Tài liệu Luận văn tốt nghiệp đặc điểm lâm sàng, hình ảnh học và kết quả điều trị tắc ruột do bã thức ăn

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO BOÄ Y TEÁ ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC TP HOÀ CHÍ MINH LYÙ HÖÕU TUAÁN ÑAËC ÑIEÅM LAÂM SAØNG, HÌNH AÛNH HOÏC VAØ KEÁT QUAÛ ÑIEÀU TRÒ TAÉC RUOÄT DO BAÕ THÖÙC AÊN CHUYEÂN NGAØNH : NGOAÏI KHOA MAÕ SOÁ : NT 62 72 07 50 LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP BAÙC SÓ NOÄI TRUÙ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC PGS.TS NGUYEÃN VAÊN HAÛI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH – 2011 LÔØI CAM ÑOAN Toâi cam ñoan ñaây laø coâng trình nghieân cöùu cuûa rieâng toâi. Caùc soá lieäu, keát quaû neâu trong luaän vaên laø trung thöïc vaø chöa töøng ñöôïc ai coâng boá trong baát kyø coâng trình naøo khaùc. LYÙ HÖÕU TUAÁN MUÏC LUÏC LÔØI CAM ÑOAN MUÏC LUÏC DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT DANH MUÏC CAÙC BAÛNG DANH MUÏC CAÙC HÌNH DANH MUÏC CAÙC BIEÅU ÑOÀ DANH MUÏC CAÙC SÔ ÑOÀ ÑAËT VAÁN ÑEÀ ............................................................................................1 CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU.................................................... 3 1.1. KHAÙI NIEÄM VEÀ BEZOAR ................................................................... 3 1.2. SÖÏ HÌNH THAØNH BAÕ THÖÙC AÊN ....................................................... 5 1.3. CAÙC YEÁU TOÁ THUAÄN LÔÏI .............................................................. 8 1.4. SINH LYÙ BEÄNH CUÛA TAÉC RUOÄT DO BAÕ THÖÙC AÊN ..................... 9 1.5. VAÁN ÑEÀ CHAÅN ÑOAÙN TAÉC RUOÄT DO BAÕ THÖÙC AÊN ................ 12 1.5.1. Laâm saøng ........................................................................................ 13 1.5.2. Xeùt nghieäm ..................................................................................... 14 1.5.3. Hình aûnh hoïc .................................................................................. 14 1.5.4. Noäi soi tieâu hoùa .............................................................................. 23 1.6. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP ÑIEÀU TRÒ ....................................................... 25 1.6.1. Ñieàu trò noäi khoa ............................................................................ 25 1.6.2. Ñieàu trò can thieäp thuû thuaät ............................................................ 28 1.6.3. Ñieàu trò phaãu thuaät ......................................................................... 29 CHÖÔNG 2: ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU ...... 34 2.1. ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU .............................................................. 34 2.2. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU ........................................................ 35 CHÖÔNG 3: KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU ............................................... 