Tài liệu Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh chương trình xây dựng nông thôn mới tại huyện yên sơn, tỉnh tuyên quang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI --------o0o-------- NGUYỄN ĐỨC ĐẠT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ĐẨY MẠNH CHƯƠNG TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG HÀ NỘI - 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI --------o0o-------- NGUYỄN ĐỨC ĐẠT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ĐẨY MẠNH CHƯƠNG TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG NGƯỜI HƯỚNG DẪN PGS. TS TRẦN VĂN BÌNH HÀ NỘI - 2018 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc BẢN XÁC NHẬN CHỈNH SỬA LUẬN VĂN THẠC SỸ Họ và tên tác giả luận văn: Nguyễn Đức Đạt Đề tài luận văn: Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh chương trình xây dựng Nông thôn mới tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã số học viên: CA160071 Tác giả, Người hướng dẫn khoa học và Hội đồng chấm luận văn xác nhận tác giả đã sửa chữa, bổ sung luận văn theo biên bản họp Hội đồng ngày 18/10/2018 với các nội dung sau: - Kết cấu lại Chương 1 các đề mục và bổ sung thêm các tiêu chí đánh giá công tác xây dựng Nông thôn mới - Bổ sung đơn vị hành chính chương 2 - Mục 1 - Sửa lại danh mục TLTK Ngày ….. tháng…… năm 2018 Giáo viên hướng dẫn Tác giả luận văn CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG i LỜI CẢM ƠN Qua thời gian nghiên cứu, tìm hiểu tại Ủy ban nhân dân huyện Yên Sơn, em đã nỗ lực, cố gắng vận dụng những kiến thức đã được học trong nhà trường để hoàn thành luận văn với tên đề tài “Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh Chương trình xây dựng Nông thôn mới tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang”. Để hoàn thành luận văn này, em xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo Trường Đại học Bách khoa Hà Nội đã truyền đạt những tri thức bổ ích, tạo điều kiện giúp đỡ trong thời gian em học tập tại trường. Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến tập thể lãnh đạo và cán bộ nhân viên Ủy ban nhân dân huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang đã tạo điều kiện giúp đỡ, động viên, giúp em hoàn thành luận văn đúng thời hạn quy định của nhà trường. Cuối cùng em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. Trần Văn Bình, người đã tận tình hướng dẫn chỉ bảo em trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Em xin chân thành cảm ơn ! Hà Nội, tháng 9 năm 2018 Tác giả Nguyễn Đức Đạt ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân và không sao chép các công trình nghiên cứu của người khác để làm sản phẩm của riêng mình. Các số liệu có nguồn gốc rõ ràng, tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả trình bày trong luận văn được thu thập trong quá trình nghiên cứu là trung thực chưa từng được ai công bố trước đây. Tác giả hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính xác thực và nguyên bản của luận văn. Hà Nội, tháng 9 năm 2018 Tác giả Nguyễn Đức Đạt iii MỤC LỤC MỤC LỤC .................................................................................................................. iv DANH MỤC HÌNH ................................................................................................ viii DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. ix PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ......................................................................................1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu .........................................................................3 3. Mục tiêu nghiên cứu ...........................................................................................4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................5 5. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................5 6. Kết cấu của đề tài ................................................................................................7 Chương 1 ..................................................................................................................... 8 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI ........... 8 1.1. Cơ sở lý luận về xây dựng nông thôn mới .......................................................8 1.1.1. Khái quát về nông thôn ..................................................................................... 