………………………. 45 2.2.3.2 Nghiên cứu môi trường bên ngoài và môi trường bên trong công ty………. 46 2.2.3.3 Phân khúc thị trường………………………………………………………. 53 2.2.3.4 Xác định thị trường mục tiêu………………………………………………. 53 2.2.3.5 Xây dựng chiến lược marketing cụ thể……………………………………... 58 2.3 Một số kinh nghiệm cạnh tranh của các nhà thầu nước ngoài tại Việt Nam....................... 75 2.3.1 Phân chia khu vực các nhà thầu trong cùng một quốc gia……………………… 76 2.3.2 Kinh nghiệm từng bước chiếm lĩnh thị trường…………………………………. 76 2.3.3 Kinh nghiệm về lựa chọn nhà thầu phụ………………………………………… 77 2.3.4 Kinh nghiệm quan hệ với chủ đầu tư và các cơ quan quản lý Nhà nước địa phương…………………………………………………………………………... 78 2.3.5 Kinh nghiệm về sử dụng và điều động thiết bị………………………………….. 78 2.3.6 Kinh nghiệm vận dụng sự hỗ trợ và bảo đảm của Nhà nước…………………… 78 2.3.7 Kinh nghiệm về sử dụng công cụ luật pháp…………………………………….. 79 2.3.8 Kinh nghiệm về lập hồ sơ giải ngân và thanh toán………………………………80 CHƯƠNG III: MỘT SỐ ĐỀ XUẤT NHẰM TĂNG KHẢ NĂNG CẠNH TRANH TRONG ĐẤU THẦU CỦA DOANH NGHIỆP XÂY DỰNG.................................................................81 3.1 Tăng cường các nguồn lực nội tại của doanh nghiệp xây dựng........................................... 81 3.2 Nâng cao chất lượng công tác lập hồ sơ dự thầu...................................................................82 3.3 Nâng cao chất lượng ra quyết định tranh thầu...................................................................... 85 3.4 Hoàn thiện các văn bản pháp quy về hoạt động đấu thầu.....................................................90 3.5 Tăng cường vai trò của chủ đầu tư và các cơ quan hữu quan trong đấu thầu xây dựng. 91 KẾT LUẬN................................................................................................................................... 92 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................................ 93 PHỤ LỤC vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT AASHTO : American Association of State Highway and Transportation Officials Hiệp hội Quan chức Giao thông và Xa lộ Tiểu bang Mỹ Cienco 1 : Tổng công ty xây dựng công trình giao thông 1 Cienco 5 : Tổng công ty xây dựng công trình giao thông 5 Cienco 6 : Tổng công ty xây dựng công trình giao thông 6 Cienco 8 : Tổng công ty xây dựng công trình giao thông 8 KHKT : Khoa hoạc kỹ thuật PMU : Project Management Unit – ban quản lý dự án QLDA : Quản lý dự án TCN : Tiêu chuẩn ngành TCVN : Tiêu chuẩn Việt Nam viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Năng lực của một số công ty xây dựng năm 2011...................................26 Bảng 2.2: Kết quả đấu thầu của một số doanh nghiệp xây dựng năm 2011............ 28 Bảng 2.3: Tổng hợp kết quả tham gia đấu thầu của các doanh nghiệp điều tra qua các năm 2007 – 2011................................................................................................32 Bảng 2.4: Kinh nghiệm hoạt động........................................................................... 38 Bảng 2.5: Doanh thu qua các năm........................................................................... 38 Bảng 2.6: Kết quả sản xuất kinh doanh của công ty................................................ 41 Bảng 2.7: Bảng kế hoạch trong những năm tới....................................................... 41 Bảng 2.8: Bảng thống kê kết quả đấu thầu các năm................................................ 42 Bảng 2.9: Bảng kế kế hoạch trong những năm tới................................................... 46 Bảng 2.10: Năng lực tài chính các đối thủ............................................................... 50 Bảng 2.11: Năng lực thiết bị thi công...................................................................... 21 Bảng 2.12: Số lượng và chất lượng các gói thầu..................................................... 52 Bảng 2.13: Ma trận hình ảnh cạnh tranh.................................................................. 