45 3.1. ÑAËC ÑIEÅM DÒCH TEÃ.......................................................................... 45 3.1.1. Tuoåi ................................................................................................. 45 3.1.2. Giôùi ................................................................................................. 46 3.1.3. Taàn soá beänh .................................................................................... 47 3.2. ÑAËC ÑIEÅM LAÂM SAØNG .................................................................... 49 3.2.1. Trieäu chöùng cô naêng ...................................................................... 49 3.2.2. Trieäu chöùng thöïc theå ...................................................................... 50 3.2.3. Tieàn caên phaãu thuaät vaø beänh lyù lieân quan .................................... 51 3.3. KEÁT QUAÛ CAÄN LAÂM SAØNG ............................................................. 53 3.3.1. Keát quaû xeùt nghieäm ....................................................................... 53 3.3.2. Keát quaû hình aûnh hoïc ..................................................................... 54 3.4. KHAÛ NAÊNG CHAÅN ÑOAÙN TRÖÔÙC MOÅ ......................................... 57 3.5. KEÁT QUAÛ ÑIEÀU TRÒ PHAÃU THUAÄT ............................................... 58 3.5.1. Keát quaû phaãu thuaät......................................................................... 58 3.5.2. Sang thöông trong moå .................................................................... 62 CHÖÔNG 4: BAØN LUAÄN........................................................................ 64 4.1. ÑAËC ÑIEÅM DÒCH TEÃ.......................................................................... 64 4.1.1. Tuoåi vaø giôùi .................................................................................... 64 4.1.2. Taàn soá beänh .................................................................................... 65 4.2. ÑAËC ÑIEÅM LAÂM SAØNG .................................................................... 66 4.2.1. Trieäu chöùng cô naêng ...................................................................... 66 4.2.2. Trieäu chöùng thöïc theå ...................................................................... 67 4.2.3. Tieàn caên phaãu thuaät ....................................................................... 68 4.2.4. Yeáu toá thuaän lôïi khaùc .................................................................... 71 4.3. ÑAËC ÑIEÅM CAÄN LAÂM SAØNG ........................................................... 74 4.3.1. Keát quaû xeùt nghieäm maùu ............................................................... 74 4.3.2. Keát quaû chaån ñoaùn hình aûnh hoïc ................................................... 74 4.4. KHAÛ NAÊNG CHAÅN ÑOAÙN TRÖÔÙC MOÅ ......................................... 80 4.5. KEÁT QUAÛ ÑIEÀU TRÒ PHAÃU THUAÄT ............................................... 82 4.5.1. Keát quaû phaãu thuaät......................................................................... 82 4.5.2. Sang thöông trong moå .................................................................... 