Tài liệu Một số biên pháp tổ chức trò chơi tạo hứng thú học tập trong dạy học môn toán lớp 5 theo mô hình trường học mới vnen

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THỌ XUÂN ===***=== SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: MỘT SỐ BIỆN PHÁP TỔ CHỨC TRÒ CHƠI TẠO HỨNG THÚ HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN LỚP 5 THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC MỚI VNEN Người thực hiện : Lê Thị Hồng Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Thọ Lâm SKKN thuộc lĩnh vực(môn): Toán THANH HÓA NĂM 2016 1.MỞ ĐẦU 1.1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1 Dạy học theo mô hình trường học mới Việt Nam GPE - VNEN là mô hình trường học áp dụng lần đầu tiên tại Việt Nam. Đây là mô hình trường học chuyển đổi từ dạy học truyền thụ của giáo viên sang tổ chức hoạt động học giúp học sinh tự học, tự khám phá kiến thức. Nó khác hoàn toàn cách tổ chức dạy học trước đây. Để học sinh tiếp thu tốt nhất lượng kiến thức của bài học thì quá trình tự học, tự giáo dục của học sinh giữ vai trò trung tâm, còn giáo viên là người hướng dẫn, đồng hành với học sinh, giúp học sinh tự tìm hiểu kiến thức. Mà Tiểu học là cấp học nền tảng đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành và phát triển nhân cách của con người, đặt nền móng vững chắc cho giáo dục phổ thông và cho toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân. Để đạt được mục đích trên, giúp các em học tốt các môn học, giúp cho học sinh phát triển kĩ năng, kĩ xảo, năng lực và tư duy thì học có phương pháp là mục tiêu hàng đầu được đặt ra trong mỗi tiết học. Anaton Phranx – nhà văn Pháp đã từng nói: ‘‘Nghệ thuật dạy học là nghệ thuật thức tỉnh trong tâm hồn các em thiếu niên tính ham hiểu biết và sau đó thỏa mãn được nó; mà ham hiểu biết đúng đắn và sinh động chỉ có thể có được trong một đầu óc sảng khoái. Nếu nhồi nhét kiến thức một cách cưỡng bức thì chúng chỉ gây bực mình, khó chịu và làm rác bẩn trí óc mà thôi. Để tiêu hóa kiến thức, thì cần phải thưởng thức chúng một cách ngon lành’’.(Tiểu thuyết Tội ác của Xinvextrơ Boonnarơ ). Vậy làm thế nào để dạy học là nghệ thuật ? Làm thế nào để giúp học sinh ‘‘thưởng thức’’ ngon lành và ‘‘tiêu hóa’’ kiến thức dễ dàng ? Câu trả lời là giáo viên phải tạo được hứng thú học tập cho học sinh trong mỗi tiết học. Có nhiều biện pháp để tạo hứng thú học tập nhưng tôi nhận thấy trò chơi học tập là một hoạt động khiến các em hứng thú nhất. Thông qua các trò chơi có nội dung lí thú phù hợp với kiến thức mà các em đã chủ động lĩnh hội được các kiến thức, đảm bảo được mục tiêu bài học. Trong Tài liệu hướng dẫn học môn Toán lớp 5 biên soạn theo mô hình trường học mới VNEN, hoạt động cơ bản đều có trò chơi để khơi gợi, tạo hứng thú cho học sinh. Nhờ vậy mà mỗi tiết học Toán trước nay vốn dĩ khô khan, nặng nề nay trở thành một ‘‘sân chơi’’ trí tuệ đầy lí thú với các em. Điều đó góp phần đáng kể mang lại hiệu quả cho việc dạy và học. Từ những lợi ích, hiệu quả thực tế trong quá trình tổ chức cho học sinh tham gia các trò chơi toán học mà tôi đã học hỏi, nghiên cứu và xin chia sẻ một số kinh nghiệm có được thông qua đề tài: ‘‘ Một số biện pháp tổ chức trò chơi tạo hứng thú học tập trong dạy học môn Toán lớp 5 theo mô hình trường học mới VNEN’’. 1.2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU - Giúp giáo viên hiểu rõ hơn về vai trò của trò chơi Toán học trong việc tạo hứng thú học tập cho học sinh để từ đó tổ chức có hiệu quả các trò chơi Toán học khi dạy học. - Góp phần nâng cao hiệu quả dạy và học môn Toán lớp 5 nói riêng và các môn học chung theo mô hình trường học mới VNEN. 2 1.3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Các trò chơi được sử dụng, tổ chức trong Tài liệu hướng dẫn học Toán lớp 5 theo mô hình VNEN. 1.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết: Nghiên cứu, xử lí, phân loại, tổng hợp tài liệu. - Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin : Điều tra chất lượng môn Toán của học sinh lớp 5 trước và sau khi áp dụng sáng kiến. - Phương pháp thống kê, xử lí số liệu: Thống kê một số trò chơi trong Tài liệu hướng dẫn học Toán 5. - Phương pháp tổng kết, rút kinh nghiệm: Rút ra kết luận và đưa ra một số đề xuất giúp cho việc dạy học môn Toán lớp 5 theo chương trình VNEN có hiệu quả tốt hơn. 2. NỘI DUNG 2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 2.1. 1.Đặc điểm của việc dạy học môn Toán lớp 5 theo mô hình VNEN Mô hình VNEN là mô hình trường học mới hướng tới việc tạo điều kiện giúp người học phát huy tính tích cực, độc lập, phát triển năng lực tự học, năng lực tìm tòi, phát hiện, giải quyết vấn đề. Trong đó, nhấn mạnh các yếu tố: HS được học theo tốc độ phù hợp với trình độ nhận thức cá nhân; nội dung học thiết thực, gắn kết với thực tiễn đời sống hằng ngày của HS; kế hoạch dạy học được bố trí linh hoạt; môi trường học tập thân thiện, phát huy tinh thần dân chủ, ý thức tập thể; chú trọng kĩ năng làm việc theo nhóm hợp tác; tài liệu Hướng dẫn học có tính tương tác cao và tài liệu hướng dẫn HS tự học cũng như học theo nhóm. Việc dạy học môn Toán theo mô hình VNEN có một số đặc điểm sau: 1. Quán triệt mục tiêu giáo dục. Bảo đảm Chuẩn kiến thức, kĩ năng của Chương trình môn Toán tiểu học hiện hành. Có thể có những điều chỉnh về nội dung theo hướng cơ bản, tinh giản, thiết thực. 2. Thực hiện với những trường/ lớp dạy 2 buổi/ ngày. 3. Tạo điều kiện đẩy mạnh đổi mới PPDH và các hình thức dạy học trên cơ sở tổ chức các hoạt động phát huy tính tích cực, chủ động, khả năng tự học của học sinh. 4. Thể hiện quan điểm tích hợp các nội dung giáo dục, trong đó môn Toán hỗ trợ, gắn bó với việc dạy học các môn học khác. Hạn chế trùng lặp không cần thiết; tăng khả năng thực hành, vận dụng; chú ý tích hợp với hoạt động phát triển ngôn ngữ của học sinh. 5. Chú trọng khai thác và sử dụng những kinh nghiệm của học sinh trong đời sống hằng ngày. Gắn kết giữa nội dung dạy học với đời sống thực tiễn của học sinh, của cộng đồng. 3 6. Giáo viên chủ động, linh hoạt điều chỉnh nội dung dạy học, vận dụng phù hợp với đặc điểm của học sinh và điều kiện, hoàn cảnh dạy học cụ thể của địa phương, của nhà trường. 