52 Bảng 2.14: Danh mục các hợp đồng chưa hoàn thành............................................. 55 Bảng 3.15: Bảng phân tích SWOT........................................................................... 57 Bảng 2.16: Thống kê xác xuất trúng thầu với tỷ lệ lợi nhuận tương ứng................ 62 Bảng 2.17: Mô hình xác định lợi nhuận dự kiến...................................................... 63 Bảng 2.18: Chỉ số trượt giá qua các năm................................................................. 64 Bảng 2.19: Kết quả mở thầu................................................................................... 65 Bảng 2.20: Bảng tổng hợp số lượng các hợp đồng.................................................. 69 Bảng 3.1: Thang điểm theo chỉ tiêu......................................................................... 88 ix Bảng 3.2: Trọng số theo từng mục tiêu.................................................................... 89 Bảng 3.3: Bảng tính toán thang điểm cụ thể............................................................ 89 x DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1: Quá trình cạnh tranh trong đấu thầu xây dựng.........................................8 Hình 2.1: Tỷ lệ các doanh nghiệp đồng ý nguyên nhân thắng thầu......................... 33 Hình 2.2: Tỷ lệ các doanh nghiệp đồng ý nguyên nhân trượt thầu.......................... 34 Hình 2.3: Sơ đồ tổ chức Cienco 6............................................................................ 37 Hình 2.4: Sơ đồ Kênh phân phối.............................................................................. 68 1 MỞ ĐẦU Bước vào thế kỷ 21, đất nước ta đang đứng trước xu thế hội nhập khu vực và quốc tế ngày càng sâu sắc và toàn diện. Đó là xu thế tất yếu của sự phát triển và chúng ta cũng không thể đứng ngoài vòng quay của lịch sử. Việt Nam cũng đã chính thức trở thành thành viên thứ 150 của tổ chức thương mại Thế giới (WTO) đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong phát triển kinh tế của Việt Nam. Trong hoàn cảnh đó một trong những hành động cần phải tập trung làm ngay đó là phát triển cơ sở hạ tầng. Bởi vì giao thông thuận lợi sẽ góp phần quan trọng vào việc thu hút đầu tư và phát triển kinh tế, cơ sở hạ tầng luôn phải đi trước một bước. Đấu thầu xây dựng đã rất phổ biến ở các nước phát triển bởi những ưu điểm vượt trội của nó so với hình thức giao thầu, nhưng đối với Việt Nam mới chỉ được áp dụng trong những năm gần đây. Quy chế đấu thầu được ban hành lần đầu vào năm 1996 và đến ngày 29/11/2005 luật đấu thầu mới chính thức được thông qua và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/04/2006. Luật đấu thầu ra đời tạo nên một hành lang pháp luật thống nhất cho các doanh nghiệp tham gia cạnh tranh một cách bình đẳng và hy vọng hạn chế được những bất cập trong đấu thầu. Tuy nhiên nó cũng đòi hỏi các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xây dựng phải chuyên nghiệp hơn trong đấu thầu thì mới hy vọng cạnh tranh được với các nhà thầu trong và ngoài nước. 2 1. Lý do chọn đề tài Với sự ảnh hưởng của cuộc khủng hoản kinh tế toàn cầu, Việt Nam không thể tránh khỏi những ảnh hưởng nhất định. Để kiềm chế lạm phát, giảm nợ công quốc gia, Chính phủ đã thực