Tài liệu Mô hình đánh giá kết học tập của sinh viên trong đào tạo theo tín chỉ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM NGUYỄN THÀNH NHÂN MÔ HÌNH ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN TRONG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI, 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM NGUYỄN THÀNH NHÂN MÔ HÌNH ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN TRONG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ Chuyên ngành: LÍ LUẬN VÀ LỊCH SỬ GIÁO DỤC Mã số: 62.14.01.02 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đặng Bá Lãm HÀ NỘI, 2014 i LỜI CAM ĐOAN Đề tài luận án Tiến sĩ “MÔ HÌNH ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN TRONG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ” là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Đặng Bá Lãm, nội dung đã được cán bộ hướng dẫn xem xét, góp ý và thông qua. Tác giả luận án Nguyễn Thành Nhân ii LỜI CÁM ƠN Để có thể hoàn thành được luận án này tôi xin bày tỏ lòng tri ơn sâu sắc đến: - Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, Trung tâm Đào tạo- Bồi dưỡng, Trung tâm nghiên cứu Tâm lý học- Giáo dục học, Trung tâm Thông tin-Thư viện của Viện, các Thầy/Cô, cán bộ giảng dạy, nghiên cứu cùng các Anh/Chị nghiên cứu sinh khóa 2009 chuyên ngành Lý luận và Lịch sử Giáo dụcnhững người trực tiếp tổ chức đào tạo, trao truyền, chia sẻ những tri thức khoa học và kinh nghiệm quý báu cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. - Cám ơn cơ quan nơi tôi công tác- Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn- ĐHQG TP. HCM, Khoa Giáo dục cùng Gia đình, người thân đã tạo điều kiện thuận lợi, hỗ trợ vật chất, chia sẻ công việc cũng như động viên tinh thần giúp tôi có thêm động lực vượt qua khó khăn để có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập. - Đặc biệt, tôi muốn gửi lời biết ơn trân trọng đến PGS.TS. Đặng Bá Lãm- cán bộ hướng dẫn khoa học, người mà qua đó tôi đã học được từ Thầy tinh thần làm việc khoa học với trách nhiệm cao; tôi biết ơn Thầy với tư cách là người cố vấn khoa học sắc sảo đã giúp cho tôi có cơ hội được hình thành và thể hiện ý tưởng nghiên cứu cũng như giải quyết vấn đề độc lập nhưng nếu thiếu sự định hướng về mặt học thuật từ Thầy thì chắc rằng tôi khó có thể hoàn thành được các nhiệm vụ học tập cũng như hoàn tất đề tài nghiên cứu này. Xin chân thành cám ơn! Tác giả luận án Nguyễn Thành Nhân iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT ĐẦY ĐỦ CĐHT : Chủ đề học tập CLĐT : Chất lượng đào tạo DHĐH : Dạy học đại học ĐG : Đánh giá ĐLC : Độ lệch chuẩn ĐTB : Điểm trung bình ĐGKQHT : Đánh giá kết quả học tập GDĐH : Giáo dục đại học GV : Giảng viên HTTCDH : Hình thức tổ chức dạy học KQHT : Kết quả học tập KT : Kiểm tra MH : Môn học NLNT : Năng lực nhận thức NVHT : Nhiệm vụ học tập PCTD : Phẩm chất tư duy PTNL : Phát triển năng lực QTDHĐH : Quá trình dạy học đại học QTHT : Quá trình học tập SPHT : Sản phẩm học tập SV : Sinh viên KÝ HIỆU AA (Authentic Assessment) : Đánh giá xác thực TA (Traditionnal Assessment) : Đánh giá truyền thống iv DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ BẢNG Trang Bảng 1.1: Một số đặc điểm, yêu cầu của đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực sinh viên ................................................................ 58 Bảng 2.1: Nội dung và tiêu chí đánh giá kết quả khảo sát .............................. 66 Bảng 2.2: Một số thông tin cơ bản về các trường được khảo sát.................... 70 Bảng 2.3: Thống kê mô tả khách thể giảng viên ............................................. 71 Bảng 2.4: Thống kê mô tả khách thể SV ........................................................ 72 Bảng 2.5: Thống kê mô tả đánh giá của SV và GV về mức độ thể hiện sự tập trung của các nội dung ĐGKQHT môn học trong đào tạo theo tín chỉ .......... 76 Bảng 2.6: Ý kiến phản hồi của GV và SV (%) về thực trạng sử dụng các công cụ ĐGKQHT ................................................................................................... 80 Bảng 2.7: Thống kê mô tả đánh giá của giảng viên về các văn bản quy định có liên quan đến hoạt động đánh giá kết quả học tập của sinh viên .................... 82 Bảng 2.8 Thống kê mô tả ý kiến của GV và SV về thực trạng thông tin đánh giá kết quả học tập của sinh viên qua môn học............................................... 85 Bảng 2.9: Thống kê mô tả nhận định của sinh viên và giảng viên về tác dụng thực tế của đánh giá kết quả học tập qua môn học ......................................... 86 Bảng 2.10: Vấn đề GV quan tâm trong công tác giảng dạy ở đại học........... 91 Bảng 2.11: Thống kê mô tả hoạt động có ý nghĩa đối với sinh viên trong môi trường giáo dục đại học ................................................................................... 91 Bảng 3.1. Bộ tiêu chí đánh giá kết quả thực nghiệm .................................... 131 Bảng 3.2: Thống kê mô tả sinh viên tham gia môn học thực nghiệm .......... 134 Bảng 3.3: Thống kê mô tả phản hồi của sinh viên về mục tiêu đánh giá kết quả học tập qua môn học thực nghiệm ......................................................... 135 v Bảng 3.4: Thống kê mô tả phản hồi của sinh viên về nội dung đánh giá kết quả học tập qua môn học thực nghiệm ......................................................... 136 Bảng 3.5: Thống kê mô tả phản hồi của sinh viên về phương thức đánh giá kết quả học tập qua môn học thực nghiệm.................................................... 138 Bảng 3.6: Tự đánh giá của sinh viên về sự cần thiết thực hiện các nhiệm vụ học tập qua môn học thực nghiệm ................................................................ 139 Bảng 3.7: Thống kê mô tả phản hồi của sinh viên về quy trình đánh giá kết quả học tập qua môn học thực nghiệm ......................................................... 140 Bảng 3.8: Thống kê mô tả phản hồi của sinh viên về việc tổ chức dạy học và đánh giá kết quả học tập môn học thực nghiệm ............................................ 141 BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Đánh giá của giảng viên về các vấn đề có liên quan đến thực trạng đánh giá kết quả học tập môn học trong đào tạo theo tín chỉ ................ 74 Biểu đồ 2.2: Phản hồi của sinh viên về các vấn đề có liên quan đến thực trạng đánh giá kết quả học tập qua môn học ............................................................ 74 Biểu đồ 3.1: Phản hồi của sinh viên về việc áp dụng phương thức tổ chức dạy học và ĐGKQHT môn học dưới dạng các NVHT ........................................ 144 SƠ ĐỒ Hình 1.1: Mối liên hệ giữa các loại năng lực và mức độ phát triển của chúng53 Hình 3.1. Minh họa hướng tiếp cận tích hợp trong mô hình ĐGKQHT của SV qua MH ............................................................................................................ 98 Hình 3.2: Cấu trúc mô hình ĐGKQHT của SV trong đào tạo theo tín chỉ ... 101 Hình 3.3: Mối liên hệ giữa các thành tố phản ánh cấu trúc hoạt động của mô hình ĐGKQHT môn học của SV trong đào tạo theo tín chỉ ......................... 109 Hình 3.4: Quy trình ĐGKQHT tích hợp vào dạy học trong đào tạo theo tín chỉ .................................................................................................................. 117 Hình 3.5: Các yếu tố phản ánh cơ chế vận hành của mô hình ...................... 125 MỤC LỤC Trang Lời cam đoan Lời cám ơn i ii Danh mục các chữ viết tắt và ký hiệu iii Danh mục bảng, biểu đồ và sơ đồ iv MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................. 3 3. Khách thể, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ............................................ 3 4. Giả thuyết khoa học.................................................................................... 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................. 4 6. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................ 5 7. Hƣớng tiếp cận và luận điểm bảo vệ của luận án....................................... 8 8. Đóng góp mới của đề tài .......................................................................... 