Lêi nãi ®Çu
HiÖn nay nÒn kinh tÕ níc ta ®ang cã sù chuyÓn m×nh tõ nÒn kinh tÕ tËp trung
quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Qu¸ tr×nh
nµy ®· vµ ®ang cã sù ®Þnh híng s©u s¾c tíi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nãi chung,
cña doanh nghiÖp nãi riªng. Trong c¬ chÕ míi nµy, c¸c doanh nghiÖp ®Òu ®îc tù do
c¹nh tranh trong khu«n khæ ph¸p luËt.
Lµm thÕ nµo ®Ó ®Èy m¹nh b¸n hµng, t¨ng doanh thu lµ mét bµi to¸n ®ang ®îc
®Æt ra cho bÊt cø mét doanh nghiÖp nµo muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®îc trong thÕ
giíi c¹nh tranh ®Çy phøc t¹p nµy. B¸n hµng lµ mÊu chèt quan träng quyÕt ®Þnh t¨ng
trëng vµ søc c¹nh tranh cña bÊt cø doanh nghiÖp nµo. §èi víi doanh nghiÖp chØ
th«ng qua b¸n hµng, doanh nghiÖp míi thu håi ®îc vèn ®Ó bï ®¾p c¸c chi phÝ bá ra
vµ còng chØ cã th«ng qua kÕt qu¶ kinh doanh doanh nghiÖp míi x¸c ®Þnh ®¬cj hiÖu
qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, ®ång thêi ®Ò ra biÖn ph¸p tèi u nh»m ®Èy m¹nh
b¸n hµng, t¨ng doanh thu, kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh
nghiÖp. Do ®ã, ph¶n ¸nh mét c¸ch khoa häc, ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vµ kÞp thêi c¸c ho¹t
®éng b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh ®óng ®¾n kÕt qu¶ b¸n hµng chÝnh lµ mét trong nh÷ng
®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp nãi chung.
§Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã, c¸c kÕ to¸n nãi chung vµ c«ng t¸c h¹ch to¸n b¸n hµng
vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh nãi riªng cña doanh nghiÖp ph¶i liªn tôc ®îc hoµn
thiÖn vµ ®æi míi cho phï hîp víi tèc ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ.
NhËn biÕt tÇm quan träng cña c«ng t¸c h¹ch to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt
qu¶ b¸n hµng vµ qua thêi gian thùc tËp t¹i Nhµ m¸y quy chÕ Tõ S¬n, em ®· ®i s©u
t×m hiÓu vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ s¶n
xuÊt kinh doanh cña nhµ m¸y. §îc sù gióp ®ì tËn t×nh cña Th¹c sÜ Nghiªm ThÞ Thµ
vµ c¸c c« chó, anh chÞ Phßng tµi chÝnh kÕ to¸n em ®· quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi: "Tæ
chøc kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ë
Nhµ m¸y quy chÕ Tõ S¬n" lµm kho¸ luËn tèt nghiÖp.
Néi dung cña kho¸ luËn ®îc tr×nh bµy gåm 3 ch¬ng:
Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng
trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt.
Ch¬ng 2: T×nh h×nh thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶
b¸n hµng ë Nhµ m¸y quy chÕ Tõ S¬n.
Ch¬ng 3: Mét sè ý kiÕn nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c
®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ë Nhµ m¸y Quy ChÕ Tõ S¬n.
1
Sinh viªn
Lª ThÞ Hµ
2
Ch¬ng 1
Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng
trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt.
1.1. Vai trß cña b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng vµ nhiÖm vô cña
kÕ to¸n.
1.1.1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ b¸n hµng vµ kÕt qu¶ b¸n hµng.