hiện các chính sách “thắt lưng, buộc bụng” nhằm điều tiết nền kinh tế quốc gia, trong đó cắt giảm đầu tư công cũng là một biện pháp nhằm thực hiện nhiệm vụ chung đó, do đó số dự án đầu tư cũng được cắt giảm. Bên cạnh đó với sự phát triển của khoa học công nghệ cùng vơí sự thâm nhập thị trường đầy mạnh mẽ giữa của các doanh nghiệp trong lĩnh vực xây dựng của nước ngoài như: Trung Quốc, Nhật.. tại thị trường Thành phố Hồ Chí Minh, Tổng Công ty xây dựng công trình giao thông 6 đang đứng trước nguy cơ mất thị trường nhưng cũng đồng thời là cơ hội để Tổng công ty tiếp tục thu được những thành công mới. Là một người làm việc trong ngành xây dựng, nhận thức rõ được tầm quan trọng của việc thắng thầu đối với các doanh nghiệp xây dựng, tôi chọn đề tài: “Một số giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động đấu thầu của các doang nghiệp xây lắp” làm đề tài luận văn thạc sỹ. Đây là vấn đề có ý nghĩa bức xúc cả về lý luận và thực tiễn đối với hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty. 2. Mục tiêu nghiên cứu  Hệ thống hóa những kiến thức cơ bản về đấu thầu xây dựng.  Nhận diện kết quả đấu thầu của một số doanh nghiệp xây dựng.  Căn cứ vào thực tế tình hình đấu thầu của các doanh nghiệp xây dựng, đề xuất được một số giải pháp góp phần hoàn thiện hoạt động đấu thầu của các doanh nghiệp xây dựng. 3. Phạm vi và phương pháp nghiên cứu  Phạm vi nghiên cứu Luận văn đi sâu vào hoạt động đấu thầu, khả năng cạnh tranh trong đấu thầu của doanh nghiệp xây dựng.  Phương pháp nghiên cứu 3 Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử làm nền tảng, kết hợp nghiên cứu định tính. Bên cạnh đó, sử dụng các phương pháp khác như so sánh, phân tích, tổng hợp vấn đề. 4. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Kết quả nghiên cứu sẽ giúp các doanh nghiệp xây lắp nhìn nhận lại hoạt động đấu thầu của mình. Từ đó, qua những giải pháp, đề xuất sẽ giúp công ty đưa ra những điều chỉnh, cải tiến về hoạt động đấu thầu của mình nhằm tăng khả năng cạnh tranh của công ty. 5. Kết cấu của đề tài Đề tài gồm có 3 chương Chương 1: Lý luận cơ bản về hoạt động đấu thầu và khả năng cạnh tranh trong đấu thầu của doanh nghiệp xây dựng Chương 2: Hoạt động đấu thầu và khả năng cạnh tranh trong đấu thầu của các doanh nghiệp xây dựng Chương 3: Một số đề xuất nhằm tăng khả năng cạnh tranh trong đấu thầu của doanh nghiệp xây dựng 4 CHƯƠNG I LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HOẠT ĐỘNG ĐẤU THẦU XÂY DỰNG VÀ KHẢ NĂNG CẠNH TRANH TRONG ĐẤU THẦU CỦA DOANH NGHIỆP XÂY DỰNG 1.1 Bản chất và vai trò của đấu thầu xây dựng Có nhiều quan niệm khác nhau của đấu thầu xây dựng, đứng trên góc độ nhà thầu, đấu thầu là một trong những phương thức chủ yếu để có được dự án giúp doanh nghiệp tồn tại và phát triển. Thực chất của đấu thầu là quá trình cạnh tranh với các nhà thầu khác về khả năng đáp ứng các yêu cầu về chất lượng, tiến độ, chi phí xây dựng do bên mời thầu đặt ra. Đối với chủ đầu tư, đấu thầu là quá trình lựa chọn nhà thầu có khả năng đáp ứng tốt nhất các yêu cầu về chất lượng, tiến độ và chi phí xây dựng công trình, theo Luật đấu thầu số 61/2005/QH11 ngày 29 tháng 11 năm 2005 của Quốc hội nước Cộng Hòa Xã hội Chủ Nghĩa Việt Nam thì Đấu thầu là quá trình lựa chọn nhà thầu đáp ứng các yêu cầu của bên mời thầu để thực hiện gói thầu thuộc các dự án theo quy định của Luật này trên cơ sở bảo đảm tính cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Đối với Nhà nước, đấu thầu là phương thức quản lý các hoạt động xây dựng thông qua việc uỷ quyền cho chủ đầu tư (bên mời thầu) theo chế độ công khai tuyển chọn nhà thầu. Theo đó, trong quá trình đấu thầu có sự tham dự của 3 chủ thể có liên quan đến dự án (gói thầu):  Chủ đầu tư là bên mời thầu để thực hiện có hiệu quả dự án đầu tư của mình.  