Tài liệu Một số giải pháp nâng cao thu nhập cho người dân huyện thanh liêm.

Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài. Vấn đề lao động việc làm và thu nhập là một vấn đề luôn luôn mang tính thời sự với bất kỳ quốc gia nào, bất kỳ địa phương và với bất kỳ cá nhân lao động nào…Trong điều kiện phát triển của nước ta hiện nay thì vấn đề việc làm và thu nhập của lao động là vấn đề rất đáng quan tâm của toàn xã hội và với thực tế nước ta đang trong quá trình Công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước để đảm bảo được các mục tiêu phát triển mà xã hội đã đặt ra và giải quyết các vấn đề việc làm, nâng cao thu nhập và để thu hẹp khảng cách giữa cách giữa thành thị và nông thôn, giữa lao động thành thị và lao động nông thôn là việc làm hết sức cần thiết. Với thực tế nước ta lao động nông nghiệp, nông thôn còn chiếm tỷ trọng cao trong tổng số lao động của cả nước và đặc biệt chất lượng lao động trong khu vực này còn rất thấp, từ đó dẫn tới thu nhập còn thấp, cuộc sống của người dân còn gặp nhiều khó khăn…và trong quá trình phát triển của Đất nước thì Đảng và Nhà nước ta đã có những chính sách để đẩy mạnh việc phát triển nông nghiệp, nông thôn nước ta… Vì những lý do trên em thấy vấn đề lao động, việc làm, thu nhập của người lao động nông thôn là một vấn đề luôn mang tính thời sự và cần được nghiên cứu giải quyết cho phù hợp với quá trình phát triển, vậy em xin chọn đề tài cho thực tập tốt nghiệp của mình là “Thực trạng lao động và một số giải pháp nâng cao thu nhập cho người lao động huyện Thanh Liêm” để hiểu thêm về vấn đề này. 2. Mục đích nghiên cứu: Đề tài được nghiên cứu với mục đích tìm hiểu thực trạng lao động, việc làm và thu nhập của lao động địa phương, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm cải thiện tình hình thu nhập hiện nay cho lao động tại địa phương nghiên cứu. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Đối tượng nghiên cứu là vấn đề lao động, việc làm và thu nhập của người dân nông thôn. Phạm vi nghiên cứu là người lao động của huyện Thanh Liêm, một huyện của tỉnh Hà Nam. 4. Nội dung nghiên cứu: Nội dung của đề tài là đi tìm hiểu về thực trạng vấn đề lao động của người dân huyện Thanh Liêm nói riêng như thế nào và từ đó đưa ra một số giải pháp để nâng cao thu nhập cho người dân huyện Thanh Liêm. 5.Phương pháp nghiên cứu: trong quá trình nghiên cứu đề tài của mình em có sử dụng các phương pháp nghiên cứu như: phương pháp duy vật biện chứng, phương pháp duy vật lịch sử, thống kê phân tích… 6.Kết cấu của chuyên đề: Chuyên đề gồm 3 chương với nội dung như sau: Chương 1: Một số vấn đề lý luận chung về lao động việc làm, thu nhập. Chương 2: Thực trạng lao động và thu nhập của người dân huyện Thanh Liêm. Chương 3: Một số giải pháp nâng cao thu nhập cho người dân huyện Thanh Liêm. CHUƠNG 1 MỘT Số VẤN Đề LÝ LUẬN CHUNG Về LAO ĐỘNG VIỆC LÀM,THU NHẬP 1. Khái niệm, vai trò và đặc điểm của lao động nông thôn . 1.1 Khái niệm về lao động ,việc làm. 1.1.1 Các khái niệm về lao động Lao động là hoạt động quan trọng nhất của con người nhằm tạo ra của cải vật chất và các giá trị tinh thần khác để thoả mãn nhu cầu của bản thân và xã hội, là hoạt động gắn liền với sự hình thành pgát triển của loài người . Lao động có năng suất, chất lượng , hiệu quả là nhân tố quyết định sự tăng trưởng SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp của xã hội. Chính vì vậy lao động được coi là hoạt động chủ yếu , là quyền và nghĩa vụ của con người và chúng ta có thể nói rằng : lao động là vinh quang .Theo thời gian lao động ngày càng phát triển theo hướng chuuyên môn hoá và hợp tác hoá. Nhờ đó ,từ nhiều thế kỷ nay đã hình thành bộ môn khoa học riêng gọi là khoa học lao động , từ đây chúng ta thấy được vai trò và vị trí quân trọng của lao động . Tuỳ thuộc vào mục đích nghiên cứu và góc độ phân tích, lao động được phân loại thành : - Lao động trực tiếp và lao động gián tiếp. Lao động trực tiếp là sản xuất ra sản phẩm bao gồm lao động công nghệ và lao động phụ trợ . Lao động gián tiếp sản xuất là lao động quản lý và phục vụ quản lý để đảm bảo quá trình liên tục có hiệu quả . -Lao động giản đơn và lao động phức tạp. Lao động giản đơn là lao động không cần qua dào tạo , tập huấn chuyên môn hoặc nếu có cũng ở mức thấp . Nó là sự hao phí sức lao động của người không có trình độ chuyên môn, lao động không thành thạo còn lao động phức tạp là lao động của người đã qua tập huấn chuyên môn . - Lao động cụ thể và lao động trừu tượng. Lao động cụ thể là lao động nhằm mục đích nhất định , lao động tạo ra giá trị sử dụng cần phải có những loại lao động nhất định, sự phân biệt các loại lao động căn cứ vào phương pháp lao động , công cụ lao động và kết quả lao động . Lao động trừu tượng là lao động xã hội, tính chất xã hội biểu hiện ra quá trình trao đổi. Trong điều kiện sản xuất hàng hoá dựa trên chế đọ tư hữu, mâu thuẫn giữa lao động trừu tượng và lao động cụ thể phản ánh giữa lao động tư nhân và lao động xã hội…. SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Tóm lại lao động là tất cả những hoạt động trực tiếp hoặc gián tiếp của con người nhằm tạo ra của cải vật chất cho xã hội, các hoạt động này được pháp luật quy định và bảo vệ. Trong khái niệm lao động còn có khái niệm vê nguồn lao động . Nguồn lao động là phạm trù phản ánh lực lượng quan trọng nhất của nền sản xuất xã hội. Theo từ điển thống kê : Nguồn lao động xã hội là toàn thể những thành viên trong xã hội có khả năng tham gia lao động , bao gồm : những người theo quy định của Nhà nước ở trong độ tuổi lao động , có khả năng lao động và những người theo quy định của Nhà nước ở ngoài độ tuổi quy định nhưng thực tế tham gia lao động . Nguồn lao động được biểu thị trên hai phương diện :số lượng nguồn lao động và chất lượng nguôn lao động . - Số lượng nguồn lao động :Về nguyên tắc, đó là tổng số sức lao động xét về mặt thể lực của người lao động với tư cáh là một yếu tố của quá trình lao động sản xuất. Tuy nhiên con người với tư cách là yếu tố của quá trình lao động còn là thành viên của xã hội tham gia các hoạt động xã hội, đảm bảo tái sản xuất tự nhiên sức lao động ..Vì vậy, thể lực của con nguời được xem xét như là yếu tố cua sản xuất, kinh doanh theo những chừng mực nhất định, tuỳ thuộc vào trhực trạng và thể lực của con người theo đặc tính chung, những biểu hiện cụ thể của từng người và thực trạng kinh tế của từng nước. Chính vì vậy, số lượng sức lao động và số lượng nguồn lao động được đo bằng số lượng người lao động theo những quy định . Bộ phận quan trọng nhất của nguồn lao động là người lao động trong độ tuổi quy định gọi tắt là lao động trong độ tuổi .Ở nước ta hiện nay quy định này đối với nam là tính từ 16 đến 60 và đối với nữ là từ 16 đến 55 , nhưng trong tương lai quy định này có thể được thay đổi để phù hợp với thực tế công việc và tính chất công việc . SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp - Chất lượng nguồn lao động :Là phạm trù biểu hiện ở từng người lao động nhưng có mối quan hệ tương tác trong phạm vi quốc gia, khu vực, vùng lao động, lãnh thổ…trên các mặt như: trình độ văn hoá, trình độ chuyên môn nghề nghiệp, trình độ tổ chức cuộc sống, các yếu tố về tâm lý, tập quánphẩm chất đạo đức, trình độ ý thức pháp luật…Như vậy chất lượng lao động chủ yếu biểu hiện ở mặt trí lực và thể lực của người lao động . 1.1.2 Một số khái niệm về việc làm. Khái niệm “việc làm” và việc xác định số người có “việc làm” là vấn đề có ý nghĩa quan trọng trong việc hoạch định cơ chế, chính sách quản lý nguồn nhân lực. Trong cơ chế thị trường, quan niệm về “việc làm” và người có “việc làm” khác căn bản với quan niệm trong cơ chế cũ. “Việc làm” là một phạm trù tổng hợp, “việc làm” và lao động liên quan chặt chẽ với nhau nhưng không hoàn toàn đồng nhất với nhau. Theo Bộ Luật Lao động nước ta, khái niệm “việc làm” được xác định là “mọi hoạt động lao động tạo ra nguồn thu nhập không bị luật pháp ngăn cấm” (Điều 13 - Bộ Luật Lao động). Như vậy không chỉ những người làm việc trong các ngành của nền kinh tế quốc dân, mà nhiều người khác cũng được coi là có việc làm, nếu họ gián tiếp góp phần tạo ra thu nhập. “Việc làm đầy đủ” là sự thoả mãn đầy đủ nhu cầu về việc làm của các thành viên có khả năng lao động, nói cách khác là mỗi người có khả năng lao động, muốn làm việc đều có thể tìm được việc làm trong thời gian ngắn. “Việc làm đầy đủ” mới chỉ đề cập về mặt số lượng, chưa tính đến yếu tố nguyện vọng, năng khiếu, sở trường, tức là chưa tính đến yếu tố hợp lý của việc làm. “Thiếu việc làm” là tình trạng có việc làm nhưng thời gian làm việc thấp hơn thời gian quy định và có nhu cầu làm thêm. Thiếu việc làm còn thể SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp hiện dưới dạng làm việc có năng suất và thu nhập dưới mức thu nhập tối thiểu. Hiện nay tình trạng thiếu việc làm còn phổ biến ở khu vực ngoại thành Hà Nội, hệ số thời gian sử dụng lao động thực tế ở khu vực này hiện khoảng 65 - 70%. “Việc làm hợp lý” là sự phù hợp về mặt số lượng và chất lượng của các yếu tố con người và vật chất của sản xuất, là bước phát triển cao hơn của việc làm đầy đủ, “việc làm hợp lý” có năng suất lao dộng và hiệu quả kinh tế xã hội cao hơn. Hiện nay do nhiều người còn chưa có việc làm, nên chúng ta đang tập trung giải quyết việc làm đầy đủ cho toàn dân, nhưng