Tài liệu Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp 5 trường tiểu học nga thái làm và sử dụng con rối đạt hiệu quả cao trong dạy học mĩ thuật

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO THANH HÓA PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGA SƠN MỘT SỐ BIỆN PHÁP HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 5 TRƯỜNG TIỂU HỌC NGA THÁI LÀM VÀ SỬ DỤNG CON RỐI ĐẠT HIỆU QUẢ CAO TRONG DẠY- HỌC MỸ THUẬT Người thực hiện: Phạm Văn Biên Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Nga Thái SKKN thuộc lĩnh vực: Mỹ thuật THANH HÓA, NĂM 2018 1 MỤC LỤC TT Danh mục Trang I MỞ ĐẦU 3 1 Lí do chọn đề tài 3 2 Mục đích nghiên cứu 4 3 Đối tượng nghiên cứu 4 4 Phương pháp nghiên cứu II NỘI DUNG 1 Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm 2 Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng SKKN 2.1 Thuận lợi 2.2 Khó khăn 2.3 Kết quả khảo sát chất lượng 3 Các giải pháp sử dụng để giải quyết vấn đề. 4 -5 5 5-6 6 6 6 -7 7 8 Sử dụng một số phương pháp tổ chức dạy học giúp học sinh làm 8 - 9 - 10 3.1 và sử dụng con rối. 3.2 Sử dụng mô hình con rối, thực hiện nâng cao hiệu quả tiết dạy Sử dụng các con rối vào tạo dáng hình ảnh trong một số bài vẽ 3.3 tranh. Hiệu quả của SKKN đối với hoạt động giáo dục với bản thân, 4 đồng nghiệp và nhà trường III KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 10 - 12 12 - 16 16- 17 18 1 Kết luận 18 2 Kiến nghị 118 2 Tài liệu tham khảo Danh mục SKKN đã được Hội đồng Khoa học Ngành Giáo dục và Đào tạo cấp huyện, tỉnh đánh giá xếp loại C trở lên. 19 20 I. MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Thực hiện nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương khóa XI đổi mới căn bản,toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa-hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, nêu rõ tổng quát mục tiêu của giáo dục và đào tạo là giáo dục con người Việt Nam phát triể toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng. Hiện nay việc đổi mới phương pháp dạy học vẫn là một vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu giáo dục quan tâm bàn bạc thống nhất. Cụ thể biện pháp nhằm cải tiến phương pháp dạy học theo hướng tích cực hoá quá trình dạy học, tăng cường khả năng tư duy của học sinh ở quá trình lĩnh hội tri thức, phát huy tính độc lập, tính tích cực của học sinh được làm việc dưới nhiều hình thức và có được hứng thú trong giờ học. Một trong những phương pháp dạy học phát huy được tính tích cực của học sinh, tính độc lập sáng tạo, độc lập tư duy là việc giảng dạy môn Mĩ thuật ở trường tiểu học theo phương pháp mới của Đan Mạch, dạy học theo phương pháp này dường như giáo viên và học sinh được giải phóng khỏi sự rập khuôn, gò bó. Bởi vì phương pháp dạy học mỹ thuật mới của Đan Mạch với các quy trình đa dạng phong phú mang lại hiệu quả cao trong tiết học, học sinh tìm hiểu, so sánh, nhận xét, phán đoán và ghi nhận sự vật dễ dàng, hiểu sự vật qua con mắt quan sát, tưởng tượng bằng nét vẽ, hình vẽ, màu sắc một cách nhanh chóng, nhớ sự vật lâu hơn. Trường Tiểu học Nga Thái là một trong những trường thực hiện chỉ đạo triển khai phương pháp dạy – học Mĩ thuật mới, sử dụng những quy trình mĩ thuật của SAEPS (Đan Mạch) ở tất cả các trường tiểu học trên toàn quốc. Đó là sự đúc kết những kinh nghiệm quý báu từ vương quốc Đan Mạch và các nền giáo dục Mĩ thuật tiên tiến trên thế giới. Những quy trình Mĩ thuật theo phương pháp mới của Đan Mạch đều hướng tới mục tiêu lấy học sinh làm trung tâm, kích thích sự tương tác, tư duy sáng tạo và phát triển nhận thức, phát triển các giác quan, kĩ năng sống, kinh nghiệm và khả