8 1.1.2. Khái quát về xây dựng nông thôn mới ............................................................ 11 1.1.3. Tiêu chí xây dựng nông thôn mới .................................................................. 14 1.1.4. Nội dung xây dựng nông thôn mới ................................................................ 18 1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác xây dựng nông thôn mới ....................... 22 1.2. Cơ sở thực tiễn về xây dựng nông thôn mới ..................................................23 1.2.1. Kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới ở một số địa phương trong nước....... 23 1.2.2. Bài học kinh nghiệm đối với huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang .................. 29 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1............................................................................................ 30 Chương 2 ................................................................................................................... 31 THỰC TRẠNG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI ......................................... 31 HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG ......................................................... 31 2.1. Giới thiệu chung về huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ...............................31 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ........................................................................................... 31 2.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội .................................................................................. 36 iv 2.1.3. Đánh giá chung về huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang .................................. 40 2.2. Thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ....................................................................................................................42 2.2.1. Thành lập Ban chỉ đạo và bộ phận giúp việc Ban chỉ đạo .............................. 42 2.2.2. Ban hành và tổ chức tuyên truyền các chủ trương, chính sách về xây dựng nông thôn mới ........................................................................................................... 47 2.2.3. Đào tạo, tập huấn cho đội ngũ cán bộ làm công tác xây dựng nông thôn mới ................................................................................................................................... 56 2.2.4. Xây dựng quy hoạch nông thôn mới ............................................................... 59 2.2.5. Huy động nguồn lực xây dựng nông thôn mới ............................................... 60 2.2.6. Kết quả xây dựng nông thôn mới ở huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ........ 66 2.3. Đánh giá chung về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang .................................................................................................71 2.3.1. Những kết quả đạt được .................................................................................. 71 2.3.2. Một số hạn chế và nguyên nhân của hạn chế .................................................. 73 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2............................................................................................ 77 Chương 3 ................................................................................................................... 78 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ĐẨY MẠNH CHƯƠNG TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN SƠN, ................................... 78 TỈNH TUYÊN QUANG ........................................................................................... 78 3.1. Quan điểm, mục tiêu xây dựng nông thôn mới của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang đến năm 2020 .................................................................................78 3.1.1. Quan điểm xây dựng nông thôn mới của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang đến năm 2020 ............................................................................................................ 78 3.1.2. Mục tiêu xây dựng nông thôn mới của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang đến năm 2020 ................................................................................................................... 79 3.2. Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ..........................................................80 3.2.1. Nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ đạo các cấp ................................. 80 v 3.2.2. Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền vận động, nâng cao nhận thức của người dân ................................................................................................................... 82 3.2.3. Nâng cao chất lượng quy hoạch của các đồ án, đề án ..................................... 84 3.2.4. Đa dạng hóa các nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới .............................. 85 3.2.5. Tập trung thực hiện các tiêu chí có số xã đạt được còn thấp .......................... 87 3.2.6. Một số giải pháp khác ..................................................................................... 90 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3............................................................................................ 92 KẾT LUẬN ............................................................................................................... 93 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 95 vi DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT STT DẠNG VIẾT TẮT DẠNG ĐẦY ĐỦ 1 BC Báo cáo 2 BXD Bộ Xây dựng 3 CT Chính trị 4 Ctr Chương trình 5 CSHT Cơ sở hạ tầng 6 ĐVT Đơn vị tính 7 MT Môi trường 8 NTM Nông thôn mới 9 NNPTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 10 PL Pháp luật 11 QĐ Quyết định 12 TNMT Tài nguyên môi trường 13 TTLT Thông tư liên tịch 14 TTg Thủ tướng chính phủ 15 UBND Ủy ban nhân dân vii DANH MỤC HÌNH Hình 1.1: Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới từ trung ương đến cơ sở................18 Hình 2.1: Bản đồ hành chính huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ...........................31 Hình 2.2: Tổ chức bộ máy xây dựng nông thôn mới ở huyện Yên Sơn ...................43 Hình 2.3: Tổng hợp các văn bản triển khai thực hiện chương trình .........................52 xây dựng nông thôn mới huyện Yên Sơn giai đoạn 2011 - 2017 .............................52 Hình 2.4: Sổ tay xây dựng nông thôn mới ................................................................54 Hình 2.5: Công tác thông tin tuyên truyền lưu động ................................................55 về xây dựng nông thôn mới ở huyện Yên Sơn..........................................................55 Hình 2.6: Kết quả huy động nguồn lực thực hiện chương trình xây dựng ...............62 nông thôn mới ở huyện Yên Sơn giai đoạn 2011-2017 ............................................62 Hình 2.7: Cơ cấu huy động nguồn lực thực hiện chương trình xây dựng.................63 nông thôn mới ở huyện Yên Sơn giai đoạn 2011-2017 ............................................63 viii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Hiện trạng sử dụng đất huyện Yên Sơn năm 2017 ...................................34 Bảng 2.2: Tổng hợp các văn bản triển khai thực hiện chương trình .........................51 xây dựng nông thôn mới huyện Yên Sơn giai đoạn 2011 - 2017 .............................51 Bảng 2.3: Công tác đào tạo, tập huấn cho đội ngũ cán bộ làm công tác ....................57 xây dựng nông thôn mới ở huyện Yên Sơn giai đoạn 2011-2017 ..............................57 Bảng 2.4: Kết quả huy động nguồn lực thực hiện chương trình xây dựng ...............61 nông thôn mới ở huyện Yên Sơn giai đoạn 2011-2017 ............................................61 Bảng 2.5. Kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới xét theo ...............................67 nhóm tiêu chí ở huyện Yên Sơn giai đoạn 2011-2017 ..............................................67 Bảng 2.6. Kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới xét theo địa bàn ...................69 các xã ở huyện Yên Sơn giai đoạn 2011-2017..........................................................69 Bảng 2.7. Kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới xét theo tiêu chí...................70 ở huyện Yên Sơn giai đoạn 2011-2017 .....................................................................70 ix PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Sau hơn 30 năm thực hiện đường lối đổi mới, dưới sự lãnh đạo của Ðảng, nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước ta đã đạt được thành tựu khá toàn diện và to lớn. Nông nghiệp tiếp tục phát triển với tốc độ khá cao theo hướng sản xuất hàng hóa, nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả, góp phần đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia. Một số mặt hàng xuất khẩu chiếm vị thế cao trên thị trường thế giới. Kinh tế nông thôn chuyển dịch theo hướng tăng công nghiệp, dịch vụ, ngành nghề, các hình thức tổ chức sản xuất tiếp tục đổi mới. Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được tăng cường, bộ mặt nhiều vùng nông thôn được thay đổi. Ðời sống vật chất và tinh thần của dân cư ở hầu hết các vùng nông thôn ngày càng được cải thiện. Tuy nhiên, những thành tựu đạt được chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế và chưa đồng đều giữa các vùng. Nông nghiệp phát triển còn kém bền vững, tốc độ tăng trưởng có xu hướng giảm dần, sức cạnh tranh thấp, chưa phát huy tốt nguồn lực cho phát triển sản xuất; nghiên cứu, chuyển giao khoa học - công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực còn hạn chế. Việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế và đổi mới cách thức sản xuất trong nông nghiệp còn chậm, phổ biến vẫn là sản xuất nhỏ, phân tán; năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng nhiều mặt hàng thấp. Công nghiệp, dịch vụ và ngành nghề phát triển chậm, chưa thúc đẩy mạnh mẽ chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động ở nông thôn. Các hình thức tổ chức sản xuất chậm đổi mới, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển mạnh sản xuất hàng hóa. Nông nghiệp và nông thôn phát triển thiếu quy hoạch, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội còn yếu kém, môi trường ngày càng ô nhiễm; năng lực thích ứng, đối phó với thiên tai còn nhiều hạn chế. Trên cơ sở những thành tựu đã đạt được và những tồn tại, yếu kém cần khắc phục, nhằm xây dựng nông nghiệp, nông thôn theo đúng mục tiêu, định hướng của Đảng đã đề ra. Tại Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá X đã ban hành Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 05 tháng 8 năm 2008 về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Để thực hiện Nghị quyết của Trung ương Đảng, Chính phủ xây dựng Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 của Ban Chấp hành Trung ương khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn (Nghị quyết số 24/2008/NQ-CP ngày 28 tháng 10 năm 2008). Thực hiện Nghị quyết 1 trên, ngày 16 tháng 4 năm 2009 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 491/QĐ-TTg về việc ban hành bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới làm căn cứ để xây dựng nội dung chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới; Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 04 tháng 06 năm 2010 của Thủ tưởng Chính phủ phê duyệt chương trình mực tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020. Thực hiện định hướng của Đảng và Nhà nước về phát triển nông nghiệp, nông thôn trong giai đoạn mới, tỉnh Tuyên Quang nói chung, huyện Yên Sơn nói riêng đã tích cực triển khai chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới. Sau 7 năm triển khai thực hiện, đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn huyện Yên Sơn được nâng lên, an ninh nông thôn được bảo đảm, bộ mặt nông thôn đã có nhiều khởi sắc; các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện Chương trình của tỉnh được ban hành khá đầy đủ, kịp thời; nhận thức trong đội ngũ cán bộ công chức các cấp và nhân dân về xây dựng nông thôn mới đã có sự thay đổi rõ rệt; Các chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất của Trung ương, tỉnh được triển khai kịp thời, sâu rộng qua các đề án, chương trình, kế hoạch cụ thể. Tuy nhiên bên cạnh đó, việc triển khai thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn còn một số hạn chế như Ban chỉ đạo xây dựng nông thôn mới các cấp được thành lập nhưng hiệu quả chưa cao, nhất là đối với cấp xã; Nguồn vốn huy động đầu tư xây dựng nông thôn mới còn hạn chế, chủ yếu là ngân sách Trung ương phân bổ hàng năm; công tác tuyên truyền tuy đã được triển khai khá đồng bộ, nhưng nhìn chung chưa đáp ứng yêu cầu; công tác lập đồ án quy hoạch và đề án còn chậm, chất lượng chưa cao, các xã còn lúng túng trong việc xây dựng các đề án chuyên sâu, giải pháp và lộ trình thực hiện. Tính đến 31/12/2017, toàn huyện mới có 03 xã về đích nông thôn mới, chiếm tỷ lệ 10%, trong khi mục tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện Yên Sơn lần thứ XXII xác định, giai đoạn 2015 - 2020 huyện phấn đấu có 8 xã đạt chuẩn 19/19 tiêu chí về xây dựng nông thôn mới. Điều đó đặt ra yêu cầu cấp thiết