2.1.2. Những đặc điểm nội dung và phương pháp dạy học môn Toán lớp 5 theo mô hình VNEN so với toán 5 hiện hành. Mô hình trường học mới VNEN vẫn thực hiện theo chương trình Tiểu học chung của cả nước tức là giữ nguyên nô ̣i dung, chuẩn kiến thức, kĩ năng và kế hoạch dạy học theo chương trình của Bô ̣ Giáo dục và Đào tạo.Về cơ bản nội dung Tài liệu hướng dẫn Toán 5 theo chương trình VNEN giống như nội dung Toán 5 hiện hành. Tuy nhiên cũng có một số điều chỉnh về cấu trúc nội dung và phương pháp dạy học trong một số bài học. Tài liệu hướng dẫn học được xây dựng trên cơ sở sách giáo khoa, vở bài tập và sách hướng dẫn giáo viên. Tài liệu được viết ra dưới dạng các hoạt động học tập: hoạt động cơ bản, hoạt động thực hành, hoạt động ứng dụng. Học sinh sử dụng Tài liệu hướng dẫn học thay cho sách giáo khoa. Đây là tài liệu được dùng chung cho cả học sinh, giáo viên và cha mẹ học sinh (3 trong 1). Như vâ ̣y nô ̣i dung, yêu cầu và thời lượng học môn Toán 5 không thay đổi. Mỗi bài học môn Toán lớp 5 mô hình VNEN được cấu trúc theo mô ̣t đơn vị kiến thức hoàn chỉnh, nhằm giải quyết trọn vẹn, liên tục mô ̣t vấn đề: hình thành, cũng cố, vâ ̣n dụng, ứng dụng kiến thức vào thực tế. Tài liệu Hướng dẫn học Toán vừa là tài liê ̣u học của học sinh và tài liê ̣u dạy của giáo viên. Thông thường, mô ̣t bài học Toán học trong hai tiết, các bài kiểm tra bố trí mô ̣t tiết; với bài học bố trí hai tiết, hết tiết mô ̣t là hết hoạt đô ̣ng cơ bản và đã đáp ứng cơ bản mục tiêu của bài học. Tuy nhiên không bắt buô ̣c mọi tiết học mọi giáo viên phải thực hiê ̣n máy móc điều này. Giáo viên có toàn bô ̣ quyền bố trí thời gian để học sinh đạt được mục tiêu bài học, nắm được bài. Mỗi bài học được thiết kế với các nô ̣i dung chính sau: - Mục tiêu bài học; - Hoạt đô ̣ng cơ bản; - Hoạt đô ̣ng thực hành; - Hoạt đô ̣ng ứng dụng. Phần hoạt đô ̣ng cơ bản giúp HS học qua trải nghiê ̣m, học qua viê ̣c làm thực tế, học qua tìm tòi, khám phá, phát hiê ̣n với sự hỗ trợ, giúp đỡ thích hợp với GV. Phần hoạt đô ̣ng thực hành thể hiê ̣n các hoạt thực hành của HS nhằm củng cố, rèn luyê ̣n, phát triển các kiến thức, kĩ năng vừa học. Phần hoạt đô ̣ng ứng dụng khuyến khích HS bước đầu biết vâ ̣n dụng kiến thức trong thực tế cuô ̣c sống. Nhấn mạnh sự quan tâm, hỗ trợ HS học tâ ̣p từ phía gia đình và cô ̣ng đồng. Khuyến khích HS mở rô ̣ng vốn kiến thức qua các nguồn thông tin khác nhau (từ gia đình, cô ̣ng đồng thôn xóm, …). Bắt dầu của mỗi hoạt đô ̣ng đều có mô ̣t hình vẽ (lô gô) cùng với những “Lê ̣nh” thực hiê ̣n để HS dễ dàng nhâ ̣n ra yêu cầu và các hình thức tổ chức thực hiê ̣n hoạt đô ̣ng học tâ ̣p : học cá nhân, theo cặp, nhóm nhỏ hoặc toàn lớp 4 (Cụ thể ở trang đầu của TLHD ). Trong thiết kế bài học, trước mỗi hoạt đô ̣ng đều có các lô gô chỉ dẫn. HS nhìn lô gô biết hoạt đô ̣ng đó thực hiê ̣n cá nhân, hay nhóm đôi, nhóm lớn hoặc chung cả lớp. Giáo viên nên hiểu lô gô hướng dẫn chỉ có tác dụng định hướng cho các nhóm HS hoạt đô ̣ng, không máy móc mà có thể điều chỉnh để hoạt đô ̣ng học của học sinh đạt hiê ̣u quả. Lô gô làm viê ̣c cá nhân hiểu là cá nhân làm viê ̣c là chính. Nhưng khi làm xong có thể đổi vở cho bạn để kiểm tra bài làm của nhau, hoặc báo cáo với nhóm kết quả mình đã làm được. Lô gô làm viê ̣c nhóm chủ yếu nhắc nhở HS hoạt đô ̣ng theo nhóm có sự tương tác trong nhóm để cùng giải quyết môt nhiê ̣m vụ học tâ ̣p nào đó. Có lô gô hoạt đô ̣ng nhóm, thì mỗi học sinh vẫn phải suy nghĩ, phải làm viê ̣c cá nhân, nhóm không làm thay, học thay cá nhân. Như vâ ̣y rất cần sự điều chỉnh linh hoạt của giáo viên để hoạt đô ̣ng học diễn ra tự nhiên, hiệu quả. 2.1.3. Hình thức dạy học theo mô hình VNEN: Trong dạy học Toán người giáo viên cần biết vận dụng linh hoạt và lựa chọn các phương pháp vào từng hoạt động của các dạng bài học, để hướng dẫn học sinh tự tìm tòi chiếm lĩnh kiến thức mới, hướng dẫn học sinh thực hành hình thành và rèn luyện kĩ năng, hướng dẫn học sinh giảng giải kết hợp việc vận dụng phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm nhỏ, hay trò chơi Toán, nhằm đáp ứng nhu cầu đổi mới trong dạy học Toán 5. Tổ chức dạy học theo hướng phát huy tính tích cực chủ động là mấu chốt của vấn đề đổi mới. Vì vậy, khi giảng dạy theo chương trình VNEN giáo viên cần nắm vững quy trình 5 bước dạy của giáo viên và 10 bước học tập của học sinh để tổ chức dạy học. Cụ thể: 1. Qui trình 5 bước dạy của giáo viên: Bước 1: Tạo hứng thú cho học sinh. Bước 2. Tổ chức cho học sinh trải nghiệm. Bước 3. Phân tích khám phá rút ra kiến thức mới. Bước 4. Thực hành. Bước 5. Ứng dụng. Cơ bản trong một bài học, giáo viên nên chú ý phương pháp dạy một cách có hệ thống, từ phần gợi động cơ tạo hứng thú à trải nghiệmà phân tích à khám phá rút ra bài học à thực hành vận dụng bài học một cách sáng tạo không nhất thiết phải lặp lại một cách máy móc tất cả các ví dụ trong sách giáo khoa. Trong đó phần 1 rất quan trọng vì nó có chức năng : Khơi dậy hứng thú, đam mê của học sinh với bài mới . Giúp học sinh tái hiện, kết nối những kiến thức và kĩ năng học sinh đã có với kiến thức, kĩ năng mới qua các hoạt động cụ thể như : quan sát, thảo luận, phân tích một cách thú vị qua các trò chơi hay qua câu hỏi. 2. 