Tài liệu Một số biện pháp nâng cao hiệu quả công tác trả lương với vấn đề tạo động lực cho con người lao động

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Lêi nãi ®Çu Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Çy biÕn ®éng vµ c¹nh tranh khèc liÖt, x©y dùng chiÕn lîc kinh doanh vµ tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ mét ®ßi hái bøc thiÕt ®èi víi mäi C«ng ty. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng ®ã ®îc tiÕn hµnh ®ã lµ qu¶n lý nguån lao ®éng vµ t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng. BÊt kú mét tæ chøc nµo nÕu biÕt sö dông vµ khai th¸c triÖt ®Ó hiÖu qu¶ nguån lùc con ngêi th× kh¶ n¨ng thµnh c«ng sÏ ®¹t hiÖu qu¶ cao. §èi víi tæ chøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th× nã gãp phÇn gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh c¸c mÆt hµng trªn thÞ trêng vµ t¹o thÕ v÷ng ch¾c cho tæ chøc m×nh ngµy cµng më réng vµ ph¸t triÓn. VÊn ®Ò quan träng nhÊt cña ho¹t ®éng t¹o ®éng lùc ®ã lµ tr¶ l¬ng lao ®éng. §©y lµ mét vÊn ®Ò ®îc nhiÒu cÊp nhiÒu ngµnh quan t©m. Trong c¬ chÕ thÞ trêng vÊn ®Ò tr¶ l¬ng lao ®éng lu«n lµ vÊn ®Ò quan träng. TiÒn l¬ng trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc hiÖn nay ®ang thÊp h¬n tiÒn l¬ng trong c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. V× vËy ®Ó h¹n chÕ t×nh tr¹ng di chuyÓn lao ®éng cã tr×nh ®é, cã tay nghÒ tõ khu vùc kinh tÕ quèc doanh sang khu vùc kinh tÕ t nh©n vµ khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®ßi hái Nhµ níc ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é tr¶ l¬ng lao ®éng sao cho phï hîp. §Æc biÖt ®Ó sö dông lao ®éng cã hiÖu qu¶ mçi tæ chøc ph¶i x©y dùng cho m×nh mét ph¬ng ph¸p tr¶ l¬ng lao ®éng nh»m kÝch thÝch cho con ngêi lao ®éng lµm viÖc tÝch cùc h¬n, t¹o n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc cao h¬n lµm cho tæ chøc cµng ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn trªn th¬ng trêng kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. XuÊt ph¸t tõ nhËn thøc trªn em xin nghiªn cøu ®Ò tµi luËn v¨n tèt nghiÖp: “Mét sè biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c tr¶ l¬ng víi vÊn ®Ò t¹o ®éng lùc cho con ngêi lao ®éng ë C«ng ty c¬ khÝ Hµ Néi” Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi tríc hÕt ®Ó nh»m hiÓu ®îc mét c¸ch s©u s¾c h¬n vÒ c¬ së lý luËn chung cña c«ng t¸c tr¶ l¬ng lao ®éng vµ ho¹t ®éng t¹o ®éng lùc cho con ngêi lao ®éng trong c¸c tæ chøc. Môc ®Ých thø hai nh»m nghiªn cøu kh¶o s¸t t×nh h×nh, c¸ch thøc tr¶ l¬ng lao ®éng vµ ho¹t ®éng tao ®éng lùc cho con ngêi lao ®éng t¹i C«ng ty c¬ khÝ Hµ Néi. Tõ ®ã ®a ra mét sè ý kiÕn ®ãng gãp vµ c¸c gi¶i ph¸p nh»m kÝch thÝch tinh thÇn lµm viÖc cña con ngêi lao ®éng, lµm cho con ngêi lao ®éng yªn t©m c«ng t¸c vµ ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng lµm viÖc cña m×nh, ®ãng gãp c«ng søc x©y dùng tæ chøc ngµy cµng ph¸t triÓn vµ giÇu m¹nh. Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 LuËn v¨n ®îc kÕt cÊu theo néi dung sau: Ch¬ng I: C¬ së lý luËn vÒ tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng víi vÊn ®Ò t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng. Ch¬ng II: Thùc tr¹ng c«ng t¸c tiÒn l¬ng víi vÊn ®Ò t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng ë C«ng ty c¬ khÝ Hµ Néi. Ch¬ng III: Mét sè biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c tr¶ l¬ng vÊn ®Ò t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng ë C«ng ty c¬ khÝ Hµ Néi. LuËn v¨n tèt nghiÖp ®îc thùc hiÖn víi sù híng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o TS – Phan Kim ChiÕn vµ tËp thÓ c¸n bé phßng tæ chøc cña C«ng ty c¬ khÝ Hµ Néi. Nh÷ng do tr×nh ®é cßn h¹n chÕ, thêi gian nghiªn cøu cã h¹n v× thÕ luËn v¨n tèt nghiÖp kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, em rÊt mong ®îc sù gãp ý ch©n thµnh cña thÇy gi¸o vµ b¹n ®äc. Xin ch©n thµnh c¸m ¬n! Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Ch¬ng I c¬ së lý luËn vÒ tiÒn l¬ng tiÒn c«ng víi vÊn ®Ò t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng §Ó tån t¹i con ngêi cÇn ph¶i tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra t liÖu sinh ho¹t cho qu¸ tr×nh sèng. Con ngêi sinh ra vµ lín lªn ®Òu cã nhu cÇu lµm viÖc. §ã lµ quyÒn mµ bÊt k× ai ®Òu cã. Theo Mac môc ®Ých cña nÒn s¶n xuÊt lµ nh»m tho¶ m·n ngµy cµng ®Çy ®ñ h¬n nh÷ng nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn cña b¶n th©n ngêi lao ®éng. Mét trong nh÷ng nh©n tè gãp phÇn thóc ®Èy ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña con ®ã lµ vÊn ®Ò t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng. Trong ®ã tiÒn l¬ng- tiÒn c«ng lµ mét vÊn ®Ò c¬ b¶n, chñ yÕu vµ gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc t¹o ®éng lùc, thóc ®Èy ngêi lao ®éng ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng vµ søc s¸ng t¹o cña m×nh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt . §©y lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng trong t×nh h×nh hiÖn nay. I. c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ ®éng c¬ vµ nhu cÇu 1. Nhu cÇu vµ ®éng c¬ Trong qu¸ tr×nh lao ®éng c¸c nhµ qu¶n lý thêng ®Æt ra c©u hái t¹i sao hä l¹i lµm viÖc? Lµm lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn nh nhau t¹i sao ngêi nµy lµm viÖc nghiªm tóc hiÖu qu¶ cao cßn ngêi kh¸c th× ngîc lai ?... Vµ c©u tr¶ lêi t×m ra ®ã lµ hÖ thèng nhu cÇu vµ lîi Ých cña ngêi lao ®éng t¹o ra ®iÒu ®ã §éng c¬ ®îc hiÓu lµ sù s½n sµng, quyÕt t©m thùc hiÖn víi nç lùc ë møc ®é cao ®Ó ®¹t ®îc c¸c môc tiªu cña tæ chøc vµ nã phô thuéc vµo kh¶ n¨ng ®¹t ®îc kÕt qu¶ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu c¸ nh©n. §éng c¬ lµ kÕt qu¶ cña sù t¬ng t¸c gi÷a c¸c c¸ nh©n vµ t×nh huèng. C¸c c¸ nh©n kh¸c nhau cã c¸c t¸c ®éng kh¸c nhau, vµ trong c¸c t×nh huèng kh¸c nhau ®éng c¬ nãi chung lµ kh¸c nhau. Møc ®é thóc ®Èy cña ®éng c¬ còng sÏ kh¸c nhau gi÷a c¸c c¸ nh©n còng nh trong mçi c¸ nh©n ë c¸c t×nh huèng kh¸c nhau. §éng c¬ rÊt trõu tîng vµ khã x¸c ®Þnh bëi: ®éng c¬ thêng ®îc che dÊu tõ nhiÒu ®éng c¬ thùc do yÕu tè t©m lý quan ®iÓm x· héi. H¬n