năng giải quyết vấn đề, các năng lực hợp tác, năng lực tự học và tự dánh giá. Phương pháp dạy học mỹ thuật mới giúp cho học sinh hiểu sâu và nhớ những sự kiện, hiện tượng của cuộc sống xung quanh giúp hiểu biết tính chất, quy luật phát triển của những hiện tượng sự kiện ấy, qua đó làm giàu thêm kiến thức về cuộc sống, phong phú thêm trí tưởng tượng của học sinh. Từ đó tư duy thẩm mĩ, vốn sống của học sinh ngày càng được phát triển, việc phát triển thẩm 3 mĩ, yêu quý bảo vệ những cái tốt, cái đúng; ghét, bài trừ những cái xấu và việc làm không đúng; đề cập đến mọi khía cạnh của cuộc sống xã hội đến thiên nhiên, con người. Tuy nhiên khi áp dụng vào giảng dạy tôi thấy một số nhược điểm ở học sinh như sau: Học sinh vẽ biểu cảm còn nhìn vào giấy, vẽ ký hoạ dáng nhân vật chưa đa dạng, tạo hình từ vật tìm được còn lúng túng, xây dựng mô hình và sáng tạo các câu chuyện còn nghèo nàn chưa hấp dẫn. Kỹ năng sắp xếp bố cục, vẽ hình, vẽ màu vào tranh còn yếu. Từ những lý do nêu trên tôi mạnh dạn vận dụng một số biện pháp dùng “Con rối” trong dạy học nhằm phát huy tối đa hiệu quả các phương pháp trong 7 quy trình dạy học mỹ thuật của Đan Mạch. Giúp học sinh bộc lộ những kĩ năng của mĩ thuật, có khả năng cảm thụ vẻ đẹp của con người và thiên nhiên, … Đó là cơ sở hết sức cần thiết cho sự phát triển khả năng sáng tạo ở học sinh trong học tập. Bản thân tôi xin đề xuất: “Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp 5 Trường Tiểu học Nga Thái làm và sử dụng con rối đạt hiệu quả cao trong dạy học Mĩ thuật”. Từ đó có thể giải quyết phần nào những vấn đề còn vướng mắc và tồn đọng trong dạy học, trong cách sử dụng những kĩ năng sử dụng rối của học sinh lớp 5 nói riêng và học sinh tiểu học nói chung. 2. Mục đích nghiên cứu Việc nghiên cứu đề tài nhằm mục đích tìm ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn Mĩ thuật theo phương pháp Đan Mạch. Thông qua quy trình giáo dục mĩ thuật “ Làm và sử dụng con rối ” học sinh sẽ phát triển được khả năng: - Biết cách lập kế hoạch và tổ chức thực hiện những quy trình dạy học hiệu quả và tích cực tại những môi trường học tập được bố trí hợp lý và tạo cảm hứng học tập tích cực cho học sinh, bao gồm cả trong và ngoài lớp học. - Có thể tổ chức dạy học Mĩ thuật một cách linh hoạt và sáng tạo, phù hợp với đối tượng học sinh và thực tế văn hóa, cơ sở vật chất tại địa phương nói riêng và Việt Nam nói chung. - Thực hiện và hỗ trợ hoạt động mĩ thuật theo chủ đề và có sự tích hợp dựa trên các nội dung của chương trình hiện hành. - Biết cách tổ chức và đánh giá liên tục quá trình học mĩ thuật để phát triển các năng lực học tập, khả năng sáng tạo và kĩ năng sống cho mỗi học sinh. - Phối hợp và chia sẻ kinh nghiệm với các đồng nghiệp khi xây dựng kế hoạch giảng dạy và thực hiện bằng cách kết hợp nhuần nhuyễn các quy trình, cũng như kết hợp các yếu tố liên quan từ việc tích hợp với các môn học khác. - Chia sẻ và giúp cha mẹ học sinh, cộng đồng xã hội nhận thấy được tầm quan trọng của mĩ thuật và hoạt động giáo dục mĩ thuật trong nhà trường, trong cuộc sống hiện tại và tương lai. 3. Đối tượng nghiên cứu 4 Việc lựa chọn kiến thức, nội dung chủ đề trong chương trình “Em học Mĩ thuật lớp 5” để xây dựng các kĩ năng mới mẻ, lý thú nhưng không xa lạ mà gần gũi với tâm sinh lý và trình độ nhận thức của học sinh lớp 5 trường Tiểu học Nga Thái, Nga Sơn, Thanh Hóa chính là đối tượng nghiên cứu của đề tài mà tôi áp dụng. 4. Phương pháp nghiên cứu: Trong quá trình nghiên cứu và thực nghiệm, tôi đã áp dụng một số biện pháp sau : + Phương pháp nghiên cứu lí luận: Đọc, phân tích tổng hợp các tài liệu có liên quan đến phương