10 9. Cấu trúc của luận án ................................................................................. 10 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ MÔ HÌNH ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN TRONG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ ...... 11 1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề ...................................................... 11 1.1.1. Những nghiên cứu lý luận và thực tiễn về đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học ............................................................................. 11 1.1.2. Những nghiên cứu lý luận và thực tiễn về đánh giá kết quả học tập trong đào tạo theo tín chỉ ......................................................................... 12 1.1.3. Những nghiên cứu lý luận và thực tiễn về mô hình đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học ................................................................ 13 1.2. Những vấn đề lý luận cơ bản về đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học ............................................................................................................. 17 1.2.1. Các khái niệm then chốt ................................................................. 17 1.2.2. Vai trò của đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học ....... 24 1.2.3. Nguyên tắc đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học ....... 26 1.2.4. Phương thức đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học .... 31 1.2.5. Quy trình đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học .......... 36 1.2.6. Nhận định chung về các bước phát triển của lý luận đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học ......................................................... 37 1.3. Đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong đào tạo theo tín chỉ .......... 38 1.3.1. Khái quát quan niệm về tín chỉ, hệ thống tín chỉ, học chế tín chỉ và đào tạo theo tín chỉ ................................................................................... 38 1.3.2. Đánh giá kết quả học tập của SV trong đào tạo theo tín chỉ ......... 42 1.4. Mô hình ĐGKQHT của sinh viên trong đào tạo theo tín chỉ ................... 45 1.4.1. Quan niệm về mô hình .................................................................... 45 1.4.2. Mô hình đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong đào tạo theo tín chỉ ........................................................................................................ 49 Kết luận chƣơng 1 ........................................................................................... 64 CHƯƠNG 2. THỰC TIỄN ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN HỌC CỦA SINH VIÊN TRONG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ HIỆN NAY ................................................................................................................ 66 2.1. Mục đích, nội dung, phƣơng pháp và đối tƣợng khảo sát ........................ 66 2.1.1. Mục đích khảo sát .......................................................................... 66 2.1.2. Nội dung và tiêu chí đánh giá kết quả khảo sát ............................. 66 2.1.3. Phương pháp khảo sát .................................................................... 68 2.1.4. Đối tượng khảo sát ......................................................................... 69 2.2. Kết quả khảo sát ....................................................................................... 73 2.2.1. Thực trạng đánh giá kết quả học tập của SV trong đào tạo theo tín chỉ qua nhận định của GV và SV. ............................................................ 73 2.2.2. Thực trạng đánh giá kết quả học tập theo định hướng PTNL SV trong đào tạo theo tín chỉ qua nội dung và công cụ ĐGKQHT ............... 75 2.2.3. Thực trạng về mức độ thể hiện các thành tố then chốt của mô hình ĐGKQHT của SV trong đào tạo theo tín chỉ ........................................... 