n÷a ®éng c¬ lu«n biÕn ®æi, biÕn ®æi theo m«i trêng sèng vµ biÕn ®æi theo thêi gian, t¹i mçi thêi ®iÓm con ngêi cã ý trÝ vµ ®éng c¬ lµm viÖc kh¸c nhau. Khi ®ãi kh¸t th× ®éng c¬ lµm viÖc ®Ó ®îc ¨n no mÆc Êm, khi cã ¨n cã mÆc th× ®éng c¬ lµm viÖc lµ giÇu cã lµ tù kh¼ng ®Þnh m×nh... Nhu cÇu cã thÓ ®îc hiÓu lµ tr¹ng th¸i t©m lý mµ con ngêi c¶m thÊy thiÕu thèn kh«ng tho¶ m·n vÒ mét c¸i g× ®ã. Nhu cÇu cha ®îc tho¶ m·n t¹o ra Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 mét t©m lý c¨ng th¼ng ®èi víi con ngêi khiÕn hä ph¶i t×m c¸nh tho¶ m·n nhu cÇu ®ã. Nhu cÇu cã nhiÒu lo¹i: sinh lý (¨n uèng, nghØ ng¬i), lao ®éng (viÖc lµm, con ngêi b¶o hiÓm x· héi...), an ninh, t×nh yªu (t×nh ®ång lo¹i, t×nh vî chång, t×nh b»ng h÷u, t×nh cha con, t×nh b¹n,t×nh ®ång nghiÖp...),x¸ héi giÇu cã, thÈm quyÒn (c¸i ®Ñp c¸i tèt c¸i thiÖn...), tù hoµn thiÖn (tù do, tr¸ch nhiÖm, sù ph¸t triÓn...), giao tiÕp (c¸c quan hÖ x· héi...), t¸i s¶n xuÊt x· héi (sinh ®Î vµ nu«i dËy con c¸i...), nhu cÇu tù phñ ®Þnh (c¸c ham muèn, ®ßi hái cã tÝnh nguy h¹i ®Õn b¶n th©n, céng ®ång, tËp thÓ...). C¸c nhu cÇu trªn gép l¹i thµnh 3 nhãm lín: nhu cÇu tinh thÇn, nhu cÇu x· héi. Qu¸ tr×nh con ngêi thùc hiÖn nhu cÇu: lµ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p t¸c ®éng chung tÝch cùc vµ phong phó víi c¸c ®ßi hái cña qui luËt kh¸ch quan. S¬ ®å 1: Qu¸ tr×nh con ngêi thùc hiÖn nhu cÇu. NHU CÇU CON NG¦ êI ChuÈn MùC X· HéI Con ng­êi Kh¶ n¨nh cô thÓ M«I tr­êng x· héi Môc tiªu ®éng c¬ Ph­¬ng thøc ho¹t®éng HiÖu qu¶ 2. §éng lùc Lµ sù kh¸t khao vµ tù nguyÖn cña con ngêi nh»m t¨ng cêng nç lùc ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ýnh hay kÕt qu¶ cô thÓ. §éng lùc còng chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu nh©n tè, c¸c nh©n tè lu«n thay ®æi vµ khã n¾m b¾t. Chóng ®îc chia thµnh 3 yÕu tè c¬ b¶n ®ã lµ: Lo¹i 1 : Nh÷ng yÕu tè thuéc vÒ con ngêi tøc lµ nh÷ng yÕu tè xuÊt hiÖn trong chÝnh b¶n th©n con ngêi lµm viÖc ®ã. Nã bao gåm: Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 (1) Lîi Ých cña con ngêi: lîi Ých lµ møc ®ä tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cña con ngêi, mµ nhu cÇu lµ yÕu tè quan träng nhÊt cña t¹o ®éng lùc cho ngêi lao ®éng. Nhu cÇu vµ lîi Ých cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, kh«ng cã nhu cÇu th× kh«ng cã lîi Ých hay lîi Ých lµ h×nh thøc biÓu hiÖn nhu cÇu. Khi cã sù tho¶ m·n nhu cÇu vËt chÊt hoÆc tinh thÇn tøc lµ con ngêi nhËn ®îc lîi Ých tõ vËt chÊt vµ tinh thÇn th× khi ®ã ®éng lùc t¹o ra cµng lín (2)Môc tiªu c¸ nh©n: lµ tr¹ng th¸i mong ®îi cÇn cã vµ cã thÓ cã cña c¸ nh©n. §iÒu nµy cã ý nghÜa môc tiªu c¸ nh©n lµ c¸i ®Ých mµ c¸ nh©n con ngêi muèn v¬n tíi vµ qua ®ã sÏ thùc ®Ó ®¹t ®îc c¸i ®Ých ®Ò ra trong tr¹ng th¸i mong muèn. (3) Th¸i ®é c¸ nh©n: lµ c¸ch nh×n nhËn cña c¸ nh©n ®èi víi c«ng viÖc mµ hä ®ang thùc hiÖn. Qua c¸ch nh×n nhËn nã thÓ hiÖn ®¸nh gi¸ chñ quan cña con ngêi ®èi víi c«ng viÖc (yªu, ghÐt, thÝch, kh«ng thÝch, b»ng lßng, kh«ng b»ng lßng...), yÕu tè nµy chÞu ¶nh hëng nhiÒu cña quan niÖm x· héi vµ t¸c ®éng cña b¹n bÌ... NÕu nh c¸ nh©n cã th¸i ®é tÝch cùc ®èi víi c«ng viÖc th× anh ta sÏ h¨ng say víi c«ng viÖc, cßn kh«ng th× ngîc l¹i. (4) Kh¶ n¨ng- n¨ng lùc c¸ nh©n: yÕu tè nµy ®Ó cËp ®Õn kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt c«ng viÖc, kiÕn thøc tr×nh ®é chuyªn m«n vÒ c«ng viÖc. Nh©n tè nµy còng t¸c ®éng ®Õn hai mÆt cña t¹o ®éng lùc lao ®éng. Nã cã thÓ lµm t¨ng cêng nÕu anh ta cã kh¶ n¨ng tr×nh ®é ®Ó gi¶i quyÕt c«ng viÖc. (5) Th©m niªn, kinh nghiÖm c«ng t¸c: lµ yÕu tè ph¶i ®îc tÝnh ®Õn khi tr¶ c«ng lao ®éng. Ngêi lao ®éng cã th©m niªn l©u n¨m trong nghÒ th× mong muèn nhËn ®îc l¬ng cao h¬n. Cßn khi hä cã kinh nghiÖm c«ng t¸c th× ®ßi hái møc l¬ng tr¶ cho hä ph¶i nh thÕ nµo cho phï hîp. Cã nh vËy tæ chøc míi khuyÕn khÝch ®îc ngêi lao ®éng lµm viÖc cho m×nh mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Lo¹i ii : c¸c yÕu tè thuéc m«i trêng. Lµ nh÷ng yÕu tè bªn ngoµi cã ¶nh hëng ®Õn ngêi lao ®éng. Nã bao gåm c¸c yÕu tè sau: (1) V¨n ho¸ C«ng ty: yÕu tè nµy ®îc ®Þnh nghÜa nh mét hÖ thèng c¸c gi¸ trÞ c¸c niÒm tin vµ c¸c thãi quen ®îc chia sÎ trong ph¹m vi mét tæ chøc chÝnh quy vµ t¹o ra c¸c chuÈn mùc vÒ hµnh vi trong doanh nghiÖp. (2) C¸c chÝnh s¸ch vÒ nh©n sù: §©y lµ vÊn ®Ò bao hµm rÊt nhiÒu yÕu tè cã tuú thuéc vµo C«ng ty cã chó t©m thùc hiÖn hay kh«ng. Bao gåm mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò nh: thuyªn chuyÓn, ®Ò b¹t, khen thëng, kû luËt... §©y lµ nh÷ng chÝnh s¸ch mµ C«ng ty nh»m ®¸p øng l¹i c¸c nhu cÇu cña ngêi lao ®éng. Bëi nhu cÇu lµ nh©n tè bªn trong quan träng nhÊt thóc ®Èy ngêi lao ®éng lµm viÖc. Ngoµi ra cßn c¸c yÕu tè kh¸c cã ¶nh hëng ®Õn ®éng lùc lao ®éng nh: kiÓu l·nh ®¹o, cÊu chøc tæ chøc cña C«ng ty vµ c¸c yÕu tè vÒ x· héi lo¹i III: C¸c yÕu tè thuéc vÒ néi dung b¶n chÊt c«ng viÖc. Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 C«ng viÖc lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn thï lao lao ®éng vµ møc tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n trong tæ chøc. Nã bao gåm c¸c yÕu tè: (1) TÝnh æn ®Þnh vµ møc ®é tù chñ cña c«ng viÖc. YÕu tè nµy phô thuéc vµo b¶n chÊt c«ng viÖc, c«ng viÖc cã æn ®Þnh hay kh«ng. NÕu c«ng viÖc cã tÝnh chÊt æn ®Þnh vµ møc ®é tù chñ cao sÏ t¸c ®éng ®Õn kinh nghiÖm vµ kh¶ n¨ng lµm viÖc cña ngêi lao ®éng, ngêi lao ®éng lµm viÖc vµ ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng lµm viÖc cña m×nh. (2) Møc ®é kh¸c nhau vÒ nhiÖm vô tr¸ch nhiÖm. mçi c«ng viÖc kh¸c nhau sÏ yªu cÇu vÒ ý thøc tr¸ch nhiÖm kh¸c nhau: bao gåm tr¸ch nhiÖm vÒ tiÒn, tµi s¶n, tr¸ch nhiÖm vÒ ngêi lao ®éng lao ®éng do m×nh qu¶n lý nh thÕ nµo?...C«ng viÖc nµy ®ßi hái ngêi lao ®éng ph¶i cã ý thøc tr¸ch nhiÖm vµ nhiÖm vô cao, nhng c«ng viÖc l¹i kh«ng nhÊt thiÕt. (3) Sù phøc t¹p cña c«ng viÖc. §©y lµ sù c¨ng th¼ng trong c«ng viÖc, sù hao phÝ vÒ søc lao ®éng còng nh hao phÝ vÒ søc lùc còng nh trÝ lùc cña ngêi lao ®éng mµ c«ng viÖc ®ã ®ßi hái hä ph¶i cã mét cè g¾ng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc. (4) Sù hÊp dÉn vµ thÝch thó. trong qu¸ tr×nh lµm viÖc nÕu c«ng viÖc cã søc hÊp dÉn ®èi víi ngêi lao ®éng sÏ khÝch thÝch tinh thÇn vµ kh¶ n¨ng lµm viÖc cña ngêi lao ®éng, hä sÏ lµm viÖc víi n¨ng suÊt cao vµ ngîc l¹i. 3. T¹o ®éng lùc cho lao ®éng Lµ tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng mµ mét C«ng ty, mét doanh nghiÖp cã thÓ thùc hiÖn ®îc ®èi víi ngêi lao ®éng, t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng lµm viÖc, tinh thÇn th¸i ®é lµm viÖc ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong lao ®éng. T¹o ®éng lùc g¾n liÒn víi tÝch luü hay nãi c¸ch kh¸c lµ lîi Ých t¹o ra ®éng lùc trong lao ®éng. Song trªn thùc tÕ ®éng lùc ®îc t¹o ra ë møc ®é nµo, b¨ng c¸ch nµo ®iÒu ®ã phô thuéc vµo c¬ chÕ cô thÓ ®Ó sö dông nã nh lµ mét nh©n tè cho sù ph¸t triÓn cña x· héi. Muèn lîi Ých t¹o ra ®éng lùc ph¶i t¸c ®éng vµo nã, khÝch thÝch nã lµm gia t¨ng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña lao ®éng trong c«ng viÖc, trong chuyªn m«n hoÆc trong nh÷ng chøc n¨ng cô thÓ. 4. Vai trß, môc ®Ých vµ ý nghÜa t¹o ®éng lùc *Vai trß Vai trß cña ho¹t ®éng t¹o ®éng lùc ®îc xÐt trªn c¶ 3 khÝa c¹nh: ngêi lao ®éng, doanh nghiÖp, vµ c¶ x· héi ®Òu v« cïng quan träng. XÐt vÒ ngêi lao ®éng: §ã lµ viÖc t¨ng thªm thu nhËp, c¶i thiÖn ®êi sèng, bï ®¾p c¸c hao phÝ lao ®éng mµ ngêi lao ®éng ®· bá ra kh«ng ngõng ph¸t triÓn hoµn thiÖn c¸ nh©n, t¹o c¬ héi thuËn lîi cho c¸ nh©n tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng x· héi. Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 XÐt vÒ C«ng ty: Nã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho C«ng ty trong viÖc khai th¸c tèt nguån lùc s½n cã cña m×nh. Sö dông hiÖu qu¶ cña nã ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt, c¬ së kÜ thuËt, gi¶m chi phÝ lao ®éng sèng trong s¶n phÈm, qua ®ã gi¶m gi¸ thµnh, gi¸ b¸n s¶n phÈm, thóc ®Èy c¹nh tranh víi c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i trªn thÞ trêng. XÐt vÒ mÆt x· héi: khi ®éng lùc ®îc t¹o cho ngêi lao ®éng lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn, tõ ®ã nÒn kinh tÕ x· héi t¨ng trëng theo. §ång thêi con ngêi khi ®ã sÏ c¶m thÊy yªu thÝch lao ®éng, c¶m thÊy vui khi ®îc lao ®éng. §iÒu ®ã chøng tá x· héi ®¸ v¨n minh vµ ph¸t triÓn h¬n. * Môc ®Ých XÐt vÒ chøc n¨ng th× t¹o ®éng lùc lµ chøc n¨ng cña qu¶n lý con ngêi, mµ qu¶n lý con ngêi l¹i lµ mét chøc n¨ng cña qu¶n lý trong doanh nghiÖp. Do ®ã môc ®Ých cña t¹o ®éng lùc còng chÝnh lµ môc ®Ých chung cña doanh nghiÖp vÒ qu¶n lý lao ®éng. Môc ®Ých quan träng nhÊt cña t¹o ®éng lùc lµ sö dông mét c¸ch hîp lý nguån lao ®éng, khai th¸c mét c¸ch hiÖu qu¶ nguån lôc con ngêi nh»m kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cña doanh nghiÖp. Trong c¸c doanh nghiÖp th× nguån lùc con ngêi lµ mét bé phËn quan trong cña s¶n xuÊt, nã võa ®ãng vai trß lµ chñ thÓ cña s¶n xuÊt nhng ®ång thêi l¹i lµ kh¸ch thÓ chÞu t¸c ®éng cña ngêi qu¶n lý. Nguån lùc con ngêi võa lµ tµi nguyªn cña doanh nghiÖp nhng ®ång thêi còng t¹o nªn mét kho¶n chi phÝ lín cho doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp nµo mµ cã biÖn ph¸p sö dông hiÖu qu¶ nguån lùc lao ®éng th× sÏ kÐo theo ®îc hiÖu qu¶ trong sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu, gi¶m ®îc chi phÝ tõ ®ã hiÖu qu¶ kinh doanh sÏ cao h¬n. Bªn c¹nh ®ã c«ng t¸c t¹o ®éng lùc cßn nh»m môc ®Ých thu hót vµ g¾n bã ngêi lao ®éng víi doanh nghiÖp. Bëi v× khi ngêi lao ®éng cã ®éng lùc lµm viÖc th× hä sÏ h¨ng say níi c«ng viÖc, víi nghÒ...ChÝnh v× lÏ ®ã mµ kh«ng chØ ngêi lao ®éng g¾n bã víi doanh nghiÖp mµ c¶ nh÷ng ngêi kh¸c còng muèn lµm viÖc cho doanh nghiÖp. * ý nghÜa cña c«ng t¸c t¹o ®éng lùc §èi víi phßng qu¶n lý lao ®éng, nã lµ ho¹t ®éng gióp cho c«ng t¸c tuyÓn mé, tuyÓn chän tèt h¬n, c«ng t¸c ph©n c«ng, hiÖp t¸c lao ®éng ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n, c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng ®îc thuËn lîi h¬n. §èi víi c¸c mÆt kh¸c cña doanh nghiÖp nh an toµn lao ®éng, an ninh trËt tù, v¨n hãa liªn doanh liªn kÕt, qu¶n lý vËt t, thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, c¶i tiÕn kü thuËt... th× khi cã ®éng lùc trong lao ®éng nã sÏ t¹o nªn hng phÊn Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 lµm viÖc cho ngêi lao ®éng. Hä sÏ cè g¾ng thùc hiÖn tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu, c¶i tiÕn kü thuËt, ph¸t huy s¸ng kiÕn... ®ãng gãp søc m×nh vµo x©y dùng tæ chøc doanh nghiÖp ngµy cµng v÷ng m¹nh h¬n. II. C¸c häc thuyÕt vÒ t¹o ®éng lùc §éng lùc lµ vÊn ®Ò quan träng, nã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ vµ hiÖu suÊt cña c«ng viÖc. V× vËy qu¸ tr×nh nghiªn cøu nã ®îc ¸p dông tõ l©u ®Ó gãp phÇn thóc ®Èy c«ng viÖc thuËn lîi. C¸c nhµ häc thuyÕt ®· ®i s©u vµo tõng khÝa c¹nh. Trong khu«n khæ luËn v¨n nµy em xin tr×nh bÇy mét sè häc thuyÕt lín cã ¶nh hëng ®Õn viÖc t¹o ®éng lùc. 1. Lý thuyÕt hÖ thèng nhu cÇu Maslow Theo Abraham Maslow nhu cÇu ®îc chia theo c¸c thang sau: 1. Nhu cÇu sinh lý 2. Nhu cÇu an toµn 3. Nhu cÇu x· héi 4. Nhu cÇu t«n träng 5. Nhu cÇu tù kh¼ng ®Þnh (1)- Nhu cÇu sinh lý: N»m ë cÊp thÊp nhÊt cña hÖ thèng. §©y lµ nh÷ng nhu cÇu mµ con ngêi lu«n cè g¾ng ®Ó tho¶ m·n tríc tiªn. Bëi nã lµ nhu cÇu duy tr× sù tån t¹i cña c¬ thÓ, bao gåm c¸c yÕu tè nh: ¨n, mÆc ngñ, nghØ ng¬i... (2)- Nhu cÇu an toµn: §©y lµ nhu cÇu xuÊt hiÖn tiÕp theo khi nhu cÇu sinh lý ®îc tho¶ m·n. ë møc nhu cÇu nµy con ngêi sÏ cã nh÷ng ph¶n øng l¹i ®èi víi nh÷ng dÊu hiÖu nguy hiÓm, cã nguy c¬ ®e do¹ ®Õn b¶n th©n, ngêi lao ®éng sÏ kh«ng thÝch lµm viÖc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nguy hiÓm mµ thÝch lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn an toµn. (3)- Nhu cÇu x· héi: §©y lµ nhu cÇu kÕ tiÕp khi hai nhu cÇu trªn tho¶ m·n. §ã lµ nhu cÇu vÒ t×nh c¶m, sù yªu th¬ng, t×nh ®ång lo¹i... Con ngêi sÏ c¶m thÊy trèng v¾ng khi thiÕu b¹n bÌ, ngêi th©n trong gia ®×nh vµ hä cè g¾ng t×m hiÓu mäi ngêi xung quanh. (4)- Nhu cÇu t«n träng: Nhu cÇu nµy bao gåm c¶ viÖc cÇn hay mong muèn cã ®îc gi¸ trÞ cao c¶ vµ sù t«n träng cña ngêi kh¸c. Maslow chia lµm hai lo¹i:  C¸c lo¹i mong muèn vÒ søc m¹nh, sù ®¹t ®îc, thÈm quyÒn, lßng tin ®èi víi mäi ngêi, ®èi víi mäi ngêi, ®èi víi ®éc lËp tù do.  