10 Bước học tập của học sinh: + Bước 1. Chúng em làm việc nhóm. Nhóm trưởng lấy tài liệu và đồ dùng học tập cho cả nhóm. + Bước 2. Em đọc tên bài học rồi viết tên bài học vào vở ô li. 5 (lưu ý không được viết vào sách). + Bước 3. Em đọc mục tiêu của bài học. + Bước 4. Em bắt đầu hoạt động cơ bản. (nhớ xem phải làm việc cá nhân hay theo nhóm). + Bước 5. Kết thúc hoạt động cơ bản em gọi thầy, cô giáo để báo cáo những gì em đã làm được để thầy, cô ghi vào bảng đo tiến độ. + Bước 6. Em thực hiện hoạt động thực hành: - Đầu tiên em làm việc cá nhân. - Em chia sẻ với bạn ngồi cùng bàn (giúp nhau sửa chữa những bài làm còn sai sót). - Em trao đổi với cả nhóm. Chúng em sửa cho nhau, luân phiên nhau đọc... (lưu ý không làm ảnh hưởng đến nhóm khác). + Bước 7. Chúng em đánh giá cùng thầy, cô giáo. + Bước 8. Hoạt động ứng dụng (gắn liền với gia đình và địa phương). + Bước 9. Kết thúc bài, em viết vào bảng đánh giá (nhớ suy nghĩ kĩ khi viết và lưu ý về đánh giá của thầy, cô giáo). + Bước 10. Em đã học xong bài mới hoặc em phải học lại phần nào. 2.2. THỰC TRẠNG 2.2.1. Thuận lợi- khó khăn. * Thuận lợi: - Về phía GV: + Từ năm học 2012 – 2013 trường tôi đã tham gia áp dụng mô hình trường học mới VNEN . Trong suốt thời gian qua, tất cả giáo viên chúng tôi đều được tham gia tập huấn phương pháp dạy học theo mô hình trường học kiểu mới (mô hình VNEN) dưới sự quan tâm, giúp đỡ của tổ tư vấn VNEN, Sở giáo dục, Phòng giáo dục và Ban giám hiệu nhà trường để vận dụng vào quá trình giảng dạy. Bên cạnh đó, trong quá trình thực hiện tổ chức, giảng dạy theo mô hình trường học mới giáo viên cũng nhận được sự đồng thuận cao của cha mẹ học sinh . + Ban giám hiệu nhà trường luôn quan tâm chỉ đạo sâu sắc qua các buổi thăm lớp dự giờ, xây dựng các bước dạy cũng như bài dạy, môn học, cách tổ chức lớp học theo đúng với mô hình học tập VNEN. + Tài liệu hướng dẫn học theo mô hình VNEN giúp giáo viên dễ dàng hơn khi tổ chức dạy học trên lớp, khắc phục được tình trạng truyền thụ kiến thức. Dựa vào thời lượng, có thể soạn bài bổ sung hoặc điều chỉnh nội dung, phương pháp dạy học cho phù hợp đối tượng học sinh, đặc điểm, điều kiện cụ thể của địa phương. - Về phía học sinh: + Trong những năm học trước ở lớp dưới các em đã được học theo mô hình VNEN do đó lên lớp 5 các em đã nắm vững và luôn thực hiện theo 10 bước học tập, học theo nhóm là chính nên học sinh tự giác, mạnh dạn, biết chia sẻ, phát huy được tính năng động sáng tạo. Nhiều học sinh đã có ý thức 6 tự giác, mạnh dạn hơn trước, biết chia sẽ, biết cách tổ chức trong học nhóm và bước đầu thực hiện được các bước học tập theo mô hình mới. + Học sinh có cơ hội chia sẻ những trải nghiệm, được thực hành và vận dụng kiến thức,kĩ năng đã học vào đời sống hàng ngày. + Học sinh chủ yếu làm việc theo nhóm nhỏ, được tranh luận và đánh giá lẫn nhau. * Khó khăn: - Đối với giáo viên : + Do việc thay đổi hình thức dạy học nên một số giáo viên còn lúng túng trong việc tổ chức hoạt đô ̣ng nhóm. Bên cạnh đó, giáo viên chưa quan tâm sâu sát đến từng đối tượng học sinh trong khi các em học nhóm, nhất là học sinh yếu. Chưa tổ chức các hoạt động phù hợp với từng nhóm, từng học sinh một cách cụ thể dẫn đến kết quả chưa cao. Bên cạnh đó, một số giáo viên tổ chức các hoạt động dạy học còn mang tính rập khuôn chưa có tính chủ động sáng tạo. + Giáo viên chưa linh hoạt và làm chủ thời gian trong việc hỗ trợ từng cá nhân, từng nhóm để em nào cũng cảm thấy mình được thầy cô quan tâm. + Giáo viên chưa điều hành hợp lí hoạt động giữa các cá nhân, các nhóm học sinh. Chính vì vậy mà nhịp độ học tập có độ chênh lệch nhau. - Đối với học sinh: + Học sinh còn quen phong cách chờ đợi giáo viên hướng dẫn từng thao tác, từng nhiệm vụ học tập nên việc làm quen với Tài liệu hướng dẫn học còn lúng túng. + Một số em chưa đủ mạnh dạn để hỏi thầy cô những nội dung, yêu cầu chưa hiểu trong tài liệu, các em sẽ không làm việc dẫn đến hiệu quả thảo luận trong các nhóm chưa cao. + Một số học sinh ( nhóm trưởng) chưa thực sự mạnh dạn để đặt các câu hỏi gợi mở cho các bạn trong nhóm, chưa đủ tự tin để bảo nhau điều hành hoạt động nhóm. - Đối với phụ huynh: + Một số phụ huynh học sinh chưa thực sự vào cuộc và chưa có nhiều hiểu biết về mô hình trường học mới VNEN . Vì vậy, khi học sinh chia sẻ các bài tập ứng dụng với người thân thì kết quả chưa cao, còn mang tính đại khái. 2.2.2. Thực trạng ban đầu của lớp 5A1. Năm học 2014 – 2015 tôi được phân công trực tiếp chủ nhiệm và giảng dạy lớp 5A1. Tổng số học sinh của lớp là 26 em. Có 12 em nữ. Các em phân bố rải rác ở các thôn. Ngay từ đầu năm học mới, sau khi nhận lớp, tôi đã bắt tay ngay vào khảo sát, tìm hiểu học sinh. Hết mỗi học kì, tôi đều tổng kết, đánh giá chất lượng. Năm học 2014 – 2015 lớp 5A1 do tôi trực tiếp chủ nhiệm và giảng dạy đã có kết quả khảo sát môn Toán như sau: - Về chất lượng môn Toán: 7 Thời điểm KS Đầu năm (9/2014) TSHS 26 Giỏi (Điểm 9-10) SL % 4 15,4% Khá (Điểm 7- 8) SL % 7 26,9% Trung bình (Điểm 5- 6) SL % 13 50,0% Yếu (Điểm 1- 4) SL % 2 7,7% - Về kĩ năng: Các kĩ năng HS biết điều hành nhóm tốt, mạnh dạn, tự tin bày tỏ ý kiến trước tập thể. HS biết diễn đạt rõ các câu hỏi, trả lời đủ ý. HS biết đặt câu hỏi nhưng chưa đủ câu, đủ ý HS còn nhút nhát, thiếu tự tin, thụ động trong hoạt động. Năm học 2014 - 2015 Tông số học sinh: 26 Số lượng % 3 11.6 5 8 19.2 30.8 10 38.4 Qua kết quả trên, tôi nhận thấy rằng: Chất lượng học tập của các em còn thấp, số lượng khá giỏi còn thấp, số học sinh yếu vẫn còn.Trong giờ học các em còn chưa thực sự tự giác tham gia hoạt động, hợp tác nhóm. Một số em còn ỷ lại chờ đợi sự giúp đỡ của các bạn trong nhóm và của giáo viên. Từ thực trạng trên, để công việc đạt hiệu quả tốt hơn, giúp các em học sinh có hứng thú trong học tập, nâng cao chất lượng giáo dục, tôi đã mạnh dạn cải tiến nội dung, phương pháp trong giảng dạy, đưa những kiến thức được coi là khô khan của môn Toán thành những trò chơi học tập nhằm mục đích để giúp các em học mà chơi, chơi mà học. Vì vậy tôi nhận thấy rằng tổ chức có hiệu quả các trò chơi vào giờ học Toán ở tiểu học nói chung và giờ học Toán của lớp 5 nói riêng là rất quan trọng và cần thiết. 