81 2.3. Nhận xét chung về kết quả khảo sát ......................................................... 94 2.3.1. Ưu điểm .......................................................................................... 94 2.3.2. Hạn chế........................................................................................... 95 Kết luận chƣơng 2 ........................................................................................... 95 CHƯƠNG 3. ĐỀ XUẤT VÀ ĐÁNH GIÁ TÍNH KHẢ THI CỦA MÔ HÌNH ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SINH VIÊN TRONG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ............................................................................................. 97 3.1. Các hƣớng tiếp cận đề xuất mô hình ........................................................ 97 3.1.1. Tiếp cận hệ thống- cấu trúc ........................................................... 97 3.1.2. Tiếp cận mục tiêu-chức năng ......................................................... 97 3.1.3. Tiếp cận tích hợp ............................................................................ 98 3.2. Các khái niệm công cụ và bản chất của mô hình ..................................... 99 3.2.1. Các khái niệm công cụ ................................................................... 99 3.2.2. Bản chất của mô hình ................................................................... 100 3.3. Cấu trúc hoạt động, mối liên hệ giữa các thành tố và chức năng của mô hình ................................................................................................................ 101 3.3.1. Cấu trúc hoạt động của mô hình .................................................. 101 3.3.2. Mối liên hệ giữa các thành tố trong mô hình ............................... 109 3.3.3. Chức năng của mô hình ............................................................... 109 3.4. Đặc điểm của mô hình............................................................................ 111 3.4.1. Đặc điểm về nguyên tắc đánh giá ................................................ 111 3.4.2. Đặc điểm về nội dung đánh giá.................................................... 114 3.4.3. Đặc điểm về phương thức đánh giá ............................................. 115 3.4.4. Đặc điểm về quy trình đánh giá ................................................... 115 3.5. Giải pháp vận hành mô hình .................................................................. 118 3.5.1. Đổi mới xây dựng đề cương chi tiết môn học theo hướng tiếp cận năng lực .................................................................................................. 118 3.5.2. Tích hợp hoạt động giảng dạy, học tập và đánh giá kết quả học tập của sinh viên theo tiến trình sinh viên thực hiện các nhiệm vụ học tập 121 3.5.3. Sử dụng tiêu chí vừa làm căn cứ đánh giá mức độ sinh viên hoàn thành các nhiệm vụ học tập trong môn học vừa làm công cụ định hướng sự thể hiện năng lực của sinh viên ......................................................... 122 3.5.4. Kết hợp sử dụng linh hoạt mô hình đánh giá kết quả học tập theo truyền thống và theo định hướng phát triển năng lực sinh viên trong đào tạo theo tín chỉ ........................................................................................ 124 3.6. Điều kiện áp dụng mô hình .................................................................... 125 3.6.1. Thiết kế đề cương môn học đồng thời với mô hình đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực sinh viên ......................... 125 3.6.2. Tích hợp thiết kế đánh giá kết quả học tập và thiết kế quá trình dạy học đại học thông qua các nhiệm vụ học tập ......................................... 126 3.6.3. Các điều kiện khác ....................................................................... 126 3.7. Sơ bộ đánh giá tính khả thi của mô hình ................................................ 127 3.7.1. Đánh giá tính khả thi của mô hình qua môn học thực nghiệm .... 127 3.7.2. Đánh giá tính khả thi của mô hình qua ý kiến của chuyên gia .... 