về lâu dài vẫn phải tính đến giải quyết “việc làm hợp lý” để bảo đảm hiệu quả kinh tế xã hội ngày càng cao hơn. “Người chưa có việc làm” là người có nhu cầu làm việc, hiện tại chưa tìm được việc làm, hoặc trước đây đã từng có việc làm, đã có nghề nghiệp nhất định nhưng hiện do điều kiện, hoàn cảnh nào đó chưa tìm lại được việc làm. Trong số này chủ yếu là số công nhân dôi ra do sự sắp xếp lại của các doanh nghiệp Nhà nước, những người hết hạn hợp đồng làm việc, học sinh các trường chuyên nghiệp và dạy nghề ra trường chưa tìm được việc làm, người đi lao động ở nước ngoài trở về... Thực chất “người thất nghiệp” và “người chưa có việc làm” là cùng một bản chất, chỉ khác nhau về cách phân chia có tính chất chi tiết của cùng một chỉ tiêu, do đó có thể gọi chung “người thất nghiệp là người có nhu cầu làm việc nhưng không có việc làm, đang đi tìm việc làm”. Trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường, do sự tác động của cung - cầu về lao động, đặc biệt là do quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, hiện tượng có “người thất nghiệp” là không tránh khỏi, nó phản ánh một thực tế của quá trình sắp xếp lại của một cấu trúc kinh tế - xã hội mới. Tuy nhiên SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp hiện nay, ở nước ta không chỉ có thất nghiệp tạm thời do thay đổi cơ cấu, mà còn có thất nghiệp tiềm ẩn, thất nghiệp không hoàn toàn (do hiệu suất sử dụng thời gian lao động còn thấp, nhất là ở nông thôn) chiếm tỷ trọng lớn cùng với tỷ lệ tăng cao hàng năm của nguồn lao động càng làm cho tình hình thất nghiệp càng thêm gay gắt. Thực tế đang đòi hỏi phải có chính sách, giải pháp đồng bộ để hạn chế tỷ lệ người thất nghiệp. 1.2 Đặc điểm của lao động nông thôn. Nước ta còn là một nước nông nghiệp chưa phát triển , quá trình đô thị hoá trong giai đoạn này mới đang diễn ra mạnh, dân số ở các đô thị còn ít mà vẫn tập chung chủ yếu ở khu vực nông thôn. Cụ thể năm 2008 tỷ lệ dân số đô thị của nước ta mới đạt 27,9% (trương đương với khoảng 24 triệu người.) Còn dân số sống ở khu vực nông thôn vẫn chiếm 72,1% dân số cả nước (tức là khoảng 62,16 triệu người) trong khi trung bình của thế giới là khoảng 49%. (số liệu lấy từ báo Dân số và đô thị). Như vậy chúng ta có thể thấy rằng dân số ở khu vực nông thôn của chúng ta còn rất cao so với trung bình của thế giới. Điều này cho thấy rằng lao đọng trong khu vực nông thôn của chúng ta là khá lớn. Với nộng dung của chuyên đề tập chung nghiên cứu về lao động của khu vực nông thôn nên trong phần này sẽ đề cập đến đặc điểm của lao động nông thôn . - Về số lượng nguồn nhân lực của nước ta khá dồi dào, cơ cấu dân số trẻ. Dân số trong độ tuổi lao động là khoảng 52 triệu người. Trong đó dân số ở khu vực nông thôn chiếm tới 72,1% như vậy dân số trong độ tuổi lao động ở khu vực này khoảng 37,5 triệu người . Xét theo cơ cấu độ tuổi, lực lượng lao động tuổi từ 15-34 tuổi chiếm 54,6% lực lượng lao động nông thôn. Đây là lực lượng lao động trẻ, có khả năng tiếp thu, nắm bắt và sử dụng công nghệ nhanh trong sản xuất nếu được đào tạo tốt. Tuy nhiên lao động trong nông nghiệp lại chiếm tỷ trọng cao, chiếm tới 66% lao động nông thôn . SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp - Về chất lượng, nhìn chung trình độ lao động nông thôn của chúng ta còn thấp, theo báo cáo của bộ Lao động và Thương binh Xã hội lao động nông thôn được qua đào tạo nghề chỉ chiếm 18,7%, một con số hết sức khiêm tốn, nó phần nào nói lên được trình độ của lao động nông thôn của nước ta. Trình độ chuyên môn tay nghề của lao động nông thôn còn rất thấp và mất cân đối so với khu vực thành thị. Hiện nay, hơn 80% lao động nông thôn chưa qua đào tạo, gần 20% số lao động còn lại có trình độ chuyên môn kỹ thuật tù sơ cấp hoặc có chưng chỉ nghề trở lên. Tỷ lệ lao động đã qua đào tạo chuyên môn ký thuật ở khu vực này so với khu vực thành thị chỉ bằng 1/3. Lao động ở trình độ càng cao thì mức độ chênh lệch giữa hai khu vực này là càng lớn. - Mặt khác lao động nông thôn còn có những đặc điểm phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên và lao động, và văn hoá như: tính chất lao động mang tính thời vụ cao, tác phong công nghiệp trong lao động còn thấp, tính kỷ luật kém… 1.3 Vai trò của lao động nông thôn. Với đặc điểm về lao động của lao động nông thôn nước ta như đã nêu ở trên mặc dù còn tồn tại nhiều điểm yếu kém. Song xét về khía cạnh đóng góp của mình trong quá trình phát triển chung của đất nước thì vai trò của lao động thôn lại rất lớn. -Lao động nông thôn cùng với sự phát triển của kinh tế nông thôn sẽ góp phần tạo ra những tiền đề quan trọng không thể thiếu bảo đảm cho tiến trình nghiệp