Các nhà thầu là các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế có khả năng thực hiện nhiệm vụ của dự án đầu tư.  Nhà tư vấn là các tổ chức, cá nhân có chức năng hành nghề các lĩnh vực tư vấn có liên quan đến hoạt động đấu thầu trong xây dựng. Đấu thầu xây dựng được thực hiện qua các hình thức sau đây: 5  Đấu thầu rộng rãi: việc tổ chức đấu thầu không hạn chế số lượng các nhà thầu tham gia.  Đấu thầu hạn chế: bên mời thầu chỉ mời một số nhà thầu có đủ năng lực tham dự đấu thầu.  Chỉ định thầu: là hình thức lựa chọn trực tiếp nhà thầu đáp ứng được yêu cầu để thương thảo hợp đồng.  Mua sắm trực tiếp.  Chào hàng cạnh tranh trong mua sắm hàng hóa.  Tự thực hiện. Các phương thức đấu thầu xây dựng:  Đấu thầu một túi hồ sơ: đề xuất về kỹ thuật và về giá dự thầu được đựng chung trong một túi hồ sơ.  Đấu thầu hai túi hồ sơ: đề xuất về kỹ thuật và về giá được đựng trong hai túi hồ sơ riêng biệt. Túi hồ sơ kỹ thuật được đánh giá trước và chỉ khi nào đạt số điểm từ 70% trở lên (theo quy định trong hồ sơ mời thầu) mới đánh giá tiếp hồ sơ về giá.  Đấu thầu 2 giai đoạn được áp dụng cho các dự án lớn, phức tạp về công nghệ hoặc dự án chìa khóa trao tay. Việc đấu thầu phải tuân thủ các nguyên tắc cơ bản sau đây:  Cạnh tranh với những điều kiện ngang nhau.  Dự liệu đầy đủ.  Đánh giá công bằng.  Trách nhiệm phân minh. Đấu thầu là chế độ được áp dụng rộng rãi ở các nước có nền kinh tế thị trường, việc đấu thầu mang lại những lợi ích thiết thực với chủ đầu tư, nhà thầu và cả nền kinh tế quốc dân. 6 Đối với chủ đầu tư, thông qua việc thực hiện đấu thầu, chủ đầu tư sẽ tìm được nhà thầu có khả năng đáp ứng cao nhất các yêu cầu thực hiện dự án đầu tư trên cả phương diện chất lượng, tiến độ và chi phí. Hiệu quả vốn đầu tư được tăng cường nhờ vốn được quản lý chặt chẽ, khắc phục được tình trạng thất thoát vốn. Đấu thầu cũng giúp chủ đầu tư giải quyết được tình trạng phụ thuộc vào một nhà thầu như trong hình thức giao thầu hoặc chỉ định thầu. Tuy nhiên, để bảo đảm hiệu quả thiết thực của đấu thầu, chủ đầu tư phải am hiểu sâu sắc về đấu thầu và có được đội ngũ cán bộ có năng lực chuyên môn tốt, có đạo đức nghề nghiệp để lập hồ sơ mời thầu có chất lượng, đánh giá đúng các hồ sơ dự thầu và lựa chọn đúng nhà thầu có đủ năng lực thực hiện yêu cầu công trình. Đối với nhà thầu, việc thực hiện chế độ đấu thầu sẽ phát huy được tính chủ động, sáng tạo và linh hoạt tìm kiếm việc làm thông qua việc nắm bắt thông tin về dự án, về đối thủ cạnh tranh, thiết lập quan hệ với các chủ thể kinh tế khác. Đấu thầu cũng tạo nên sức ép với các nhà thầu trong việc đổi mới công nghệ, nâng cao trình độ cán bộ và công nhân viên, qua đó nâng cao khả năng cạnh tranh để tăng xác suất trúng thầu. Thông qua đấu thầu, các nhà thầu cũng sẽ tích luỹ được thêm kinh nghiệm thi công, kinh nghiệm lập hồ sơ dự thầu và xác định chiến lược phát triển dài hạn của mình. Đối với Nhà nước, thông qua đấu thầu, các cơ quan quản lý Nhà nước có đủ thông tin thực tế và cơ sở khoa học để đánh giá đúng thực lực của các chủ đầu tư và các nhà thầu. Những điều đó giúp Nhà nước phát huy đúng được vai trò của mình trong nền kinh tế thị trường: tổ chức thị trường xây dựng, tạo sự cạnh tranh lành mạnh và tăng cường trật tự, kỷ cương trong thực hiện quá trình đầu tư. 1.2 Cạnh tranh và khả năng cạnh tranh trong đấu thầu của các doanh nghiệp xây dựng Từ điển Bách khoa Việt Nam (tập 1) định nghĩa: Cạnh tranh trong kinh doanh là hoạt