Lo¹i mong muèn vÒ thanh danh, uy tÝn, ®Þa vÞ, thèng trÞ, ®îc chó ý... (5)- Nhu cÇu tù kh¼ng ®Þnh: ®©y lµ møc ®é nhu cÇu cao nhÊt xuÊt hiÖn khi ®· cã sù tho¶ m·n nhu cÇu thÊp h¬n nã. Ta thÊy r»ng kh«ng ph¶i trong Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 cïng mét thêi kú mäi ngêi ®Òu xuÊt hiÖn nhu cÇu nh nhau. Nhng vÒ nguyªn t¾c nhu cÇu thÊp h¬n ph¶i ®îc tho¶ m·n tríc khi ®îc khuyÕn kÝch ®îc tho¶ m·n ca nhu cÇu ë bËc cao h¬n. Nhµ qu¶n lý ph¶i t¹o ra ®éng c¬ thóc ®Èy ngêi lao ®éng lao ®éng lµm viÖc tèt h¬n, gióp hä yªn t©m víi c«ng viÖc h¬n b»ng viÖc tho¶ m·n c¸c nhu cÇu hiÖn t¹i cña hä. Nhng ®iÒu quan träng ®èi víi nhµ qu¶n lý lµ nªn thùc hiÖn ph¬ng tr©m “ ®ãi cho ¨n, kh¸t cho uèng” tøc lµ ph¶i t×m hiÓu xem nh©n viªn cña m×nh ®ang ë cÊp nhu cÇu nµo, tõ ®ã míi ®a ra c¸ch gi¶i quyÕt hîp lý. 2. Häc thuyÕt vÒ hÖ thèng hai yÕu tè cña Fredric Herberg Häc thuyÕt nµy dùa trªn c¬ së quan ®iÓm t¹o ®éng lùc lµ kÕt qu¶ cña sù t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè. Trong ®ã c¸c yÕu tè t¹o nªn sù tho¶ m·n vµ kh«ng tho¶ m·n. B¶n th©n cña mçi yÕu tè ®Òu bao gåm c¶ hai mÆt trªn tïy thuéc vµo viÖc nã ®îc thùc thi nh thÕ nµo,®îc ®¸p øng nh thÕ nµo, ®Ó ®Ó thÊy râ b¶n chÊt c¸c yÕu tè. Häc thuyÕt nµy ®îc chia thµnh hai yÕu tè t¹o ®éng lùc lµ:  Nhãm c¸c yÕu tè thóc ®Èy. §ã lµ c¸c nh©n tè t¹o nªn sù tho¶ m·n, sù thµnh ®¹t, sù thõa nhËn thµnh tÝch, b¶n th©n c«ng viÖc cña ngêi lao ®éng khi tham gia lµm viÖc. §Æc ®iÓm nhãm nµy lµ nÕu kh«ng ®îc tho¶ m·n th× dÉn nªn bÊt m·n, nÕu ®îc tho¶ m·n th× cã t¸c dông t¹o ®éng lùc.  Nhãm yÕu tè duy tr×. §ã lµ c¸c yÕu tè thuéc vÒ m«i trêng lµm viÖc cña ngêi lao ®éng, c¸c chÝnh s¸ch chÕ ®é qu¶n trÞ cña C«ng ty, tiÒn l¬ng, sù híng dÉn c«ng viÖc, c¸c quan hÖ víi con ngêi, c¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc. C¸c yÕu tè nµy khi ®îc tæ chøc tèt th× nã cã t¸c dông ng¨n ngõa sù kh«ng tho¶ m·n ®èi víi c«ng viÖc cña ngêi lao ®éng. 3. Häc thuyÕt ERG (Existance, Relatdness, Growth) Häc thuyÕt ERG nghiªn cøu, khai th¸c vµ ph©n lo¹i c¸c nhu cÇu cña ngêi lao ®éng ®Ó tõ ®ã nhµ qu¶n lý n¾m râ ®îc c¸c nhu cÇu vµ cÊp ®é nhu cÇu, tõ ®ã cã híng phôc vô nh»m t¹o cho c«ng t¸c qu¶n lý ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n. Häc thuyÕt nµy chia nhu cÇu ra lµm 3 lo¹i do ALDERFER s¸ng lËp ra  Nhu cÇu tån t¹i (E). §ã lµ c¸c ®ßi hái vÒ vËt chÊt vµ c¸c nhu cÇu c¬ b¶n nh : thøc ¨n, quÇn ¸o chç ë...  Nhu cÇu quan hÖ (R). §©y lµ nhu cÇu mong muèn cã ®îc mèi quan hÖ tèt ®Ñp gi÷a ngêi víi ngêi trong ph«i hîp hµnh ®éng. Trong c«ng t¸c, c«ng viÖc nã lµ quan hÖ gi÷a ®ång sù, gi÷a cÊp trªn vµ cÊp díi. Trong gia ®×nh lµ mèi quan hÖ gi÷a bè mÑ vµ con c¸i, gi÷a anh em hä hµng. Trong x· héi lµ quan hÖ giòa b¹n bÌ vµ mäi ngêi xung quanh.  Nhu cÇu ph¸t triÓn (G). §©y lµ nhu cÇu vÒ mong muèn ®îc s¸ng t¹o, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ lµm ®îc tÊt c¶ nh÷ng g× mµ con ngêi cã thÓ thùc hiÖn ®îc. Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Theo ALDERFER th× con ngêi cã thÓ ®ång thêi cïng lóc cã hai hoÆc nhiÒu nhu cÇu cïng ho¹t ®éng, søc m¹nh cña nhu cÇu giao tiÕp vµ ph¸t triÓn kh«ng nhÊt thiÕt ®ßi hái ph¶i tho¶ m·n nhu cÇu tríc ®ã. Khi kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu vµ øng sö th× còng cã thÓ t¹o ®éng lùc th«ng qua nhu cÇu tån t¹i. §Ò xuÊt cña häc thuyÕt lµ muèn cho nhu cÇu giao tiÕp vµ ph¸t triÓn trë nª m¹nh h¬n th× trong tæ chøc ph¶i t¹o ta nhiÒu c¬ héi ®¸p øng nhu cÇu ®ã. III. mét sè ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ c«ng viÖc nh»m khuyÕn khÝch c«ng viÖc 1/- Ph¬ng ph¸p xÕp h¹ng Ph¬ng ph¸p xÕp h¹ng lµ ph¬ng ph¸p xÕp h¹ng ®¬n gi¶n nhÊt trong c¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ c«ng viÖc, trong ®ã doanh nghiÖp sÏ tiÕn hµnh so s¸nh ®èi chiÕu mçi c«ng viÖc mét c¸ch tæng thÓ víi tÊt c¶ c¸c c«ng viÖc kh¸c trong doanh nghiÖp, sau ®ã s¾p xÕp c¸c c«ng viÖc theo mét thø tù nhÊt ®Þnh tuú thuéc theo chØ tiªu xÕp h¹ng cña doanh nghiÖp. C¸c c«ng viÖc cã gi¸ trÞ t¬ng tù nhau ®îc xÕp vµo mét h¹ng. Møc h¹ng l¬ng sÏ theo thø h¹ng ®ã mµ s¾p xÕp theo thø tù sau khi ®· c©n ®èi víi møc l¬ng ®ang hiÖn hµnh trong x· héi. Ph¬ng ph¸p xÕp h¹ng mang nÆng tÝnh chñ quan cña ngêi ®¸nh gi¸ nªn tÝnh thuyÕt phôc kh«ng cao, bëi khã gi¶i thÝch râ rµng t¹i sao c«ng viÖc nµy l¹i ®îc ®¸nh gi¸ cao h¬n c«ng viÖc kia. Ph¬ng ph¸p nµy chØ nªn ¸p dông lµm khëi ®iÓm ®Ó ®¸nh gi¸ c«ng viÖc cã tÝnh chÊt hÖ thèng h¬n. 2. Ph¬ng ph¸p so s¸nh c¸c yÕu tè (Factor Compariso Method) Ph¬ng ph¸p so s¸nh c¸c yÕu tè do Eugene Berge ®a ra n¨m 1925, ban ®Çu nã ®îc chÊp nhËn rÊt chËm m·i ®Õn thÕ kû 40 nã míi ®îc ¸p dông nhiÒu ë Mü vµ c¸c níc kh¸c. Theo ph¬ng ph¸p nµy ngêi ta ®¸nh gi¸ kh«ng cÇn xem xÐt c«ng viÖc mét c¸ch tæng thÓ, thay vµo ®ã hä quyÕt ®Þnh c¸c yÕu tè riªng biÖt cña c«ng viÖc. Cã n¨m yÕu tè ®îc ®a ra cho c¸c c«ng viÖc nh sau:  Yªu cÇu trÝ tuÖ: ph¶n ¸nh c¸c yÕu tè vÒ trÝ tuÖ nh tÝnh th«ng minh, kh¨ng n¨ng lý luËn vµ tëng tîng.  Kh¶ n¨ng tay nghÒ  Yªu cÇu vÒ thÓ lùc.  Tr¸ch nhiÖm: Bao gåm c¸c khÝa c¹nh nh vÊt t, tiÒn hå, kiÓm so¸t.  §iÒu kiÖn lµm viÖc: ph¶n ¸nh m«i trêng lµm viÖc nh ¶nh hëng cña tiÕng ån, sù th«ng tho¸ng, rñi ro tai n¹n, giê lµm viÖc. Uû ban ®¸nh gi¸ c«ng viÖc tríc hÕt s¾p xÕp yªu cÇu c«ng viÖc ®èi víi mçi yÕu tè. §Ó tiÕn hµnh bíc nµy, ngêi ta sö dông b¶ng m« t¶ c«ng viÖc lµm c¬ së (xem b¶ng). B¶ng nµy tr×nh bµy cô thÓ viÖc s¾p xÕp h¹ng nµy ®èi víi Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 c«ng viÖc cña nh÷ng ngêi sö dông m¸y vi tÝnh. Ch¼ng h¹n ®èi víi yªu cÇu trÝ tuÖ, chuyªn viªn ph©n tÝch hÖ thèng sö dông ®Õn trÝ tuÖ nhiÒu nhÊt, kÕ ®Õn lµ chuyªn viªn th¶o ch¬ng, sau ®ã lµ ®iÒu hµnh viªn, vµ sau cïng lµ th ký nhËn d÷ kiÖn. B¶ng 1: Møc ®é phøc t¹p cña c¸c yªu cÇu ®èi víi c¸c c«ng viÖc C«ng viÖc Chuyªn viªn ph©n tÝch hÖ thèng Th ký nhËp d÷ liÖu Th¶o ch¬ng §iÒu hµnh viªn YÕu tè TrÝ ãc Kü n¨ng 1 4 4 1 2 3 3 2 ThÓ lùc Tr¸ch nhiÖm 2 1 1 4 3 2 4 3 §K lµm viÖc 3 1 4 2 Nguån: NguyÔn Thanh Héi. Qu¶n trÞ nh©n sù. Nxb thèng kª. 1996 Ph¬ng ph¸p so s¸nh c¸c yÕu tè ®a ra cho chóng ta mét sù tiÕp cËn cã hÖ thèng trong viÖc ®¸nh gi¸ c«ng viÖc. Tuy nhiªn, chóng ta cã thÓ thÊy râ hai ®iÓm bÊt cËp cña ph¬ng ph¸p nµy ®ã lµ vÒ 5 yÕu tè ®îc ®a ra, 5 yÕu tè nµy kh«ng ph¶i lu«n lu«n phï hîp víi bÊt kú nhãm c«ng viÖc nµo; ®iÒu thø hai lµ tÝnh chñ quan cña ngêi ®¸nh gi¸ cßn kh¸ cao nhÊt lµ trong kh©u ph©n bè møc thï lao cho mçi yÕu tè. 3/- Ph¬ng ph¸p tÝnh ®iÓm (Point Method) Ph¬ng ph¸p tÝnh ®iÓm lµ mét ph¬ng ph¸p Ên ®Þnh gi¸ trÞ b»ng sè cho c¸c yÕu tè cña c«ng viÖc vµ tæng sè c¸c gi¸ trÞ cung cÊp mét b¶ng ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ t¬ng ®èi cña c«ng viÖc. §Ó thùc hiÖn ph¬ng ph¸p nµy, c¸c nhµ ®¸nh gi¸ ph¶i tiÕn hµnh lùa chän c¸c yÕu tè c«ng viÖc theo b¶n chÊt c¸c nhãm c¸c c«ng viÖc ®îc ®¸nh gi¸. C¸c c«ng viÖc ®iÓn h×nh ®îc ph©n theo c¸c cã thÓ nh: nhãm c«ng viÖc t¹i v¨n phßng, nhãm c«ng viÖc b¸n hµng... Sau khi ®· x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè cña c«ng viÖc, c¸c nhµ ®¸nh gi¸ tÝnh tû träng tÇm quan träng cña c¸c yÕu tè ®ã trong mçi c«ng viÖc, råi tiÕn hµnh ph©n bËc cho mçi yÕu tè vµ Ên ®Þnh hÖ thèng ®iÓm lµ 500 hay 1000 hay mét sè ®iÓm nµo kh¸c. ë níc ta thêng dïng hÖ thèng ®iÓm 100. Bíc tiÕp theo lµ ph©n bæ sè ®iÓm cho tõng bËc cña mçi yÕu tè. Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 S¬ ®å 2: Quy tr×nh tiÕn hµnh ph¬ng ph¸p tÝnh ®iÓm Chän läc c«ng viÖc ®iÓn h×nh Ph©n tÝch c«ng viÖc Chän läc vµ x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè ChuÈn bÞ b¶ng m« t¶ TÝnh tû tÖ c¸c yÕu tè X¸c ®Þnh sè bËc cña yÕu tè Uû ban ®¸nh gi¸ c«ng viÖc So¹n th¶o cÈm lang ®¸nh gi¸ c«ng viÖc §¸nh gi¸ c«ng viÖc Ph©n phèi sè ®iÓm cho c¸c bËc cña yÕu tè X¸c ®Þnh tæng sè ®iÓm Hoµn chØnh cÈm lang ®¸nh gi¸ c«ng viÖc VÝ dô: YÕu tè tr¸ch nhiÖm chiÕm tû träng 30%, cã 4 bËc, hÖ thèng ®iÓm 500. ViÖc ph©n bæ ®îc tÝnh nh sau: Tríc hÕt x¸c ®Þnh ®iÓm tèi thiÓu cña bËc 1, ch¼ng h¹n 30 §iÓm tèi ®a = 30%*500 = 150. Kho¶ng c¸ch ®iÓm gi÷a c¸c bËc (Kkc): Kkc = (®iÓm tèi ®a- ®iÓm tèi thiÓu)/ (sè bËc-1) Nh vËy ®iÓm cña c¸c bËc lÇn lît lµ: 30, 70, 110, 150. 4. Ph¬ng ph¸p Hay (Hay Method) Ph¬ng ph¸p Hay lµ mét phiªn b¶n cao h¬n cña ph¬ng ph¸p tÝnh ®iÓm võa ®îc tr×nh bµy. Hay lµ ph¬ng ph¸p rÊt næi tiÕng trªn thÕ giíi. Nã sö dông mét hÖ thèng c©u hái ®iÒu tra gióp c¸c nhµ ®¸nh gi¸ cã ®îc nh÷ng th«ng tin liªn quan ®Æc ®iÓm cña vÞ trÝ lµm viÖc vµ ph©n cÊp, s¾p xÕp chóng. B¶ng c©u hái vµ b¶ng cho ®iÓm Hay ®îc cung cÊp bëi v¨n phßng Hay. Sù ph¸t triÓn cña c¸c vÞ trÝ lµm viÖc bëi ph¬ng ph¸p Hay ®îc x©y dùng trªn ba yÕu t« sau: -N¨ng lùc: chØ tÊt c¶ c¸c kiÕn thøc vµ kü n¨ng cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh c«ng viÖc. Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 - S¸ng t¹o: ChØ kh¶ n¨ng t duy cÇn thiÕt mµ c«ng viÖc ®ßi hái, nã bao hµm t duy vÒ ®iÒu kiÖn cña c«ng viÖc vµ nh÷ng th¸ch thøc c«ng viÖc mang l¹i, nã ph¶n ¸nh ®ßi hái kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò hay kh¶ n¨ng ®a ra quyÕt ®Þnh cña ngêi l·nh ®¹o c«ng viÖc. - Môc tiªu: lµ yÕu tè chØ ®é ¶nh hëng cña c«ng viÖc ®Õn kÕt qu¶ chung cña doanh nghiÖp, nã ph¶n ¸nh tr¸ch nhiÖm cña ngêi nhËn l·nh c«ng viÖc ®ã ®èi víi kÕt qu¶ cña c«ng viÖc nãi riªng vµ kÕt qu¶ cña hÖ thèng nãi chung. IV. tiÒn c«ng - tiªn thëng lµ mét ®éng lùc cho ngêi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp Qua nghiªn cøu c¸c häc thuyÕt ta thÊy r»ng, nhu cÇu cña ngêi lao ®éng lao ®éng thiªn vÒ xu híng nµo th× c¸c h×nh thøc ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu ®ã sÏ biÕn ®æi phï hîp. Nhng nh×n chung th× tÊt c¶ c¸c nhu cÇu ®Òu n»m chung trong hÖ thèng hai nhu cÇu c¬ b¶n cña ngêi lao ®éng lµ nhu cÇu vËt chÊt vµ nhu cÇu tinh thÇn. Trong c¸c doanh nghiÖp ®Ó ®¸p øng nhu cÇu nµy thêng ¸p dông c¸c h×nh thøc khÝch thÝch vËt chÊt cho ngêi lao ®éng díi d¹ng thï lao lao ®éng. 1. TiÒn l¬ng - TiÒn c«ng 1.1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt tiÒn l¬ng Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay, tiÒn l¬ng lµ c«ng cô chñ yÕu lµm ®ßn bÈy kinh tÕ. Th«ng qua tiÒn l¬ng, c¸c nhµ qu¶n lý cã thÓ khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng, khuyÕn khÝch tinh thÇn tr¸ch nhiÖm ®èi víi hä. VËy thùc chÊt cña tiÒn l¬ng - tiÒn c«ng lµ g× ? Ta cã thÓ hiÓu r»ng tiÒn l¬ng hay gäi lµ tiÒn c«ng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ®îc hiÓu lµ sè tiÒn mµ ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho ngêi lao ®éng v× ngêi lao ®éng ®· tiªu hao søc lao ®éng cña m×nh ®Ó lµm viÖc theo yªu cÇu cña ngêi sö dông lao ®éng. ë ViÖt Nam hiÖn nay cã sù ph©n biÖt c¸c yÕu tè trong tæng thu nhËp cña ngêi lao ®éng tõ c«ng viÖc tiÒn l¬ng (chØ l¬ng c¬ b¶n), phô cÊp, tiÒn thëng vµ phóc lîi. Theo quan ®iÓm c¶i c¸ch tiÒn l¬ng n¨m 1993, tiÒn l¬ng gi¸ c¶ søc lao ®éng ®îc h×nh thµnh qua tho¶ thuËn gi÷a ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi lao ®éng phï hîp víi quan hÖ cung cÇu søc lao ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. TiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng do hai bªn tho¶ thuËn trong hîp ®ång lao ®éng vµ ®îc tr¶ theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc. Nh vËy: “ TiÒn l¬ng ®îc hiÓu lµ sè tiÒn mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc tõ ngêi sö dông lao ®éng cña hä thanh to¸n l¹i t¬ng øng víi sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng mµ hä ®· tiªu hao trong qu¸ tr×nh t¹o ra cña c¶i x· héi”. Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 HiÖn nay trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng søc lao ®éng ®· trë thµnh mét thø hang hãa ®Æc biÖt vµ ®îc trao ®æi mua b¸n trªn thÞ trêng. Gi¸ trÞ cña lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt nµy chÝnh lµ gi¸ trÞ cña søc lao ®éng ®îc thÓ hiÖn trong gi¸ trÞ cña hµng ho¸ dÞch vô mµ ngêi lao ®éng lµm ra t¬ng øng. Khi ®ã gia c¶ cña hµng ho¸ søc lao ®éng chÝnh lµ sè tiÒn mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc cho c«ng søc hä bá ra. V× vËy b¶n chÊt cña tiÒn l¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ gi¸ c¶ cña hµng ho¸ søc lao ®éng. Søc lao ®éng lµ yÕu tè quyÕt ®inh trong c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nªn tiÒn l¬ng lµ vèn ®Çu t t¬ng øng tríc quan träng nhÊt, yªu cÇu ph¶i tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ tríc khi thùc hiÖn qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt. Søc lao ®éng lµ hµng ho¸ ®Æc biÖt nh÷ng còng gièng nh mäi hµng ho¸ kh¸c, nªn tiÒn c«ng lao ®éng lµ mét ph¹m trï cña trao ®æi, nã ®ßi hái ph¶i ngang víi gi¸ c¶ c¸c t liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt nh»m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. Søc lao ®éng lµ mét yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cÇn bï ®¾p sau khi ®· hoa phÝ nªn tiÒn l¬ng ph¶i ®îc thùc hiÖn th«ng qua qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n dùa trªn hao phÝ lao ®éng, hiÖu qu¶ lao ®éng. Song ®Ó nhËn thøc ®óng vÒ tiÒn l¬ng, phï hîp víi c¬ chÕ qu¶n lý míi. Kh¸i niÖm tiÒn l¬ng cÇn ph¶i ®îc cô thÓ ho¸ nh sau:  TiÒn c«ng lµ sè tiÒn tr¶ cho ngêi lao ®éng tuú thuéc vµo sè lîng hµng ho¸ thùc tÕ hay sè lîng hµng hãa s¶n xuÊt ra, còng nh khèi lîng c«ng viÖc hoµn thµnh, d¹ng thï lao nµy thêng ®îc ¸p dông ®èi víi c«ng nh©n s¶n xuÊt hoÆc lµ c¸c nh©n viªn b¶o dìng thuéc khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh.  TiÒn l¬ng lµ sè tiÒn tr¶ cho ngêi lao ®éng mét c¸ch cè ®Þnh thêng nhËn theo mét ®¬n vÞ thêi gian cã thÓ lµ mét th¸ng, mét tuÇn, mét quý... d¹ng thï lao nµy thêng ®îc ¸p dông cho lao ®éng qu¶n lý c¸c cÊp l·nh ®¹o vµ c«ng chøc nhµ níc. Víi b¶n chÊt nh vËy tiÒn l¬ng - mét lo¹i gi¸ c¶ còng kh«ng n»m ngoµi quy luËt cña nÒ kinh tÕ thÞ trêng. C¸c quy luËt ®ã bao gåm: quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng, quy luËt cung cÇu, quy luËt c¹nh tranh... chÞu tu©n theo c¸c quy luËt nµy tiÒn l¬ng kh«ng ph¶i lóc nµo còng ph¶n ¸nh ®óng, chÝnh x¸c gi¸ trÞ cña hµng ho¸ søc lao ®éng. Trong xu thÕ thÞ trêng hiÖn nay cô thÓ lµ trong thÞ trêng lao ®éng ë níc ta, quan hÖ cung cÇu kh«ng c«ng b»ng, nÕu xÐt theo chÊt lîng cña hµng ho¸ søc lao ®éng th× ë møc chÊt lîng cao cung lu«n nhá h¬n cÇu, cßn ë møc chÊt lîng lao ®éng thÊp cung l¹i lín h¬n cÇu. ChÝnh v× vËy tiÒn l¬ng cã xu híng ph¶n ¸nh thÊp h¬n gi¸ trÞ cña hµng ho¸ søc lao ®éng. NÕu lùc lîng lao ®éng nµy ®îc gi¶i quyÕt theo híng tÝch cùc th× sÏ lµ mét yÕu tè ®éng viªn ngêi lao ®éng lµm viÖc tèt h¬n. 1.2. Chøc n¨ng cña tiÒn l¬ng Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Trong c«ng t¸c qu¶n lý, trong s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®êi sèng vµ c¶ trong m¾t chÝnh trÞ x· héi tiÒn l¬ng cã ý nghÜa rÊt quan träng. Vµ ®Æc biÖt lµ ®èi víi ngêi lao ®éng nã lµ kho¶n thu nhËp chñ yÕu, lµ nguån lîi Ých vËt chÊt mµ ngêi lao ®éng dïng ®Ó nu«i b¶n th©n vµ gia ®×nh hä ®ång thêi dïng ®Ó duy tr× t¸i s¶n xuÊt tù nhiªn vµ x· héi. Víi ý nghÜa nh vËy tiÒn l¬ng thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng sau: * Chøc n¨ng thíc ®o gi¸ trÞ: ë ®©y gi¸ trÞ lµ gi¸ trÞ søc lao ®éng v× tiÒn l¬ng cã b¶n chÊt lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ søc lao ®éng. * Chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt lao ®éng: tiÒn l¬ng ph¶i ®¶m bï ®¾p ®îc søc lao ®éng ®· hao phÝ, tøc lµ ph¶i ®¶m b¶o cho ngêi lao ®éng nu«i ®îc b¶n th©n vµ gia ®×nh hä ®Ó tiÕp tôc lµm viÖc. * Chøc n¨ng kÝnh thÝch: tiÒn l¬ng ph¶i ®¶m b¶o sù t¸c ®éng vµo ngêi lao ®éng, tøc lµ tiÒn l¬ng ph¶i ph¶i lµ ®ßn bÈy kinh tÕ kÝch thÝch, l«i cuèn ngêi lao ®éng lµm viÖc, h¨ng say,nhiÖt t×nh, thóc ®Èy viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, khuyÕn kÝch n©ng cao tr×nh ®é, chuyªn m«n nghiÖp vô, t×m tßi häc hái kinh nghiÖm... *Chøc n¨ng tÝch luü: tiÒn l¬ng ®¶m b¶o cho ngêi lao ®éng kh«ng chØ duy tr× ®îc cuéc sèng mµ hä cã thÓ dù phßng cho cuéc sèng l©u dµi khi hä hÕt kh¶ n¨ng lao ®éng hoÆc gÆp rñi ro bÊt tr¾c. §Æc biÖt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Ó ph¸t huy ®Çy ®ñ vai trß hiÖu qu¶ c«ng t¸c tiÒn l¬ng cßn ph¶i thùc hiÖn chøc n¨ng sau: * Chøc n¨ng ®iÒu phèi lao ®éng: víi tiÒn l¬ng tho¶ ®¸ng, ngêi lao ®éng tù nguyÖn nhËn mäi c«ng viÖc ®îc giao dï ë ®©u, lµm g× ?... Chøc n¨ng qu¶n lý lao ®éng: doanh nghiÖp sö dông c«ng cô tiÒn l¬ng kh«ng chØ môc ®Ých t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho ngêi lao ®éng mµ cong víi nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau, vÝ dô th«ng qua viÖc tr¶ l¬ng mµ theo dâi, kiÓm tra, gi¸m s¸t ®îc ngêi lao ®éng vµ híng hä lµm viÖc theo ý ®å cña m×nh, ®¶m b¶o tiÒn l¬ng chi ra ph¶i ®¹t kÕt qu¶ vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ râ rÖt... 1.3. C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn c«ng t¸c tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng Cã nhiÒu c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn c«ng t¸c tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng, ta cã thÓ tÝnh thµnh c¸c nhãm sau: *Nhãm c¸c yÕu tè c¨n cø vµo b¶n th©n c«ng viÖc: C«ng viÖc lµ mét yÕu tè chÝnh quyÕt ®Þnh vµ ¶nh hëng ®Õn l¬ng bæng. HÇu hÕt c¸c C«ng ty chó träng ®Õn gi¸ trÞ thùc cña tõng c«ng viÖc cô thÓ. C¸c kü thuËt qu¶n trÞ dïng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña c«ng viÖc gåm cã ph©n tÝch c«ng viÖc vµ quan träng h¬n lµ ®¸nh gi¸ c«ng viÖc. Ph©n tÝch c«ng viÖc lµ mét trong nh÷ng c«ng cô qu¶n trÞ nh©n sù c¬ b¶n nhÊt, nã më ®Çu cho qu¸ tr×nh tuyÓn dông lao ®éng, lµ c¬ së bè trÝ lao nh©n sù Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 phï hîp. §©y lµ mét tiÕn tr×nh x¸c ®Þnh mét c¸ch cã hÖ thèng cã môc tiªu c¸c ho¹t ®éng, c¸c ®Æc ®iÓm, ®iÒu kiÖn thùc hiÖn cña mçi c«ng viÖc vµ c¸c kü n¨ng, kiÕn thøc cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc trong mét tæ chøc. §¸nh gi¸ c«ng viÖc lµ mét khÈu trong hÖ thèng ®·i ngé, qua ®ã mét tæ chøc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ vµ tÇm quan träng cña mét c«ng viÖc so víi c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c. §¸nh gi¸ c«ng viÖc nh»m ®¹t ®îc c¸c môc tiªu sau: - X¸c ®Þnh cÊu tróc c«ng viÖc cña tæ chøc - Mang l¹i b×nh ®¼ng vµ trËt tù