công h o á, hiện đ ại Đất hoá nước. +Cung cấp lương thực, thực phẩm cho toàn xã hội nhằm đảm bảo về nhu cầu tiêu dùng cho con người trong cuộc sống hàng ngày đảm bảo cho sự tồn tại và khả năng tái s ản xuất của co n người. + Sản phẩm của lao động nông thôn không những chỉ được dùng để tiêu dùng cho cuộc sống hàng ngày mà nó còn đóng vai trò cung cấp SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp nguyên liệu cho các ngành công nghiệp nhẹ, công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng, từ đây ta có thể nhận thấy lao động nông thôn không những lao động để sản xuất ra của cải vật chất cho xã hội mà còn là tiền đề của cho việc phát triển các ngành công nghiệp nhẹ và từ đó giúp cho quá trình tạo việc làm cho lao động trong xã hội và giải quyết việc làm đồng thời góp phần vào đẩy nhanh quá trình công nghiệp hoá. +Với thu nhập của lao động nông thôn cùng với sự tích lũy của mình lao động nông thôn đã thực hiện việc cung cấp một phần vốn cho quá trình triển. phát +Với số lượng đông đảo lao động nông thôn và người dân nông thôn đã tạo ra một thị rộng lớn, thị trường quan trọng vào việc tiêu dùng sản phẩm củ a các ngành công nghiệp và dịch vụ. + Lao động nông thôn cùng với sự phát triển nông thôn là cơ sở để đảm bảo và ổn định kinh tế xã hội trong quá trình phát triển của Đất nước. - Với số lượng lao động lớn, và có khả năng tốt trong việc tiếp thu học tập thì lao động nông thôn không những giúp cho lực lượng lao động trong nước được ổn định mà lao đông nông thôn tuy tay nghề và kiến thức còn hạn chế nhưng lại là nguồn dự bị cho lao động công nghiệp hiện đại và luôn sẵn sàng bổ xung khi cần thiết. 2.Thu nhập, và sự cần thiết phải nâng cao thu nhập. 2.1 Khái niệm thu nhập. Thu nhập là khoản tiền thu từ việc sở hữu và cung ứng các nhân tố sản xuất trong 1 thời kỳ nhất định. - Cơ cấu thu nhập bao gồm thu nhập từ kết quả lao dộng (tiền công, tiền lương: bao gồm lương hưu, các khoản trợ cấp và bao gồm cả học bổng) SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email 10 : [email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp và thu nhập tài chính (lãi do gửi tiết kiêmk, lãi do mua bán đầu tư chứng khoán, thu từ các khoản cho thuê bất động sản) và các thu nhập khác. - Thu nhập từ lao động là tổng các khoản thu mà người lao động nhận được do đã bỏ sức lao động của họ trong quá trình tham gia sản xuất kinh doanh của các đơn vị kinh tế. thu nhập từ lao động của người lao động bao gồm: + Tiền lương, thưởng và các khoản phụ cấp, thu nhập khác có tính chất như lương: Gồm tiền lương, tiền công, các khoản phụ cấp thưòng xuyên mang tính chất cố định và tiền thưởng trong lương; Các khoản phụ cấp và thu nhập khác của người lao động được tính vào chi phí sản xuất, vào giá thành của sản phẩm như: phụ cấp ca 3, phụ cấp đắt đỏ, phụ cấp đi lại, phụ cấp tiền điện thoại cố định, phu cấp xăng xe, tiền công tác phí, ăn giữa ca (trường hợp thuê dịch vụ ăn uống bên ngoài không tính vào yếu tố này), trợ cấp thuê nhà… và các khoản phụ cấp thường xuyên, không thường xuyên khác cho người lao động, bao gồm các hình thức trả bằng tiền, bằng hiện vật như: thực phẩm, đồ uống, nhiên liệu, quần áo (trừ quần áo bảo hộ lao động). + Bảo hiểm xã hội trả thay lương: Là khoản Bảo hiểm xã hội được chi trả cho người lao động của đơn vị kinh tế trong thời gian nghỉ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động,... (theo chế độ qui định của Bảo hiểm xã hội hiện hành). + Các khoản thu nhập khác không tính vào chi phí sản xuất kinh doanh: Là các khoản chi trực tiếp cho người lao động nhưng không hạch toán vào chi phí sản xuất mà nguồn chi lấy từ quỹ khen thưởng, quỹ phúc lợi, lợi nhuận của chủ doanh nghiệp hoặc từ các nguồn khác (quà tặng, thưởng của cấp trên,...). 2.2 Tầm quan trọng của thu nhập và sự cần thiết phải nâng cao thu nhập. Cơ quan Phát triển con người của Liên hợp quốc đã đưa ra một chỉ số gọi là Chỉ số phát triển con người ( Human Development Index – HDI ) dùng SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email 11 : [email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp để kiểm soát, đánh giá sự tiến bộ trong phát triển con người. Ba biến số được chọn để tính nên chỉ số HDI này là: tuổi thọ trung bình từ lúc sinh, tỷ lệ người biết chữ và thu nhập bình quân đầu người theo ngang giá sức mua (GDP/người – PPPUSD ). HDI được tính theo công thức chung như sau: HDI= I A  I E  I IN 3 Trong đó: IA là chỉ số đo tuổi thọ. IE là chỉ số đo tri thức giáo dục(kiến thức) được đo bằng chỉ số tổng hợp giữa tỷ lệ biết chữ của người lớn (với trọng số bằng 2/3) và tỷ lệ nhập học cấp giáo dụctiểu học, trung học, đại học (với