pháp dạy học Mỹ thuật cho học sinh tiểu học; đọc nghiên cứu sách và tài liệu tham khảo.. + Phương pháp khảo sát thực tiễn: Khảo sát thực trạng để nắm được chất lượng dạy và học môn Mỹ thuật đối với học sinh lớp 5 ở trường TH Nga Thái. + Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động học tập của học sinh trên lớp. + Phương pháp thực nghiệm, đàm thoại, đối chiếu so sánh: Kiểm nghiệm tính khoa học, tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất: Tiến hành dạy thử nghiệm rồi kiểm tra đánh giá chất lượng. Sau khi nhận thấy có kết quả. Tiến hành tổ chức chuyên đề để mở rộng cho các đồng nghiệp, lấy ý kiến tập thể đúc rút đánh giá, sau đó cho tiến hành dạy thực nghiệm ở một số lớp, tiến hành khảo sát chất lượng, so sánh kết quả thu được sau khi đã được thực nghiệm và trước khi chưa được thực nghiệm. II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm. Như chúng ta đã biết, trong văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII (Ngày 26/ 1 / 2016 ) định hướng đổi mới căn bản, toàn diện về giáo dục, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực đã nêu rõ “Phương pháp dạy học và học mới không chỉ làm cho người học phát triển tư duy độc lập, sáng tạo mà còn giúp người thầy thêm tiến bộ, trưởng thành… Giáo dục cần phải tập trung phát triển mạnh năng lực và phẩm chất người học, đảm bảo hài hòa đức, trí, thể, mĩ, thực hiện tốt phương châm mới: Dạy người, dạy chữ, dạy nghề( trước đây là dạy chữ, dạy người, dạy nghề). Vì vậy việc đổi mới phương pháp dạy học và tập chung rèn kĩ năng, bồ dưỡng năng lực, phẩm chất người học là nhiệm vụ cần được chú trọng trong giáo dục đào tạo. Năm học 2014-2015 Bộ giáo dục và đào tạo, nhà trường đã chỉ đạo triển khai phương pháp dạy học Mĩ thuật mới, vận dụng những quy trình dạy- học mĩ thuật của dự án SAEPS (Đan Mạch) ở tất cả các trường tiểu học trên toàn quốc, trong đó có trường tiểu học Nga Thái, Nga Sơn, Thanh Hóa. 5 Môn Mĩ thuật ở trường Tiểu học có nhiệm vụ hình thành năng lực hoạt động cho học sinh. Cung cấp cho học sinh một số kiến thức Mĩ thuật phổ thông, giúp các em hiểu biết về cái đẹp và hoàn thành các bài tập của chương trình, đồng thời tạo điều kiện cho học sinh học tốt các môn học khác, góp phần xây dựng môi trường thẩm mĩ cho xã hội. Rèn luyện cho học sinh cách quan sát, kỹ năng tìm tòi, sáng tạo để góp phần hình thành phẩm chất người lao động mới. Giúp học sinh nhận thức được vẻ đẹp của Mĩ thuật dân tộc và có ý thức giữ gìn, bảo tồn nền Mĩ thuật. Giúp học sinh phát huy năng khiếu sẵn có của tuổi thơ, đồng thời hướng dẫn một số phương pháp để các em quan sát tập vẽ tranh và xem tranh… Từ đó tạo cho các em niềm say mê, hứng thú tìm cái hay, cái đẹp trong nghệ thuật, tiến tới hình thành thị hiếu thẩm mĩ tốt trong học tập, lao động và vui chơi hàng ngày. Môn Mĩ thuật luôn có sức hấp dẫn kì lạ đối với các em ở mọi lứa tuổi. Các em có thể vẽ hoặc tạo ra các sản phẩm mỹ thuật từ các vật liệu tìm được. Những sản phẩm mĩ thuật, hình vẽ đầy sáng tạo của các em làm chúng ta ngạc nhiên, tuy nhiên, không phải em nào cũng thực hiện được để mơ ước trở thành hoạ sĩ. Trong quá trình dạy môn Mĩ thuật ở trường tiểu học, tôi thấy có rất nhiều học sinh không thực hiện theo các quy trình đã được học. Chúng ta đều biết, mĩ thuật là một ngành nghệ thuật, không phải là khoa học, nhưng nếu muốn phát triển được năng khiếu thì cần phải ứng dụng các kiến thức khoa học, phải có quá trình rèn luyện, vì nghệ thuật chính là sự sáng tạo của con người thông qua cảm xúc nghệ thuật, sự quan sát tinh tế, khiếu thẩm mỹ và đôi bàn tay khéo léo. Có 7 quy trình Dạy - Học mĩ thuật theo phương pháp