86 KEÁT LUAÄN KIEÁN NGHÒ TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC 1 PHUÏ LUÏC 2 PHUÏ LUÏC 3 DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT XQ: Phim chuïp X quang CT: Phim chuïp caét lôùp ñieän toaùn MRI: Phim chuïp coäng höôûng töø DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 3.1: Ñaëc ñieåm caùc trieäu chöùng cô naêng ................................................... 49 Baûng 3.2: Ñaëc ñieåm caùc trieäu chöùng thöïc theå................................................... 50 Baûng 3.3: Ñaëc ñieåm tieàn caên phaãu thuaät lieân quan taéc ruoät do baõ thöùc aên ..... 51 Baûng 3.4: Ñaëc ñieåm tieàn caên beänh lyù lieân quan taéc ruoät do baõ thöùc aên .......... 52 Baûng 3.5: Keát quaû xeùt nghieäm caän laâm saøng.................................................... 53 Baûng 3.6: Keát quaû hình aûnh hoïc ........................................................................ 54 Baûng 3.7: Keát quaû phaãu thuaät ............................................................................ 58 Baûng 3.8: Tæ leä tai bieán trong moå, bieán chöùng vaø töû vong sau moå ................... 61 Baûng 3.9: Ñaëc ñieåm sang thöông trong moå ....................................................... 62 Baûng 4.10: Ñaëc ñieåm veà tuoåi, giôùi tính trong caùc nghieân cöùu ......................... 64 Baûng 4.11: Ñaëc ñieåm veà tieàn caên phaãu thuaät daï daøy trong caùc nghieân cöùu ... 69 Baûng 4.12: Tieàn caên aên uoáng vaø tình traïng raêng cuûa beänh nhaân trong caùc nghieân cöùu .......................................................................................... 73 Baûng 4.13: Keát quaû CT scan trong caùc nghieân cöùu .......................................... 76 Baûng 4.14: Keát quaû CT scan trong nghieân cöùu cuûa Delabrousse ................... 77 Baûng 4.15: Tæ leä caùc phöông phaùp xöû lyù baõ thöùc aên ñöôïc löïa choïn................. 83 DANH MUÏC CAÙC HÌNH Hình 1.1: Trichobezoar .................................................................................... 4 Hình 1.2: Pharmacobezoar ............................................................................... 4 Hình 1.3: Phytobezoar ..................................................................................... 5 Hình 1.4: Hình aûnh baõ thöùc aên ôû daï daøy vaø ruoät non treân CT scan ............... 8 Hình 1.5: Hình aûnh taéc ruoät non treân sieâu aâm buïng .................................... 15 Hình 1.6: Hình aûnh taéc ruoät non do baõ thöùc aên treân sieâu aâm buïng .............. 16 Hình 1.7: Hình aûnh baõ thöùc aên trong ruoät non treân phim chuïp ruoät non ...... 17 Hình 1.8: Hình aûnh taéc ruoät do baõ thöùc aên treân CT scan ............................. 18 Hình 1.9: Hình aûnh quaû boùng ñaùnh goân cuûa baõ thöùc aên bò voâi hoùa ............ 18 Hình 1.10: Hình aûnh khoái baõ thöùc aên vaø hình aûnh maûnh vuïn troâi noåi ......... 19 Hình 1.11: Hình aûnh khoái baõ thöùc aên vaø hình aûnh maûnh vuïn troâi noåi ......... 20 Hình 1.12: Daáu hieäu phaân trong ruoät non .................................................... 