Tài liệu Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của quỹ tín dụng nhân dân hà tây

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC BAÙCH KHOA HAØ NOÄI -------------------------------------- HOÀ KHAÙNH TUØNG MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA QUYÕ TÍN DUÏNG NHAÂN DAÂN HAØ TAÂY Chuyeân nghaønh: QUAÛN TRÒ KINH DOANH LUAÄN VAÊN THAÏC SYÕ QUAÛN TRÒ KINH DOANH NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC 1. TS: NGHIEÂM SÓ THÖÔNG Haø noäi, naêm 2004 Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 1 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi LÔØI NOÙI ÑAÀU I. MUÏC ÑÍCH, YÙ NGHÓA CUÛA ÑEÀ TAØI Ñaát nöôùc ta ñang trong quaù trình chuyeån ñoåi töø neàn kinh teá keá hoaïch hoaù taäp trung, quan lieâu bao caáp sang neàn kinh teá thò tröôøng coù söï ñieàu tieát vó moâ cuûa nhaø nöôùc. Ñeå quaù trình chuyeån ñoåi ñem laïi keát quaû nhö mong muoán, theo chuû tröông, chính saùch cuûa ñaûng vaø nhaø nöôùc ñaõ vaïch ra ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng chính saùch, chieán löôïc ñuùng ñaén, ñi ñoâi vôùi vieäc thöïc hieän toát nhöõng chính saùch, chuû tröông trong töøng thôøi kyø, nhaèm ñaåy nhanh toác ñoä taêng tröôûng kinh teá. Ñaåy maïnh coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù, cô khí hoaù noâng nghieäp thì voán laø nguoàn löïc cô baûn ñaàu tieân, khoâng theå thieáu. Vieät nam ñang chuyeån sang giai ñoaïn môùi, ñöa ñaát nöôùc phaùt trieån vôùi nhòp ñoä cao hôn nhaèm thoaùt khoûi tình traïng tuït haäu so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc. Ñeå laøm ñöôïc vieäc ñoù chuùng ta khoâng chæ caàn coù voán, maø caàn phaûi ñaàu tö, söû duïng voán moät caùch hieäu quaû. Chuùng ta ñi leân chuû nghóa xaõ hoäi töø moät nöôùc noâng nghieäp laïc haäu, laïi bò chieán tranh keùo daøi ñeå laïi haäu quaû naëng neà. Caàn nhanh choùng vöôn leân naém baét cô hoäi, vöôït qua thaùch thöùc, phaùt trieån nhanh choùng vaø beàn vöõng, theo kip tieán trình hoäi nhaäp khu vöïc vaø theá giôùi. Xuaát phaùt ñieåm trong moïi lónh vöïc kinh teá - xaõ hoäi cuûa chuùng ta raát thaáp, vì vaäy thöïc hieän coâng nghieäp hoaù hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc laø vieäc laøm caáp baùch. Trong ñoù coâng cuoäc ñoåi môùi phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi noâng thoân laø coâng vieäc voâ cuøng quan troïng. Ngaøy 27/7/1993 Thuû töôùng chính phuû coù quyeát ñònh soá 390/TTg cho trieån khai ñeà aùn thí ñieåm thaønh laäp quó tín duïng nhaân daân, nhaèm muïc ñích hoã trôï cho söï phaùt trieån kinh teá ôû khu vuïc noâng nghieäp noâng thoân. Treân cô sôû baøi hoïc veà söï ñoå vôõ haøng loaït quyõ tín duïng vaø hôïp taùc xaõ tín duïng ôû thaønh thò vaø noâng thoân nhöõng naêm 1990-1991. Ñieàu caàn thieát laø chuùng ta coù theå ruùt ra raát nhieàu kinh nghieäm veà toå chöùc heä thoáng quyõ tín duïng cuûa caùc nöôùc trong khu vöïc vaø theá giôùi. Quyõ tín duïng nhaân daân ñöôïc thaønh laäp theo moâ hình môùi coù nhieäm vuï quan troïng trong vieäc huy ñoäng voán vaø ñaùp öùng nhu caàu voán cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuõng nhö tieâu duøng cuûa nhaân ñaân. Ñaëc bieät trong khu vöïc noâng nghieäp vaø noâng thoân. Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 2 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi Hoaït ñoäng cuûa quyõ tín duïng nhaân daân trong cô cheá thò tröôøng coøn nhieàu trôû ngaïi. Moät maët phaûi hoã trôï voán cho nhaân daân phaùt trieån saûn xuaátkinh doanh, maët khaùc phaûi baûo toaøn voán vaø töï trang traûi caùc chi phí hoaït ñoäng ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån; Ñoàng thôøi phaûi xaây döïng uy tín laáy laïi loøng tin trong quaàn chuùng nhaân daân vaø caïnh tranh vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi trong ñòa baøn hoaït ñoäng. Nhöõng ñoøi hoûi treân ñaët ra cho heä thoáng quyõ tín duïng nhaân daân phaûi coù nhöõng giaûi phaùp caàn thieát ñeå naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng. Vôùi muïc tieâu ñaët ra laø phaùt trieån beàn vöõng, an toaøn treân cô sôû taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh trong moâi tröôøng kinh teá thò tröôøng coù nhieàu bieán ñoäng; Ñoùng goùp vaøo coâng cuoäc ñoåi môùi vaø phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc. Xuaát phaùt töø taàm quan troïng vaø söï caàn thieát cuûa vieäc phaùt trieån heä thoáng quyõ tín duïng nhaân daân ñoái vôùi kinh teá noâng nghieäp - noâng thoân vaø mong muoán ñoùng goùp moät phaàn nhoû söùc löïc, trí tueä cuûa mình cho coâng cuoäc ñoåi môùi phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc. Toâi maïnh daïn thöïc hieän ñeá taøi “ Moät soá giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa quyõ tín duïng nhaân daân Haø Taây” döôùi söï höôùng daãn taän tình cuûa Tieán só: Nghieâm Só Thöông; Khoa kinh teá vaø quaûn lyù - Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø noäi. Phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi töông ñoái roäng lôùn trong khi khaû naêng vaø kinh nghieäm cuûa baûn thaân coù haïn. Quaù trình thöïc hieän chaéc chaén khoâng traùnh khoûi thieáu soùt, kính mong ñöôïc söï chieáu coá cuûa thaày coâ giaùo vaø söï ñoùng goùp cuûa caùc ñoàng nghieäp. II ÑOÁI TÖÔÏNG, PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU a. Ñoái töôïng nghieân cöùu : - Baûn chaát toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa caùc QTDND. - Thöïc tieãn hoaït ñoäng cuûa heä thoáng QTDND. - Moät soá giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc QTDND b.Phaïm vi nghieân cöùu: Luaän vaên chæ nghieân cöùu veà hoaït ñoäng cuûa caùc QTD trong heä thoáng QTDND ôû Tænh Haø taây. Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 3 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi III. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Luaän vaên söû duïng toång hôïp caùc phöông phaùp Duy vaät bieän chöùng, Duy vaät lòch söû, phöông phaùp Logic, phöông phaùp toång hôïp, phöông phaùp so saùnh, phöông phaùp thoáng keâ . . . . IV NHÖÕNG ÑOÙNG GOÙP CUÛA LUAÄN VAÊN - Heä thoáng hoùa veà cô cheá toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa QTDND hieän nay. - Phaân tích thöïc traïng vaø tình hình hoaït ñoäng cuûa heä thoáng QTDND tænh Haø taây. - Laøm roõ vai troø cuûa Heä thoáng QTDND ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá noâng nghieäp – noâng thoân trong giai ñoaïn hieän nay. - Ñöa ra moät soá caùc giaûi phaùp nhaèm naâng cao hieäu quaû trong hoaït ñoäng cuûa heä thoáng QTDND tænh Haø taây. V. KEÁT CAÁU CUÛA LUAÄN VAÊN Teân luaän vaên : Moät soá giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa Quyõ tín duïng nhaân daân Haø taây. Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, muïc luïc, danh muïc taøi lieäu tham khaûo noäi dung cuûa luaän vaên ñöôïc keát caáu goàm 3 chöông: Chöông I : TOÅNG QUAN VEÀ QUYÕ TÍN DUÏNG NHAÂN DAÂN VAØ CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA QUYÕ TÍN DUÏNG NHAÂN DAÂN. Chöông II : THÖÏC TRAÏNG HOAÏT ÑOÄNG CUÛA HEÄ THOÁNG QUYÕ TÍN DUÏNG NHAÂN DAÂN. Chöông III : NHÖÕNG GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA QUYÕ TÍN DUÏNG NHAÂN DAÂN TÆNH HAØ TAÂY. Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 4 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN VEÀ QTDND VAØ CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA QTDND. Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 5 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi 1.1. TOÅNG QUAN VEÀ QTDND. 1.1.1.Khaùi löôïc veà toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa phong traøo HTX/TD tröôùc ñaây. Naêm 1945 Chuû tòch Hoà Chí Minh ñaõ kyù saéc leänh soá 10/SL thaønh laäp nha tín duïng saûn xuaát; Nhieäm vuï cuûa toå chöùc naøy laø cho vay voán ñoái vôùi noâng daân, nhaát laø noâng daân ngheøo ñeå phaùt trieån saûn xuaát, caûi thieän ñôøi soáng.Tieáp ñeán laø thaønh laäp caùc hôïp taùc xaõ tín duïng töø naêm 1956 ôû mieàn baéc vaø naêm 1983 ôû mieàn nam. Ñeán naêm 1985, haàu heát caùc xaõ trong caû nöôùc ñeàu coù Hôïp taùc xaõ tín duïng, vôùi toång soá 7.160 cô sôû ( Phía Baéc 3960, phía Nam 3.200 cô sôû ). Töø naêm 1986 ñeán naêm 1990 phaùt trieån theâm gaàn 500 HTX Tín duïng ñoâ thò ñöa toång soá leân tôùi gaàn 7.700 HTX Tín duïng trong caû nöôùc. Sau ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù VI (1987), nhaát laø töø naêm 1989 neàn kinh teá nöôùc ta chuyeån sang cô cheá thò tröôøng vôùi neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn, trong khi ñoù nghaønh ngaân haøng cuõng chuyeån sang cô cheá Ngaân Haøng hai caáp : NHNN vaø caùc NHTM. Hoaït ñoäng cuûa HTX Tín duïng theo cô cheá cuõ khoâng coøn thích hôïp vaø do khoâng chuyeån höôùng kòp thôøi neân ñaõ laâm vaøo tình traïng raát khoù khaên. Caùc HTXTD bò maát phöông höôùng hoaït ñoäng vì Ngaân haøng Nhaø nöôùc ñoät ngoät xoaù boû bao caáp, maët khaùc khoâng ñöôïc höôùng daãn cuï theå caùc phöông caùch ñoåi môùi, do ñoù phaàn lôùn HTXTD ngöøng hoaït ñoäng, hoaëc hoaït ñoäng caàm chöøng. Moät soá HTXTD ôû nhöõng ñòa baøn kinh teá haøng hoaù phaùt trieån baát chaáp caùc quy taéc an toaøn, ñaõ töï toå chöùc huy ñoäng tieàn göûi vaø cho vay vôùi laõi suaát cao ngoaøi phaïm vi coù theå quaûn lyù. Maët khaùc do söï quaûn lyù loûng leûo cuûa caùc ñòa phöông, neân ñaõ coù khoâng ít caù nhaân lôïi duïng thôøi cô thaønh laäp caùc quyõ tín duïng ôû ñoâ thò, tranh thuû kinh doanh kieám lôøi cho baûn thaân, do ñoù ñaõ gaây ra nhöõng haäu quaû voâ cuøng nghieâm troïng. Nhöõng naêm 1989 – 1990 haàu heát caùc toå chöùc HTXTD ôû noâng thoân phaûi ngöøng hoaït ñoäng vaø caùc QTD ôû ñoâ thò bò maát khaû naêng thanh toaùn, ñaõ gaây ra söï ñoå vôõ haøng loaït daây chuyeàn, maø nguyeân nhaân chuû yeáu do: - Caùc HTXTD vaø QTD ñoâ thò ñaõ rôøi bôû tinh thaàn Hôïp taùc xaõ, buoâng loûng quaûn lyù taäp theå baát chaáp caùc chuaån taéc quaûn lyù an toaøn, chaïy theo lôïi nhuaän caù nhaân. - Neàn kinh teá môùi chuyeån sang cô cheá thò tröôøng, Nhaø nöôùc vaø Ngaân haøng Nhaø nöôùc thieáu kinh nghieäm quaûn lyù vó moâ, caùc toå chöùc tín Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 6 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi duïng ngoaøi quoác doanh khoâng ñöôïc ñònh höôùng laïi thieáu caùc luaät leä ñaûm baûo hoaït ñoäng. - Trình ñoâï quaûn lyù vaø kinh doanh tín duïng cuûa HTX Tín duïng vaø QTD ñoâ thò coøn raát yeáu keùm, khoâng theo kòp thay ñoåi cuûa thò tröôøng, khoâng töông öùng vôùi neàn kinh teá noùi chung vaø thò tröôøng tieàn teä noùi rieâng ñang bieán ñoäng phöùc taïp, nhaát laø ñang trong tình traïng laïm phaùt traàm troïng. Giöõa naêm 1990 vôùi söï ra ñôøi cuûa phaùp leänh Ngaân haøng Nhaø nöôùc, Phaùp leänh Ngaân haøng, HTXTD vaø Coâng ty taøi chính ñaõ ñaùnh daáu moät böôùc ngoaët quan troïng veà kinh teá vaø tieàn teä – tín duïng – Ngaân haøng. Sau hai phaùp leänh naøy coù hôn 70 HTXTD ñuû ñieàu kieän phaùp lyù ñaõ ñöôïc Ngaân haøng Nhaø nöôùc cho pheùp hoaït ñoäng trôû laïi. Tuy nhieân caùc HTXTD naøy cuõng chæ hoaït ñoäng caàm chöøng, quy moâ voán nhoû beù, toàn taïi ñôn leû ôû moät vaøi ñòa phöông neân ñaõ khoâng theå hieän ñöôïc vai troø tích cöïc ñoái vôùi neàn kinh teá – xaõ hoäi vaø chöa laáy laïi ñöôïc loøng tin cuûa nhaân daân. 1.1.2. Cô sôû khoa hoïc vaø thöïc tieãn veà toå chöùc QTDND. a) Quyõ tín duïng nhaân daân cuõng nhö caùc toå chöùc tín duïng khaùc chæ coù theå ra ñôøi, toàn taïi vaø phaùt trieån trong moâi tröôøng kinh teá phuø hôïp, nôi saûn xuaát ñaõ phaùt trieån coù nhu caàu tín duïng vaø dòch vuï ngaân haøng. Noù khoâng theå ñöôïc thaønh laäp traøn lan theo yù kieán chuû quan cuûa caùc caáp caùc ngaønh khi khoâng coù ñieàu kieän naøy. b) Quyõ tín duïng nhaân daân phaûi ñöôïc thaønh laäp vaø hoaït ñoäng trong moâi tröôøng phaùp lyù ñaày ñuû, baûo veä ñöôïc quyeàn lôïi cho toå chöùc quyõ vaø caùc thaønh vieân trong coäng ñoàng, ñaûm baûo tuaân thuû ñaày ñuû caùc chính saùch, cheá ñoä cheá ñoä veà quaûn lyù tín duïng, tieàn teä cuûa Nhaø nöôùc. c) Chöùc naêng chuû yeáu cuûa QTDND laø huy ñoäng voán ñeå cho vay, khai thaùc voán taïi choã laø chính, söï chi vieän voán töø beân ngoaøi chæ trong giôùi haïn nhaát ñònh. Neáu QTDND chæ troâng vaøo voán vay beân ngoaøi thì hoaït ñoäng seõ khoù khaên vaø tröôùc sau cuõng laïi laâm vaoø tình traïng phaù saûn. d) Nhöõng ngöôøi quaûn lyù vaø ñieàu haønh phaûi laø ngöôøi thöïc söï coù tín nhieäm, coù naêng löïc, coù kieán thöùc vaø trình ñoä quaûn lyù kinh doanh, coù kinh nghieäm vaø coù goùp voán coå phaàn, phaûi thöôøng xuyeân ñöôïc ñaøo taïo, huaán luyeän nghieäp vuï. Ñoàng thôøi phaûi coù söï kieåm tra, giaùm saùt thöôøng xuyeân, ñaûm baûo cho hoaït ñoäng cuûa QTDND phaùt trieån, taêng Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 7 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi tröôûng an toaøn, oån ñònh vaø ñuùng höôùng, caïnh tranh laønh maïnh treân thò tröôøng. e) Hoaït ñoäng cuûa QTDND khoâng chæ ñaûm baûo lôïi ích cuûa caùc thaønh vieân trong coäng ñoàng, maø coøn goùp phaàn taïo laäp thò tröôøng taøi chính trong noâng thoân, laø coâng cuï thöïc hieän chính saùch tieàn teä, tín duïng goùp phaàn thöïc hieän chuû tröông xoaù ñoùi giaûm ngheøo vaø ñaáu tranh choáng naïn cho vay naëng laõi trong noâng thoân. 1.2. SÖÏ CAÀN THIEÁT PHAÛI TOÅ CHÖÙC LAÏI HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG HTX THEO MOÂ HÌNH MÔÙI. 1.2.1. Muïc tieâu cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñoái vôùi söï nghieäp phaùt trieån noâng nghieäp - noâng thoân. Noâng nghieäp – Noâng thoân coù vò trí chieán löôïc trong söï nghieäp phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa nöôùc ta. Vieäc toå chöùc laïi vaø phaùt huy coù hieäu quaû hoaït ñoäng tín duïng HTX laø moät trong nhöõng giaûi phaùp quan troïng trong vieäc ñaùp öùng nhu caàu voán ngaøy caøng lôùn vaø caáp baùch, nhaèm phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ñoàng thôøi goùp phaàn tích cöïc trieån khai chính saùch tieàn teä, treân ñòa baøn noâng thoân. - Do yeâu caàu phaùt trieån kinh teá, môû roäng thò tröôøng, ñoåi môùi ñaát nöôùc ñoøi hoûi phaûi coù nhieàu voán ñaàu tö phaùt trieån. Caùc toå chöùc tín duïng ñaõ, ñang hình thaønh vaø phaùt trieån vôùi nhieàu loaïi hình phong phuù vaø nhieàu thaønh phaàn kinh teá. - Tuy nhieân, caùc ngaân haøng thöông maïi phaàn nhieàu kinh doanh voán ôû caùc khu vöïc kinh teá taäp trung, chuû yeáu ôû ñoâ thò. Moät soá ngaân haøng höôùng vaøo daân cö noâng thoân nhöng khoâng taïo ñöôïc ñieàu kieän baùm saùt ñòa baøn neân khoù cung öùng voán kòp thôøi, haïn cheá khaû naêng ngaên chaën caùc hoaït ñoäng cho vay naëng laõi. Chæ coù moät toå chöùc tín duïng do nhaân daân töï nguyeân laäp neân, tieán haønh thu huùt voán taïi choã ñeå taùi ñaàu tö laïi treân tinh thaàn hôïp taùc, töông trôï coäng ñoàng môùi ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu voán kòp thôøi, dòch vuï cung öùng tieän lôïi môùi ñaåy luøi ñöôïc teä naïn baùn luùa non, cho vay naëng laõi. - Chieán löôïc phaùt trieån kinh teá noùi chung vaø chieán löôïc veà voán cuûa Ñaûng ta raát chuù troïng khai thaùc nguoàn voán trong nöôùc, keát hôïp thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. - Ở haàu heát caùc nöôùc phaùt trieån, toå chöùc tín duïng HTX ñaõ khaúng ñònh vai troø khoâng theå thieáu trong neàn kinh teá - xaõ hoäi. Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 8 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi Nöôùc ta ñang trong tieán trình ñoåi môùi toaøn dieän vaø trieät ñeå, yeâu caàu hoäi nhaäp vôùi theá giôùi hieän ñaïi ñeå phaán ñaáu ñaït muïc tieâu “daân giaøu, nöôùc maïnh; xaõ hoäi coâng baèng – vaên minh” ñieàu ñoù ñoøi hoûi caùc toå chöùc kinh teá phaûi bieát tieáp thu saùng taïo caùc moâ hình tieân tieán, trong ñoù moâ hình heä thoáng QTDND ñang ñöôïc thí ñieåm ôû nöôùc ta chính laø một toå chöùc kinh teá xaõ hoäi ñöôïc xaây dung xuaát phaùt töø nguyeän voïng thöïc teá cuûa nhaân daân, nhaèm muïc ñích ñaùp öùng caùc nhu caàu voán phaùt trieån kinh teá ngaøy caøng taêng cuûa ñoâng ñaûo caùc hoä nhaân daân, ñoù chính laø böôùc ñi phuø hôïp vôùi tieán trình ñoåi môùi cuûa ñaát nöôùc. 