2.2.3. Những nguyên nhân dẫn đến việc tổ chức trò chơi Toán học chưa thực sự hiệu quả. Trong quá trình giảng dạy và dự giờ các đồng nghiệp trong trường .Tôi nhận thấy rằng giáo viên chưa thường xuyên tổ chức các trò chơi Toán cho học sinh trong giờ dạy và khi tổ chức các trò chơi đó thì hiệu quả chưa cao do một số nguyên nhân sau đây: - Khi tổ chức trò chơi giáo viên chưa hiểu hết mục đích, dụng ý của trò chơi trong tài liệu hướng dẫn học. Giáo viên chưa hiểu trò chơi đó vận dụng kiến thức gì cho tiết học. Khi tổ chức các trò chơi thì giáo viên giao việc cho học sinh chưa rõ ràng, cụ thể . Thời gian quy định cho mỗi hoạt động chơi chưa rõ ràng. - Do thời gian của mỗi tiết học là có hạn mà khi tổ chức trò chơi giáo viên chưa căn chuẩn được thời gian chơi phù hợp. Bên cạnh đó, các trò chơi để phát huy tính chủ động của học sinh thì giáo viên để học sinh tổ chức theo hình thức cả lớp hoặc nhóm và khi thực hiện để trò chơi sôi nổi và hiệu quả 8 thì trước khi học sinh chơi giáo viên cần phải dành thời gian hướng dẫn cho các quản trò – việc này cũng chiếm lượng thời gian nhất định nên giáo viên ngại vận dụng và tổ chức trò chơi. - Để chuẩn bị cho một trò chơi trong tiết học người giáo viên phải chuẩn bị rất nhiều( đồ dùng học tập, các thiết bị dạy học, hình thức tổ chức, cách tổ chức….) Trong khi đó, cơ sở vật chất chưa đáp ứng đủ cho việc tổ chức trò chơi .Vì vậy mỗi giáo viên khi tiến hành dạy học đều ngại vận dụng hơn. - HS chưa nắm được cách chơi, luật chơi, học sinh chưa mạnh dạn, tự tin để tham gia trò chơi.. Chính vì những nguyên nhân đó bản thân tôi cần nhận thấy phải có những biện pháp tổ chức trò chơi môn Toán 5 theo mô hình trường học mới VNEN. 2.3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP TỔ CHỨC TRÒ CHƠI TẠO HỨNG THÚ HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN 5 THEO CHƯƠNG TRÌNH MỚI VNEN. Trong Tài liệu hướng dẫn học Toán 5 trong đa số các bài học đều được thiết kế trong hoạt động đầu tiên của hoạt động cơ bản là các trò chơi Toán học. Các trò chơi được sử dụng trong tài liệu có nội dung phù hợp với từng bài, từng đơn vị kiến thức. Mỗi trò chơi đều có tên và được hướng dẫn cách thức chơi rất tỉ mỉ, cụ thể. Trò chơi được thiết kế phù hợp với năng lực, tâm lí nhận thức của học sinh, dễ chơi, dễ thực hiện với hình thức nhóm nhỏ. Do đó, khi tổ chức dạy học Toán 5 thay vì mất rất nhiều thời gian, công sức để nghiên cứu, xây dựng, thiết kế trò chơi như chương trình hiện hành thì giảng dạy Toán 5 theo Tài liệu hướng dẫn học chương trình VNEN giáo viên chỉ cần định hướng, tổ chức trò chơi có sẵn trong tài liệu cho học sinh. Nếu trong chương trình hiện hành khi tổ chức trò chơi thì giáo viên mất nhiều thời gian để phổ biến luật chơi, cách chơi và làm vai trò ‘‘ quản trò’’ thì trong chương trình VNEN vai trò làm ‘‘ quản trò’’ là học sinh. Chính điều này giúp học sinh tự tin và thể hiện được khả năng tổ chức, lãnh đạo của mình. Qua đó, một điều dễ nhận thấy trò chơi được tổ chức theo mô hình VNEN diễn ra khá tự nhiên, sôi đông, vui vẻ không gò bó, hình thức hay mang tính áp đặt. Như vậy, trong dạy học Toán 5 theo chương trình VNEN khi tổ chức trò chơi thì giáo viên chủ yếu là chú trọng việc tổ chức trò chơi có sẵn trong tài liệu học còn việc thiết kế, xây dựng trò chơi có thể sử dụng khi giáo viên cảm thấy cần thay thế trò chơi trong Tài liệu hướng dẫn học với mục đích phù hợp hơn với đối tượng học sinh của lớp và với kiến thức bài. Để việc tổ chức trò chơi mang lại hiệu quả cao trong giờ học, khi tổ chức và thiết kế trò chơi bản thân mỗi giáo viên cần hiểu được vai trò quan trọng của trò chơi trong việc tạo hứng thú học tập cho học sinh. Bên cạnh đó, giáo viên cần nắm vững mục đích, cấu trúc, cách thức tổ chức của các trò chơi nói chung để từ đó biết vận dụng linh hoạt trong từng trò chơi với từng bài, từng đơn vị kiến thức Toán cụ thể tránh sự rập khuôn, máy móc không đáng 9 có. Việc lựa chọn, đào tạo được ‘‘quản trò’’ giỏi cũng mang lại hiệu quả tích cực trong việc tổ chức trò chơi. Sau đây tôi xin được phân tích cụ thể cho từng biện pháp để tổ chức trò chơi Toán 5: 2.3.1. Nhận thức đúng về vai trò, tác dụng của trò chơi Toán học. Mỗi giáo viên khi tổ chức trò chơi cần hiểu được rằng: Hoạt động vui chơi là hoạt động mà động cơ của nó nằm trong chính quá trình hoạt động bản thân trò chơi chứ không nằm ở kết quả chơi. Trò chơi là loại phổ biến của hoạt động vui chơi là chơi theo luật, luật của trò chơi chính là các quy tắc định rõ mục đích, kết quả và yêu cầu của hành động trò chơi, luật của trò chơi có thể tường minh có thể không. Trò chơi học tập là trò chơi mà luật của nó bao gồm các quy tắc gắn với kiến thức kỹ năng có được trong hoạt động học tập, gần với nội dung bài học, giúp học sinh khai thác vốn kinh nghiệm của bản thân để chơi, thông qua chơi học sinh được vận dụng các kiến thức kỹ năng đã học vào các tình huống của trò chơi. Do đó, học sinh được thực hành luyện tập củng cố mở rộng kiến thức kỹ năng đã học. Như vậy trong trò chơi học tập các kỹ năng môn toán được đưa vào trò chơi. Trò chơi học tập làm thay đổi hình thức hoạt động của học sinh, giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách tự giác tích cực. Giúp học sinh rèn luyện củng cố kiến thức đồng thời phát triển vốn kinh nghiệm được tích luỹ qua hoạt động chơi. Trò chơi học tập rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo, thúc đẩy hoạt động trí tuệ, nhờ sử dụng trò chơi học tập mà quá trình dạy học trở thành một hoạt động vui và hấp dẫn hơn, cơ hội học tập đa dạng hơn. Trò chơi không chỉ là phương tiện mà còn là phương