21 Hình 1.13: Hình aûnh khoái baõ thöùc aên vaø hình aûnh maûnh vuïn troâi noåi ......... 22 Hình 1.14: Hình aûnh khoái baõ thöùc aên treân phim MRI ................................... 23 Hình 1.15: Hình aûnh khoái baõ thöùc aên qua noäi soi tieâu hoùa .......................... 24 Hình 1.16: Thuûy phaân cellulose vôùi cellulase 0,5% ..................................... 27 Hình 1.17: Laáy baõ thöùc aên baèng roï Dormia vaø dao ñoát ñieän ....................... 28 Hình 1.18: Kyõ thuaät “milking” ...................................................................... 31 Hình 1.19: Xeû ruoät non laáy baõ thöùc aên ......................................................... 32 Hình 3.20: Hình aûnh taéc ruoät do baõ thöùc aên treân CT scan ............................ 56 Hình 3.21: Hình aûnh baõ thöùc aên naèm ôû ranh giôùi ruoät daõn- xeïp .................. 57 Hình 3.22: Phöông phaùp xeû ruoät non laáy khoái baõ ......................................... 60 Hình 3.23: Ñaåy khoái baõ xuoáng manh traøng qua noäi soi ................................ 60 Hình 4.24: Hình aûnh phaân bieät giöõa daáu hieäu phaân trong ruoät non vaø khoái baõ thöùc aên........................................................................................................ 79 Hình 4.25: Daáu hieäu phaân trong ruoät non ..................................................... 80 DANH MUÏC CAÙC BIEÅU ÑOÀ Bieåu ñoà 3.1: Ñaëc ñieåm veà tuoåi....................................................................... 45 Bieåu ñoà 3.2: Ñaëc ñieåm veà giôùi ....................................................................... 46 Bieåu ñoà 3.3: Taàn soá beänh theo töøng naêm ...................................................... 47 Bieåu ñoà 3.4: Taàn soá beänh theo thôøi ñieåm trong naêm .................................... 48 Bieåu ñoà 4.5: Yeáu toá giuùp chaån ñoaùn beänh .................................................... 81 DANH MUÏC CAÙC SÔ ÑOÀ Sô ñoà 1.1: Ba giai ñoaïn thuûy phaân cellulose cuûa men cellulase .................... 6 Sô ñoà 1.2: Sô ñoà sinh lyù beänh taéc ruoät do bít ................................................ 11 1 ÑAËT VAÁN ÑEÀ Baõ thöùc aên (Phytobezoar) laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân hieám gaëp cuûa taéc ruoät. Tæ leä taéc ruoät do baõ thöùc aên so vôùi taéc ruoät noùi chung khoaûng 4% [9] . Theo Ghosheh [20], hoài cöùu 1061 tröôøng hôïp taéc ruoät thì chæ coù 0,8% nguyeân nhaân laø do baõ thöùc aên. Coøn theo taùc giaû Lo [29], tæ leä naøy thay ñoåi töø 0,3% ñeán 6%. Taïi Vieät Nam, Nguyeãn Ñöùc Ninh [4] toång keát 480 trường hợp tắc ruột cơ học, trong ñoù chæ coù 3 tröôøng hôïp do baõ thöùc aên (0,5%). Veà maët trieäu chöùng hoïc, taéc ruoät do baõ thöùc aên coù dieãn tieán khoâng khaùc bieät laém so vôùi nhöõng nguyeân nhaân khaùc gaây taéc ruoät theo cô cheá bít. Thaêm khaùm laâm saøng raát khoù ñeå chaån ñoaùn xaùc ñònh. Vì vaäy , chaån ñoaùn xaùc ñònh chuû yeáu döïa vaøo yeáu toá thuaän lôïi vaø hình aûnh hoïc ñieån hình treân CT scan. Nhieàu yeáu toá thuaän lôïi ñaõ ñöôïc ñeà caäp nhö : tieàn söû moå daï daøy, tieàn söû moå cuõ gaây seïo xô