cần phải có giải pháp để đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn trong thời gian tới. Xuất phát từ những vấn đề trên, tôi chọn đề tài: “Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh Chương trình xây dựng Nông thôn mới tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang” làm chủ đề nghiên cứu của luận văn. 2 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Bàn về vấn đề xây dựng nông thôn mới, trong nước đã có một số công trình khoa học đề cập đến, như: - Đề tài: “Thực trạng và giải pháp đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ” của tác giả Đặng Thị Nhung, năm 2014. Trong luận văn, tác giả đã làm rõ những vấn đề lý luận về nông thôn mới và xây dựng nông thôn mới. Phân tích, đánh giá được thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ trong giai đoạn 2011 – 2013. Đề tài đã tìm ra những ưu điểm, những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ. - Đề tài: “Giải pháp thúc đẩy quá trình xây dựng nông thôn mới tại thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên” của tác giả Bùi Nữ Hoàng Anh, năm 2013. Tác giả đã sử dụng phiếu điều tra để điều tra chọn mẫu theo 19 tiêu chí đánh giá nông thôn mới. Qua đó tác giả đã tổng hợp các số liệu thu thập được để đánh giá thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên trong giai đoạn 2010-2012 và rút ra được bài học kinh nghiệm cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng nông thôn mới trên địa bàn thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên. Từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm thúc đẩy quá trình xây dựng nông thôn mới tại thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên. - Đề tài “Giải pháp xây dựng và phát triển nông thôn mới của huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn” của tác giả Phạm Khắc Dũng, năm 2012. Trong đề tài, tác giả lần lượt tiến hành phân tích thực trạng xây dựng nông thôn mới của huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn theo từng tiêu chí trong bộ tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Từ phương hướng và mục tiêu xây dựng nông thôn mới của huyện Chợ Mới tỉnh Bắc Kạn trong giai đoạn 2010-2020, tác giả đề xuất một số giải pháp để xây dựng và phát triển nông thôn mới của huyện Chợ Mới tỉnh Bắc Kạn đến năm 2020. - Đề tài: “Giải pháp đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn” của tác giả Lương Hoàng Dương, năm 2016. Trong luận văn, tác giả đã làm rõ những vấn đề lý luận về nông thôn mới và xây dựng nông thôn mới. Phân tích, đánh giá được thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn 3 huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn trong giai đoạn 2014 – 2016, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn đến năm 2020. Trên địa bàn huyện Yên Sơn đã có nghiên cứu “Thực trạng và giải pháp xây dựng nông thôn mới tại 03 xã điểm trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang” của tác giả Phạm Văn Ninh, năm 2015. Tác giả đã đánh giá thực trạng xây dựng nông thôn mới tại 03 xã điểm là Hoàng Khai, Nhữ Hán, Mỹ Bằng theo 19 tiêu chí trong bộ tiêu chí Quốc gia về xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn 2011-2014. Nghiên cứu đã phân tích được những khó khăn, thuận lợi, cơ hội, thách thức trong xây dựng nông thôn mới tại các xã điểm ở huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. Từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm thực hiện xây dựng nông thôn mới tại 03 xã điểm trên địa bàn huyện Yên Sơn được hiệu quả hơn. Tuy nhiên, hạn chế của nghiên cứu này là mới chỉ nghiên cứu công tác xây dựng nông thôn mới tại 03 xã điểm mà chưa nghiên cứu được tổng thể 30 xã trên địa bàn huyện Yên Sơn đang xây dựng nông thôn mới. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu ở trên đã có những cách tiếp cận khác nhau, hoặc trực tiếp, hoặc gián tiếp đến vấn đề đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới trên phạm vi địa bàn cấp huyện. Đó là nguồn tài liệu quý giá giúp tôi có được những thông tin cần thiết để kế thừa và phát triển trong luận văn của mình. Vì vậy, trong luận văn này tác giả kế thừa có chọn lọc những nghiên cứu trước đó và tập trung vào vấn đề cơ bản trong công tác xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang nhằm góp phần vào sự ổn định, phát triển chung của toàn huyện. 3. Mục tiêu nghiên cứu 3.1. Mục tiêu chung Đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. 3.