145 Kết luận chƣơng 3 ......................................................................................... 148 KẾT LUẬN- KHUYẾN NGHỊ .................................................................. 150 1. Kết luận ..................................................................................................... 150 2. Khuyến nghị .............................................................................................. 151 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ............................................................................... 153 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 154 TIẾNG VIỆT ................................................................................................. 154 TIẾNG ANH ................................................................................................. 163 WEBSITES ................................................................................................... 167 PHỤ LỤC 1: BẢN THĂM DÕ Ý KIẾN SINH VIÊN ................................. 170 PHỤ LỤC 2: PHIẾU KHẢO SÁT Ý KIẾN CHUYÊN GIA (Về thực trạng ĐGKQHT của SV trong đào tạo theo tín chỉ hiện nay) ................................ 173 PHỤ LỤC 3: PHIẾU HỎI SINH VIÊN ........................................................ 177 PHỤ LỤC 4: PHIẾU HỎI GIẢNG VIÊN .................................................... 194 PHỤ LỤC 5: PHIẾU KHẢO SÁT (Về môn học thực nghiệm) .................... 214 PHỤ LỤC 6: PHIẾU XIN Ý KIẾN CHUYÊN GIA (Về mô hình ĐGKQHT môn học theo định hướng PTNL SV .............................................................. 217 PHỤ LỤC 7: PHIẾU KHẢO SÁT (Phản hồi của SV về việc thực hiện nhiệm vụ học tập qua MH)....................................................................................... 219 PHỤ LỤC 8: SPSS- XỬ LÝ DỮ LIỆU TỪ PHIẾU HỎI SINH VIÊN VỀ THỰC TRẠNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN ..... 222 PHỤ LỤC 9: SPSS- XỬ LÝ DỮ LIỆU TỪ PHIẾU HỎI GIẢNG VIÊN VỀ THỰC TRẠNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN ..... 252 PHỤ LỤC 10: SPSS- XỬ LÝ DỮ LIỆU TỪ PHẢN HỒI CỦA SINH VIÊN VỀ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP QUA MÔN HỌC THỰC NGHIỆM269 PHỤ LỤC 11: SPSS- XỬ LÝ DỮ LIỆU TỪ PHẢN HỒI CỦA SINH VIÊN ĐỐI VỚI VIỆC THỰC HIỆN CÁC NHIỆM VỤ HỌC TẬP ...................... 281 PHỤ LỤC 12: MẪU ĐỀ CƢƠNG MÔN HỌC............................................ 289 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Trong xu thế đổi mới GDĐH Việt Nam hiện nay, vấn đề nổi lên hàng đầu là đổi mới để từng bước củng cố và nâng cao chất lượng đào tạo. “Đổi mới hiện đại hóa chương trình GDĐH…thực hiện tốt đào tạo theo chế độ tín chỉ trong hệ thống GDĐH và giáo dục nghề nghiệp” [3, tr. 5]. Trong đó, đổi mới về quản lý giáo dục nói chung, đổi mới về tư duy quản lý chất lượng GDĐH nói riêng được coi là khâu đột phá trong đổi mới phát triển GDĐH. Trong thời đại toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, xu hướng hợp tác và cạnh tranh về “chất lượng” và “dịch vụ” càng nổi rõ hơn bao giờ hết, GDĐH cũng nằm trong quỹ đạo ấy. Do đó, lúc này người ta quan tâm nhiều hơn đến chất lượng và làm thế nào có thể đảm bảo chất lượng trong GDĐH. Để thực hiện được điều này, trước hết cần thực hiện hoạt động ĐG để có được những chỉ số phản ánh hiện trạng về chất lượng đào tạo. 1.2. Có thể nói, SV vừa là đối tượng của quá trình đào tạo nhưng lại là chủ thể của hoạt động học tập ở đại học. Vì vậy, xét trong quá trình đào tạo, chất lượng đào tạo trước hết được phản ánh thông qua KQHT đạt được của người học trong quá trình học tập so với mức độ đáp ứng yêu cầu của mục tiêu chương trình đào tạo.Tuy nhiên, trong lý luận và thực tiễn ĐG KQHT của SV hiện nay đang tồn tại những mâu thuẫn chủ yếu sau: -Về mặt lý luận, ĐG KQHT của SV đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình đào tạo nói chung và trong việc đảm bảo, nâng cao chất lượng giảng dạy, học tập nói riêng nhưng trong xu hướng chuyển sang đào tạo theo tín chỉ hiện