pháp giáo dục. Trò chơi trong mỗi bài học Toán lớp 5 được thiết kế nhằm khơi gợi, tạo hứng thú từ đó để học sinh trải nghiệm, phân tích, khám phá rút ra bài học và thực hành vận dụng kiến thức bài học một cách sáng tạo vào việc giải quyết các bài tập và ứng dụng vào các hoạt động thực tiễn. 2.3.2. Nắm vững cách tổ chức trò chơi trong môn Toán lớp 5 theo mô hình VNEN. Để trò chơi góp phần mang lại hiệu quả cao trong giờ học, khi tổ chức và thiết kế trò chơi phải đảm bảo những nguyên tắc sau: a. Tổ chức, thiết kế trò chơi toán học sao cho phù hợp với đối tượng học sinh, nội dung từng bài học: Khi tổ chức, thiết kế trò chơi trong dạy Toán có hiệu quả cao thì đòi hỏi người giáo viên phải có kế hoạch chuẩn bị chu đáo, tỉ mỉ, cặn kẽ và đảm bảo các yêu cầu sau: + Trò chơi mang ý nghĩa giáo dục + Trò chơi phải nhằm mục đích củng cố, khắc sâu nội dung bài học. + Trò chơi phải phù hợp với tâm sinh lí học sinh lớp 5, phù hợp với khả năng người hướng dẫn, sự chuẩn bị của GV và cơ sở vật chất của nhà trường. + Hình thức tổ chức trò chơi phải đa dạng, phong phú. 10 + Trò chơi phải được chuẩn bị chu đáo. + Trò chơi phải gây được hứng thú đối với học sinh. * Cấu trúc của trò chơi học tập: + Tên trò chơi + Mục đích: Nêu rõ mục đích của trò chơi nhằm dẫn dắt, giới thiệu hay ôn luyện, củng cố kiến thức, kỹ năng nào. Mục đích trò chơi sẽ quy định hành động trò chơi được thiết kế trong trò chơi. + Đồ dùng, trò chơi: Mô tả đồ dùng, đồ chơi được sử dụng trong Trò chơi học tập. + Nêu lên luật chơi: Chỉ rõ quy tắc của hành động chơi quy định đối với người chơi, quy định thắng thua của trò chơi. + Số người tham gia chơi: Cần chỉ rõ số người tham gia trò chơi. + Nêu lên cách chơi. + Nếu cần thiết cho HS chơi thử. + Phần thưởng cho đội thắng, phạt đội thua như thế nào?... b. Cách tổ chức trò chơi. - Người điều khiển trò chơi chủ yếu là học sinh. Giáo viên cần lựa chọn học sinh có khả năng điều khiển, tổ chức tốt để đào tạo cho những học sinh đó những kĩ năng cần thiết khi điều khiển, tổ chức trò chơi. Thông thường trưởng ban học tập và các nhóm trưởng được lựa chọn làm ‘‘quản trò’’ thường xuyên cho các trò chơi. Bên cạnh đó, giáo viên cũng có thể tổ chức cuộc thi ‘‘tìm quản trò giỏi’’ để học sinh luân phiên làm ‘‘quản trò’’. - Thời gian tiến hành: thường từ 3 - 5 phút - Đầu tiên là giới thiệu trò chơi: + Nêu tên trò chơi + Hướng dẫn cách chơi bằng cách vừa mô tả vừa thực hành, nêu rõ luật chơi. - Nhận xét kết quả chơi, thái độ của người tham dự, giáo viên có thể nêu thêm những tri thức được học tập qua trò chơi, những sai lầm cần tránh. - Thưởng - phạt: Phân minh, đúng luật chơi, sao cho người chơi chấp nhận thoải mái và tự giác làm trò chơi thêm hấp dẫn, kích thích học tập của học sinh. Phạt những học sinh phạm luật chơi bằng những hình thức đơn giản, vui như: chào các bạn thắng cuộc, hát một bài, nhảy lò cò...tuyệt đối không được phê bình hoặc nói nặng lời mà phải luôn động viên các em. 2.3.3. Tìm hiểu kỹ đặc điểm và trình độ nhận thức của học sinh. Khi nhận lớp giáo viên phải tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lý và trình độ nhận thức của học sinh nhưng việc tìm hiểu phải diễn ra trong một quá trình. Bởi vậy trong giảng dạy để đạt hiệu quả bản thân tôi không ngừng phối kết hợp với phụ huynh, gần gũi học sinh, nắm bắt từ phía giáo viên chủ nhiệm năm trước, giáo viên bộ môn để tìm hiểu rõ đặc điểm của từng đối tượng học sinh. Trước mỗi tiết dạy, mỗi lượng kiến thức mới bao giờ tôi củng phải hiểu 11 rõ về học sinh của mình, đặc điểm trình độ từng đối tượng học sinh. Sự hiểu biết này giúp chúng ta xác định tính vừa sức, tính mức độ của nội dung kiến thức và từ đó lựa chọn hình thức tổ chức trò chơi cho các em. Đối với mỗi trò chơi có sẵn trong Tài liệu hướng dẫn học giáo viên phải căn cứ vào trình độ nhận thức của học sinh lớp mình để áp dụng. Nếu lớp học sinh có chất lượng đồng đều, nhóm trưởng năng động có khả năng tổ chức trò chơi tốt thì để học sinh trong nhóm tổ chức chơi theo nhóm. Nếu xét thấy việc tổ chức trò chơi theo nhóm gặp nhiều khó khăn thì giáo viên có thể linh hoạt chuyển hình thức tổ chức chơi theo nhóm nhỏ thành chơi nhóm ghép ( 2,3 nhóm nhỏ tạo thành nhóm ghép) hoặc tổ chức cho học sinh chơi dưới hình thức chơi cả lớp. Bên cạnh đó, chương trình học theo mô hình VNEN có nhiều thuận lợi, tạo điều kiện ‘‘mở’’ không bắt buộc giáo viên phải hướng dẫn học sinh thực hiện theo đúng theo lô gô hay các bước trong tài liệu. Trong quá trình tổ chức học tập, giáo viên có thể thay đổi hình thức, lô gô, thay đổi ví dụ trong tài liệu bằng ví dụ khác để phù hợp với đối tượng học sinh mà vẫn đảm bảo được mục tiêu bài học. Chính vì thế, dựa vào mục tiêu bài học và đối tượng học sinh của lớp nếu giáo viên cảm thấy trò chơi trong Tài liệu hướng dẫn học Toán 5 chưa phù hợp thì giáo viên có thể thiết kế, thay thế bằng một trò chơi khác. 2.3.4. Nghiên cứu Tài liệu hướng dẫn học có liên quan đến từng tiết dạy để tổ chức trò chơi, dạy học theo nhóm đối tượng. Tổ chức trò chơi học tập để dạy môn Toán nói chung và môn Toán lớp 5 nói riêng theo mô hình VNEN giáo viên cần nghiên cứu kĩ nội dung bài học, điều kiện thời gian trong mỗi tiết học cụ thể để lựa chọn hình thức tổ chức trò chơi cho phù hợp. Trước khi nhận lớp tôi xem lại chương trình cả cấp học và lớp học mà tôi được phân công bắt đầu từ mục tiêu môn học. Đồng thời tìm hiểu trước để nắm toàn bộ nội dung Tài liệu hướng dẫn học, từng bài, từng nhóm kiến thức… khối lớp mà tôi sẽ dạy. Học xong toán 5, HS phải đạt chuẩn kiến thức và kĩ năng về: + Khái niệm ban đầu về số thập phân, cộng, trừ, nhân chia số thâp phân và tỉ số phần trăm. + Nhận biết về biểu đồ hình quạt và ý nghĩa thực tế của nó; biết thu thập và xử lí thông tin đơn giản từ một biểu đồ hình quạt. + Chuyển