ChuyÓn sang mét c¬ chÕ míi, tõ c¬ chÕ bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr êng cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ níc, c¸c mèi quan hÖ hµng hãa, tiÒn tÖ
ngµy cµng ®îc më réng vµ ph¸t triÓn. NhiÒu doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ kh¸c nhau cïng s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm hµng hãa, do vËy ®Ó
cã thÓ tån t¹i, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh h¹ch to¸n kinh doanh, t¨ng søc
c¹nh tranh vµ ho¹t ®éng b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt. NÕu nh tríc ®©y, doanh
nghiÖp chØ ph¶i lo s¶n xuÊt ®ñ kÕ ho¹ch ®Ó giao nép cho Nhµ n íc th× ngµy nay
kh«ng chØ cã s¶n xuÊt mµ b¸n hµng s¶n phÈm cßn trë thµnh mét nhiÖm vô
quan träng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña c¸c doanh
nghiÖp.
Ta thÊy b¸n hµng lµ kh©u cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, thùc hiÖn gi¸
trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña s¶n phÈm hµng hãa s¶n xuÊt ra. S¶n xuÊt lµ tiÒn ®Ò cña
b¸n hµng, ngîc l¹i b¸n hµng còng quyÕt ®Þnh ngîc trë l¹i ®èi víi s¶n xuÊt. Cã
s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm víi khèi lîng lín, chÊt lîng cao, gi¸ h¹ th× míi t¹o ®iÒu
kiÖn cho qu¸ tr×nh b¸n hµng ®îc dÔ dµng. Ngîc l¹i, s¶n phÈm cã b¸n hµng míi
t¹o ra gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña s¶n phÈm ®ã, t¹o ®iÒu kiÖn t¸i s¶n xuÊt. ChØ
cã th«ng qua b¸n hµng th× qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt míi diÔn ra mét c¸ch liªn tôc vµ
thùc hiÖn mét c¸ch thêng xuyªn. NÕu b¸n hµng gÆp khã kh¨n, doanh nghiÖp sÏ
bÞ ø däng vèn, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tÊt yÕu bÞ gi¸n ®o¹n. Nh vËy, lµm thÕ nµo ®Ó
b¸n hµng nhanh vµ ®¶m b¶o cã l·i lµ mét vÊn ®Ò lu«n ® îc ®Æt ra ®èi víi c¸c
doanh nghiÖp. Mét trong nh÷ng c«ng cô ®¾c lùc gióp doanh nghiÖp cã thÓ thùc
hiÖn tèt ®îc vÊn ®Ò ®ã lµ c«ng t¸c kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t
®éng s¶n xuÊt b¸n hµng.
1.1.2. Vai trß cña kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng:
BÊt kú mét doanh nghiÖp nµo còng vËy, khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh
®Òu híng tíi môc tiªu cuèi cïng lµ lîi nhuËn. ViÖc tæ chøc tèt c«ng t¸c kÕ to¸n
b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng cã vai trß rÊt lín ®èi víi viÖc t¨ng lîi
nhuËn cña doanh nghiÖp t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó s¶n xuÊt ph¸t triÓn, h¹n chÕ ® îc sù thÊt
tho¸t thµnh phÈm, ph¸t hiÖn nh÷ng mÆt hµng b¸n hµng chËm, u tiªn s¶n xuÊt
3
nh÷ng mÆt hµng b¸n hµng nhanh ®em l¹i lîi nhuËn cao. Tõ ®ã ®Èy nhanh qu¸
tr×nh tuÇn hoµn vèn cña doanh nghiÖp, tiÕp tôc thùc hiÖn ® îc qu¸ tr×nh t¸i s¶n
xuÊt më réng.
Tõ nh÷ng sè liÖu mµ kÕ to¸n b¸n hµng cung cÊp, doanh nghiÖp cã thÓ n¾m
b¾t vµ ®¸nh gi¸ ®îc møc ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, gi¸ thµnh b¸n hµng vµ
lîi nhuËn, ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng thiÕu sãt mÊt c©n ®èi trong tõng kh©u, tõ ®ã cã
biÖn ph¸p kh¾c phôc kÞp thêi.
Tõ sè liÖu b¸o c¸o tµi chÝnh do kÕ to¸n b¸n hµng cung cÊp, nhµ n íc cã thÓ
n¾m b¾t ®îc t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh, t×nh h×nh tµi chÝnh cña tõng doanh
nghiÖp còng nh toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, tõ ®ã thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý
vµ kiÓm so¸t vÜ m« nÒn kinh tÕ. §ång thêi nhµ níc cã thÓ kiÓm tra, kiÓm so¸t
viÖc chÊp hµnh luËt ph¸p vÒ kinh tÕ tµi chÝnh vµ thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi nhµ
níc.