trọng số1/3). Hai chỉ số IA và IE được tinh toán dựa vào công thức sau : Chỉ số = Giá trị thực tế - giá trị tối thiểu Giá trị tối đa - giá trị tối thiểu Giá trị tối đa và tối thiểu (giá trị biên) được đặt ra với từng loaị chỉ số là: Bảng 1.1 Giá trị tối đa - tối thiểu của các chỉ tiêu. Giá trị Giá trị tối đa tối thiểu Tuổi thọ (năm) 85 25 tỷ lệ người lớn biết chữ (%) 100 0 tỷ lệ nhập học (%) 100 0 40.000 100 Chỉ tiêu GDP thực tế đầu người (PPPUSD) IIN là chỉ số đo mức sống SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email 12 : [email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Chỉ số thu nhập đựoc đưa vào HDI với vai trò là biến đại diện cho mức sống thoả đáng. Cách tiếp cận này bị tri phối bởi thực tế là việc đạt được một mức độ đáng kể về sự phát triển con người không nhất thiết cần tới một khoản thu nhập vô hạn và cũng cũng không chỉ đòi hỏi ở mức thu nhập cao. Để phản ánh điều này, thu nhập thường được điều chỉnh trong tính toán HDI. Phương pháp được sử dụng hiện nay là làm logarit của thu nhập. log(thu nhập thực tế) – log (thu nhập tối thiểu) IIN = log (thu nhập tối đa) – (log (thu nhập tối thiểu) HDI nhận các giá trị biến thiên từ 0 đên 1. Trong thực tế giá trị của HDI của một nước chỉ ra khoảng cách giữa các mức độ tiến bộ trong phát triển con người đã đạt được với giá trị cao nhất có thể(là 1). Thách thức đặt đối với mỗi quốc gia là làm thế nào để đưa ra những giải pháp rút ngắn khoảng cách đó. (Trích .Giáo trình Kinh tế phát triển ) Việt Nam chúng ta có chỉ số HDI là 0.733 ( năm 2008) và ở mức trung bình của thế giới, đứng thư 105 trên tổng số 177 nước và vùng lãnh thổ tham gia xếp hạng. Tuy nhiên đóng góp vào chỉ số này của nước ta thì hai chỉ số đo ti thức giáo dục chiếm tỷ trọng cao do Nhà nứoc ta đã trú trọng đầu tư vào phát triển giáo dục con người, con đóng góp của chỉ số đớmc sống là thấp hơn do thu nhập bình quân của nước ta còn thấp hơn rất nhiều so vơi thế giới. Năm 2008 thu nhập bình quân đầu người của chúng ta đứng thứ 122 so với 177 nước và vùng lãnh thổ tham gia xếp hạng. Như vạy chúng ta cần phải cải thiện chỉ số này hơn nữa bằng cách nâng cao thu nhập cho người dân của chúng ta. Trong thực tế cuộc sống của chúng ta thu nhập là một yếu tố rất quan trọng, nó biểu hiện ở số tiền, hay các sản phẩm do quá trình lao động mà SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email 13 : [email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp chúng ta tạo ra và nó có giá trị cho cuộc sống. Để duy trì và nâng cao chất lượng cuộc sống, con người cần phải có thu nhập và chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy rằng trong đời sống hàng ngày thu nhập quan trọng như thế nào. Với mỗi người với các mức thu nhập khác nhau thì có thể nói rằng chất lượng cuộc sống mà họ được hưởng cũng khác nhau, với những mức thu nhập cao thì xẽ có được cuộc sống với chất lượng của các dịch vụ và sự sinh hoạt hàng ngày tốt hơn chẳng hạn như: bữa ăn hàng ngày xẽ đủ chất dinh dưỡng hơn, các đồ dùng sinh hoạt cũng tốt hơn, con cái được học tập trong những ngôi trường với chất lượng tốt hơn, nói tóm lại xẽ có được những thứ gần với sự mong muốn hơn, ngược lại những người có thu nhập thấp, những người nghèo thậm chí là đói thì với thu nhập thấp đó họ có thể ăn không đủ no, mặc không đủ ấm chú chưa nói gì đến việc được sử dụng các dịch vụ mà cần có tiền mới có được… Mặt khác, mức sống của dân cư bắt nguồn từ thu nhập. Thu nhập là một trong những chỉ tiêu quan trọng đánh giá mức sống của một gia đình nông thôn. Tăng thu nhập là yếu tố quan trọng hàng đầu để cải thiện và nâng cao mức sống, là cơ sở để tăng tích luỹ và tăng đàu tư cho quá trình sản xuất tiếp theo. Tăng thu nhập cho mỗi người dân đồng nghĩa với việc thu nhập bình quân đầu người mỗi khu vực tăng lên và từ đó thu nhập bình quân quốc gia tăng lên, điều đó thể hiện sự tăng trưởng của mỗi vùng, mỗi quốc gia. Và tăng thu nhập cho phép tạo điều kiện để phát triển kinh tế xã hội nhằm đạt được những mục tiêu đã được đặt ra. Và ngược lại nếu người dan có thu nhập thấp, đời sống khó khăn xẽ là nguyên nhân để dẫn tới các vấn đề tệ nạn xã hội, huỷ hoại môi trường sống. Gia đình có thu nhập con em họ không có điều kiện được chăn sóc tốt nhất có thể và tương lai của chúng không được đảm bảo từ đó xẽ gây hậu quả lâu dài… SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email 14 : [email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Chính vì các lý do trên mà chúng ta thấy được việc nâng cao thu nhập cho người có thu nhập thấp, chủ yếu là người lao động nông thôn là một điều hết sức cần thiết và cũng góp phần giải quyết các vấn đề xã