đổi thành thạo các đơn vị đo từ lớn đến bé từ bé đến lớn của các bảng đơn vị đo độ dài, khối lượng, diện tích, thể tích, thời gian và vận tốc. + Nhận biết đặc điểm, từ đó tính được diện tích các hình tam giác, hình thang. Nhận biết được đường tròn, hình tròn, bán kính, đường kính. Từ đó có kĩ năng tính chu vi, diện tích của hình tròn và một tổ hợp hình. Biết một số đặc điểm của hình hộp chữ nhật, hình lập phương, hình trụ, hình cầu và có kĩ năng tính diện tích xung quanh và diện tích toàn phần, thể tích của hình hộp chữ nhật, hình lập phương. + Biết giải và trình bày các bài toán đến bốn bước tính về: Quan hệ tỉ lệ, tỉ số 12 phần trăm, toán chuyển động đều và bài toán có nội dung hình học. Ngoài việc nghiên cứu sách và tài liệu để giảng dạy tôi kết hợp tham khảo nghiên cứu tài liệu Hướng dẫn học Toán 4 để vận tốt trong quá trình dạy học theo mô hình mới. Trong quá trình nghiên cứu, dạy học tôi nhận thấy hầu hết các trò chơi trong Tài liệu hướng dẫn học toán 5 là phù hợp. Tuy nhiên dựa vào đối tượng học sinh lớp tôi có một số bổ sung, điều chỉnh như sau: Bài Tên bài Tên trò Tên H.thức Điều chỉnh lôgô chơi H.Đ tổ chức ( Tên trò chơi thay thế ) 11 Bảng đơn vị đo Đố bạn nhớ HĐCB độ dài lại 12 21 35 Bảng đơn vị đo khối lượng Khái niệm STP(T.theo) Nhân một số với 10,100,... Đố bạn nhớ lại Đố bạn HĐCB Ghép nối HĐCB HĐCB Kết bạn 41 Chia một số với 10,100,... Đố bạn HĐCB Kết bạn 44 54 60 Chia một số STP cho một số STP Cùng tính rồi so sánh Sử dụng máy tính bỏ túi Trò chơi không có tên chỉ có cách chơi Đố bạn Em ôn lại những gì đã học HĐCB HĐCB Chim sẻ tìm con Đặt tên trò chơi: Đố bạn HĐTH Chiếc hộp bí mật 64 77 Em ôn lại Truyền điện những gì đã học Thể tích hình lập phương HĐTH Tìm thể tích HĐTH Truyền điện 13 80 Em ôn lại những gì đã học Đố bạn HĐTH Hái hoa tri thức 81 Em ôn lại những gì đã học Đố bạn HĐTH Chiếc hộp bí mật 84 Cộng số đo thời gian Đố bạn đổi đại lượng HĐCB Chim sẻ tìm con 88 Chia số đo thời gian cho 1số Không có tên, có cách chơi HĐCB 100 Ôn tập về đo độ dài và đo khối lượng Đố bạn HĐTH 101 Ôn tập về số đo diện tích Nhóm nào nhanh hơn? HĐTH 101 Ôn tập về số đo thể tích Nhóm nào nhanh và đúng ? HĐTH Em ôn lại những gì đã học Không có tên chỉ có cách chơi HĐCB Em ôn lại những gì đã học Đố ai tìm nhanh 116 117 Đặt tên trò chơi: Đố bạn Hái hoa tri thức Truyền điện Đặt tên trò chơi: Ai nhanh, ai đúng? HĐTH 2.3.5. Chuẩn bị chu đáo đồ dùng và phương tiện tổ chức trò chơi. Để tổ chức một trò chơi Toán học thành công thì công việc chuẩn bị đồ dùng, phương tiện là cần thiết đối với giáo viên. Tùy theo bài dạy, từng trò chơi cụ thể, tùy vào điều kiện cơ sở vật chất của trường, lớp và hình thức tổ chức trò chơi mà giáo viên có sự lựa chọn, chuẩn bị đồ dùng, phương tiện cho phù hợp. Khi chuẩn bị đồ dùng dạy học, giáo viên cần xác định mục đích của đồ dùng đó là gì ? Nó được sử dụng vào lúc nào và cách sử dụng ra sao? Không nên sử dụng chúng một cách tuỳ tiện không nắm rõ mục đích sử dụng. Với việc chuẩn bị đồ dùng, phương tiện giáo viên nên tận dụng tối đa những đồ dùng, phương tiện có sẵn trong thư viện trường, lớp. Với những đồ dùng 14 phương tiện cần phải làm thì giáo viên nên lựa chọn các vật liệu dễ kiếm, phù hợp với kinh tế nhưng vẫn phải đảm bảo tính thấm mĩ và mang giá trị giáo dục. Trong quá trình chuẩn bị đồ dùng, phương tiện đồ chơi giáo viên cần huy động sự chung tay, góp sức của học sinh, phụ huynh và cộng đồng. Để tiết kiệm thời gian và tiền của thì sau khi tổ chức trò chơi nếu những đồ dùng, phướng tiện chơi nào còn có thể sử dụng thì giáo viên cần bảo quản lại để phục vụ cho các bài, các môn khác và phục vụ cho năm học tiếp theo. 2.3.6. Huy động sự tham gia của phụ huynh và cộng đồng vào hoạt động tổ chức trò chơi. Trong mô hình trường học mới VNEN gia đình và cộng đồng có vai trò lớn. Sự tham gia song hành, tích cực của phụ huynh và cộng đồng với nhà trường là yếu tố quan trọng quyết định đến thành công của nhà trường trong việc xây dựng, tổ chức Mô hình trường học mới VNEN. Đối với việc tổ chức trò chơi Toán học giáo viên có thể huy động sự tham gia của phụ huynh và cộng đồng bằng nhiều hình thức khác nhau. Cụ thể: Số lượng trò chơi trong Tài liệu hướng dẫn học các môn nói chung và môn Toán 5 nói riêng rất nhiều vì hầu như bài nào cũng có trò chơi. Việc chuẩn bị đồ dùng phục vụ cho trò chơi với số lượng nhiều, thường xuyên đòi hỏi mất rất nhiều thời gian và tiền của. Trong khi đó, cơ sở vật chất của nhà trường có hạn nên việc mua được hết tất cả các đồ dùng hay vật liệu cần thiết phục vụ cho học sinh tổ chức trò chơi học tập là một việc không đơn giản. Do vậy, nếu việc giáo viên tự chuẩn bị đồ dùng cho tất cả các môn học là vô cùng khó khăn, vất vả. Để khắc phục điều này cần sự chung tay, vào cuộc của phụ huynh và cộng đồng. Như thế để đảm bảo được đủ về số lượng và chất lượng của các đồ dùng phục vụ cho các trò chơi Toán học giáo viên có thể nghiên cứu trước các trò chơi trong tài liệu. Sau đó, giáo viên thống kê các đồ dùng, vật liệu cần chuẩn bị và thông báo cụ thể cho Chi hội trưởng hội phụ huynh để Hội phụ huynh của lớp có kế hoạch phân công phụ huynh làm đồ dùng. Bên cạnh đó, với các đồ dùng học sinh có thể làm được thì giáo viên có thể giao trực tiếp cho cá nhân, nhóm học sinh. Để giảm bớt thời gian hướng dẫn cách thức thực hiện tổ chức các trò chơi thì ngay từ cuộc họp phụ huynh đầu năm và các cuộc họp thường xuyên giáo viên cần nêu rõ vai trò, tác dụng quan trọng của trò chơi trong môn Toán để phụ huynh khi tham gia các hoạt động ứng dụng với con em có thể định hướng, hướng dẫn trước cho các em trước cách chơi, ý nghĩa của trò chơi. Như vậy khi lên lớp giáo viên sẽ giảm bớt được nhiều thời gian hướng dẫn trò chơi cho các em. Bên cạnh đó, nhờ được sự hướng dẫn trước của phụ huynh mà khi