trong mèi t¬ng quan c«ng viÖc. TriÓn khai mét thø bËc gi¸ trÞ c«ng viÖc sö dông ®Ó thiÕt lËp c¬ cÊu l¬ng bæng S¬ ®å 3: C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn l¬ng bæng vµ ®·i ngé B¶n th©n c«ng viÖc §¸nh gi¸ c«ng viÖc ThÞ tr­êng lao ®éng - L­¬ng bæng trªn thÞ tr­ êng - Chi phÝ sinh ho¹t - C«ng ®oµn - X· héi - NÒn kinh tÕ - LuËt ph¸p Ên ®Þnh møc l­¬ng L­¬ng bæng vµ ®·i ngé cho tõng c¸ nh©n B¶n th©n nh©n viªn - Møc hoµn thµnh c«ng viÖc - Th©m niªn - Kinh nghiÖm - Thµnh viªn trung thµnh - TiÒm n¨ng cña c¸ nh©n M«i tr­êng C«ng ty -ChÝnh s¸ch - BÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ - C¬ cÊu tæ chøc - Kh¶ n¨ng chi tr¶ * Nhãm c¸c yÕu tè c¨n cø vµo b¶n th©n nh©n viªn: TiÒn l¬ng kh«ng chØ phô thuéc vµo møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc cña nh©n viªn, nã cßn phô thuéc vµo c¸c yÕu tè néi t¹i cña nh©n viªn nh: Th©m niªn, kinh nghiÖm, sù trung thµnh, tiÒm n¨ng vµ cã thÓ ¶nh hëng c¶ cña c¶ chÝnh trÞ. Trong ®ã møc ®é hoµn thµnh c«ng t¸c lµ yÕu tè chñ yÕu, trong ®ã nh÷ng yÕu tè cßn l¹i còng ¶nh hëng nhÊt ®Þnh, ch¼ng h¹n nh yÕu tè kinh nghiÖm. Kinh nghiÖm lµ ®iÒu mµ c¸c nhµ qu¶n lý lu«n quan t©m, trong tuyÓn mé vµ sö dông lao ®éng, yÕu tè nµy thÓ hiÖn kh¸ râ ¶nh hëng cña nã khi trong c«ng viÖc xuÊt hiÖn nh÷ng trë ng¹i, ngêi cã kinh nghiÖm gi¶i quyÕt nhanh chãng va cã hiÖu qu¶. Tuy nhiªn hiÖn nay ë níc ta hiÖn nay ngêi ta cã khi nhÇm lÉn kinh nghiÖm vµ th©m niªn, Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ngêi cã th©m niªn cha ch¾c ®· cã kinh nghiÖm v× kinh nghiÖm cßn phô thuéc vµo tr×nh ®é vµ hiÓu biÕt, kh¶ n¨ng cña mçi c¸ nh©n. *ThÞ trêng lao ®éng: Theo nghÜa réng, thÞ trêng lao ®éng ®îc hiÓu n¬i diÔn ra ho¹t ®éng trao ®æi, tho¶ thuËn mua b¸n søc lao ®éng. ThÞ trêng lao ®éng chÞu ¶nh hëng bëi c¸c yÕu tè bao gåm yÕu tè l¬ng bæng, chi phÝ sinh ho¹t... Së dÜ hÖ thèng l¬ng cña tæ chøc chÞu ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè trªn lµ bëi v× tæ chøc kh«ng thÓ ho¹t ®éng t¸ch rêi khái yÕu tè xung quanh nã xÐt c¶ vÒ tÊt c¸c mÆt: ®Þa lý, kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ, luËt ph¸p. Tæ chøc muèn tån t¹i, ph¶i chÞu sù chi phèi cña c¸c quy luËt trong m«i trêng ®ã. * M«i trêng C«ng ty: lµ yÕu tè chñ quan t¸c ®éng ®Õn tiÒn l¬ng. Bªn c¹nh chÝnh s¸ch cña C«ng ty, bÇu kh«ng khÝ v¨n ho¸ cña C«ng ty, kh¶ n¨ng chi tr¶ cña C«ng ty, c¬ cÊu tæ chøc còng ¶nh hëng ®Õn tiÒn l¬ng, bëi víi mét c¬ cÊu tæ chøc nhiÒu tÇng líp trung gian th× chi phÝ qu¶n lý sÏ rÊt cao, do ®ã phÇn l¬ng dµnh cho nh©n viªn thõa hµnh sÏ gi¶m t¬ng ®èi. 1.4. Mét sè yªu cÇu vµ nguyªn t¾c tr¶ l¬ng lao ®éng Yªu cÇu - HÖ thèng tiÒn l¬ng cña doanh nghiÖp ph¶i tu«n tu©n thñ c¸c yªu cÇu vÒ mÆt ph¸p luËt vµ ph¶i thùc hiÖn tÝnh c«ng b»ng trong tr¶ l¬ng. - Tr¶ l¬ng cho nh©n viªn, ph¶i c¨n cø vµo n¨ng lùc vµ sù cè g¾ng cïng nh÷ng ®ãng gãp cña nh©n viªn ®èi víi ho¹t ®éng ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp, cã híng tíi n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc. -Trong c¬ cÊu tiÒn l¬ng nªn cã phÇn cøng (cè ®Þnh), vµ phÇn mÒm (linh ho¹t) ®Ó cã thÓ dÔ dµng ®iÒu chØnh khi cã sù thay ®æi c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn sù tr¶ l¬ng lao ®éng. - C¸ch tÝnh tiÒn l¬ng ph¶i ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu râ rµng ®Ó mäi ngêi ®Òu hiÓu vµ cã thÓ tÝnh to¸n, vµ cã thÓ kiÓm tra ®îc tiÒn l¬ng cña m×nh. Nguyªn t¾c tr¶ l¬ng lao ®éng C«ng t¸c tiÒn l¬ng lµ mét c«ng t¸c tæng hîp c¸c yÕu tè, biªn ph¸p nh»m ®¶m b¶o tiÒn l¬ng phï hîp cho ngêi lao ®éng, t¹o nªn sù quan t©m vËt chÊt cña ngêi lao ®éng ®èi víi kÕt qu¶ lao ®éng cña m×nh. §Ó tiÕn hµnh vµ tæ chøc lao ®éng thùc hiÖn tèt c«ng t¸c tr¶ l¬ng lao ®éng sao cho cã hiÖu qu¶ vµ ph¸t hy ®îc nh÷ng chøc n¨ng c¬ b¶n cña tiÒn l¬ng, viÖc tr¶ l¬ng cÇn dùa trªn nguyªn t¾c sau: TiÒn l¬ng ph¶i dùa trªn sù tho¶ thuËn gi÷a ngêi cã søc lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng. Song møc ®é tiÒn l¬ng lu«ng lín h¬n hoÆc b»ng tiÒn l¬ng tèi thiÓu. Nguyªn t¾c nµy b¾t nguån tõ ph¸p lÖnh hîp ®ång lao ®éng nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ngêi lao ®éng. Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 TiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng ph¶i phô thuéc vµo hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña ngêi lao ®éng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Nguyªn t¾c nµy b¾t nguån tõ mèi quan hÖ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, trong ®ã s¶n xuÊt ®ãng vµi trß quyÕt ®Þnh.  TiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c: Tr¶ c«ng ngang nhau cho c¸c lao ®éng nh nhau. §©y lµ nguyªn lao ®éng t¾c khã cã thÓ x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c. Nã dïng thíc ®o hao phÝ lao ®éng ®Ó ®¸nh gi¸ so s¸nh vµ thùc hiÖn tr¶ l¬ng. Nguyªn t¾c nµy thÓ hiÖn nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng mét c¸ch c«ng b»ng cho mäi lao ®éng. Ngêi sö dông lao ®éng kh«ng ®îc tr¶ l¬ng lao ®éng thÊp h¬n møc l¬ng tèi thiÓu do Nhµ níc quy ®Þnh, vµ víi mäi c«ng viÖc nh nhau, hoµn toµn trong thêi gian nh nhau, hiÖu qu¶ nh nhau, th× ph¶i ®îc tr¶ l¬ng ngang nhau kh«ng ph©n biÖt giíi tÝnh tuæi t¸c d©n téc, lµm cho ngêi lao ®éng ®îc hµi lßng víi kÕt qu¶ cña m×nh vµ xo¸ ®i nh÷ng bÊt hîp lý, ®iÒu nµy khuyÕn khÝch rÊt lín ®èi ngêi lao ®éng.  Tr¶ l¬ng lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o n¨ng suÊt t¨ng nhanh h¬n tiÒn l¬ng b×nh qu©n. §©y lµ nguyªn t¾c quan träng, v× vËy ®Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c nµy th× doanh nghiÖp kh«ng thÓ cã kh¶ n¨ng tÝch luü tiÕn hµnh t¸i s¶n xuÊt më réng. MÆt kh¸c ®Ó nh»m thùc hiÖn yªu cÇu cña t¸i s¶n xuÊt, kÕt hîp hµi hoµ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ tiÕn bé x· héi, gi÷a ®¸p øng nhu cÇu víi ch¨m lo lîi Ých, l©u dµi. Thùc hiÖn nguyªn t¾n nµy cÇn g¾n chÆt tiÒn l¬ng víi n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ thóc ®Èy mäi ngêi khai th¸c tèi ®a tiÒm n¨ng cña m×nh ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi.  