nay, những nghiên cứu lý luận về hoạt động ĐG KQHT của SV ở đại học có tác dụng chỉ đạo, định hướng khả thi trong thực tế GDĐH vẫn còn bỏ ngõ; chưa có những nghiên cứu về mô hình ĐGKQHT theo định hướng PTNL của SV trong đào tạo theo tín chỉ .v.v. 2 -Về mặt thực tiễn, một số trường đại học đã thực hiện đào tạo theo học chế tín chỉ. Theo yêu cầu của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đến hạn cuối năm học 2010-2011 các trường đại học, cao đẳng trong cả nước phải áp dụng đào tạo theo tín chỉ [5, tr. 3]. Trong lộ trình chuyển đổi ấy đã và đang vướng mắc nhiều khó khăn về đội ngũ cán bộ giảng dạy, cơ sở hạ tầng, nguồn học liệu, chương trình đào tạo, phương thức quản lý đào tạo…Trong đó, vấn đề KT, thi cử, ĐGKQHT trong giáo dục nói chung và trong GDĐH nói riêng được cho là còn nặng nề, tốn kém [3, tr. 2]. Nhiều chủ trương, phương án, đề xuất cải tiến, đổi mới KT, ĐG, thi cử, tuyển sinh bậc GDĐH được đưa ra trên bình diện vĩ mô lẫn vi mô nhưng khi triển khai thực hiện vẫn còn nhiều khó khăn, lúng túng. Thực tế hoạt động ĐGKQHT của SV hiện nay vẫn chưa thật sự làm thay đổi và thúc đẩy theo chiều hướng tích cực việc học tập của SV, việc giảng dạy của giảng viên và việc tổ chức, quản lý, đảm bảo chất lượng đào tạo ở đại học. Vì vậy mà một trong những nhiệm vụ, giải pháp cần quan tâm trong trong đổi mới giáo dục- đào tạo ở nước ta hiện nay là đổi mới căn bản hình thức thi, kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục- đào tạo. 1.3. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để thông qua quá trình dạy học đại học, hoạt động ĐGKQHT trở thành công cụ hữu ích thúc đẩy sự hình thành và PTNL của SV. Trong khi đó, những nghiên cứu khoa học về ĐGKQHT trong GDĐH trong nước nhằm làm sáng tỏ về lý luận và góp phần giải quyết những vấn đề của thực tiễn trong bối cảnh đổi mới đào tạo theo tín chỉ hiện nay còn mỏng, phân tán và thiếu tính định hướng tập trung. Một số vấn đề sau đây chưa được nghiên cứu thấu đáo như: -Nghiên cứu bản chất, triết lý, tác động của đào tạo theo tín chỉ đến các yếu tố trong QTDHĐH; - Nghiên cứu tiếp cận tối ưu về dạy- học và ĐGKQHT trong đào tạo theo tín chỉ; - Nghiên cứu mô hình ĐGKQHT của SV trong đào tạo theo tín chỉ vừa đáp ứng được nhu cầu phát triển năng lực người học và đảm bảo được thực chất kết quả đào tạo theo chuẩn đầu ra. 3 1.4. Rõ ràng, đào tạo đại học với nguồn nhân lực có chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu xã hội trong bối cảnh chuyển đổi sang học chế tín chỉ đã, đang và sẽ là xu hướng tất yếu trong lộ trình đổi mới căn bản và toàn diện GDĐH ở Việt Nam. Vì vậy, việc nghiên cứu những vấn đề lý luận sư phạm có tính chất định hướng tổng quát về mô hình ĐGKQHT của SV trong đào tạo theo tín chỉ qua đó nâng cao hiệu quả hoạt động đào tạo và ĐGKQHT của người học trong GDĐH là một trong những nội dung nghiên cứu có ý nghĩa cấp thiết. Cụ thể là: - Về mặt lý luận, kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ tổng hợp các vấn đề lý luận chung về ĐG trong GDĐH nói chung và nêu bật được một số điểm cần quan tâm về ĐGKQHT trong đào tạo theo tín chỉ; từ đó đưa ra những nội dung lý luận cơ bản, cốt lõi, khẳng định và nhấn mạnh vai trò, ý nghĩa quan trọng của việc xây dựng và áp dụng mô hình ĐGKQHT theo định hướng PTNL của SV;- Về mặt thực tiễn, kết quả nghiên cứu của đề tài đưa ra mô hình ĐGKQHT môn học theo định hướng PTNL SV có thể áp dụng trong thực tiễn đào tạo theo tín chỉ ở đại học hiện nay. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất mô hình ĐGKQHT môn học theo định hướng PTNL SV trong đào tạo theo tín chỉ. 3. Khách thể, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học trong đào tạo theo tín chỉ. 