§èi víi b¹n hµng, qua sè liÖu kÕ to¸n b¸n hµng cung cÊp, hä cã thÓ biÕt ®îc
kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ b¸n hµng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng, biÕt ®îc
doanh nghiÖp ®ã lµm ¨n tèt hay xÊu... tõ ®ã cã nh÷ng quyÕt ®Þnh cho vay hay quyÕt
®Þnh ®Çu t mét c¸ch hîp lý.
Nh vËy, viÖc tæ chøc tèt c«ng t¸c kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n
hµng gióp cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc thùc hiÖn liªn tôc, t¨ng søc c¹nh tranh trªn
thÞ trêng, më réng quan hÖ b¹n hµng... gióp cho doanh nghiÖp ®Èy nhanh qu¸
tr×nh b¸n hµng, nhanh chãng thu håi ®îc vèn, thùc hiÖn tèt nghÜa vô ®èi víi Nhµ
níc... Trªn c¬ së ®ã, doanh nghiÖp cã thÓ thùc hiÖn ®îc t¸i s¶n xuÊt më réng vµ
b¾t ®Çu mét chu kú s¶n xuÊt míi ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn.
1.1.3. Mèi quan hÖ gi÷a b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng.
XuÊt ph¸t tõ vai trß quan träng cña b¸n s¶n phÈm, hµng ho¸ vµ kÕt qu¶ b¸n
s¶n phÈm, hµng ho¸ ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i kÞp thêi ®a ra c¸c biÖn ph¸p ®Èy
m¹nh b¸n hµng vµ t¨ng kÕt qu¶ b¸n hµng nh»m ®¹t ddîc môc ®Ých kinh doanh mµ
mçi doanh nghiÖp ®Òu híng tíi lµ lîi nhuËn.
§Ó biÕt ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp m×nh cã ®em l¹i lîi nhuËn hay kh«ng
doanh nghiÖp ph¶i tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh cña m×nh trªn c¬ së so
s¸nh gi÷a doanh thu vµ chi phÝ cña c¸c ho¹t ®éng (ho¹t ®éng b¸n hµng, ho¹t ®éng tµi
chÝnh vµ ho¹t ®éng kh¸c). Tuy nhiªn, nh chóng ta ®· biÕt, kÕt qu¶ kinh doanh cña
mét doanh nghiÖp chÞu sù chi phèi chñ yÕu cña kÕt qu¶ b¸n hµng. KÕt qu¶ b¸n hµng
cña doanh nghiÖp cao hay thÊp còng sÏ dÉn tíi mét kÕt qu¶ kinh doanh t¬ng øng.
§Õn lît m×nh, kÕt qu¶ b¸n hµng l¹i phô thuéc mét c¸ch chÆt chÏ vµo viÖc b¸n
hµng. B¸n hµng víi sè lîng lín, khèi lîng nhiÒu sÏ cho mét kÕt qu¶ b¸n hµng cao vµ
4
ngîc l¹i. Nhng trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng, víi m«i trêng c¹nh tranh ngµy mét
gay g¾t, mèi quan hÖ gi÷a b¸n hµng vµ kÕt qu¶ b¸n hµng kh«ng chØ lµ quan hÖ mét
chiÒu mµ ®©y lµ mèi quan hÖ h÷u c¬ qua l¹i t¸c ®éng lÉn nhau. B¸n hµng nhanh hay
chËm, nhiÒu hay Ýt phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè nh: Gi¸ b¸n s¶n phÈm, hµng ho¸;
chiÕn lîc kinh doanh cña doanh nghiÖp..., ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè nµy ®· hîp lý
hay cha c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp sÏ ph¶i th«ng qua viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ kÕt
qu¶ b¸n hµng ®Ó t×m ra nh÷ng mÆt ®îc vµ cha ®îc tõ ®ã ®a ra nh÷ng biÖn ph¸p tèi u
nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng b¸n hµng.