Tr¶ c«ng lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o c©n b»ng trong chi tr¶: nguyªn t¾c nµy nãi lªn sù dao ®éng cïng chiÒu gi÷a kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty víi tiÒn l¬ng chi tr¶ cho ngêi lao ®éng. NÕu kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tèt, lîi nhuËn t¨ng lªn th× tiÒn l¬ng cho ngêi lao ®éng còng ph¶i t¨ng lªn. Cã nh vËy th× ngêi lao ®éng míi thÊy ®îc c«ng søc hä ®ãng gãp vµo C«ng ty còng nh thµnh tÝch lao ®éng cña m×nh ®¹t ®Õn ®©u vµ ®îc ®Òn ®¸p nh thÕ nµo. §iÒu nµy sÏ gióp hä ngµy cµng phÊn ®Êu lµm viÖc tèt h¬n ®Ó ®Ët ®îc n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc cao h¬n. Song bªn c¹nh ®ã cÇn ph¶i khuyÕn khÝch b»ng lîi Ých vËt chÊt kÕt hîp víi gi¸o dôc chÝnh trÞ t tëng cho ngêi lao ®éng. 1.5. Néi dung cña tæ chøc tiÒn l¬ng Néi dung chñ yÕu cña tæ chøc tiÒn l¬ng lµ x¸c ®Þnh ®îc nh÷ng chÕ ®é vµ phô cÊp l¬ng còng nh t×m ®îc nh÷ng h×nh thøc tr¶ l¬ng thÝch hîp nh»m n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho ngêi lao ®éng x©y dùng m¹ng líi c¸c bé phËn, con ngêi lµm c«ng t¸c tiÒn l¬ng tõ doanh nghiÖp xuèng bé phËn s¶n xuÊt. Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 1.5.1. Quü l¬ng vµ ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh quü l¬ng Quü l¬ng lµ tæng sè tiÒn mµ doanh nghiÖp dïng ®Ó chi tr¶ cho ngêi lao ®éng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (thêng lµ mét n¨m) Nguån h×nh thµnh cña quü l¬ng chñ yÕu lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, vµ tõ nguån tiÒn ®i vay, ngoµi ra cßn ®îc h×nh thµnh tõ sù trî gióp cña c¸c tæ chøc kh¸c bªn ngoµi. ViÖc x¸c ®Þnh quü l¬ng cña doanh nghiÖp cã thÓ dùa vµo tæng doanh thu cña doanh nghiÖp hoÆc ®a vµo ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng vµ gi¸ trÞ tæng s¶n lîng cña doanh nghiÖp. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh Nhµ níc kh«ng trùc tiÕp qu¶n lý quü l¬ng cña mét doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp cã quyÒn tù x©y dùng quü l¬ng cña m×nh sau ®ã tr×nh cÊp cã thÈm quyÒn xÐt duyÖt (trõ mét sè trêng hîp lµ ®¬n vÞ Nhµ níc th× cÊp trªn sÏ quy ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng vµ duyÖt quy chÕ tiÒn l¬ng cho doanh nghiÖp). Mét sè ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh quü l¬ng cã thÓ kÓ ®Õn:  Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh quü l¬ng dùa vµo møc tiÒn l¬ng trung b×nh vµ sè lao ®éng b×nh qu©n.  Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh quü l¬ng dùa vµo khèi lîng s¶n xuÊt kinh doanh.  Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh quü l¬ng dùa vµo viÖc x¸c ®Þnh tæng thu trõ tæng chi.  Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh quü l¬ng c¨n cø vµo ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng.  Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh quü l¬ng dùa vµo viÖc giao kho¸n quü l¬ng... Song tÊt c¶ c¸c ph¬ng ph¸p ®Òu ph¶i tho¶ m·n yªu cÇu: tæng quü tiÒn l¬ng trong kú ph¶i nhá h¬n chªnh lÖch gi÷a tæng thu vµ tæng chi cña doanh nghiÖp trong kú. 1.5.2. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian; lµ h×nh thøc tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng c¨n cø vµo thêi gian lµm viÖc thùc tÕ. Sè tiÒn tr¶ cho ngêi lao ®éng sÏ dùa vµo møc l¬ng cÊp bËc hoÆc chøc vô vµ thêi gia lµm viÖc thùc tÕ cña c«ng nh©n viªn chøc. TiÒn l¬ng thêi gian = L¬ng cÊp bËc (chøc vô) x Thêi gian lµm viÖc thùc tÕ. ChÕ ®é tiÒn l¬ng chøc vô thêng ¸p dông díi h×nh thøc nµy, ®èi tîng lµ nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c qu¶n lý, ®èi víi c«ng nh©n s¶n xuÊt chØ ¸p dông ë nh÷ng bé phËn lao ®éng lµm nh÷ng c«ng viÖc kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®Þnh møc mét c¸ch chÆt chÏ vµ mét c¸ch chÝnh x¸c hoÆc v× tÝnh chÊt cña s¶n xuÊt nÕu Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 thùc hiÖn tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm sÏ kh«ng ®¶m b¶o ®îc chÊt lîng s¶n phÈm hoÆc kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ thiÕt thùc. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian dÔ vi ph¹m c¸c nguyªn t¾c tiÒn l¬ng, v× theo h×nh thøc nµy ngêi ta tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng dùa vµo thêi gian lµm viÖc cña ngêi lao ®éng vµ bËc l¬ng cña hä, tiÒn l¬ng kh«ng g¾n trùc tiÕp víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña ngêi lao ®éng. H×nh thøc nµy gåm hai lo¹i: * ChÕ ®é tr¶ l¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n. Lµ chÕ ®é tr¶ l¬ng mµ tiÒn l¬ng nhËn ®îc cña mçi c«ng nh©n do møc l¬ng cÊp bËc cao hay thÊp vµ thêi gian thùc tÕ nhiÒu hay Ýt quyÕt ®Þnh. ChÕ ®é tr¶ t¬ng nµy chØ ¸p dông ë nh÷ng n¬i cã ®inh møc lao ®éng chÝnh x¸c. Cã 3 lo¹i tiÒn l¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n ®ã lµ: L¬ng th¸ng: §îc quy ®Þnh s½n ®èi víi tõng bËc l¬ng trong c¸c thang l¬ng. L¬ng th¸ng thêng ®îc ¸p dông tr¶ cho nh©n viªn lµm c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh, kinh tÕ vµ c¸c ngµnh ho¹t ®éng kh«ng mang tÝnh s¶n xuÊt. TiÒn l¬ng ph¶i tr¶ trong th¸ng Møc l¬ng = mét ngµy x Sè ngµy lµm viÖc ChÕ ®é tiÒn l¬ng ®¬n gi¶n dÔ tÝnh nhng cong mang nÆng tÝnh b×nh qu©n cha g¾n tiÒn l¬ng víi hiÖu suÊt lµm viÖc cña mçi ngêi. L¬ng ngµy: lµ tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng tÝnh theo møc cÊp bËc ngµy vµ sè ngµy lµm viÖc thùc tÕ trong th¸ng. L¬ng ngµy thêng ®îc ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng cho lao ®éng trùc tiÕp hëng l¬ng thêi gian, tÝnh l¬ng cho lao ®éng trong nh÷ng ngµy héi häp, häc tËp, lµm nghÜa vô kh¸c vµ c¨n cø ®Ó tÝnh trî cÊp, BHXH. Møc l¬ng ngµy = Møc l­¬ng th¸ng cÊp bËc (chøc vô) x HÖ sè lo¹i phô cÊp (nÕu cã) Sè ngµy lµm viÖc trong th¸ng theo chÕ ®é ChÕ ®é tiÒn l¬ng nµy ®· phÇn nµo gi¶m bít tÝnh b×nh qu©n trong tr¶ l¬ng cã t¸c dông n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông thêi gian lµm viÖc th¸ng. Tuy nhiªn nã vÉn cha ph¶n ¸nh ®îc hiÖu qu¶ lµm viÖc theo tõng ngµy. L¬ng giê: Thêng ®îc ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng cho lao ®éng trùc tiÕp trong thêi gian lµm viÖc kh«ng hëng l¬ng theo s¶n phÈm. Khoa Khoa Häc Qu¶n Lý Trang 20