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu: Hoạt động ĐGKQHT môn học của SV trong đào tạo theo tín chỉ. 3.3. Phạm vi nghiên cứu - Về khách thể khảo sát: SV đại học hệ chính quy tập trung trong đào tạo theo tín chỉ. 4 - Về mẫu điều tra thực trạng:100 giảng viên đang giảng dạy và 500 SV đang học tập ở 06 trường đại học tổ chức đào tạo theo tín chỉ trong và ngoài Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh. - Về mẫu thực nghiệm (không đối chứng): tiến hành thực nghiệm qua một môn học trong chương trình đào tạo theo tín chỉ ở trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn thành phố Hồ Chí Minh. - Về thời gian và địa bàn nghiên cứu thực tiễn: Từ tháng 01 năm 2010 đến tháng 12 năm 2012 tại Thành phố Hồ Chí Minh. 4. Giả thuyết khoa học Thực trạng ĐGKQHT MH của SV trong đào tạo theo tín chỉ ở nước ta còn tồn tại một số hạn chế về mục tiêu và nội dung ĐG; vì thế, nếu áp dụng mô hình ĐGKQHT- trong đó hoạt động ĐG được tích hợp vào quá trình giảng dạy và học tập thông qua các NVHT cụ thể theo định hướng PTNL SV sẽ góp phần nâng cao hiệu quả ĐGKQHT của SV nói riêng, chất lượng đào tạo đại học nói chung. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận cơ bản về ĐGKQHT của SV trong đào tạo theo tín chỉ; - Nghiên cứu thực trạng ĐGKQHT của SV trong đào tạo theo tín chỉ ở một số trường đại học và phân tích nguyên nhân của thực trạng đó; - Nghiên cứu đề xuất mô hình ĐGKQHT môn học theo theo định hướng PTNL SV trong đào tạo theo tín chỉ; - Đánh giá tính khả thi của mô hình nêu trên thông qua xin ý kiến chuyên gia đồng thời với việc áp dụng mô hình này qua thực nghiệm trên môn học Đại cương Khoa học quản lý cho SV Khoa Giáo dục, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn- Đại học quốc gia thành phố Hồ Chí Minh. 5 6. Phƣơng pháp nghiên cứu Phương pháp chỉ đạo nghiên cứu vấn đề trong đề tài là tiếp cận hệ thốngđồng bộ và tiếp cận cấu trúc- chức năng trong quá trình nghiên cứu lý luận cũng như nghiên cứu thực tiễn. Trong đề tài này áp dụng các phương pháp nghiên cứu sau: 6.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu Nhóm phương pháp này được áp dụng nhằm xây dựng cơ sở lý luận của đề tài luận án, đặc biệt là xây dựng cơ sở lý luận của mô hình đánh giá kết quả học tập qua môn học theo định hướng phát triển năng lực SV trong đào tạo theo tín chỉ thông qua việc thu thập, phân tích, hệ thống hóa, tổng hợp tư liệu lý luận từ các công trình nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước; các văn bản quy định của ngành giáo dục; các tài liệu giáo khoa, bài báo, báo cáo khoa học, các tham luận trong các hội thảo khoa học…có liên quan đến vấn đề nghiên cứu của đề tài. Trong đó sử dụng chủ yếu các biện pháp, kỹ thuật như: - Lập thư mục nghiên cứu theo chủ đề; - Hồi cứu các văn bản hành chính, pháp quy có liên quan đến giáo dục đại học và đào tạo theo tín chỉ; Điển cứu các công trình khoa học, các bài báo khoa học trong và ngoài nước có liên quan đến vấn đề nghiên cứu của đề tài; - Phân tích nội dung và đối chiếu qua đó làm rõ sự tương đồng, khác biệt trong nội dung thể hiện qua các tài liệu nghiên cứu, đặc biệt là trên cơ sở phân tích đối chiếu ấy để tìm ra sự phát triển về mặt lý luận của đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học cũng như những vấn đề lý luận còn bỏ ngõ; ưu điểm và một số hạn chế trong các văn bản pháp quy về đào tạo và đánh giá kết quả học tập của sinh viên ở nước ta; và cuối cùng là, đề xuất mô hình đánh giá kết quả học tập qua môn học theo định hướng phát triển năng lực SV thích hợp trong đào tạo theo tín chỉ ở đại học hiện nay. 6 6.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp điều tra (bằng bảng hỏi): dùng phiếu khảo sát để thăm dò ý kiến của SV, cán bộ quản lý và giảng viên đại học về một số nội dung có liên quan đến vấn đề nghiên cứu của đề tài. Trong đó tập trung vào các vấn đề sau: - Khảo sát thực trạng đánh giá kết quả học tập của SV trong đào tạo theo tín chỉ thông qua ý kiến trả lời của giảng viên, cán bộ quản lý và sinh viên; - Khảo sát phản hồi của sinh viên qua môn học thực nghiệm về mô hình mô hình đánh giá kết quả học tập qua môn học theo định hướng phát triển năng lực SV. Phương pháp chuyên gia: Đây là một trong những phương pháp nghiên cứu bổ sung bằng cách ghi nhận ý kiến trao đổi, đóng góp của các nhà khoa học, cán bộ quản lý và cán bộ giảng dạy đại học có kinh nghiệm về một số khía cạnh có