dính, BN giaø yeáu heä tieâu hoùa keùm chöùc naêng… Nhöõng yeáu toá naøy goùp phaàn raát lôùn ñeå höôùng ñeán chaån ñoaùn taéc ruoät do baõ thöùc aên. XQ buïng ñöùng khoâng chuaån bò thöôøng chæ coù giaù trò trong chaån ñoaùn hoäi chöùng taéc ruoät chöù hieám khi thaáy ñöôïc khoái baõ. Vôùi söï phaùt trieån cuûa y hoïc, nhieàu phöông phaùp chaån ñoaùn hình aûnh môùi ñöôïc aùp duïng vaøo chaån ñoaùn taéc ruoät, trong ñoù coù CT scan buïng. Nhieàu nghieân cöùu cho thaáy CT scan coù nhieàu öu theá trong vieäc chaån ñoaùn nguyeân nhaân taéc ruoät. Theo Boudiaf [10], CT scan coù ñoä nhaïy 81-96%, ñoä ñaëc hieäu 96%, coøn ñoä chính xaùc laø 95% trong chaån ñoaùn taéc ruoät non. Ñaëc bieät laø trong taéc ruoät do baõ thöùc aên, hình aûnh CT scan ñieån hình coù giaù trò chaån ñoaùn khaù cao. Treân CT scan coù theå nhaän ñònh ñöôïc soá löôïng, vò trí cuõng nhö hình daïng cuûa khoái baõ thöùc aên. 2 Taéc ruoät do baõ thöùc aên thöôøng coù tieân löôïng toát so vôùi nhöõng nguyeân nhaân khaùc cuûa taéc ruoät. Neáu chaån ñoaùn chính xaùc ñöôïc beänh naøy, phaãu thuaät vieân seõ coù moät keá hoaïch ñieàu trò vaø phoøng ngöøa taùi phaùt thích hôïp. Tuy vaäy, tæ leä chaån ñoaùn chính xaùc tröôùc moå taéc ruoät do baõ thöùc aên laïi raát thaáp, chæ töø 3% ñeán 18% [2],[3],[5],[29]. Lieäu ôû thôøi ñaïi maø phaãu thuaät ñieàu trò loeùt daï daøy taù traøng khoâng coøn phoå bieán nöõa, caùc yeáu toá thuaän lôïi cho taéc ruoät do baõ thöùc aên coù thay ñoåi gì khoâng? Khaû naêng chaån ñoaùn ñöôïc tröôùc moå ra sao vôùi caùc phöông tieän hình aûnh hieän ñaïi? Keát quaû ñieàu trò phaãu thuaät taéc ruoät do baõ thöùc aên nhö theá naøo trong thöïc teá? Ñoù laø nhöõng caâu hoûi thoâi thuùc chuùng toâi thöïc hieän nghieân cöùu naøy. MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU 1. Khaûo saùt caùc yeáu toá thuaän lôïi thöôøng gaëp trong nhöõng tröôøng hôïp taéc ruoät do baõ thöùc aên. 2. Xaùc ñònh tæ leä chaån ñoaùn tröôùc moå chính xaùc taéc ruoät do baõ thöùc aên döïa vaøo laâm saøng vaø caùc phöông tieän hình aûnh hoïc. 3. Ñaùnh giaù keát quaû phẫu thuật điều trị tắc ruột do baõ thức ăn. 3 CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU 1.1. KHAÙI NIEÄM VEÀ BEZOAR: Töø 1000 naêm tröôùc coâng nguyeân, Bezoar ñaõ ñöôïc phaùt hieän trong loøng oáng tieâu hoùa cuûa moät soá loaøi ñoäng vaät vaø con ngöôøi . Töø Bezoar coù nguoàn goác coå xöa töø ngoân ngöõ cuûa ngöôøi Ba Tö laø “paâdzahr”, töùc laø vaät chaát coù khaû naêng giaûi ñoäc. Ngöôøi xöa tin raèng bezoar coù theå giuùp giaûi caùc ñoäc toá trong loøng ruoät. Naêm 1575, Ambroise Pareù ñaõ chöùng minh raèng bezoar hoaøn toaøn khoâng coù taùc duïng naøy. Bezoar ñöôïc ñònh nghóa laø moät khoái vaät chaát khoâng tieâu hoùa ñöôïc naèm trong loøng oáng tieâu hoùa, thöôøng laø daï daøy. Bezoar ñöôïc chia laøm nhieàu loaïi: 1/ Phytobezoar: caáu taïo bôûi nhöõng chaát baõ, xô (cellulose) khoâng tieâu hoùa ñöôïc, coøn goïi laø baõ thöùc aên 2/ Trichobezoar : caáu taïo bôûi nhöõng sôïi toùc ñan laïi thaønh moä t khoái. Loaïi naøy gaëp ôû nhöõng BN coù thoùi quen hay aên toùc, thöôøng laø BN treû, coù hoäi chöùng Rapunzel. 