Nh vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh: B¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng cã quan
hÖ mËt thiÕt víi nhau, nÕu kÕt qu¶ b¸n hµng lµ c¸i ®Ých híng tíi cña mäi doanh
nghiÖp th× b¸n hµng chÝnh lµ c«ng cô mµ hä sö dông ®Ó ®¹t tíi c¸i ®Ých ®ã.
1.1.4. NhiÖm vô cña kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng.
Nh chóng ta ®· biÕt gi÷a kÕ ho¹ch s¶n xuÊt vµ kÕ ho¹ch b¸n hµng lu«n cã
quan hÖ mËt thiÕt vµ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau, hç trî vµ thóc ®Èy nhau ph¸t triÓn.
NÕu s¶n xuÊt kh«ng hoµn thµnh kÕ ho¹ch tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn kÕ ho¹ch b¸n hµng bÞ
ph¸ vì. Ngîc l¹i, s¶n xuÊt ®îc nhiÒu s¶n phÈm, chÊt lîng cao, gi¸ thµnh hîp lý lµ
®iÒu kiÖn ®Ó b¸n hµng dÔ dµng vµ nhanh chãng.
Do vËy, c«ng t¸c kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh cÇn ph¶i ®îc tæ chøc mét c¸ch khoa häc vµ hîp lý. §Ó ph¸t huy vai trß
cña kÕ to¸n ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý vµ chØ ®¹o kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt
qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cÇn thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c nhiÖm vô sau:
- Ghi chÐp ®Çy ®ñ, kÞp thêi khèi lîng thµnh phÈm, hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra
vµ b¸n hµng néi bé, tÝnh to¸n ®óng ®¾n trÞ gi¸ vèn cña hµng ®· b¸n, chi phÝ b¸n
hµng vµ c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c nh»m x¸c ®Þnh ®óng ®¾n kÕt qu¶ b¸n hµng.
- KiÓm tra, gi¸m s¸t tiÕn ®é thùc hiÖn kÕ to¸n b¸n hµng, kÕ ho¹ch lîi nhuËn,
ph©n phèi lîi nhuËn, kû luËt thanh to¸n vµ lµm nghÜa vô ®èi víi Nhµ níc.
- Cung cÊp th«ng tin chÝnh x¸c, trung thùc vµ ®Çy ®ñ vÒ t×nh h×nh b¸n hµng,
x¸c ®Þnh kÕt qu¶ vµ ph©n phèi kÕt qu¶ phôc vô cho viÖc lËp b¸o c¸o tµi chÝnh vµ
qu¶n lý doanh nghiÖp.
1.2. KÕ to¸n chi tiÕt b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng
§Ó tÝnh to¸n vµ x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh
nh»m cung cÊp th«ng tin chuÈn x¸c cho c¸c nhµ qu¶n lý vµ c¸c ®èi tîng cã nhu cÇu
kh¸c th× bªn c¹nh viÖc h¹ch to¸n trªn c¸c tµi kho¶n tæng hîp nh võa ®Ò cËp ë trªn,
kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng s¶n phÈm cßn cÇn ph¶i theo dâi,
h¹ch to¸n chi tiÕt t×nh h×nh b¸n hµng theo tõng ®èi tîng cô thÓ.
5
Ph¶i tuú thuéc yªu cÇu qu¶n lý cña tõng doanh nghiÖp mµ lùa chän h×nh thøc
kÕ to¸n chi tiÕt cho phï hîp. §èi víi nghiÖp vô b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n
hµng s¶n phÈm cã thÓ kÕ to¸n chi tiÕt hµng b¸n theo tõng nhãm hµng, ngµnh hµng,
hay l« hµng, ®Þa ®iÓm kinh doanh (cöa hµng, quÇy hµng...) ®Ó tiÖn theo dâi, ph©n
tÝch, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh cña tõng ®èi tîng cô thÓ.