liên quan đến vấn đề nghiên cứu của đề tài nhằm bổ sung, hoàn chỉnh và củng cố thêm kết quả nghiên cứu của đề tài. Cụ thể là: - Xin ý kiến chuyên gia nhận định về thực trạng đánh giá kết quả học tập của SV trong đào tạo theo tín chỉ ở các trường đại học hiện nay; - Xin ý kiến chuyên gia về đề xuất những biện pháp đổi mới đánh giá kết quả học tập của SV trong đào tạo theo tín chỉ hiện nay; - Xin ý kiến chuyên gia nhận định về tính khoa học và tính khả thi của mô hình đánh giá kết quả học tập qua môn học theo định hướng phát triển năng lực SV trong đào tạo theo tín chỉ. Phương pháp quan sát thực tế và nghiên cứu sản phẩm: thông qua dự giờ lớp học, quan sát các hoạt động KT ĐGKQHT của SV; tìm hiểu một số mẫu về nội dung, hình thức KT ĐGKQHT đang áp dụng, đề cương MH, KQHT của SV … Kết quả tìm hiểu qua phương pháp này được dùng minh 7 họa để làm rõ hơn về thực trạng đánh giá kết quả học tập của SV trong đào tạo theo tín chỉ hiện nay. 6.3. Nhóm phƣơng pháp thực nghiệm (không đối chứng) Phương pháp này được dùng trong quá trình đánh giá tính khả thi của mô hình ĐGKQHT môn học theo định hướng PTNL SV trong đào tạo theo tín chỉ. Do những điều kiện khách quan và chủ quan mà phương pháp này được thực hiện theo quy trình sau: - Thực nghiệm thăm dò qua môn học Lý luận giáo dục trên khách thể sinh viên năm 2 Khoa Giáo dục trong học kỳ 1 năm học 2010-2011tại trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn- Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. Mục đích chính của khảo nghiệm này là để xem xét sự tiếp nhận và phản ánh của SV, điều chỉnh về mặt nội dung mô hình đề xuất cũng như cách thức thực hiện trong quá trình khảo nghiệm. - Thực nghiệm chính thức (không đối chứng) qua môn học Đại cương Khoa học quản lý trên khách thể sinh viên năm 3 chuyên ngành Quản lý giáo dục, Khoa Giáo dục trong học kỳ 1 năm học 2011-2012 tại trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn- Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh nhằm đánh giá tính khả thi của mô hình đề xuất. 6.4. Nhóm phƣơng pháp thống kê trong giáo dục Phương pháp này được thực hiện qua các khâu chủ yếu: (1) Thu thập dữ liệu (bằng các phương pháp như quan sát, điều tra, phỏng vấn, nghiên cứu tài liệu…) (2) Phân loại và phân tích dữ liệu: - Đối với dữ liệu định lượng, dùng kỹ thuật phân tích thống kê: phương pháp này được sử dụng nhằm phân tích các dữ liệu định lượng (thu về từ các 8 phiếu khảo sát, điểm số học tập của SV, kết quả thực nghiệm sư phạm…) bằng phần mềm SPSS nhằm gia tăng độ tin cậy kết quả nghiên cứu của đề tài. - Đối với dữ liệu định tính, dùng kỹ thuật phân tích nội dung: Phương pháp này được sử dụng nhằm khai thác, xử lý nội dung thông tin định tính phục vụ yêu cầu nghiên cứu trên cơ sở tổng hợp thông tin qua trao đổi, phỏng vấn và quan sát thực tế. (3) Trình bày, phân tích, nhận định và ĐG kết quả thu được dựa trên nguồn dữ liệu đã xử lý. Ngoài ra, trong quá trình nghiên cứu đề tài có kết hợp sử dụng thêm phương pháp phỏng vấn phi chính thức với giảng viên và SV để tìm hiểu kỹ hơn một số vấn đề có liên quan đến kết quả khảo sát thực trạng và thực nghiệm. 7. Hƣớng tiếp cận và luận điểm bảo vệ của luận án 7.1. Hƣớng tiếp cận của đề tài Đề tài nghiên cứu dựa trên một số hướng tiếp cận sau: - Tiếp cận đồng bộ hệ thống-cấu trúc của quá trình dạy học đại học (QTDHĐH) cho thấy chúng bao gồm nhiều yếu tố có mối liên hệ chặt chẽ, tác động tương hỗ, cùng vận hành thông qua sự kết hợp giữa hoạt động giảng dạy và học tập nhằm thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ dạy học đại học. Trong đó, ĐGKQHT của SV vừa là một khâu cơ bản, vừa là một hoạt động được thực hiện thường xuyên liên tục trong QTDHĐH. Vì vậy, một mặt ĐGKQHT không thể tách rời khỏi QTDHĐH, chúng có tác dụng vừa xác nhận, vừa thúc đẩy, điều chỉnh toàn bộ quá trình và kết quả dạy học; mặt khác, ĐGKQHT cần trở thành một hoạt động được thực hiện dựa trên mô hình ĐG thích hợp trên cơ sở tham khảo loại mô hình lập kế hoạch và đánh giá chương trình trong giáo dục đại học (Logic Models) [117].