mới của SAEPS 1.1. Vậy quy trình là gì? Là trình tự ( thứ tự, cách thức ) thực hiện một hoạt động đã được quy định, mang tính chất bắt buộc, đáp ứng những mục tiêu cụ thể của hoạt động quản trị. 1.2. Quy trình Tạo hình con rối và nghệ thuật biểu diễn là gì? Là lựa chọn hình thức biểu diễn và thể hiện, phát triển các câu chuyện. Tạo hình các con rối và tạo ra một buổi trình diễn ấn tượng, học sinh được phát triển không ngừng khả năng quan sát, trí tưởng tượng, trí nhớ, cách thức thể hiện… - Những quy trình Dạy - Học mĩ thuật theo phương pháp mới của SAEPS đều hướng tới mục tiêu: + Lấy học sinh làm trung tâm. + Kích thích sự tương tác, tư duy sáng tạo và phát triển nhận thức giúp học sinh có được các khả năng. + Biểu đạt và giao tiếp thông qua hình ảnh. + Khám phá và hiểu được văn hóa thông qua nghệ thuật thị giác. + Hình thành các kỹ năng sống trong lĩnh vực Mĩ thuật. + Yêu thích cái đẹp và biết vận dụng vào cuộc sống sinh hoạt, học tập hàng ngày. 6 2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm. 2.1. Về phía nhà trường: Các trang thiết bị phục vụ cho việc giảng dạy theo phương pháp mới của Đan Mạch còn nhiều hạn chế. 2.2 Về phía giáo viên: Luôn sáng tạo và linh hoạt các hoạt động dạy học. Lựa chọn và bao quát được toàn bộ hoạt động trên lớp dựa trên những kiến thức nền tảng cũng như những gì phát sinh trong quá trình học tập với nhiều lựa chọn: Giáo viên lập được kế hoạch cho từng hoạt động; Điều khiển quá trình và tạo điều kiện cho học sinh phát triển nội dung bằng các câu hỏi mở và khuyến khích các em chia sẻ những kinh nghiệm sẵn có của mình.Tạo ra nền tảng cần thiết để giúp các em kiến tạo được quy trình học tập của mình bằng cách liên hệ những điều đã biết với những điều sẽ học. Về phía đồng nghiệp đa số có chuyên môn Mĩ thuật nhưng thực tế không chuyên sâu nên việc học tập để nâng cao nghiệp vụ tay nghề nhiều hạn chế. Đặc biệt là phần hướng dẫn học sinh làm và sử dụng con rối. + Tài liệu để nghiên cứu không nhiều. 2.3. Về phía học sinh: Trình độ tiếp thu của các em không đồng đều. Học sinh còn nhút nhát thụ động, chưa tích cực trong việc chủ động phát huy tích tích cực trong học tập, sáng tạo còn hạn chế. + Các em chưa có thói quen quan sát, nhận xét hình dáng con người, con vật, cảnh thiên nhiên, Nhìn chung kết quả sản phẩm mĩ thuật còn sơ sài đơn giản. + Chưa có đủ dụng cụ đồ dùng học tập môn học ( màu vẽ, giấy vẽ…) + Môn Mĩ thuật là môn chưa được phụ huynh coi trọng quan tâm nên phụ huynh chưa chú trọng để đầu tư cho con em học hành. + Số học sinh có năng khiếu là rất ít. Kết quả khảo sát chất lượng như sau: Vào đầu năm học 2017- 2018, tôi khảo sát chất lượng 2 lớp. Lớp thực nghiệm là lớp 5A: 32 em và lớp đối chứng là lớp 5B: 31 em. Với cùng chủ đề Trường em và có kết quả kiểm nghiệm như sau: * Kết quả kiểm nghiệm : L ớp 5A (Lớp thực nghiệm) 5B (Lớp đối Sĩ số Hoàn thành tốt 32 SL 0 31 0 TL Đánh giá xếp loại Hoàn Chưa thành hoàn thành SL 20 TL 62,5% SL 12 TL 37,5% 20 64,5% 11 35.5% 7 chứng) Từ kết quả thực trạng trên cho thấy chất lượng học tập của học sinh hai lớp 5 nói riêng và học sinh trường tiểu học Nga Thái nói chung còn nhiều hạn chế, dẫn đến mỗi tiết học sử dụng con rối hiệu quả còn chưa cao, học sinh còn rụt rè, thiếu tích cực chủ động trong học tập và hoạt động nhóm. Vì vậy mà ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng của môn Mỹ thuật và các môn học khác trong nhà trường, như thể là chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới của nền giáo dục tiểu học ở Việt Nam hiện nay, vì vậy tôi áp dụng “Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp 5 Trường Tiểu học Nga Thái