lên lớp học sinh đã hiểu rõ được luật chơi, cách chơi nên tự tin, mạnh dạn tham gia chơi, tránh được sự lúng túng, e dè từ các em. Từ đó mà không khí trong khi tổ chức trò chơi cũng sôi nổi, tự nhiên hơn. Để huy động sự tham gia của phụ huynh và cộng đồng trong quá trình tổ chức các trò chơi Toán học giáo viên có thể mời phụ huynh làm ‘‘ quản 15 trò’’. Điều này sẽ tạo ra sự trải nghiệm thú vị, tạo được sự chú ý, hào hứng của học sinh. Đặc biệt những trò chơi Toán học có nhiều kiến thức và số liệu liên quan đến công việc hằng ngày của người thân trong gia đình học sinh nên việc mời phụ huynh tham gia chơi và chia sẻ thông tin cùng các em sẽ cung cấp thêm cho các em nhiều kiến thức thực tế, giáo dục được cho các em tình yêu lao động. Trong việc thiết kế thêm các trò chơi dựa vào mục tiêu của từng bài học Toán giáo viên có thể trao đổi để phụ huynh sưu tầm, thiết kế trò chơi. Từ những trò chơi mà phụ huynh đưa lại giáo viên tham khảo, lựa chọn để tổ chức cho học sinh. Điều này tạo nên nguồn trò chơi phong phú, mới lạ tạo được hứng thú cho học sinh. Thông qua việc đó mà nhiều trò chơi dân gian có liên quan đến Toán học sẽ đến được với học sinh từ đó mà các trò chơi dân gian được lưu giữ và truyền lại. 2.3.7. Giới thiệu một số trò chơi nhằm gây hứng thú học tập trong môn Toán lớp 5: Sau đây tôi xin giới thiệu một số trò mà tôi đã áp dụng để thay thế cho một số trờ chơi trong Tài liệu hướng dẫn học Toán 5 cho học sinh: * Trò chơi 1: Chim Sẻ tìm con (Áp dụng cho các tiết học: cộng trừ, nhân, chia phân số, số thập phân) Mục đích: Củng cố các phép tính phân số, số thập phân. Chuẩn bị: 5 con chim Sẻ làm bằng bìa cứng có ghi phép tính ,5 con chim con làm bằng bìa cứng có ghi kết quả tính. Thời gian chơi: 3-5 phút Cách chơi: Tổ chức cho HS chơi cá nhân. Quản trò sẽ chọn 10 em lên chơi: 5 em cầm 5 con chim Sẻ mẹ, 5 em cầm 5 con chim con. Yêu cầu HS cầm chim Sẻ mẹ tìm đúng con của mình (sao cho phép tính trên mình chim mẹ tương ứng với kết quả tính trên mình chim con.). Cặp nào tìm đúng, nhanh nhất sẽ thắng cuộc. Cặp nào tìm sai sẽ bị phạt và nhảy lò cò. * Trò chơi 2: Kết bạn (Áp dụng cho các tiết học: Nhân một số thập phân với 10, 100, 1000,... Chia một số thập cho 10, 100, 1000,... Mục đích: Rèn luyện, củng cố kỹ năng tính nhẩm nhanh các phép tính nhân, chia các số thập phân với 10, 100, 1000... Luyện cho HS tác phong nhanh nhẹn, tinh mắt. Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị 10 đến 15 tấm bìa hình chữ nhật kích thước 10x15 cm, có dây đeo. Mỗi tấm đều ghi một phép tính hoặc kết quả tương ứng. Ví dụ nội dung thẻ như sau: 25,5 x 10 9,37 0,8 x 10 93,7 : 10 4,329 255 432,9 : 100 8 3,57 x 1000 3570 Thời gian chơi: 3 - 5 phút. 16 Cách chơi: Học sinh xung phong lên rút thẻ của mình, sau đó tất cả đội tập hợp thành vòng tròn, các em đeo thẻ trước ngực, mỗi em tự quan sát số thẻ của mình và số thẻ của bạn. Tự tính nhẩm kết quả hoặc phép tính tương ứng với kết quả hoặc phép tính ghi trên thẻ của mình.Yêu cầu cả đội nhảy lò cò, vừa hát vừa vỗ tay cùng cả lớp: “Nhảy lò cò cho cái giò nó khoẻ, đi xen kẽ cho nó khoẻ cái giò”. Khi bạn quản trò hô “ kết bạn! kết bạn!” các em phải nhanh chóng tìm và chạy về với bạn đeo thẻ có kết quả hoặc phép tính tương ứng với thẻ của mình. Những ai tìm đúng, tìm nhanh bạn mình nhất sẽ được nặn tượng bạn nào tìm sai bạn. * Trò chơi 3 : Hái hoa tri thức (Áp dụng cho các tiết học: Diện tích hình bình hành, Diện tích hình thang, Hình vuông, Hình hộp chữ nhật, Hình lập phương, Ôn tập kiến thức....) Mục đích: Giúp học sinh nhớ lâu các công thức tính chu vi, diện tích và kiến thức toán đã học. Từ đó vận dụng linh hoạt, kết hợp với kỹ năng tính nhẩm để tính chu vi, diện tích của hình với số đo cho trước … Ôn tập các kiến thức đã học. Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị một cây cảnh đặt lên bàn giáo viên làm cây hoa. Treo sẵn trên cây các bông hoa được cắt bằng giấy màu trong có ghi nội dung câu hỏi. (Tuỳ theo nội dung bài học để giáo viên chọn nội dung ghi trong hoa). Gọi HS lên chọn hoa. Chọn bông hoa nào thì trả lời câu hỏi trên bông hoa đó. Ví dụ: Khi dạy bài: “ Ôn tập hình học” ở cuối năm giáo viên có thể chọn nội dung: 1. Muốn tính diện tích hình vuông Lấy cạnh nhân bốn ra luôn, khó gì. Bạn hãy cho biết hai câu thơ trên đúng hay sai ? Hãy tính nhẩm nhanh diện tích hình vuông mà cạnh bằng 50m? 2. Nêu quy tắc tính diện tích hình bình hành? 3. Đố bạn điền tiếp những từ thích hợp và chỗ trống trong bài thơ sau : Diện tích chữ nhật là gì ? Lấy dài…………..tức thì ra ngay. Chu vi chữ nhật dễ thay. Lấy ……………nhân hai là thành. 4. Muốn tính diện tích hình thang Đáy lớn, đáy bé ta mang......vào Rồi đem ....với chiều cao ......lấy nửa thế nào cũng ra. 5. Một hình lập phương có độ dài cạnh 5cm .Bạn A nói: Diện tích xung quanh hình lập phương bằng 125 cm2 . Bạn B nói: 125 cm2 là diện tích toàn phần của hình lập phương. Theo bạn ai nói đúng? ai nói sai? vì sao? * Trò chơi 4 : Chiếc hộp bí mật (Áp dụng cho các tiết học: Em ôn lại những gì đã học) Mục đích: Ôn tập các kiến thức đã học. 17 Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị một hộp quà đẹp, bên trong có ghi nội dung câu hỏi các kiến thức cần ôn tập. Những câu hỏi được bỏ trong các hộp quà bé hơn có nhiều màu sắc, hình dạng khác nhau. Học sinh tham gia chơi sẽ chọn một hộp và trả lời câu hỏi nằm trong chiếc hộp đã chọn. 2.4. KẾT QUẢ THỰC HIỆN Để giúp học sinh lớp 5 học tốt môn Toán theo chương trình VNEN có hiệu quả là một quá trình đời hỏi người giáo viên phải thực sự kiên trì áp dụng, linh hoạt các biện pháp tổ chức dạy học. Nó đòi hỏi người giáo viên phải yêu trẻ, yêu nghề. Sự nhạy bén, linh hoạt trong quá trình đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học là yêu cầu không thể thiếu đối với người giáo