§èi víi b¸n bu«n s¶n phÈm, kÕ to¸n chi tiÕt b¸n hµng s¶n phÈm ph¶i theo dâi
vµ ph¶n ¸nh chi tiÕt ®Õn tõng kh¸ch hµng, tõng ho¸ ®¬n, chøng tõ b¸n hµng, ®Æc
biÖt chó ý sè hµng göi b¸n, hµng giao ®¹i lý, ký göi... bªn c¹nh ®ã kÕ to¸n cßn ph¶i
thèng kª riªng c¸c chøng tõ b¸n hµng giao trùc tiÕp, b¸n hµng th«ng qua ®¹i lý (göi
b¸n) vµ b¸n néi bé ®Ó cã sè liÖu kÕ to¸n kÞp thêi vµ chÝnh x¸c phôc vô hiÖu qu¶ cho
c«ng t¸c ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng vµ kÕt qu¶ cña b¸n hµng s¶n phÈm.
§èi víi b¸n lÎ s¶n phÈm, do tÝnh chÊt cña viÖc b¸n lÎ lµ b¸n trùc tiÕp cho ngêi tiªu dïng, sè lîng thêng rÊt nhá, cã thÓ lµ tõng c¸i, tõng chiÕc hay tõng Ýt mét
nªn kÕ to¸n chi tiÕt nghiÖp vô b¸n lÎ ph¶i theo dâi theo tõng ®Þa ®iÓm b¸n hµng nh
tõng quÇy hµng, cöa hµng...
Tuú thuéc yªu cÇu qu¶n lý nghiÖp vô b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng
ë tõng doanh nghiÖp mµ kÕ to¸n cã thÓ më c¸c sæ kÕ to¸n chi tiÕt kh¸c nhau nh sæ
chi tiÕt b¸n hµng, sæ chi tiÕt doanh thu b¸n hµng,...
1.3. KÕ to¸n tæng hîp b¸n hµng.
S¶n phÈm cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra cã thÓ ®em b¸n hµng bªn ngoµi hay
b¸n hµng trong néi bé doanh nghiÖp. Nhng môc ®Ých chÝnh lµ ®¸p øng nhu cÇu x·
héi. Qu¸ tr×nh b¸n hµng ®îc b¾t ®Çu tõ khi doanh nghiÖp xuÊt giao hµng cho ngêi
mua vµ kÕt thóc khi ngêi mua thanh to¸n ®Çy ®ñ tiÒn hµng. Nh vËy, qu¸ tr×nh b¸n
hµng lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn gi¸ trÞ cña s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô. §øng trªn gãc
®é tµi chÝnh, ®ã lµ qu¸ tr×nh vËn ®éng cña vèn, chuyÓn tõ vèn s¶n phÈm, hµng ho¸
sang vèn tiÒn tÖ thËm chÝ lµ vèn trong thanh to¸n.
Hµng ®îc gäi lµ b¸n khi nã tho¶ m·n 2 ®iÒu kiÖn:
- §¬n vÞ b¸n chuyÓn giao quyÒn së h÷u vÒ s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô cho
®¬n vÞ mua.
- §¬n vÞ mua ®· tr¶ tiÒn hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n.
Theo chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam (chuÈn mùc sè 14) doanh thu b¸n hµng
®îc ghi nhËn khi ®ång thêi tho¶ m·n 5 ®iÒu kiÖn sau:
6
- Ngêi b¸n ®· chuyÓn giao phÇn lín rñi ro vµ lîi Ých g¾n liÒn víi quyÒn së
h÷u s¶n phÈm hoÆc hµng ho¸ cho ngêi mua.
- Ngêi b¸n kh«ng cßn n¾m gi÷ quyÒn qu¶n lý s¶n phÈm, hµng ho¸ nh ngêi së
h÷u hoÆc kiÓm so¸t s¶n phÈm, hµng ho¸.
- Doanh thu ®îc x¸c ®Þnh t¬ng ®èi ch¾c ch¾n.
- Ngêi b¸n ®· thu ®îc hoÆc sÏ thu ®îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch b¸n hµng.
- X¸c ®Þnh ®îc chi phÝ liªn quan ®Õn giao dÞch b¸n hµng.
Trªn thùc tÕ, qu¸ tr×nh b¸n hµng trong c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tiÕn hµnh
theo nhiÒu ph¬ng thøc kh¸c nhau nh:
- B¸n hµng theo ph¬ng thøc trùc tiÕp: b¸n thu tiÒn ngay, b¸n chÞu...