làm và sử dụng con rối đạt hiệu quả cao trong dạy học Mĩ thuật”. Với mong muốn giúp học sinh mạnh dạn, tự tin phát huy tính sáng tạo, năng khiếu của mình trong môn Mỹ thuật, giúp các em cảm nhận và sáng tạo ra những con rối biểu diễn đẹp theo cảm nhận riêng của mình. 3. Các giải pháp sử dụng để giải quyết vấn đề. Qua nghiên cứu, khảo sát, phân tích thực trạng, bản thân tôi đã đưa ra một số giải pháp sau: 3.1. Sử dụng một số phương pháp tổ chức dạy học giúp học sinh làm và sử dụng con rối. Giáo viên tích hợp các môn học hoạt động giáo dục để kích thích trí tưởng tượng ở trẻ em, từ đó học sinh thể hiện được tác phẩm nghệ thuật bằng nhiều chất liệu và các hình thức của nghệ thuật thị giác. Giáo viên có vai trò làm cầu nối giữa phương pháp, nhà trường với học sinh, tạo thành một hệ thống liền mạch, chặt chẽ, tác động qua lại với nhau giữa đầu vào và đầu ra của quá trình dạy học. Khi xây dựng kế hoạch dạy - học giáo viên cần phải chú ý tới : - Xác định được mục tiêu bài dạy: Là kiến thức kĩ năng cơ bản học sinh cần đạt được sau giờ học, có cân nhắc đến mục tiêu cá nhân phù hợp với năng lực, nhu cầu sở thích từng cá nhân. Vận dụng kinh nghiệm và sử dụng các phương tiện, các phương pháp tích hợp để dạy và học tốt theo quy trình dạy học mĩ thuật thử nghiệm, trong 5 quy trình sau: + Quy trình 1. Vẽ ký họa dáng (người/vật): Quy trình Vẽ cùng nhau và sáng tạo các câu chuyện. 8 + Quy trình 2. Hình ảnh các nhân vật được xé, cắt dán, tạo hình 3D để tạo một chủ đề có cốt truyện: Quy trình Xây dựng cốt truyện. + Quy trình 3. Các hình khối được tạo ra từ vật tìm được, dây thép, đất nặn, giấy bồi… + Quy trình 4. Các nhân vật được tạo hình từ các vật dụng tìm được và câu chuyện được phát triển theo chủ đề: Quy trình Điêu khắc - Nghệ thuật tạo hình không gian (Nghệ thuật sắp đặt/ hoạt cảnh/ biểu diễn và sắm vai) + Quy trình 5. Tạo hình các con rối và tạo ra một buổi trình diễn ấn tượng: Quy trình “Tạo hình con rối và nghệ thuật biểu diễn” Ở 5 quy trình này đều được xây dựng chung một cấu trúc: - Nghiên cứu kĩ nội dung bài học để xác định mục tiêu cụ thể. Trong bài học giáo viên cần hình thành ở học sinh những kĩ năng nào và mức độ đến đâu? - Thảo luận và làm quen với chủ đề tạo ra sản phẩm đa dạng với nhiều chất liệu. - Có thể có những thay đổi linh hoạt hoặc cân nhắc khác cho quy trình cụ thể ở thực tế. - Quy trình được chi tiết từ đầu tới cuối thông qua mô tả thực tế các bước khác nhau của một quy trình, trong đó kết hợp nhuần nhuyễn các quy trình nói trên để đảm bảo hiệu quả cao nhất trong việc giáo dục mĩ thuật. 9 * Hướng dẫn học sinh làm con rối: Giúp học sinh có kỹ năng tạo ra con rối + Xác định đối tượng học sinh: - Về năng lực - Kỹ năng thực hành. + Định hướng nhóm con rối: 2D - 3D - 4D - Chia học sinh thành các nhóm theo sở trường, sở thích. - Các nhóm lựa chọn câu chuyện đã học ở các môn học khác xác định nhân vật sẽ làm (câu chuyện độc thoại hoặc nhóm...) - Yêu cầu học sinh làm con rối 2D - 3D - 4D theo năng lực và chất liệu của nhóm, cá nhân. + Hướng dẫn học sinh chuẩn bị giấy bìa cứng, giấy màu, sáp màu, vải vụn, vật tìm được … cắt thành các hình bộ phận chính của người và con vật. Dùng kim chỉ khâu đính các bộ phận lại thành các hình dáng người hoặc con vật khác nhau, to nhỏ nhiều cỡ, làm sao cho các bộ phận có thể điều chỉnh cử động được. Tạo hình 2D - 3D - 4D + Yêu cầu mỗi nhóm làm từ 4 đến 5 con rối người hoặc con vật. - Tạo con rối từ các vật liệu tìm được có dạng hình khối sẵn cần có sự giúp đỡ của giáo viên. Cắt ghép làm sao cho các khớp cử động có độ chuyển động là được. - Tạo nhóm con rối như hình minh hoạ bên dưới. - Con rối