1.2.2. Quan ñieåm chuû yeáu veà xaây döïng moâ hình QTDND. a. Tính chaát vaø muïc tieâu hoaït ñoäng cuûa QTDND. Quyõ tín duïng nhaân daân laø moät toå chöùc kinh teá theo loaïi hình HTX do caùc thaønh vieân laø caù nhaân vaø caùc toå chöùc kinh teá – xaõ hoäi töï nguyeän thaønh laäp ra, nhaèm muïc ñích töông trôï giuùp ñôõ nhau thoâng qua hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä, tín duïng vaø caùc dòch vuï ngaân haøng. QTDND ñöôïc toå chöùc vaø hoaït ñoäng theo luaät HTX, luaät Ngaân haøng vaø caùc luaät coù lieân quan. Muïc tieâu hoaït ñoäng cuûa QTDND laø nhaèm thu huùt caùc nguoàn voán taïm thôøi nhaøn roãi trong daân cö vaø caùc toå chöùc kinh teá – xaõ hoäi ñeå cho vay phuïc vuï saûn xuaát, kinh doanh, dòch vuï vaø phuïc vuï ñôøi soáng cuûa caùc thaønh vieân. Ñoàng thôøi thöïc hieän chuû tröông ña daïng hoaù caùc toå chöùc tín duïng treân ñòa baøn noâng thoân. b. Chöùc naêng nhieäm vuï chuû yeáu cuûa QTDND. ▪ Taäp trung caùc nguoàn voán taïm thôøøi nhaøn roãi cuûa moïi taàng lôùp daân cö, cuûa moïi toå chöùc thaønh moät khoái löôïng voán tín duïng ngaøy caøng nhieàu, nhaèm cung öùng cho caùc nhu caàu vay voán trong noäi boä thaønh vieân cuûa mình. ▪ Toå chöùc cho vay voán ñoái vôùi caùc thaønh vieân QTDND nhaèm goùp phaàn trôï giuùp caùc hoä phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh, caûi thieän ñôøi soáng, nhaát laø tham gia tích cöïc vaøo vieäc thöïc hieän chöông trình xoaù ñoùi giaûm ngheøo taïi ñòa phöông. ▪ Xaây dựng khoái ñoaøn keát, töông trôï coäng ñoàng, ngaên chaën teä naïn cho vay naëng laõi goùp phaàn tích cöïc vaøo vieäc oån ñònh thò tröôøng tieàn teä, baûo ñaûm coâng baèng xaõ hoäi. c. Nguyeân taéc thaønh laäp QTDND. Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 9 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi ▪ Laø moät toå chöùc kinh teá theo hình thöùc HTX ñöôïc thaønh laäp treân nguyeân taéc töï nguyeän, daânchuû, bình ñaúng nhaèm muïc tieâu töông trôï vì quyeàn lôïi cuûa moãi thaønh vieân. ▪ Moãi QTDND laø moät ñôn vò kinh teá töï chuû, coù tö caùch phaùp nhaân hoaït ñoäng ñoäc laäp, töï chòu traùch nhieäm veà keát quaû taøi chính, ñoàng thôøi coù ssöï quaûn lyù hoaït ñoäng trong toaøn heä thoáng. ▪ Quy moâ QTDND ñöôïc thaønh laäp tuyø theo moâi tröôøng kinh teá vaø trình ñoä caùn boä ôû moãi nôi ñeå toå chöùc cho thích hôïp treân cô sôû ñòa giôùi xaõ, phöôøng, vuøng laân caän, khoâng nhaát thieát theo ñòa giôùi haønh chính ñôn thuaàn. ▪ Ñöôïc chính quyeàn ñòa phöông nhaát trí vaø phaûi thöïc hieän ñuùng caùc ñieàu kieän caàn thieát theo quy ñònh 1.3. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN VEÀ TIEÀN TEÄ, TÍN DUÏNG, NGAÂN HAØNG VAØ CHÍNH SAÙCH TIEÀN TEÄ. 1.3.1. Nhöøng vaán ñeà cô baûn veà tieàn teä. 1.3.1.1. Khaùi nieäm. Coù nhieàu caùch ñònh nghóa khaùc nhau nhöng theo quan ñieåm cuûa caùc nhaø kinh teá hoïc hieän ñaïi thì: “Tieàn teä laø baát kyø caùi gì ñöôïc chaáp nhaän laøm phöông tieän trung gian trao ñoåi vaø phöông tieän thanh toaùn chi traû - Chính vì vieäc naøy maø caàn phaûi coù tieàn teä” (kinh teá hoïc PAUL SAMUELSON 1989). Theo ñònh nghóa naøy moät vaät ñöôïc coi laø tieàn teä tröôc heát khoâng phaûi vì coù giaù trò hay khoâng maø laø coù ñöôïc söï chaáp nhaän cuûa coâng chuùng vaø söï baûo hoä cuûa cuûa luaät phaùp nhaø nöôùc hay khoâng. Vieäc chuyeån töø hình thaùi tieàn teä ban ñaàu laø haøng hoaù sang hình thaùi tieàn vaøng roài ñeùn tieàn giaáy vaø tieàn qua ngaân haøng laø söï löïa choïn khaùch quan cuûa löu thoâng haøng hoaù ñoái vôùi nhöng phöông tòeân coù khaû naêng thöïc hieän vai troø trung gian trao ñoåi. Khi ñöôïc löïa choïn laøm tieàn teä thì nhöõng vaät ñoù coù giaù trò ñöôïc ño baèng chính söùc mua cuûa noù. Söï khaùc nhau trong caùch nhìn nhaän chöùc naêng chuû yeáu cuûa tieàn teä cuõng daõn ñeán söï khaùc nhau veà caùch nhìn nhaän baûn chaát tieàn teä. Do ño ùcaàn nghieân cöùu caù chöùc naêng cuûa tieàn teä theo quan ñieåm cuûa caùc nhaø kinh teá hoïc hieän ñaïi. Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 10 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi 1.3.1.2. Chöùc naêng, vai troø cuûa tieàn teä. a. Chöùc naêng cuûa tieàn teä. Duø toàn taïi döôùi hình thöùc naøo tieàn teä ñeàu thöïc hieän ba chöùc naêng : Phöông tieän trao ñoåi, ñon vò tính toaùn vaø laø phöông tieän döï tröõ giaù trò. - Phöông tieän trao ñoåi Haàu heát caùc giao dòch treân thò tröôøng trong neàn kinh teá hieän ñaïi, tieàn döôùi daïng tieàn maët hoaëc seùc ñeàu laø moät phöông tieän trao ñoåi coù nghóa laø noù ñöôïc duøng ñeå thanh toaùn khi nhaän haøng hoaù, dòch vuï. Vieäc duøng tieàn laøm phöông tieän trao ñoåi giuùp ñaåy maïnh hieäu quaû cuûa neàn kinh teá qua vieäc loaïi boû ñöôïc nhieàu thôøi gian daønh cho vieäc ñoåi chaùc haøng hoaù hay dòch vuï moät caùch tröïc tieáp. Noù cho pheùp ngöôøi ta chuyeân laøm caùi vieäc maø ngöôøi ta coù theå laøm toát nhaát. Tieàn coù taùc duïng nhö moät thöù daàu môõ boâi trôn cho pheùp neàn kinh teá chaïy trôn chu hôn nhôø giaûm nhieàu chi phí giao dòch. Noù loaïi boû ñöôïc chi phí giao dòch khi phaûi tìm kieám nhaèm ñöôïc ñieàu thoaû maõn “hai yù muoán truøng khôùp” töø ñoù khuyeán khích chuyeân moân hoaù vaø phaân coâng lao ñoäng. - Ñôn vò tính toaùn. Caùc haøng hoaù khi trao ñoåi vôùi nhau caàn coù söï so saùnh ñeå bieát haøng hoaù naøy baèng bao nhieâu haøng hoaù kia. Vieäc so saùnh ñöôïc thöïc hieän qua ñoàng tieàn nghóa laø ñoàng tieàn ñöôïc duøng ñeå bieåu hieän chung cho giaù trò caùc haøng hoaù. Söû duïng tieàn laøm phöông tieän bieåu hieân chung cho giaù trò haøng hoaù hình thaønh giaù caû haøng hoaù treân thò tröôøng taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc trao ñoåi haøng hoaù giaûm ñöôïc chi phí do phaûi laøm vieäc tröïc tieáp so saùnh caùc haøng hoaù vôùi nhau ñeå tìm ra möùc trao ñoåi giöõa caùc haøng hoaù. Ñieàu naøy ñaëc bieät thuaän lôïi khi treân thò tröôøng coù voâ vaøn caùc haøng hoaù khaùc nhau ñöôïc ñem ra trao ñoåi. -Phöông tieän döï tröõ giaù trò Thu nhaäp baèng tieàn cuûa moãi ngöôøi ñöôïc duøng ñeå mua haøng hoaù chi traû dòch vuï thoaû maõn nhu caàutieâu duøng cuûa hoï. Nhöng do nhieàu lí do ngöôøi ta khoâng muoán söû duïng thu nhaäp cuûa hoï ngay maø coù theå duøng mua saém trong töông lai, ñeå phong khi gaëp khoù khaên… Do ñoù tieàn trôû thaønh nôi chöùa giaù trò döï tröõ söùc mua qua thôøi gian vaø taùch thôøi gian töø khi coù thu nhaäp ñeán khi söû duïng noù trong chi tieâu. Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 11 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi Khaû naêng söû duïng tieàn laøm phöông tieän döï tröõ giaù trò tuyø thuoäc vaøo möùc giaù do “giaù trò” cuûa tieàn ñöôïc aán ñònh theo möùc giaù. Neáu giaù caû haøng hoaù taêng thì giaù trò cuûa tieàn giaûm vaø ngöôïc laïi. b.Vai troø cuûa tieàn teä trong neàn kinh teá thò tröôøng. ▪ Vai troø cuûa tieàn teä vôùi kinh teá vó moâ : Vôùi caùc nöôùc kinh teá thò tröôøng phaùt trieån muïc tieâu kinh teá vó moâ laø taêng tröôûng kinh teá, giaûi quyeát coâng aên vieâc laøm, kieåm soaùt giaù caû, caûi thieän caùn caân thanh toaùn quoác teá… Vai troø tieàn teä trong kinh teá vó moâ coøn theå hieän ôû moãi söï thay ñoåi trong möùc cung tieàn teä cuûa Ngaân haøng TW seõ aûnh höôûng ñeán nhu caàu cuûa neàn kinh teá qua ñoù taùc ñoäng ñeán cung cuûa neàn kinh teá. Tuy nhieân söï taùc duïng naøy khoâng mang tính tröïc tieáp maø aûnh höôûng moät caùch giaùn tieáp qua caùc khaâu trung gian nhö laõi suaát treân thò tröôøng tieàn teä. Khi neàn kinh teá chöa ñaït möùc saûn löôïng tieàm naêng, vieäc taêng cung öùng tieàn teä laøm giaûm laõi suaát – taêng ñaàu tö – coù taêng giaù chuùt ít nhöng chuû yeáu laø saûn löôïng taêng leân. nhöng khi saûn löôïng ñaõ ñaït möùc tieàm naêng, vieäc taêng löôïng tieàn cung öùng chuû yeáu daãn ñeán taêng giaù coøn saûn löôïng taêng khoâng ñaùng keå. Nhö vaäy vai troø cuûa tieàn teä chính laø goùp phaàn thöïc hieän caùc muïc tieâu cuûa neàn kinh teá vó moâ thoâng qua taùc ñoäng ñeán vieäc hình thaønh vaø thöïc hieän caùc coâng cuï quaûn lyù kinh teá vó moâ. ▪ Vai troø cuûa tieàn teä vôùi kinh teá vi moâ : Kinh teá vi moâ ñeà caäp ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa töøng doanh nghieäp töøng caù nhaân trong neàn kinh teá. Tieàn teä coù vai troù quan troïng ñoái vôùi hoat ñoäng kinh doanh cuûa toaøn doanh nghieäp. Cuï theå tieàn teä laø coâng cuï coù toå chöùc haïch toaùn kinh doanh cuûa töøng doanh nghieäp. Ñeå thöïc hieän cheá ñoä haïch toaùn kinh doanh ñoøi hoûi caùc doanh nghieäp phaûi laáy thu buø chi ñaûm baûo coù laõi, hoaøn thaønh moïi nghóa vuï vôùi ngaân saùch nhö noäp thueá. Vì theá caùc doanh nghieäp phaûi söû duïng tieàn teä ñeå: - Xaùc ñònh toång chi phí, toång thu phaäp ñeå xaùch ñònh loã, laõi trong kinh doanh. - Xaùc ñònh möùc tieâu hao nguyeân vaät lieäu cho töøng saûn phaåm saûn xuaát ra. So saùnh hieäu quaû kinh teá cuûa caùc bieän phaùp kinh teá kyõ thuaät cuûa caùc ñôn vò, caù nhaân ngöôøi lao ñoäng ñeå phaân tích choïn ra phöông höôùng toái öu nhaèm tieát kieäm lao ñoäng. Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 12 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi Tieàn teä laø coâng cuï ñeå hình thaønh vaø söû duïng caùc nguoàn voán coù hieäu quaû nhaèm ñaûm baûo cho quaù trình saûn xuaát kinh doanh cuaû caùc doanh nghieäp tieán haønh troâi chaûy. ñoàng thôøi tieàn teä coøn laø coâng cuï ñeå hình thaønh caùc quan heä taøi chính cuûa doanh nghieäp trong quan heä giöõa caùc doanh nghieäp vôùi nhau, doanh nghieäp vôùi cô quan taøi chính, doanh nghieäp vôùi Ngaân haøng vaø caùc toå chöùc tín duïng, quan heä trong noäi boä caùc doanh nghieäp. 1.3.2. Nhöõng vaán ñeà cô baûn veà tín duïng. 1.3.2.1 Baûn chaát tín duïng. ▪ Khaùi nieäm veà tín duïng : Coù theå khaùi nieäm tín duïng baèng caùc caùch khaùc nhau. Theo caùch ñôn giaûn nhaát : “Tín duïng laø quan heä vay möôïn treân nguyeân taéc hoaøn traû caû voán laãn laõi giöõa ngöôøi ñi vay vaø ngöôøi cho vay”. Maëc duø coù nhöõng khaùi nieäm veà tín duïng theo caùch dieãn ñaït khaùc nhau nhöng coù theå neâu moät caùch toång quaùt : Tín duïng laø moät loaïi quan heä kinh teá trong ñoù ngöoøi naøy chuyeån cho ngöôøi kia quyeàn söû duïng moät löôïng giaù trò hay hieän vaät vôùi nhöõng ñieàu kieän maø hai beân ñaõ thoaû thuaän. ▪ Ñoái töôïng cuûa söï chuyeån nhöôïng bao goàm hai loaïi: Hình thaùi hieän vaät - haøng hoaù: Ñoù chính laø vieäc keùo daøi thôøi haïn thanh toaùn trong quan heä mua baùn haøng. Hình thöùc giaù trò: Thöïc chaát laø vieäc “öùng tröôùc” hay “ñaàu tö” tröïc tieáp baèng tieàn. Nhöõng ñieàu kieän maø hai beân thoaû thuaän thoâng thöôøng laø: (1) Khoái löôïng haøng hoaù hay tieàn teä ñöôïc chuyeån nhöôïng. (2) Thôøi haïn söû duïng cuûa ngöôøi vay. (3) Thu nhaäp maø ngöôøi cho vay ñöôïc höôûng (hay chính laø laõi suaát maø ngöôøi ñi vay phaûi traû). (4) Nhöõmg ñieàu kieän raøng buoäc nghóa vuï hoaøn traû cuûa ngöôøi ñi vay . . . Nhöõng ñieàu kieän naøy moâït trong hai beân khoâng chaáp nhaän thì khoâng theå hình thaønh quan heä tín duïng. Nhö vaäy tín duïng theå hieän caùc ñaëc tröng cô baûn: - Söï chuyeån nhöôïng giaù trò töø ngöôøi sôû höõu sang ngöôøi söû duïng (cho vay vaø ñi vay). Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 13 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi - Sau moät thôøi gian thu hoài veà moät löôïng giaù trò lôùn hôn giaù trò ban ñaàu ( Thu hoài ñuùng thôøi haïn caû goác vaø laõi ). - Vieäc chuyeån nhöôïng ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû söï tin töôûng cuûa chuyeån nhöôïng vôùi ngöôøi söû duïng. Ngoaøi ra trong quan heä tín duïng coøn coù nhöõng ñaëc tröng khaùc caàn ñeà caäp nhaát laø trong ñieàu kieän neàn kinh teá thò tröôøng nhö khaû naêng ruûi ro, tính ñaûm baûo, quy luaät cung caàu, caïnh tranh, giaù trò vaø quy luaät löu thoâng tieàn teä … 1.3.2.2. Chöùc naêng, vai troø cuûa tín duïng. a. Chöùc naêng cuûa tín duïng : Tín duïng coù 3 chöùc naêng: • Chöùc naêng taäp trung vaø phaân phoái laïi tieàn teä. Ñaây laø chöùc naêng cô baûn nhaát cuûa tín duïng, nhôø caùc chöùc naêng naøy cuûa tín duïng maø caùc nguoàn voán tieàn teä trong xaõ hoäi ñöôïc ñieàu hoøa töø nôi nhaøn roãi sang nôi thieáu ñeå söû duïng nhaèm phaùt trieån kinh teá. • Chöùc naêng tieát kieäm tieàn maët vaø chi phí löu thoâng cho xaõ hoäi: Nhôø vaøo hoaït ñoäng cuûa tín duïng ñaã goùp phaàn phaùt huy chöùc naêng tieát kieäm tieàn maët vaø chi phí löu thoâng cho xaõ hoäi ñieàu ñoù theå hieän qua caùc maët: - Hoaït ñoäng tín duïng taïo ñieàu kieän cho söï ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa caùc coâng cuï löu thoâng tín duïng nhö Seùc, kyø phieáu, theû tín duïng, theû thanh toaùn… Ñieàu ñoù cho pheùp thay theá moät soá löôïng lôùn tieàn maët löu haønh giuùp giaûm bôùt chi phí in aán, löu thoâng, baûo quaûn tieàn teä… - Hoaït ñoäng cuûa tín duïng goùp phaàn taïo ñieàu kieän cho thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët phaùt trieån tieát kieäm chi phí cho xaõ hoäi, ñoàng thôøi nhôø coù hoaït ñoäng cuûa tín duïng maø caùc nguoàn tieàn nhaøn roãi trong xaõ hoäi ñöôïc huy ñoäng ñeå söû duïng cho caùc nhu caàu cuûa saûn xuaát vaø löu thoâng haøng hoùa seõ coù taùc duïng taêng toác ñoä chu chuyeån voán trong phaïm vi toaøn xaõ hoäi. • Chöùc naêng phaûn aùnh vaø kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng kinh teá. Ñaây laø chöùc naêng heä quaû cuûa hai chöùc naêng treân. Söï vaän ñoäng cuûa voán tín duïng phaàn lôùn laø söï vaän ñoäng gaén lieàn vôùi söï vaän ñoäng cuûa vaät tö, haøng hoùa, chi phí trong caùc doanh nghieäp , caùc toå chöùc kinh teá vì vaäy qua ñoù maø tín duïng nhö taám göông phaûn aùnh hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp, thoâng qua ñoù thöïc hieän vieäc kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng aáy nhaèm Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 14 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi ngaên chaën caùc hieän töôïng xaáu trong hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp. b. Vai troø cuûa tín duïng : Vai troø cuûa tín duïng laø söï taùc ñoäng cuûa noù ñoái vôùi neàn kinh teá – xaõ hoäi bao goàm : • Tín duïng goùp phaàn thuùc ñaåy saûn xuaát löu thoâng haøng hoùa phaùt trieån. - Tín duïng laø nguoàn cung öùng voán cho caùc doanh nghieäp, hoä saûn xuaát – kinh doanh vaø caùc toå chöùc kinh teá – xaõ hoäi. - Tín duïng laø moät trong caùc coâng cuï ñeå taäp trung voán moät caùch höõu hieäu trong neàn kinh teá. - Tín duïng coøn laø coâng cuï thuùc ñaåy tích tuï voán cho caùc doanh nghieäp vaø caùc toå chöùc kinh teá. • Tín duïng goùp phaàn oån ñònh ñôøi soáng, taïo coâng aên vieäc laøm vaø oån ñònh traät töï xaõ hoäi. Moät maët tín duïng coù taùc duïng thuùc ñaåy neàn kinh teá phaùt trieån. Saûn xuaát haøng hoùa vaø dòch vuï ngaøy caøng gia taêng coù theå thoûa maõn nhu caàu veà ñôøi soáng cuûa ngöôøi lao ñoäng, maët khaùc do voán tín duïng cung öùng taïo ra khaû naêng trong trong khai thaùc tieàm naêng saün coù trong xaõ hoäi do ñoù coù theå thu huùt nhieàu löïc löôïng lao ñoäng cuûa xaõ hoäi taïo ra löïc löôïng saûn xuaát môùi ñeå thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá. • Tín duïng goùp phaàn phaùt trieån caùc moái quan heä quoác teá. Tín duïng coù vai troø quan troïng ñeå môû roäng vaø phaùt trieån caùc moái quan heä kinh teá ñoái ngoaïi vaø môû roäng giao löu quoác teá. Söï phaùt trieån cuûa tín duïng khoâng chæ ôû phaïm vi trong nöôùc maø coøn môû roäng ra phaïm vi nöôùc ngoaøi, nhôø ñoù thuùc ñaåy vaø môû roäng phaùt trieån caùc quan heä kinh teá ñoái ngoaïi, nhaèm giuùp ñôõ vaø giaûi quyeát caùc nhu caàu coù quan heä vôùi nhau trong quaù trình phaùt trieån, ñi leân cuûa moãi quoác gia. 1.3.2.3. Söï caàn thieát cuûa tín duïng trong neàn kinh teá thò tröôøng. Baát cöù xaõ hoäi naøo coøn saûn xuaát haønh hoùa thì coøn söï toàn taïi cuûa tín duïng vaø hoaït ñoäng cuûa no.ù Nguyeân nhaân khaùch quan cuûa söï toàn taïi vaø phaùt trieån tín duïng laø ñaëc ñieåm tuaàn hoaøn voán tieàn teä, trong quaù trình taùi saûn xuaát xaõ hoäi ñaõ phaùt sinh hieän töôïng cuøng moät luùc coù moät boä phaän voán tieàn Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 15 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi teä nhaøn roãi ñöôïc giaûi phoùng khoûi quaù trình taùi saûn xuaát cuûa doanh nghieäp, toå chöùc , caù nhaân vaø khi ñoù ôû caùc chuû theå khaùc laïi thieáu voán vaø coù nhu caàu boå sung. Voán tieàn teä nhaøn roãi xuaát hieän ôû töøng doanh nghieäp do tuaàn hoaøn cuûa voán coá ñònh döôùi hình thöùc khaáu hao trong thôøi gian chöa söû duïng. Tuaàn hoaøn cuûa voán löu ñoäng cuõng xuaát hieän voán tieàn teä nhaøn roãi taïm thôøi do cheânh leäch veà soá löôïng thôøi gian giöõa vieäc tieâu thuï saûn phaåm vaø mua nguyeân vaät lieäu, do coù nhöõng khoaûn phaûi traû nhöng chöa traû, khoaûn phaûi noäp nhöng chöa noäp, hoaëc caùc khoaûn voán nhaøn roãi hình thaønh trong quan heä thanh toaùn. Trong toaøn xaõ hoäi cuõng xuaát