- Ph¬ng thøc b¸n hµng tr¶ chËm, tr¶ gãp.
- Ph¬ng thøc b¸n hµng göi ®¹i lý, ký göi.
- B¸n hµng theo ph¬ng thøc ®æi hµng.
Víi mçi ph¬ng thøc b¸n hµng kh¸c nhau, tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng
doanh nghiÖp mµ ¸p dông c¸c ph¬ng thøc b¸n hµng phï hîp.
1.3.1. Chøng tõ vµ tµi kho¶n kÕ to¸n sö dông trong kÕ to¸n b¸n hµng.
* Chøng tõ sö dông:
- Ho¸ ®¬n b¸n hµng (®¬n vÞ tÝnh GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp)
- Ho¸ ®¬n GTGT (®¬n vÞ tÝnh GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ)
- C¸c chøng tõ tr¶ tiÒn, tr¶ hµng nh giÊy b¸o Cã, b¸o Nî, phiÕu xuÊt kho...
* Tµi kho¶n kÕ to¸n sö dông: §Ó ph¶n ¸nh doanh thu b¸n hµng vµ c¸c kho¶n
gi¶m trõ doanh thu, kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n sau:
- TK 511 - "Doanh thu b¸n hµng": Ph¶n ¸nh doanh thu thùc tÕ trong kú h¹ch
to¸n vµ kÕt chuyÓn doanh thu thuÇn ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶.
TK 511 sau khi kÕt chuyÓn kh«ng cã sè d vµ cã 4 TK cÊp 2.
TK 5111
Doanh thu b¸n hµng ho¸
TK 5112
Doanh thu b¸n s¶n phÈm
TK 5113
Doanh thu cung cÊp dÞch vô
TK 5114
Doanh thu trî cÊp, trî gi¸
- TK 512 - "Doanh thu b¸n hµng néi bé": Ph¶n ¸nh t×nh h×nh b¸n hµng trong
néi bé doanh nghiÖp h¹ch to¸n kinh tÕ ®éc lËp.
7
TK 512 cuèi kú kh«ng cã sè d vµ cã 3 TK cÊp 2.
TK 5121
Doanh thu b¸n hµng ho¸
TK 5122
Doanh thu b¸n s¶n phÈm
TK 5123
Doanh thu cung cÊp dÞch vô
- TK 531 - "Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i": Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i vµ kÕt
chuyÓn trÞ gi¸ hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i sang TK 511, 512 ®Ó gi¶m doanh thu b¸n hµng.
- TK 532 - "Gi¶m gi¸ hµng b¸n": Ph¶n ¸nh sè tiÒn gi¶m gi¸ cho kh¸ch hµng
vµ kÕt chuyÓn sè tiÒn gi¶m gi¸ sang TK 511, 512.
TK 531, 532 sau khi kÕt chuyÓn kh«ng cã sè d.
- TK632 "Gi¸ vèn hµng b¸n: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm xuÊt kho.
Tµi kho¶n nµy cuèi kú ®îc kÕt chuyÓn vµo TK911 vµ kh«ng cã sè d.
- TK 3331 - ThuÕ GTGT ph¶i nép - Ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu ra, thuÕ
GTGT ph¶i nép, sè thuÕ GTGT ®· nép vµ cßn ph¶i nép.
TK nµy dïng chung cho c¸c ®èi tîng tÝnh thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc
tiÕp hay khÊu trõ.
TK 3331 cã 2 TK cÊp 2: - TK 33311: GTGT ®Çu ra.
- TK 33312: GTGT hµng nhËp khÈu.
Ngoµi ra, kÕ to¸n cßn sö dông mét sè TK liªn quan nh:
TK111 "TiÒn mÆt", TK112 "TiÒn göi ng©n hµng", TK131 "Ph¶i thu kh¸ch
hµng"...