3/ Lactobezoar : caáu taïo töø caùc thaønh phaàn cuûa söõa. Loaïi naøy ít gaëp, lieân quan ñeán vieäc taêng cöôøng dinh döôõng cho baø meï tröôùc vaø sau khi sinh baèng söõa [7] 4/ Pharmacobezoar (hay medication bezoar) : caáu taïo bôûi caùc thaønh phaàn cuûa thuoác, thöôøng gaëp trong tröôøng hôïp quaù lieàu ñoái vôùi caùc loaïi thuoác phoùng thích keùo daøi. 5/ Food bolus: bao goàm taäp hôïp nhöõng thöùc aên khoâng tieâu hoùa ñöôïc nhö haït traùi caây, keïo cao su… 4 Theo phaân loaïi naøy, baõ thöùc aên chæ ñaïi dieän cho nhoùm Phytobezoar, nhoùm coù xuaát ñoä cao nhaát. Hình 1.1: Trichobezoar (nguoàn: http://rad.usuhs.edu/medpix , http://radiology.rsna.org ) Hình 1.2: Pharmacobezoar (nguoàn : http://topicstock.pantip.com) 5 Hình 1.3: Phytobezoar [36] 1.2. SÖÏ HÌNH THAØNH BAÕ THÖÙC AÊN: Cellulose laø moät hôïp chaát ña phaân töû, coù caáu truùc hoùa hoïc (C6H10O5)n, trong ñoù caùc phaân töû β-D-Glucose lieân keát vôùi nhau baèng caùc lieân keát 1.4 Glucocid. Caùc lieân keát naøy khoâng beàn trong caùc phaûn öùng thuûy phaân. Do ñoù quaù trình phaân huûy cellulose baûn chaát chính laø phaûn öùng thuûy phaân, trong ñoù saûn phaåm taïo ra laø Glucose. Cellulose coù theå bò thuûy phaân bôûi HCl trong daï daøy, hoaëc bôûi men cellulase coù trong ñöôøng tieâu hoùa moät soá ñoäng vaät aên coû. 6 Sô ñoà 1.1: Ba giai ñoaïn thuûy phaân cellulose cuûa men cellulase ( nguoàn : wikipedia - http://en.wikipedia.org ) Cô cheá hình thaønh baõ thöùc aên ñöôïc nghieân cöùu khaù nhieàu. Baõ thöùc aên ñöôïc caáu thaønh chuû yeáu töø cellulose. Do ñoù baát cöù nguyeân nhaân naøo caûn trôû vieäc tieâu hoùa, phaân giaûi cellulose ñeàu coù theå taïo baõ thöùc aên. Moät trong nhöõng cô cheá ñöôïc nhaéc ñeán nhieàu nhaát chính laø söï giaûm toan cuûa dòch vò, gaây ra bôûi nhieàu nguyeân nhaân (VD: caét daï daøy, caét thaàn kinh X, duøng thuoác…). Noàng ñoä HCl trong dòch vò giaûm, khoâng ñuû ñeå ngaám vaø phaân huûy thöùc aên thöïc vaät. Haäu quaû laø caùc sôïi cellulose keát laïi thaønh khoái to daàn ra, taïo thaønh khoái baõ thöùc aên. 7 Beân caïnh ñoù, söï suy giaûm chöùc naêng tuïy ngoaïi tieát cuõng ñöôïc cho laø coù goùp phaàn vaøo söï taïo baõ thöùc aên. Ngoaøi ra coøn coù caùc nguyeân nhaân cô hoïc nhö söùc nhai keùm, lieät daï daøy. Baõ thöùc aên chuû yeáu ñöôïc hình thaønh trong daï daøy. Neáu khoái baõ naèm trong daï daøy, beänh nhaân seõ coù trieäu chöùng ñau thöôïng vò aâm æ gioáng trieäu chöùng ñau cuûa loeùt daï daøy. Ngoaøi ra, baõ thöùc aên trong daï daøy gaây toån thöông lôùp nhaày cuûa daï daøy, laâu ngaøy coù theå gaây loeùt vaø hoaïi töû thaønh daï daøy. Neáu khoái baõ naøy qua ñöôïc moân vò xuoáng ruoät non, noù coù theå gaây taéc ôû ñoaïn ruoät coù ñöôøng kính nhoû hôn kích thöôùc cuûa noù. Khi ñoù beänh nhaân coù bieåu hieän hoäi chöùng taéc ruoät non caáp tính. Trong moät soá tröôøng hôïp taéc khoâng hoaøn toaøn, beänh nhaân coù bieåu hieän hoäi chöùng baùn taéc ruoät, vôùi nhöõng côn ñau quaën taùi phaùt keùo daøi. Theo nghieân cöùu cuûa Robles [35], coù 117 khoái baõ thöùc aên ñöôïc tìm thaáy treân 99 