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng nông thôn mới. - Đánh giá thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang trong giai đoạn 2011-2017. 4 - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới phù hợp với điều kiện thực tiễn của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là việc tổ chức thực hiện xây dựng nông thôn mới của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: đề tài được nghiên cứu tại huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. - Phạm vi về thời gian: các số liệu thứ cấp được thu thập và phân tích trong luận văn được lấy trong giai đoạn 2011 - 2017. - Phạm vi về nội dung: đề tài tập trung nghiên cứu công tác tổ chức thực hiện xây dựng nông thôn mới của huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang, gồm các nội dung: thành lập Ban Chỉ đạo và bộ phận giúp việc Ban Chỉ đạo; Nâng cao chất lượng đội ngũ xây dựng nông thôn mới; Ban hành và tuyên truyền các chính sách của trung ương, của địa phương về xây dựng nông thôn mới; Phát động các phong trào xây dựng nông thôn mới; Phát huy sức mạnh của các tổ chức đoàn thể trong xây dựng nông thôn mới; Huy động nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới; Đánh giá kết quả thực hiện xây dựng nông thôn mới. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp thu thập số liệu Trong luận văn, tác giả sử dụng các số liệu thứ cấp trong giai đoạn 20112017 để phân tích thực trạng tổ chức thực hiện xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. Tác giả căn cứ vào các tài liệu đã được công bố, các báo cáo, số liệu thống kê về tổ chức thực hiện xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang, cụ thể là: - Báo cáo sơ kết 5 năm thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2011-2015 của UBND huyện Yên Sơn. - Báo cáo kết quả thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới năm 2016, 2017 của UBND huyện Yên Sơn. 5 - Báo cáo Công tác lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị năm 2017; phương hướng, nhiệm vụ năm 2018 của UBND huyện Yên Sơn. - Một số báo cáo, tài liệu thống kê của phòng Nông nghiệp huyện Yên Sơn, phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Yên Sơn, Ban quản lý các Dự án Đầu tư và Xây dựng huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. 5.2. Phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu Trong luận văn, phương pháp này dùng để tổng hợp các tài liệu, dữ liệu liên quan đến đề tài nghiên cứu. Các tài liệu tác giả thu thập được sẽ được chia thành các nhóm khác nhau tùy thuộc vào các nội dung nghiên cứu. Sau đó tác giả sẽ sử dụng các hàm cơ bản trong Excel để tính toán tỷ trọng, tốc độ tăng trưởng của các chỉ tiêu nghiên cứu. 5.3. Phương pháp phân tích số liệu - Phương pháp thống kê mô tả Trong luận văn, phương pháp này được dùng để xử lý và phân tích các con số của các hiện tượng số lớn để tìm hiểu bản chất và tính quy luật của chúng trong điều kiện thời gian và không gian cụ thể. Các số liệu thu thập được sẽ được liệt kê theo thời gian theo từng chỉ tiêu cụ thể. Phương pháp này kết hợp với phân tích đồ họa đơn giản như các đồ thị mô tả dữ liệu, biểu diễn các dữ liệu thông qua đồ thị, bảng biểu diễn số liệu tóm tắt. Trong luận văn đó là các bảng biểu thể hiện số lượng, cơ cấu của chỉ tiêu nghiên cứu. Các bảng số liệu sẽ cho thấy rõ hơn cũng như có cái nhìn sinh động hơn về cơ cấu của các yếu tố đang phân tích. Chúng tạo ra được nền tảng để phân tích định lượng về số liệu. Để từ đó hiểu được hiện tượng và đưa ra quyết định đúng đắn. - Phương pháp so sánh, đối chiếu Trong luận văn, phương pháp so sánh, đối chiếu được sử dụng phổ biến trong phân tích, tính toán để xác định mức độ, xu hướng biến động của các chỉ tiêu phân tích, xem xét mức độ biến động của các năm theo thời gian, không gian nghiên cứu khác nhau. Cùng một chỉ tiêu nhưng nó sẽ có ý nghĩa khác nhau ở các thời gian và không gian khác nhau. Do đó các số liệu tác giả thu thập được sẽ được sắp xếp một 6 cách logic theo trình tự thời gian và đưa về cùng một thời điểm khi so sánh. Áp dụng phương pháp này, tác giả sẽ sử dụng các hàm cơ bản trong phần mềm excel để tính toán các mức độ biến động như xác định tỷ trọng của chỉ tiêu nghiên cứu, dùng chỉ tiêu tuyệt đối và tương đối để xem xét tốc độ phát triển bình quân, tốc độ tăng, giảm của năm sau so với năm trước…Từ đó lập bảng phân tích so sánh qua các năm xem mức độ tăng, giảm và phân tích nguyên nhân của sự tăng, giảm đó. Qua đó cũng dự báo được những biến động của chỉ tiêu nghiên cứu trong giai đoạn tiếp theo. 6. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng nông thôn mới. Chương 2: Thực trạng xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. Chương 3: Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. 7 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI 1.1. Cơ sở lý luận về xây dựng nông thôn mới 1.1.1. Khái quát về nông thôn 1.1.1.1. Khái niệm về Nông thôn Có nhiều quan điểm khác nhau về nông thôn. Có quan điểm cho rằng nông thôn là khái niệm dùng để chỉ một địa bàn mà ở đó sản xuất nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn. Cũng có quan điểm cho rằng dựa vào trình độ phát triển cơ sở hạ tầng hoặc dựa vào chỉ tiêu trình độ tiếp cận thị trường để xác định vùng nông thôn. - Theo Từ điển tiếng Việt: “Nông thôn là danh từ để chỉ khu vực dân cư tập trung chủ yếu làm nghề nông, phân biệt với thành thị”. - Theo Điều 1, Thông tư số 54/2009/TT-BNNPTNT ngày 21 tháng 8 năm 2009 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn: “Nông thôn là phần lãnh thổ không thuộc nội thành, nội thị các thành phố, thị xã, thị trấn được quản lý bởi cấp hành chính cơ sở là Ủy ban nhân dân xã”. - Theo tác giả Bùi Nữ Hoàng Anh (2013): “Nông thôn là một hệ thống xã hội, một cộng đồng xã hội có những đặc trưng riêng biệt như một xã hội nhỏ, trong đó có đầy đủ các yếu tố, các vấn đề xã hội và các thiết chế xã hội. Nông thôn được xem xét như một cơ cấu xã hội, trong đó có hàng loạt các yếu tố, các lĩnh vực nằm trong mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Qua các khái niệm trên có thể hiểu, Nông thôn là phần lãnh thổ không thuộc nội thành, nội thị, dân cư tập trung chủ yếu làm nghề nông và có những đặc trưng riêng biệt như một xã hội nhỏ, trong đó có đầy đủ các yếu tố, các vấn đề xã hội và các thiết chế xã hội. 1.1.1.2. Đặc trưng cơ bản của Nông thôn - Nông thôn phải gắn chặt với một nghề lao động xã hội truyền thống, đặc trưng và nổi bật là hoạt động sản xuất nông nghiệp. Điều này thể hiện ở chỗ, tư liệu sản xuất cơ bản và chủ yếu của nông thôn là đất đai. Chính vì vậy, nó tạo ra sự gắn kết nghề nghiệp của người dân nông thôn với quê hương của mình. - Nông thôn bao gồm những tụ điểm quần cư như làng, bản, buôn, ấp. Những 8 tụ điểm quần cư này thường có quy mô nhỏ về mặt số lượng. - So với đô thị thì nông thôn là vùng có kết cấu hạ tầng chậm phát triển hơn, mức độ phúc lợi xã hội kém hơn; trình độ sản xuất hàng hoá và tiếp cận thị trường thấp hơn. Vì vậy nông thôn chịu sức hút của đô thị về nhiều mặt, dân cư nông thôn thường hay di chuyển tự do ra các đô thị để kiếm việc làm và tìm cơ hội sống tốt hơn. - Nông thôn có thu nhập và đời sống thấp hơn, trình độ văn hóa, khoa học công nghệ thấp hơn đô thị. Nông thôn có một lối sống đặc thù của mình - lối sống nông thôn, lối sống của các cộng đồng xã hội được hình thành chủ yếu trên cơ sở của một hoạt động lao động nông nghiệp. - Nông thôn có mật độ dân cư thấp nhưng giàu tiềm năng về tài nguyên thiên nhiên như đất đai, nguồn nước, khí hậu, rừng, biển. Ở nông thôn có một môi trường tự nhiên ưu trội, con người gần gũi với thiên nhiên hơn. Chính điều này đã hình thành một đặc trưng nổi trội của nông thôn - tính cố kết cộng đồng, đó là văn hoá nông thôn, một loại hình văn hoá đặc thù mang đậm nét dân gian, nét truyền thống dân tộc luôn gắn kết với thiên nhiên. - Xã hội nông thôn cũng rất đa dạng về điều kiện kinh tế xã hội, đa dạng về trình độ tổ chức quản lý, đa dạng về quy mô và mức độ phát triển. Tính đa dạng đó không chỉ khác biệt với đô thị mà ngay cả giữa các vùng nông thôn cũng có sự khác nhau. Cung cách ứng xử xã hội nặng về tục lệ nhiều hơn là pháp lý. Điều đó có ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng khai thác tài nguyên và các nguồn lực để đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững. 1.1.1.3. Vai trò của nông thôn trong sự nghiệp phát triển của đất nước - Sự phát triển của kinh tế nông thôn sẽ góp phần tạo ra những tiền đề quan trọng không thể thiếu bảo đảm thắng lợi cho tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Phát triển kinh tế nông thôn trước hết là phát triển kinh tế nông nghiệp một cách mạnh mẽ và ổn định, tạo cho toàn bộ nền kinh tế quốc dân, nhất là cho công nghiệp một cơ sở vững chắc về nhiều phương diện, trước hết là lương thực, thực phẩm, nguyên liệu, vốn và thị trường. Dù cho nền kinh tế nước ta sau này phát triển đến đâu và tỷ lệ lao động làm nông nghiệp giảm xuống do năng suất lao động trong nông 9