1.3.2. B¸n hµng theo ph¬ng thøc giao hµng trùc tiÕp:
Giao hµng trùc tiÕp lµ ph¬ng thøc giao hµng cho ngêi mua trùc tiÕp t¹i kho
(hay trùc tiÕp t¹i c¸c ph©n xëng kh«ng qua kho) cña doanh nghiÖp. Sè hµng khi bµn
giao cho kh¸ch hµng ®îc chÝnh thøc coi lµ b¸n hµng vµ ngêi b¸n mÊt quyÒn së h÷u
vÒ sè hµng nµy. Ngêi mua thanh to¸n hay chÊp nhËn thanh to¸n sè hµng mµ ngêi
b¸n ®· giao.
- Cã 3 h×nh thøc giao hµng trùc tiÕp: B¸n hµng thu tiÒn ngay, b¸n hµng tr¶
gãp, tr¶ chËm vµ b¸n hµng theo ph¬ng thøc hµng ®æi hµng.
+ B¸n hµng thu tiÒn ngay:
Lµ h×nh thøc b¸n hµng thu tiÒn "1 lÇn".
ViÖc h¹ch to¸n ®îc tãm t¾t qua s¬ ®å sau:
TK 111, 112, 131
TK 511
TK 111, 112
TK635
(3)
TK 531, 532
(4)
(1)
TK 911
(2)
TK 131
8
(5)
TK 3331
(1) B¸n hµng thu tiÒn ngay hay b¸n chÞu.
(2) Trêng hîp kh¸ch hµng ®îc hëng chiÕt khÊu thanh to¸n.
(3) Trêng hîp ph¸t sinh c¸c kho¶n gi¶m gi¸, hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i.
(4) Cuèi kú, kÕt chuyÓn toµn bé c¸c kho¶n gi¶m gi¸, doanh thu cña hµng b¸n
bÞ tr¶ l¹i vµo tæng doanh thu b¸n hµng trong kú.
(5) KÕt chuyÓn doanh thu thuÇn ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶.
+ Ph¬ng thøc b¸n hµng tr¶ chËm, tr¶ gãp:
Theo ph¬ng thøc nµy, khi giao hµng cho ngêi mua th× lîng hµng chuyÓn giao
®îc coi lµ b¸n hµng vµ doanh nghiÖp kh«ng cßn quyÒn së h÷u vÒ sè hµng ®ã. Ngêi
mua sÏ thanh to¸n lÇn ®Çu t¹i thêi ®iÓm mua. Sè tiÒn cßn l¹i ngêi mua chÊp nhËn
tr¶ dÇn ë c¸c kú sau vµ chÞu mét tû lÖ l·i suÊt nhÊt ®Þnh. Sè tiÒn l·i suÊt ®ã ®îc tÝnh
vµo tµi kho¶n doanh thu cha thùc hiÖn.
KÕ to¸n theo ph¬ng thøc b¸n hµng tr¶ gãp ®îc tãm t¾t qua s¬ ®å sau:
TK 911
TK 511
KÕt chuyÓn doanh thu
thuÇn ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶
Gi¸ th«ng thêng
theo gi¸ cha cã GTGT
TK 3331
ThuÕ GTGT tÝnh trªn
gi¸ b¸n th«ng thêng
TK 111, 112
Sè tiÒn thu
ngay lÇn ®©u
TK 131
Sè tiÒn
cßn ph¶i thu
TK3387
chªnh lÖch cao h¬n gi¸
b¸n th«ng thêng
- B¸n hµng theo ph¬ng thøc ®æi hµng:
Hµng ®æi hµng lµ ph¬ng thøc b¸n hµng mµ trong ®ã, ngêi b¸n ®em hµng cña
m×nh ®Ó ®æi lÊy hµng cña ngêi mua. Gi¸ trao ®æi lµ gi¸ b¸n cña hµng ®ã trªn thÞ trêng.
KÕ to¸n b¸n hµng theo ph¬ng thøc ®æi hµng ®îc thÓ hiÖn qua s¬ ®å sau.
TK 152, 153, 156...