beänh nhaân, trong soá ñoù coù 30 khoái ôû daï daøy. Soá coøn laïi ôû ruoät non gaây taéc ruoät caáp tính (78 beänh nhaân), baùn taéc (8 beänh nhaân), thuûng ruoät non (1 beänh nhaân). Coù theå toàn taïi nhieàu khoái baõ thöùc aên treân cuøng moät beänh nhaân. Theo Erzurumlu [18], trong 34 tröôøng hôïp taéc ruoät do baõ thöùc aên, coù 26 tröôøng hôïp (76,5%) coù 1 khoái baõ, 6 tröôøng hôïp (17,6%) coù 2 khoái, 1 tröôøng hôïp coù 3 vaø 1 tröôøng hôïp coù 4 khoái baõ thöùc aên. Moät soá nghieân cöùu khaùc cuõng cho thaáy coù khoaûng 11-31% coù töø 2 khoái baõ trôû leân [5],[38]. 8 Hình 1.4: Hình aûnh CT scan cho thaáy baõ thöùc aên ôû daï daøy vaø ruoät non(muõi teân lôùn) [37] 1.3. CAÙC YEÁU TOÁ THUAÄN LÔÏI CUÛA TAÉC RUOÄT DO BAÕ THÖÙC AÊN: Döïa vaøo caùc cô cheá treân, nhöõng yeáu toá thuaän lôïi cuûa taéc ruoät do baõ thöùc aên ñaõ ñöôïc ñeà caäp : 1.3.1. Sau phaãu thuaät daï daøy: - Caét daï daøy hoaëc caét TK X: 2 phaãu thuaät naøy laøm giaûm toan daï daøy, giaûm hieäu quaû co boùp cuûa daï daøy, daãn ñeán deã taïo thaønh baõ thöùc aên - PT môû roäng moân vò hoaëc noái vò traøng: 2 phaãu thuaät naøy laøm thöùc aên trong daï daøy xuoáng ruoät nhanh hôn, thay vì ñöôïc moân vò giöõ laïi moät thôøi gian. Do ñoù, nhöõng maûnh thöùc aên lôùn chöa ñöôïc nghieàn naùt vaø tieâu hoùa ñi nhanh xuoáng ruoät non. 1.3.2. Sau phaãu thuaät vuøng buïng: - Söï taïo thaønh daây dính hay maøng dính sau moå buïng gaây heïp loøng ruoät, ñöôïc cho laø nguyeân nhaân goùp phaàn taïo neân taéc ruoät do baõ thöùc aên. 9 1.3.3. Suy giaûm khaû naêng nhai : - Söï suy giaûm khaû naêng nghieàn thöùc aên ôû mieäng gaëp ôû nhöõng beänh nhaân giaø yeáu, ruïng raêng. Vì khoâng theå nghieàn naùt khoái thöùc aên baèng cô cheá cô hoïc neân söï phaân huûy cellulose cuõng giaûm. 1.3.4. Cheá ñoä aên: - Cheá ñoä aên nhieàu chaát xô (vd : rau maù, rau muoáng, cuû chuoái, maêng, cam…) laøm taêng nguy cô taéc ruoät do baõ thöùc aên. 1.3.5. Beänh lyù daï daøy: - Lieät daï daøy treân beänh nhaân tieåu ñöôøng, suy giaùp, loaïn döôõng cô… - Lieät daï daøy do thuoác (anticholinergic, adrenergic, caùc thuoác khaùng tieát…) Tuy vaäy, keát quaû cuûa caùc nghieân cöùu coù khaùc nhau moät soá ñieåm. Söï khaùc nhau naøy coù leõ do thôøi ñieåm nghieân cöùu khaùc nhau neân yeáu toá thuaän lôïi cuõng thay ñoåi theo thôøi gian. Beân caïnh ñoù laø vò trí ñòa lyù, taäp quaùn aên uoáng cuûa quaàn theå daân soá cuõng goùp phaàn laøm thay ñoåi caùc yeáu toá thuaän lôïi. Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng lyù do khieán chuùng toâi muoán thöïc hieän nghieân cöùu naøy. Chuùng toâi muoán khaûo saùt yeáu toá thuaän lôïi cuûa taéc ruoät do baõ thöùc aên treân daân soá Vieät Nam, ôû thôøi ñieåm hieän taïi. 1.4. SINH LYÙ BEÄNH CUÛA TAÉC RUOÄT DO BAÕ THÖÙC AÊN: Taéc ruoät do baõ thöùc aên ñöôïc ñònh nghóa laø taéc ruoät non do nguyeân nhaân laø baõ thöùc aên. Taéc ruoät do baõ thöùc aên ñöôïc Oschner neâu ra ñaàu tieân vaø naêm 1930 Seifert baùo caùo moät tröôøng hôïp. Naêm 1938, Oschner vaø Debakey thoáng keâ ñöôïc 303 tröôøng hôïp [15] taéc ruoät do baõ thöùc aên. Trong nöôùc,