biểu diễn nhóm - Con rối biểu diễn cá nhân. Sau khi các nhóm làm được các con rối theo yêu cầu, tôi tổ chức thi các con rối của các nhóm. Đánh giá kết quả, hướng dẫn bổ sung cách làm cho các nhóm. 3.2. Sử dụng mô hình con rối, thực hiện nâng cao hiệu quả tiết dạy Để hình thành và phát triển những kĩ năng cho học sinh, tôi sử dụng một số giải pháp dạy học như: - Dùng con rối phù hợp năng lực độ tuổi như khối lớp 1, lớp 2, lớp 3 và độ tuổi lớp 4, lớp 5, nhóm, cá nhân, và câu chuyện đã thuộc. - Dùng các con rối đa dạng phong phú với nhiều hình thức thể hiện. - Sử dụng sản phẩm con rối 2D - 3D - 4D trong quy trình sắp đặt, biểu diễn, đóng vai, hoạt cảnh, tạo dáng nhân vật trong tranh vẽ, xây dựng cốt truyện... Tôi giới thiệu những sản phẩm con rối: 10 11 - Xây dựng câu chuyện đã học trong các môn học khác. 12 - Các câu chuyện cổ tích quen thuộc. - Thực hiện nghệ thuật sắp đặt theo không gian cổ tích, không gian theo đề tài. Hướng dẫn cho học sinh thực hiện những kỹ năng sau : - Tưởng tượng (nhớ lại những hình ảnh đã thấy - đã nghe) - Xác định nhân vật. - Sắp đặt hình. - Chỉnh hình. - Xây dựng lời dẫn chuyện. 3.3. Sử dụng các con rối vào tạo dáng hình ảnh trong một số bài vẽ tranh. Ví dụ1 : Nhân vật của em Sử dụng con rối (nhân vật học sinh đã định hướng theo nội dung đã chọn) 2D sắp xếp lên giấy A4- A3. Sao cho bố cục hợp lý, thuận mắt, phù hợp với đề tài bài học. Dùng chì vẽ lại hình con rối lên giấy tạo ra hình ảnh chính của bức tranh, sáng tạo hình ảnh phụ phù hợp với nội dung tranh. - Sắp xếp con rối theo nhiều nội dung đề tài khác nhau, điều khiển các con rối ở nhiều dáng như: Đứng, ngồi, chạy, nhảy.... Giải pháp này giúp học sinh có kỹ năng về bố cục tranh. - Sắp xếp hình con rối thành câu chuyện hoặc sử dụng con rối sắp xếp lên giấy rồi vẽ in hình thành tranh đề tài sao cho cân đối, thuận mắt. Học sinh có kỹ năng bố cục hình vẽ tranh đề tài … - Kỹ năng vẽ hình, trên cơ sở quan sát thực tế học sinh nắm được đặc điểm hình dáng của con người, con vật, cảnh thiên nhiên, học sinh sắp xếp bố cục hình vẽ trên giấy và biết phác hình từ khái quát, tổng thể đến chi tiết. Học sinh 13 biết cách phác hình đạt được hiệu quả như mình mong muốn, không phải tẩy xoá nhiều. Bài vẽ có hình dáng phong phú. - Giúp cho học sinh biết, so sánh, phân tích, tổng hợp, khái quát để học sinh sắp xếp hình ảnh và cảm thụ được vẻ đẹp của hình. Góp phần hình thành thị hiếu thẩm mĩ và thói quen quan sát nhận ra vẻ đẹp mọi vật xung quanh, biết trân trọng cái đẹp và thích tạo ra cái đẹp theo khả năng và sở thích của mình. - Kĩ năng sắp xếp bố cục hình cho những bài sau, kĩ năng này sẽ được củng cố từng bước qua nhiều bài luyện tập các kĩ năng trên được hình thành và phát triển. - Kỹ năng biểu diễn, trên cơ sở con rối học sinh biết cách biểu diễn các câu chuyện đã học. Căn cứ vào kết quả của học sinh thực hiện để điều chỉnh cho hợp lý về kỹ năng, tình cảm, cảm xúc. Qua giải pháp trên, mục đích là rèn luyện cho học sinh kỹ năng làm ra con rối, khả năng sáng tạo ra nhiều nội dung câu chuyện qua con rối, tư duy trừu tượng, sử dụng có hiệu quả trong các quy trình dạy học. Tạo điều kiện để học sinh học tập thuận lợi và hiệu quả hơn. Ví dụ2 : Trò chơi sân khấu - Sau khi học sinh thực hành tốt kỹ năng sắp xếp bố cục hình ảnh vào phần giấy và xây dựng được câu chuyện hấp dẫn tôi mới sử dụng trò chơi này. - Yêu cầu các nhóm dùng một số con rối để kể hoặc biểu diễn thành câu chuyện của nhóm mình. 14 - Tôi Chia lớp thành các nhóm. - Yêu cầu các nhóm có cùng các con rối như nhau nhưng kể các câu chuyện có nội dung khác nhau. + Thực hiện nhóm trước kể xong chuyển cho nhóm