hieän boä phaän voán tieàn teä nhaøn roãi do cheânh leâïch veà soá löôïng thôøi gian giöõa thu vaø chi cuûa caùc doanh nghieäp, caùc toå chöùc, caù nhaân, keå caû NSNN. Maø ñaëc bieät laø boä phaän tieàn nhaøn roãi döôùi hình thöùc tieàn ñeå daønh cuûa caùc taàng lôùp daân cö trong xaõ hoäi, trong khi ñoù caùc chuû theå kinh teá khaùc laïi ñang coù nhu caàu boå sung cho nguoàn voán cuûa mình. Maâu thuaãn giöõa hieän töôïng thöøa hay thieáu voán phaùt sinh trong quaù trình saûn xuaát löu thoâng haøng hoùa caàn ñöôïc duy trì moät caùch ñeàu ñaën, thöôøng xuyeân ñoøi hoûi phaûi coù tín duïng laøm trung gian giaûi quyeát caùc maâu thuaãn ñoù, ñoàng thôøi tín duïng coøn trôû thaønh caàu noái giöõa tieát kieäm vaø ñaàu tö baèng caùc hình thöùc tín duïng phuø hôïp. 1.3.2.4. Caùc hình thöùc tín duïng. Treân cô sôû caùc caên cöù phaân loaïi khaùc nhau maø hình thaønh caùc hình thöùc tín duïng khaùc nhau: • Caên cöù vaøo thôøi haïn trong quan heä tín duïng coù: - Tín duïng ngaén haïn: Laø nhöõng khoaûn cho vay maøthôøi haïn khoâng quaù 1 naêm. - Tín duïng trung haïn: Thôøi haïn tín duïng treân 1 naêm ñeán 3, 5, 7 naêm tuøy theo quan ñieåm moãi quoác gia – ôû Vieät nam tín duïng trung haïn coù thôøi haïn ñeán 3 naêm. • Caên cöù vaøo muïc ñích tín duïng coù: - Tín duïng saûn xuaát löu thoâng haøng hoùa: Laø tín duïng phuïc vuï cho saûn xuaát kinh doanh haøng hoùa. Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 16 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi - Tín duïng tieâu duøng: Laø tín duïng ñaùp öùng cho caùc nhu caàu tieâu duøng. • Caên cöù vaøo baûo ñaûm trong quan heä tín duïng coù: - Tín duïng coù ñaûm baûo: Laø tín duïng tín chaáp - Tín duïng khoâng coù ñaûm baûo: Laø tín duïng coù taøi saûn theá chaáp • Caên cöù vaøo chuû theå tham gia trong quan heä tín duïng hình thaønh: - Tín duïng thöông maïi: Laø quan heä tín duïng baèng haøng hoùa giöõa nhöõng doanh nghieäp hoaït ñoäng tröïc tieáp trong lónh vöïc saûn xuaát löu thoâng haøng hoùa ñöôïc hình thaønh treân cô sôû mua baùn chòu haøng hoùa- veà thöïc chaát quan heä tín duïng thöông maïi theå hieän söï keùo daøi thôøi haïn thanh toaùn cuûa ngöôøi mua. Do ñoù trong quan heä tín duïng thöông maïi ngöôøi cho vay chính laø ngöôøi baùn chòu coøn ngöôøi ñi vay chính laø ngöôøi mua chòu haøng hoùa. - Tín duïng ngaân haøng: Laø quan heä tín duïng baèng tieàn teä giöõa moät beân laø ngaân haøng, moät toå chöùc chuyeân kinh doanh treân lónh vöïc tieàn teä vaø moät beân laø taát caû caùc toå chöùc, caù nhaân trong xaõ hoäi trong ñoù ngaân haøng giöõ vai troø vöøa laø ngöôøi ñi vay vöøa laø ngöôøi cho vay. - Tín duïng Nhaø nöôùc: Laø quan heä tín duïng ñöôïc hình thaønh baèng hình thöùc tieàn teä hoaëc hieän vaät giöõa moät beân laø Nhaø nöôùc vaø moät beân laø taát caû caùc toå chöùc, caù nhaân trong xaõ hoäi. Trong ñoù Nhaø nöôùc laø ngöôøi ñi vay baèng caùch phaùt haønh vaø baùn tín phieáu hoaëc traùi phieáu. Caùc chuû theå mua tín phieáu hoaëc traùi phieáu laø ngöôøi cho Nhaø nöôùc vay. 1.3.3. Ngaân haøng vaø hoaït ñoäng cô baûn cuûa heä thoáng ngaân haøng. 1.3.3.1. Quan nieäm veà ngaân haøng. Ngaân haøng laø loaïi hình doanh nghieäp hoaït ñoäng kinh doanh treân lónh vöïc tieàn teä. Hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng theå hieän treân hai khía caïnh. Moät maët ngaân haøng nhaän tieàn göûi cuûa khaùch haøng vôùi traùch nhieäm hoaøn traû. Maët khaùc ngaân haøng söû duïng soá tieàn ñaõ nhaän ñöôïc ñeå cho vay. Thoâng qua Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 17 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi caùc hoaït ñoäng naøy ngaân haøng nhaän ñöôïc thu nhaäp nhưng ñoàng thời cuõng phaûi gaùnh chòu moïi ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä cuûa mình, trong ñieàu kieän cuûa thò tröôøng taøi chính phaùt trieån caùc ngaân haøng coøn hoaït ñoäng vôùi tö caùch “ngöôøi moâi giôùi” giöõa caùc nhaø đầu tö vaø caùc nhaø kinh doanh. Thu nhaäp cuûa ngaân haøng chæ laø “hoa hoàng moâi giôùi” vaø khoâng chòu nhöõng ruûi ro. 1.3.3.2. Moâ hình toå chöùc boä maùy ngaân haøng theá giôùi. Haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi ñeàu toå chöùc boä maùy ngaân haøng theo hai caáp: _ Ngaân haøng trung öông ñoùng vai troø quaûn lyù vó moâ ñieàu haønh caùc hoaït ñoäng quaûn lyù tieàn teâ, tín duïng vaø ngaân haøng trong toaøn boä neàn kinh teá. _ Caùc ngaân haøng kinh doanh (caùc toå chöùc tín duïng) laø nhöõng doanh nghieäp Ngaân haøng tieán haønh caùc nghieäp vuï kinh doanh tieàn teä trong moái quan heä tröïc tieáp vôùi caùc toå chöùc, caù nhaân trong xaõ hoäi, ñoàng thôøi chòu söï quaûn lyù nhaø nöôùc cuûa Ngaân haøng trung öông veà vieäc thöïc hieän caùc chính saùch tieàn teä, tín duïng, ngoaïi hoái. _ Heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam hieän nay cuõng ñöôïc toå chöùc theo moâ hình ngaân haàng hai caáp. Ñoù laø Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam, vaø caùc Ngaân haøng, hôïp taùc xaõ tín duïng vaø coâng ty taøi chính. Trong ñoù Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam laø cô quan cuûa Chính phuû, coù chöùc naêng quaûn lyù nhaø nöôùc veà hoaït ñoäng tieàn teä, tín duïng, ngaân haøng trong caû nöôùc. Nhaèm oån ñònh giaù trò ñoàng tieàn vaø laø cô quan duy nhaát phaùt haønh tieàn cuûa nöôùc Coäng hoaø xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam. Coøn heä thoáng caùc Ngaân haøng, Hôïp taùc xaõ tín duïng, caùc coâng ty taøi chính goïi chung laø caùc toå chöùc trung gian tín duïng vaø caùc doanh nghieäp thöïc hieän caùc hoaït ñoäng kinh doanh veà tieàn teä, tín duïng,ngaân haøng. 