viên khi tổ chức dạy học theo chương trình VNEN. Bên cạnh việc tổ chức tốt các trò chơi Toán học tạo hứng thú cho học sinh thì trong các hoạt động tiếp theo của bài học giáo viên cũng cần tổ chức tốt cho học sinh tự chiếm lĩnh kiến thức. Trên đây là những biện pháp mà bản thân tôi đã đúc rút và vận dụng trong quá trình dạy học theo mô hình trường học mới. Tôi nhận thấy rằng khi đưa các trò chơi vào các tiết học toán không những giúp các em khắc sâu kiến thức mà còn giúp các em phát triển được nhiều phẩm chất đạo đức như tình đoàn kết, thân ái, tính trung thực, tinh thần trách nhiệm. Kết quả của những lần khảo sát môn Toán đã nói lên được điều đó: - Về chất lượng môn Toán: Thời điểm KS Đầu năm (9/2014) Cuối HKI (1/2015) Cuối HKII (5/2015) TS HS Giỏi (Điểm 910) SL % Khá (Điểm 7- 8) Trung bình (Điểm 5- 6) Yếu (Điểm 1- 4) SL % SL % SL % 26 4 15,4% 7 26,9% 13 50,0% 2 7,7% 26 7 26,9% 10 38,5% 8 30,8% 1 3,8% 26 12 46,2% 8 30,8% 6 23,0% 0 0% - Về kĩ năng: Các kĩ năng HS biết điều hành nhóm tốt, mạnh dạn, tự tin bày tỏ ý kiến trước tập thể. HS biết diễn đạt rõ các câu hỏi, trả lời đủ ý. HS biết đặt câu hỏi nhưng chưa đủ câu, đủ ý HS còn nhút nhát, thiếu tự tin, thụ động trong hoạt động. Năm học 2014 - 2015 Tông số học sinh: 26 Số lượng % 3 11.6 5 8 19.2 30.8 10 38.4 18 Qua kết quả đạt được như trên, tôi thấy vào đợt khảo sát cuối HKII thì số học sinh yếu đã không còn, số học sinh khá giỏi tăng rõ rệt. So với những lần khảo sát trước thì kết quả trên là rất đáng mừng. Điều đó cho thấy những cố gắng đổi mới trong phương pháp dạy học của tôi đã mang lại hiệu quả rõ rệt. 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 3.1. KẾT LUẬN Trò chơi học tập là một loại hình hoạt động vui chơi có nhiều tác dụng trong các giờ học của học sinh tiểu học. Trò chơi học tập tạo ta không khí vui tươi, hồn nhiên, sinh động trong giờ học. Nó còn kích thích được trí tưởng tượng, tò mò, ham hiểu biết ở trẻ. Tổ chức tốt trò chơi học tập không chỉ làm cho các em hứng thú hơn trong học tập mà còn giúp các em tự tin hơn, có được cơ hội tự khẳng định mình và tự đánh giá nhau trong học tập. Việc tổ chức trò chơi trong các giờ học toán là vô cùng cần thiết. Khi tổ chức trò chơi học tập nói chung và môn toán lớp 5 nói riêng để có hiệu quả mỗi giáo viên cần: 1. Nhận thức đúng về vai trò, tác dụng của trò chơi Toán học. Từ đó, giáo viên sẽ thường xuyên tổ chức các trò chơi cho học sinh trong các tiết Toán nhằm tạo được hứng thú học tập cho các em. 2. Nắm vững cách tổ chức trò chơi trong môn Toán 5 theo mô hình VNEN. Cụ thể là giáo viên phải biết cách tổ chức, thiết kế trò chơi toán học sao cho phù hợp với đối tượng học sinh và nội dung từng bài học; Nắm vững cấu trúc và cách thức tổ chức trò chơi. 3. Tìm hiểu kĩ đặc điểm và trình độ nhận thức của học sinh. Việc này giúp giáo viên xác định được tính vừa sức, tính mức độ của nội dung kiến thức để từ đó lựa chọn hình thức tổ chức trò chơi cho học sinh. 4. Nghiên cứu Tài liệu hướng dẫn học có liên quan đến từng tiết dạy để tổ chức trò chơi, dạy học theo nhóm đối tượng. Làm tốt việc này giúp giáo viên lựa chọn được trò chơi cũng như có những điều chỉnh phù hợp trong khi tổ chức trò chơi để mang lại hiệu quả dạy học. 5. Chuẩn bị chu đáo đồ dùng và phương tiện tổ chức trò chơi. Đây là một khâu quan trọng để trò chơi được diễn ra đúng và mang lại hiệu quả. Do đó phương tiện, đồ dùng được sử dụng phải đảm bảo tính thẩm mĩ, khoa học, gây được sự chú ý, hứng thú với học sinh. 6. Huy động sự tham gia của phụ huynh và cộng đồng vào hoạt động tổ chức trò chơi. Việc làm này có vai trò và ý nghĩa rất quan trọng giúp nhà trường và giáo viên lớp tổ chức dạy và học tốt theo mô hình trường học mới VNEN nói chung và tổ chức hiệu quả các trò chơi Toán học lớp 5 nói riêng. Trên đây là những bài học kinh nghiệm mà tôi đã rút ra được trong quá trình nghiên cứu đề tài. Trong thực tiễn tôi đã áp dụng những bài học đó vào quá trình giảng dạy và nhận thấy có hiệu quả rõ rệt. Tôi hy vọng những kinh nghiệm này sẽ được áp dụng rộng rãi và giúp ích hơn cho đồng nghiệp trong dạy học Toán 5 theo mô hình VNEN. 19 3.2. KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT - Đối với giáo viên trực tiếp giảng dạy: Không ngừng đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực, lấy học sinh làm trung tâm. Đầu tư nhiều hơn nữa thời gian trong việc nghiên cứu từng bài dạy, lựa chọn phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, nên áp dụng trò chơi phù hợp cho từng nội dung bài học. Muốn tổ chức các trò chơi học tập đạt hiệu quả thì người GV phải chuẩn bị thật cụ thể và chi tiết từ việc tìm trò chơi, chuẩn bị các vật dụng cần thiết phục vụ cho trò chơi, hình thức thưởng - phạt và quan trọng là phải xác định được tác dụng của trò chơi. - Đối với các cấp quản lý GD: Tiếp tục tổ chức các lớp tập huấn về đổi mới phương pháp dạy học cho đội ngũ giáo viên. Nên tạo điều kiện cho GV các trường, cụm chuyên môn giao lưu, sinh hoạt chuyên môn với nhau từ đó giúp giáo viên có cơ hội học tập, trao đổi kinh nghiệm lẫn nhau. Các cấp quản lý giáo dục nên động viên, khuyến khích giáo viên có những sáng kiến, đề tài mang tính sáng tạo góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Do thời gian có hạn, năng lực nghiên cứu còn hạn chế nên trong quá trình trình bày không tránh được thiếu sót. Tôi kính mong nhận được ý kiến đóng góp của đồng nghiệp, hội đồng khoa học các cấp để sáng kiến kinh nghiệm hoàn chỉnh hơn góp phần nâng cao hiệu quả dạy học Toán cho học sinh theo mô hình trường học mới tại Việt Nam. Tôi xin chân thành cảm ơn! Thọ Xuân, ngày 5 tháng 4 năm 2016 XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ Tôi xin cam đoan đây là SKKN do mình viết, không sao chép nội dung của người khác. Người thực hiện Lê Thị Hồng 20