sau. + Tổ chức các nhóm nhận xét - Đánh giá về các câu chuyện như hay, hấp dẫn, có ăn khớp, phù hợp với các con rối không. Mục đích giúp học sinh có kiến thức phong phú về các câu chuyện giả tưởng, ôn lại các câu chuyện đã học ở môn học khác. Cách thực hiện: + Tôi yêu cầu học sinh giới thiệu con rối đồng thời gợi ý cho học sinh sáng tạo các câu chuyện và biểu diễn sân khấu. + Cùng một số con rối gợi ý học sinh sáng tạo thay đổi câu chuyện, nội dung câu chuyện và chi tiết để tạo ra nhiều đề tài khác nhau. - Tôi giải thích để học sinh hiểu các câu chuyện giả tưởng về loài vật. - Sau đó Tôi cho học sinh nhận xét kết quả của trò chơi và bổ sung cho học sinh. 15 Mục đích của trò chơi sân khấu trên là rèn luyện cho học sinh có thói quen quan sát, khả năng tư duy trừu tượng. Cùng một số con rối giống nhau nhưng ta có thể xây dựng thành nhiều nội dung và kỹ năng vẽ cảnh để học sinh lĩnh hội tri thức tốt và hiệu quả hơn khi vẽ tranh. Giúp học sinh hiểu được cùng một số con rối nhưng có thể xây dựng nhiều câu chuyện khác nhau. Giúp học sinh có kỹ năng trên cơ sở phông cảnh đã được xác định, học sinh biết cách để điều chỉnh hợp lý thể hiện được nhiều đề tài trong một không gian. Học sinh có thói quen quan sát môi trường sống xung quanh. Qua hai trò chơi trên. Dưới sự hướng dẫn của tôi và qua sử dụng con rối học sinh tự lĩnh hội được tri thức về: - Giáo dục thẩm mĩ, tạo điều kiện cho học sinh tiếp xúc, làm quen và thưởng thức vẻ đẹp sẵn có. - Học sinh phát triển năng khiếu Mĩ thuật cũng chính là một biểu hiện của sự phát triển nhân cách. Các bài học thực hành không còn sơ lược nữa mà có kết cấu, lập luận chặt chẽ, chính xác quá trình chuyển biến đó, để năng khiếu sơ khai phát triển thành năng khiếu hoàn thiện thì phải tổ chức dạy và học làm sao cho phù hợp với quy luật tâm lý của học sinh để duy trì và kích thích sự phát triển ở học sinh góp phần cho việc dạy và học môn Mĩ thuật ở Trường Tiểu học hiệu quả hơn. Giúp học sinh có kỹ năng tiếp cận mĩ thuật ở lớp trên. Cuối mỗi bài học qua đánh giá kết quả học tập của học sinh. Tôi nắm được mức độ, kĩ năng đã phát triển ở từng học sinh và có kế hoạch bồi dưỡng cho cả lớp và từng cá nhân học sinh. Để hình thành và phát triển những kĩ năng trên cho học sinh, tôi luôn gần gũi quan sát hỗ trợ học sinh. Tôi có thể sử dụng kết hợp nhiều Phương pháp dạy học trong bài học. Tôi tổ chức cho học sinh làm 16 việc theo nhóm nêu những hình ảnh quan sát hàng ngày theo nội dung bài học đưa vào kết qủa của các nhóm, tôi tự chọn nội dung nêu nhiều minh họa trực tiếp để học sinh nhận biết. Đồng thời tôi giới thiệu sản phẩm để minh họa (lưu ý trong khi thiết kế bài giảng tôi đã dự kiến những hình ảnh quen thuộc để làm Đồ dùng dạy học) Yêu cầu các nhóm thực hành. Tôi tiếp tục gợi ý bổ sung trên sản phẩm của học sinh. Qua đó học sinh hiểu được để điều chỉnh, chỉnh sửa. Sau phần hướng dẫn chung tôi đến từng nhóm để hướng dẫn cá nhân thực hiện. 4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường Qua nghiên cứu và kinh nghiệm giảng dạy tôi vận dụng các phương pháp, biện pháp, giải pháp và đến thời điểm tháng 3 năm 2018 học sinh đạt được những kết quả khả quan, từng bước nâng cao chất lượng dạy và học như sau: * Kết quả: Đánh giá xếp loại Hoàn thành tốt Hoàn thành Chưa hoàn thành Lớp Sĩ SL TL SL TL SL TL số 5A 32 13 40,62% 19 59,38% 0 0% 5B 31 7 22,6% 23 74,2 % 1 3,2% Qua quá trình nghiên cứu, vận dụng các phương pháp, biện pháp đã nêu trên tôi thấy rằng hiệu quả các tiết dạy cũng như chất lượng Dạy- Học môn Mĩ thuật được nâng cao và chứng tỏ các phương pháp trên là phù hợp. Sau thời gian thực nghiệm các em có nhiều