động ganh đua giữa những người sản xuất hàng hoá, giữa các thương nhân, các 7 nhà kinh doanh trong nền kinh tế thị trường, chi phối bởi quan hệ cung - cầu, nhằm giành các điều kiện sản xuất, tiêu thụ, thị trường có lợi nhất. Khi nói đến cạnh tranh tức là nói đến một quá trình có sự tham gia của nhiều chủ thể có cùng mục tiêu (đối tượng mà các chủ thể đều hướng tới chiếm đoạt), có ràng buộc chung mà các chủ thể phải tuân thủ, đó là đặc điểm nhu cầu của khách hàng, ràng buộc của luật pháp và thông lệ trên thị trường. Về thời gian và không gian, cạnh tranh diễn ra trong khoảng thời gian và không gian không cố định. Cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường có những mặt tích cực và những mặt tiêu cực nhất định. Vấn đề đặt ra không phải là thủ tiêu cạnh tranh, mà phải để cạnh tranh diễn ra trong điều kiện bình đẳng và minh bạch, tránh dùng những thủ đoạn không lành mạnh, phải phát huy được mặt tích cực và hạn chế đến mức tối đa những mặt tiêu cực của cạnh tranh, đó là trách nhiệm của Nhà nước và của tất cả các chủ thể kinh tế trong nền kinh tế thị trường. 1.2.1 Cạnh tranh trong đấu thầu của doanh nghiệp xây dựng  Cạnh tranh trong đấu thầu của doanh nghiệp xây dựng Cạnh tranh trong đấu thầu có thể tiếp cận theo 2 cách: Theo nghĩa hẹp: Cạnh tranh trong đấu thầu xây dựng là quá trình các doanh nghiệp xây dựng ganh đua nhau đưa ra các giải pháp về kỹ thuật, tài chính, tiến độ thi công để xây dựng công trình thoả mãn một cách tối ưu các yêu cầu của bên mời thầu. Quan niệm này cho thấy sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp là sự ganh đua hết sức gay gắt nhằm mục đích trúng thầu. Tuy nhiên, quan niệm này vẫn chỉ bó hẹp ở khâu đấu thầu mà chưa chỉ ra được sự cạnh tranh của các doanh nghiệp trong suốt quá trình sản xuất - kinh doanh. Mỗi doanh nghiệp đều tham gia đấu thầu rất nhiều công trình khác nhau với những đối thủ khác nhau trong những khoảng thời gian, địa điểm khác nhau, do đó quan niệm theo nghĩa hẹp này sẽ khó xác định được toàn diện các vấn đề cạnh tranh trong đấu thầu. 8 Theo nghĩa rộng: Cạnh tranh trong đấu thầu xây dựng là sự đấu tranh gay gắt giữa các doanh nghiệp xây dựng kể từ khi bắt đầu tìm kiếm thông tin, đưa ra các giải pháp tham gia đấu thầu, bảo đảm trúng thầu và thực hiện hợp đồng cho tới khi hoàn thành nghĩa rộng trong đấu thầu xây dựng theo sơ đồ dưới đây: Tìm kiếm thông tin Chuẩn bị và đưa ra biện pháp Hoàn thành bàn giao Thực hiện hợp đồng Tham gia đấu thầu Ký hợp đồng Hình 1.1: Quá trình cạnh tranh trong đấu thầu xây dựng  Phân loại cạnh tranh trong đấu thầu xây dựng  Cạnh tranh giữa người bán và người mua: Người mua dịch vụ xây dựng (chủ đầu tư - bên mời thầu) và người bán dịch vụ xây dựng công trình (doanh nghiệp xây dựng - nhà thầu) với những mục tiêu khác nhau, tạo ra sự sôi động của thị trường xây dựng. Mục tiêu của chủ đầu tư là các công trình có chất lượng cao, thời gian xây dựng ngắn và chi phí xây dựng hợp lý. Còn mục tiêu của nhà thầu là đảm bảo hoạt động sản xuất kinh doanh có hiệu quả nhất và ít rủi ro nhất.  Cạnh tranh giữa người mua dịch vụ xây dựng với nhau: Chỉ xảy ra khi có nhiều chủ đầu tư có công trình cần xây dựng nhưng chỉ có một doanh nghiệp xây dựng hoặc một ít tổ chức xây dựng tham gia đấu thầu có khả năng công nghệ độc quyền để xây dựng các công trình ấy. Trường hợp này hiếm xảy ra trong nền kinh tế thị trường, nhất là trong đấu thầu.  Cạnh tranh giữa những người cung ứng dịch vụ xây dựng với nhau (cạnh tranh giữa các nhà thầu - doanh nghiệp xây dựng), đó là cuộc cạnh tranh khốc liệt nhất, gay go nhất của cạnh tranh trên thị trường xây dựng.