1.3.3.3. Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam ( NHNN ). Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam laø cô quan cuûa chính phuû hoaït ñoäng vôùi hai noäi dung cô baûn : Hoaït ñoäng vôùi tö caùch laø moät cô quan cuûa chính phuû vaø hoaït ñoäng vôùi tö caùch laø moät ngaân haøng. Vôùi tö caùch laø moät cô quan cuûa chính phuû, NHNN coù chöùc naêng vaø quyeàn haïn cô baûn sau: - Tham gia xaây döïng chieán löôïc, keá hoaëch phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, caùc chính saùch lieân quan ñeán hoaït ñoäng tieàn teä. Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 18 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi - Xaây döïng caùc döï aùn phaùp luaät veà hoaït ñoäng tieàn teä, tín duïng, thanh toaùn, ngoaïi hoái vaø ngaân haøng. - Ban haønh caùc vaên baûn phaùp quy thuoäc thaåm quyeàn cuûa mình veà tieàn teä, tín duïng, thanh toaùn, ngoaïi hoái vaø ngaân haøng; Thi haønh vaø kieåm tra vieäc thi haønh caùc vaên baûn treân. - Toå chöùc in, ñuùc, baûo quaûn, döï tröõ phaùt haønh, thöïc hieän nghieäp vuï phaùt haønh tieàn vaø quaûn lyù löu thoâng tieàn teä. - Quaûn lyù nhaø nöôùc veà ngoaïi teä vaø vaøng laâïp caùn caân thanh toaùn quoác teá, töïc hieän caùc nghieäp vuï hoái ñoaùi, kinh doanh ngoaïi hoái treân thò tröôøng quoác teá. - Ñaïi dieän cho chính phuû taïi caùc toå chöùc tieàn teä, tín duïng vaø ngaân haøng quoác teá. - Toå chöùc ñaøo taïo nghieäp vuï – kyõ thuaät ngaân haøng. - Thöïc hieän vai troø ñieàu haønh vó moâ hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM, caùc toå chöùc tín duïng theo chính saùch tieàn teä ñaõ ñöôïc hoaïch ñònh. NHNN vôùi tö caùch laø Ngaân haøng cuûa caùc Ngaân haøng: - Quaûn lyù taøi khoaûn vaø döï truø tieàn teä treân taøi khoaûn tieàn göûi cuûa caùc Ngaân haøng goàm : Tieàn göûi thanh toaùn vaø tieàn göûi döï tröõ baét buoäc (tyû leä do NHNN quy ñònh tuyø theo moãi thôøi kyø). Ñeå ñaûm baûo khaû naêng thanh toaùn, tri traû vuûa caùc Ngaân haøng. Thöïc chaát ñaây laø moät coâng cuï quaûn lyù cuûa NHNN veà khaû naêng ñaûm baûo chi traû cho khaùch haøng cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi. - Caáp tín duïng cho caùc ngaân haøng : Nhaèm muïc ñích cung öùng tieàn teä cho neàn kinh teá theo nhòp ñoä taêng tröôûng cuûa töøng thôøi kyø. Ñoái töôïng tín duïng cuûa NHNN laø caùc ngaân haøng thöông maïi vaø caùc toå chöùc tín duïng. - Phöông phaùp tín duïng cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc chuû yeáu baèng phöông phaùp taùi caáp voán, töùc laø taùi chieát khaáu vaø cho vay coù theá chaáp baèng chöùng phieáu. Laø trung taâm thanh toaùn cuûa caùc ngaân haøng: - Hoaït ñoäng cuûa Trung taâm thanh toaùn gaén lieàn vôùi söï phaùt trieån dòch vuï thanh toaùn cuûa caùc ngaân haøng kinh doanh, taïo laäp thaønh maøng löôùi thanh toaùn lieân hoaøn bao phuû trong phaïm vi caû nöôùc,cuøng vôùi vieäc caûi tieán,hieän ñaïi hoaù coâng ngheä thanh toaùn, coù yù nghóa quyeát Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng Luaän vaên Thaïc syõ Quaûn trò kinh doanh 19 Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi ñònh cho vieäc taäp trung caùc luoàng chu chuyeån tieàn teä vaän ñoäng qua ngaân haøng. Nghieäp vuï thanh toaùn cuûa NHNN ñöôïc tieán haønh baèng caùc phöông thöùc: a. Thanh toaùn buø tröø : NHNN laø ñaàu moái toå chöùc thanh toaùn buø tröø giöõa caùc Ngaân haøng kinh doanh vôùi nhau, ñoàng thôøi laø ngöôøi haäu thuaãn, taøi trôï cho nhu caàu voán thanh toaùn cuoái cuøng b. Thanh toaùn töøng laàn: NHNN thöïc hieän thanh toaùn theo yeâu caàu cuûa caùc ngaân haøng kinh doanh caên cöù treân chöùng töø vaø leänh chi cuûa hoï. Thöïc hieän quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi caùc ngaân haøng kinh doanh xuaát phaùt töø yeâu caàu cuûa chöùc naêng quaûn lyù nhaø nöôùc, ñi ñoâi vôùi vieäc thöïc hieän caùc nghieäp vuï treân NHNN laø cô quan chuû theå quaûn lyù ñoái vôùi taát caû caùc ngaân haøng vaø caùc toå chöùc tín duïng khaùc baèng luaät phaùp, theå hieän chuû yeáu nhö: - Xem xeùt, caáp giaáy cho pheùp hoaït ñoäng. - Quy ñònh noäi dung, phaïm vi hoaït ñoäng kinh doanh vaø caùc qui cheá nghieäp vuï ñoøi hoûi caùc ngaân haøng phaûi tuaân thuû. - Ñieàu tieát hoaït ñoäng kinh doanh baèng caùc bieän phaùp haønh chính, kinh teá. - Thanh tra, kieåm soaùt ñeå baûo ñaûm söï hoaït ñoäng coù traät töï, kyû cöông, an toaøn vaø oån ñònh, baûo veä quyeàn lôïi cuûa ngöôøi göûi tieàn, quyeàn lôïi quoác gia. 1.3.4. Khaùi quaùt veà chính saùch tieàn teä. 1.3.4.1 Khaùi nieäm veà chính saùch tieàn teä : Chính saùch tieàn teä quoác gia laø moät boä phaän cuûa chính saùch kinh teá taøi chính cuûa Nhaø nöôùc nhaèm oån ñònh giaù trò cuûa ñoàng tieàn kieàm cheá laïm phaùt, goùp phaàn phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi ñaûm baûo quoác phoøng, an ninh vaø naâng cao ñôøi soáng cuûa nhaân daân lao ñoäng. Trong ñieàu kieän môùi khi chuyeån töø kinh teá tieàn teä sang kinh teá thò tröôøng, vai troø cuûa taøi chính, tieàn teä vaø tín duïng caøng trôû neân cöïc kyø quan troïng. Ñeå phaùt huy ñöôïc vai troø to lôùn cuûa taøi chính, tieàn teä tín duïng trong vieäc thuùc ñaåy neàn kinh teá – xaõ hoäi phaùt trieån, thì vaán ñeà quan troïng haøng ñaàu laø caàn coù moät chính saùch taøi chính – tieàn teä tích cöïc vaø ñuùng ñaén. Nghò quyeát ñaïi hoäi Ñaïi bieåu Toaøn quoác laàn thöù V cuûa Ñaûng coäng saûn Vieät Nam Hoïc vieân: Hoà Khaùnh Tuøng