tiến bộ, tôi luôn duy trì kết quả này. Qua việc thực hiện các giải pháp trên mà bản thân đã áp dung, qua việc chia sẻ với đồng nghiệp trong sinh hoạt chuyên môn, nhất là trong nội dung sáng kiến kinh nghiệm chú trong đổi mới phương pháp dạy học, tôi đã nhận được nhiều sự ủng hộ của đồng nghiệp cũng như Ban giám hiệu nhà trường, các bậc phụ huynh và lãnh đạo địa phương. Giải pháp mà tôi thực hiện còn có thể áp dụng linh hoạt đối với các môn học khác trong nhà trường như: HĐGD Đạo đức, HĐGD Âm nhạc… Năm học 2017 - 2018 với yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu CNH - HĐH Trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế. Bộ Giáo dục và Đào tạo được sự hỗ trợ của Chính phủ Đan Mạch, đã triển khai Dự án hỗ trợ giáo dục mĩ thuật tiểu học. Bản thân tôi được tiếp thu chuyên đề và tài liệu: Dạy học mỹ thuật dành cho giáo viên tiểu học. Với những quy trình Dạy - Học Mĩ thuật theo phương pháp mới: - Tôi luôn lập kế hoạch và tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục mĩ thuật mới dựa vào nội dung bài học theo các chủ đề trong chương trình hiện hành . - Luôn liên hệ giữa mĩ thuật với các môn học khác, có khả năng tích hợp trong thực tế giảng dạy. 17 - Luôn tổ chức đánh giá liên tục các quy trình mĩ thuật để phát triển các năng lực học tập, khả năng sáng tạo và kỹ năng sống ở mỗi học sinh. Một số sản phẩm của học sinh III. KẾT LUẬN 18 1.Kết luận. Qua thời gian nghiên cứu, thử nghiệm và áp dụng “Một số biện pháp hướng dẫn học sinh lớp 5 Trường Tiểu học Nga Thái làm và sử dụng con rối đạt hiệu quả cao trong dạy học Mĩ thuật” theo phương pháp Đan Mạch, bản thân đã rút ra một số kinh nghiệm như sau: - Chú trọng trong công tác chuẩn bị soạn giảng, chuẩn bị tốt đồ dùng dạy học phục vụ tiết dạy, hình thành kỹ năng sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học tích cực thích hợp với từng bài, từng quy trình, từng nội dung, tạo sự liên kết với các quy trình và phù hợp với đối tượng học sinh. - Tôi luôn lấy học sinh làm trung tâm trong quá trình thiết kế các quy trình mĩ thuật. Tôi có trách nhiệm tạo ra môi trường an toàn và tự tin, ở đó học sinh muốn tự mình tham gia vào quá trình học tập qua đó các em có được những hiểu biết và kỹ năng mới mà các em chưa có được. - Tôi luôn yêu thương học sinh, gần gũi với học sinh, luôn động viên, tuyên dương và khuyến khích các em học tập, sang tạo. - Tôi luôn tiếp thu những ý kiến đóng góp của chuyên môn ngành, Ban giám hiệu nhà trường và đồng nghiệp. - Tôi luôn phối hợp chặt chẽ với phụ huynh học sinh để tạo điều kiện tốt nhất cho các em trong học tập. 2. Kiến nghị. - Phòng GD&DDT nên tổ chức nhiều chuyên đề theo phương pháp Đan Mạch. - tăng cường cơ sở vật chất, đầu tư trang thiết bị cho bộ môn Mĩ thuật. Trên đây là một số biện pháp tôi đã áp dụng đối với học sinh khố 5 trường tiểu học Nga Thái, Nga Sơn Thanh Hóa. Rất mong được sự góp ý của đồng nghiệp để tôi hoàn thiện hơn nữa trong quá trình dạy. Tôi xin chân thành cảm ơn ! XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ Nga Thái, ngày 03 tháng 4 năm 2018 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác. Người viết: Phạm Văn Biên TÀI LIỆU THAM KHẢO 19 1. Tài liệu dạy học Mĩ thuật (Dành cho giáo viên Tiểu học). Nguyễn Thị Nhung (Chủ biên) Nguyễn Tuấn Cường - Hoàng Đức Dũng - Nguyễn Thị Đông Trần Thị Vân - Lê Thúy Quỳnh (NXB GD Việt Nam tháng 10 năm 2015) 2. Học Mĩ thuật – Dạy Mĩ thuật (SGK-SGV ) Nguyễn Thị Nhung (Chủ biên) Nguyễn Thị Hậu- Nguyễn Quỳnh Nga – Ong Thị Quý Nhâm Lê Thúy Quỳn Phạm Văn Thuận- Nguyễn Khắc Tú (NXB GD Việt Nam tháng 8 năm 2016) 3. Các tạp chí Giáo dục Tiểu học. DANH MỤC 20