hội đối với mỗi cá nhân và quốc gia. 3.Những yếu tố ảnh hƣởng tới lao động, việc làm và thu nhập. 3.1 Những yếu tố ảnh hưởng đến lao động. 3.1.1 Những yếu tố ảnh hưởng đến số lượng lao động Dưới góc độ của kinh tế học, lực lượng lao động phản ánh số lượng lao động mà các hộ gia đình sẵn sàng đem trao đổi trên thị trường. trong đó số lượng lao động phụ thuộc vào các yếu tố: Dân số. là cơ sở đẻ hình thành lực lượng lao động. Sự biến động của dân số là kết quả của quá trình nhân khẩu học và có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến quy mô, cơ cấu cũng như sự phân bố theo không gian của dân số trong độ tuổi lao động. Sự biến động của dân số thường được xem qua sự biến động tự nhiên và biến động cơ học. Biến động dân số tự nhiên do tác động của sinh đẻ và tử vong. Tỷ lệ sinh đẻ và tử vong phụ thuộc vào trình độ phát triển kinh tế và mức độ thành công của chính sách kiểm soát dân số. Các nước đang phát triển có tỷ lệ sinh cao hơn so với các nước phát triển do vậy tốc độ tăng dân số tự nhiên cũng cao hơn. Dân số tăng nhanh trong khi kinh tế tăng chậm đã làm cho mức sống dân cư các nước đang phát triển chậm được cải thiện và tạo ra áp lực lớn trong vấn đề giải quyết việc làm. Do vậy, việc kế hoạch hoá dân số đi đôi với phát triển kinh tế là vấn đề quan tâm đặc biệt ở các nước đang phát triển. Tuy nhiên cũng cần chú ý rằng các yếu tố sinh đẻ và tử vong có tác động đến quy mô dân số trong độ tuổi lao động song có tác động trễ (sau 15 năm). Do vậy, để hạn chế tốc độ tăng dân số cần có các chính sách kiểm soát dân số có hiệu quả trong thời kỳ ít nhất là 15 năm. SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email 15 : [email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Biến động dân số cơ học do tác động của di dân. Ở các nước đang phát triển, di dân là một nhân tố rát quan trọng tác động đến quy mô và cơ cấu lao động, đặc biệt cơ chế lao động khu vực thành thị và nông thôn. Chính vì vậy dân số và lao động chuyển từ nông thôn ra thành thị là biểu hiện chính của xu hướng di dân trong nước. Sức ép của việc di dân cho xã hội cũng là rất lớn, nó thúc đẩy nhanh quá trình đô thị hoá và nếu chúng ta không có biện pháp hợp lý thì sẽ tạo ra gánh nặng cho xã hội gây nên nhưũng tiêu cực không dáng có. Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động.Dân số trong độ tuổi lao động phản ánh khả năng lao độngcủnền kinh tế. Tuy nhiên không phảt tất cả những người trong độ tuổi lao độngđều là những người tham gia vào lực lượng lao động. Cung lao động sẽ phụ thuộc vào số lượng dân số trong độ tuổi tham gia lực lượng lao độngvà được xem xét qua chỉ tiêu “tỷ lệ tham gia lực lượng lao động của dân số trong độ tuổi lao động”. Theo khái niệm lực lượng lao động thì “tỷ lệ tham gia lực lượng lao động” nói chung được hiểu là tỷ số phân trăm giữa số người đủ 15 tuổi trở lên thuộc lực lượng lao động trên dân số đủ 15 tuổi trở lên. Tỷ lệ tham gia lực lưọng lao động có thể khác nhau giữa các nhóm tuổi, giữa nam và nữ. Yế tố tác động đến tỷ lệ tham gia lao độnglà yếu tố kinh tế, xã hội và văn hoá. Những yếu tố này có thể tác động làm tăng tỷ lệ tham gia lực lượng lao động nhưng cũng có thể là ngược lại. 3.1.2 Những yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng lao động. Số lượng lao động mới phản ánh một mặt sự đóng góp của lao động vào tăng trưởng kinh tế. mặt khác thể hiện sự đống góp của lao độngđược đánh giá ở chát lượng của lao động, nó là yếu tố ảnh hưởng đến năng suất lao động, đến sự chuyển đổi cơ cấu việc làm theo trình đọ kỹ thuạtk sản xuất. Chất lượng lao động được đánh giá qua trình độ học vấn, chuyên môn và kỹ thuật cũng như sức khoẻ của lao động. Điều này lại phụ thuộc vào hoạt động SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email 16 : [email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp giáo dục đào tạo và các dịch vụ y tế, chăm sóc sức khoẻ cho người lao động. Vậy có thể nói chất lượng lao độngphụ thuộc vào các yếu tố: Giáo dục và việc cải thiện chất lượng lao động. Giáo dục theo nghĩa rộng là tất cả các dạng học tập của con người nhằm nâng cao kiến thức và kỹ năng của con người trong suốt cả cuộc đời. Giáo dục phổ thông nhằm cung cấp những kiến thức cơ bản nhất để phát triển năng lực cá nhân. Giáo dục nghề và giáo dục đại học (đào tạo) vừa giúp người học có kiến thức đồng thời còn giúp cung cấp tay nghề, kỹ năng và chuyên môn. Với mỗi trình độ đào tạo nhất định, người đựơc đào tạo mới biết được họ sẽ phải đảm nhận những công việc gì? Yêu cầu kỹ năng cũng như chuyên môn nghề nghiệp phải như thế nào? Vai trò của gaío dục được các nhà kinh tế đánh giá bằng chỉ tiêu” tỷ suất lợi nhuận cho giáo dục”. Về lý thuyết, tỷ suất lợi nhuận từ đầu tư giáo dục cũng giống như lợi nhuận từ đầu tư vào bất kỳ dự án nào. Mặt khác giáo dục còn giúp cho việc cung cấp kiến thức và những thông tin để người dân đặc biệt là người phụ nữ có thể sử dụng những công nghệ nhằm tăng cường sức khoẻ dinh dưỡng và đã phần nào cải thiện được chất lượng lao động. Dịch vụ y tế, chăm sóc sức khoẻvà cải thiện chất lượng lao động. Sức khoẻ có tác động tới chất lượng lao động cả ở hiện tại và tương lai. Người lao động có sức khoẻ tốt có thể mang lại những lợi nhuận trực tiếp hoặc gián tiếp bằng việc nâng cao sức bền bỉ, dẻo dai và khả năng tập chung cao trong khi làm việc. Sức khoẻ của người lao động thường được đánh giá ở thể lực, chiều cao, cân nặng. Điều này lại phụ thuộc vào chế độ dinh dưỡng chăm sóc sức khoẻ. Đối với người đang làm việc, thể lực và tuổi thọ của họ một mặt phụ thuộc vào yếu tố dinh dưỡng nhưng mặt khác lại phụ thuộc vào dịch vụ chăm sóc sức khoẻ thường xuyên (đặc biệt đối với những ngành nghề độc hại) và chính sáh bảo hiểm y tế đối với người lao động. SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email 17 : [email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Tác phong công nghiệp, tính kỷ luật của người lao động và chất lượng lao động. Bên cạnh hai yếu tố có ảnh hưởng đến chất lượng lao động là trình độ, kỹ năng và sức khoẻ của người lao động như đã nói ở trên thì ngày nay, các nhà quản lý cho rằng chất lượng lao động, hiệu quả của công việc còn liên quan và phụ thuộc vào tác phong, tinh thần, thái độ và tính kỷ luật của người lao động. Trong khu vực thành thị, điều kiện làm việc ngày càng có xu hướng hiện đại hoá, trong các hoạt động kinh tế, sự phối hợp trong công việc giữa các cá nhân trong cùng một tổ chức và giữa các tổ chức với nhau có xu hướng gia tăng và đặt ra yêu cầu cao. Điều này đòi hỏi người lao động phải có tác phong công nghiệp, tinh thần tự chủ sáng tạo, thái độ hợp tác và tính kỷ luật chặt chẽ. 3.2 Những yếu tố ảnh hưởng đến việc làm. Sức cầu của thị trường và sự đầu tư: Số lượng việc làm trong nền kinh tế phản ánh cầu lao động. Về lý thuyết, cầu lao động cho thấy số lượng lao động mà các tổ chức, đơn vị kinh tế sẵn sàng thuê để tiến hành các hoạt động kinh tế với mức tiền lương nhất định. Cầu lao động phụ thuộc chủ yếu vào quy mô sản lượng và hệ số co giãn việc làm đối với sản lượng (đầu ra). Lao động là yếu tố đầu vào cần thiết để sản xuất một lượng hàng hoá, dịch vị nhất định. Điều này cũng có nghĩa là quy mô của sản xuất hàng hoá dịch vụ sẽ quyết định lượng đầu vào được sử dụng để sản xuất từ đó tác đông đến càu của lao động và làm cho số việc làm tăng lên hoặc giảm xuống. Tuy nhiên trong nền kinh tế thị trường, đặc điểm của cầu lao động mang tính chất thứ phát. Nó không chỉ xuất hiện do nhu cầu mở rộng quy mô của nền kinh tế, của ngành mà chịu tác động của các yếu tố khác đặc biệt là yếu tố về vốn và đầu tư và công nghệ sản xuất. Quan hệ giữa việc làm và đầu tư thường được các nhà kinh tế xem xét qua chỉ tiêu mức đầu tư để tạo ra một việc làm mới. Mức đầu tư cần thiết để tạo một việc làm mới còn có quan hệ với công nghệ SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email 18 : [email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp sản xuất. Những ngành có công nghệ sản xuất cao sẽ cần nhiều vốn hưn để tạo một chỗ làm việc mới và ngược lại. ở các nước đang phát triển, trong giai đoạn đầu do vốn khan hiếm, lao đọng dồi dào nhưng hạ chế về trình độ vì vậy cần lựa chọn công nghệ sản xuất ít vốn và cần nhiều lao động, vì vậy lượng cầu lao động là lớn hơn nên sức ép về việc làm trong giai đoạn này là không lớn. Năng lực của người lao động: Ngoài sức cầu của thị trường và quan hệ lao động và đầu tư thì việc làm còn phụ thuộc vao yếu tố năng lực của người lao động,một yếu tố quyết định. Năng lực của người lao động nói chung là kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm…là một yếu tố quyết đến cơ hội làm việc của mỗi cá nhân người lao động. Những người có điều kiện sức khoẻ tốt, có trình độ học vấn cao, kỹ năng và kinh nghiệm thì họ luôn có khả năng cạnh tranh cao hơn trong quá trình tìm kiếm việc làm và làm những công việc mang lại thu nhập và đãi ngộ cao. Tuy nhiên cơ hội làm việc đối với những đối tượng có trình độ thấp cũng khá lớn. Tuy nhiên họ phải làm những công viêc thường có tính rủi ro cao, độc hại, nặng nhọc và thu nhập không ổn định hoặc là thấp. 3.3 Những yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập. Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập của người lao động. Đối với các khoản thu nhập ngoài lao đông như tiền lãi do tiết kiệm, tiền lãi từ đầu tư cổ phiếu, bất động sản…, thì các nhân tố ảnh hưởng tới thu nhập bao gồm: điều kiện kinh tế xã hội, sự phát triển của các loại thị trường ( thị trường vốn, thị trường lao động, thị trường chứng khoán..), trình độ, năng lực cá nhân, hiệu quả của các chính sách vĩ mô của nhà nước. Đối với các khoản thu nhập từ lao động như tiền lương, tiền công, bảo hiểm, tiền thưởng ,phụ cấp… thì các nhân tố ảnh hưởng bao gồm: Điều kiện kinh tế xã hội, Luật lao động, thị trường lao động, khả năng tài chính doanh SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email 19 : [email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp nghiệp, vị trí địa lý và giá cả sinh hoạt của từng vùng, công việc và năng lực của người thực hiện nó..Những nhân tố tác động tới thu nhập có rất nhiều yếu tố song có thể chia ra thành các nhóm nhân tố sau: Sự phát triển kinh tế và sự phát triển của thị trường lao động gồm các nhân tố như mức độ phát triển của nền kinh tế, mức sống của dân cư, tiền lương trung bình trên thị trường lao động, chính sách lao động xã hội, chính sách tiền lương, chính sách đãi ngộ.. Doanh nghiệp: gồm các nhân tố như khả năng tài chính của doanh nghiệp, hiệu quả của các chính sách đầu tư và các dự án đầu tư, các chính sách về thuế, thu nhập của doanh nghiệp… Công việc: bao gồm mức độ phức tạp, quan trọng của công việc và cung cầu lao động trên thị trường lao động, nghề nghiệp. Thông thường người lao động làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp được trả lương thấp hơn những người làm việc trong lĩnh vực công nghiệp, và dịch vụ do yêu cầu kỹ năng, trình độ của ngành này thấp. Bản thân trong cùng một ngành nghề thì thu nhập của người lao động phụ thuộc vào chuyên môn và kinh nghiệm công tác của người lao động do những công việc phức tạp được trả lương cao hơn những công việc đơn giản… Người lao động: gồm những nhân tố liên quan mặt thể chất và giới tính gồm: độ tuổi, tình trạng hôn nhân, sức khoẻ và chi tiêu bình quân đàu người. Ngoài ra còn phụ thuộc vào khả năng hiện tại (kiến thức, kỹ năng, phẩm chất lao động), tiềm năng cá nhân trong tương lai, kiến thức tay nghề tích luỹ, thâm niên nghề nghiệp, thời gian gắn bó với đơn vị, mức độ hoàn thành công việc… Nhóm yếu tố địa lý: vùng thành thị/ nông thôn. Thu nhập được trả cho người lao động phải đảm bảo cho cuộc sống của bản thân và gia đình của người lao động. Do mức sống, mức chi tiêu ở các vùng khác nhau là khác SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN Website: http://www.docs.vn Email 20 : [email protected] Tel : 0918.775.368 Chuyên đề thực tập tốt nghiệp nhau. Bên cạnh sực khác biệt do yếu tố vùng miền lãnh thổ, mức sống và thu nhập của người lao động còn phụ thuộc vàop khu vực sinh sống là thành thị hay nông thôn. Người ở khu vực thành thị thường có thu nhập cao hơn lao động ở khu vực nông thôn, xét theo công việc có tính chất và độ phức tạp tương đương. 4. Mối quan hệ giữa lao động việc làm và thu nhập. Cớ nhiều yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập của mỗi người, đó có thể là do thừa kế, do lao động, do việc làm của mỗi người. Vì đặc thù của đề tài đang nghiên cứu mà trong đề tài chỉ xét đến mối quan hệ của thu nhập với các yếu tố việc làm và lao động. Làm thế nào để chúng ta có thu nhập cao ? Đó là câu hỏi luôn được mỗi người đặt ra và cố gắng tìm cách để trả lời nó. Chúng ta có thể nhận thấy rằng thu nhập trung bình của người dân Nhật Bản cao hơn thu nhập của người dân nước ta hay noi cách khác là thu nhập của người dân ở những nước phát triển cao hơn thu nhập của người dân ở những nước đang phát triển hay chúg ta cũng có thể thấy rõ rằng thu nhập của một người nông dân với mảnh ruộng của họ không thể cao bằng thu nhập của một anh kỹ sư được. Nguyên nhân là tại sao? Và từ thực tế ở trên chúng ta có thể nhận thấy rằng thu nhập của mỗi người phụ thuộc vào công việc mà người đó đang làm, đó là một điều tất yếu. Vậy những công việc thế nào thì sẽ mang lại thu nhập cao ? Những lao động như thế nào sẽ có được thu nhập cao ? Từ thực tế xã hội chúng ta cũng có thể tự tìm ra được câu trả lời cho vấn đề này. Về vấn đề lao động và thu nhập thì thu nhập cao có được khi người đó có khả năng, kỹ thuật và tay nghề được đào tạo hay nói cách khác là lao động có tri thức, còn về vấn đề việc làm và thu nhập thì thu nhập cao có được khi việc làm đó nằm trong lĩnh vực tạo ra các giá trị gia tăng là nhiều, những công việc trong những ngành hàm chứa trong nó những ký thuật, công nghệ cao. Vậy chúng ta có thể thấy rằng thu nhập của một lao động là tỷ lệ thuận với khả năng kiến SV: Lương Bá Thiện Lớp: KTPT 47B QN