TK 911
TK 511
TK 131
KÕt chuyÓn
doanh thu
Doanh thu
b¸n hµng
Tæng
thanh
9
Tæng gi¸ TrÞ gi¸ hµng
thanh
nhËp kho theo
thuÇn
cña hµng
®em ®i
trao ®æi
to¸n
cña
hµng
®em ®i
trao
®æi
TK 3331
to¸n
gi¸ cha cã GTGT
TK 133
GTGT ®Çu ra
ph¶i nép cña
hµng ®em
®i trao ®æi
GTGT ®Çu vµo
®îc khÊu trõ
1.3.3- B¸n hµng theo ph¬ng thøc göi hµng:
B¸n hµng theo ph¬ng thøc göi hµng lµ ph¬ng thøc mµ bªn chñ hµng (bªn
giao ®¹i lý) xuÊt hµng giao cho bªn nhËn ®¹i lý, ký göi (bªn ®¹i lý) ®Ó b¸n. Sè hµng
göi ®¹i lý vÉn thuéc së h÷u cña doanh nghiÖp cho ®Õn khi b¸n hµng chÝnh thøc. Bªn
®¹i lý sÏ ®îc hëng hoa hång (nÕn b¸n ®óng gi¸), chªnh lÖch gi¸ (nÕn b¸n kh«ng
®óng gi¸).
T¹i ®¬n vÞ giao ®¹i lý:
KÕ to¸n doanh thu b¸n hµng ®îc thÓ hiÖn qua s¬ ®å sau:
TK 911
TK 511
KÕt chuyÓn
doanh thu
thuÇn
TK 111, 112, 131
Doanh thu
cña hµng
®· b¸n
Tæng gi¸
b¸n cã
GTGT
TK 641
Hoa hång tr¶
cho ®¹i lý
TK 3331
GTGT cña
hµng ®· b¸n
KÕ to¸n doanh thu b¸n hµng bªn ®¹i lý ®îc thÓ hiÖn qua s¬ ®å sau
TK 911
TK 511
TK 331
TK 111, 112,131
KÕt chuyÓn doanh
thu thuÇn
Sè tiÒn
Tæng sè
ph¶i tr¶
tiÒn hµng
cho chñ ®· b¸n ®îc
hµng
Hoa hång
®îc hëng
TK 003
NhËn - B¸n
- Tr¶ l¹i
Sè tiÒn ®· thanh to¸n
10
1.3.4. KÕ to¸n c¸c kho¶n gi¶m trõ doanh thu.
Trong qu¸ tr×nh b¸n hµng, doanh nghiÖp thêng ph¸t sinh c¸c kho¶n gi¶m trõ
doanh thu sau:
- ChiÕt khÊu th¬ng m¹i: Lµ sè tiÒn thëng cho kh¸ch hµng tÝnh cho gi¸ b¸n ®·
tho¶ thuËn, ®îc ghi trªn hîp ®ång mua b¸n hoÆc c¸c cam kÕt vÒ mua b¸n vµ ph¶i ®îc thÓ hiÖn râ trªn chøng tõ b¸n hµng. ChiÕt khÊu th¬ng m¹i bao gåm c¸c kho¶n
håi khÊu (lµ sè tiÒn thëng kh¸ch hµng do trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh ®·
tiÕn hµnh mua mét khèi lîng lín hµng ho¸) vµ bít gi¸ (lµ kho¶n gi¶m trõ cho kh¸ch
hµng v× mua lîng lín hµng ho¸ trong mét ®ît).
- Gi¶m gi¸ hµng b¸n: Lµ sè tiÒn ®îc ngêi b¸n chÊp nhËn gi¶m trõ cho kh¸ch
hµng trªn gi¸ ®· tho¶ thuËn v× lý do hµng kÐm chÊt lîng hay kh«ng ®óng quy c¸ch
theo hîp ®ång...
- Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i: Lµ tæng gi¸ thanh to¸n ®· ®îc coi lµ tiªu thô nhng l¹i bÞ
ngêi mua tr¶ l¹i do doanh nghiÖp vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ hay hµng kÐm phÈm
chÊt...
- ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ GTGT ph¶i nép (theo ph¬ng
ph¸p trùc tiÕp): §îc x¸c ®Þnh theo sè lîng s¶n phÈm hµng ho¸ ®· b¸n gi¸ tÝnh vµ
thuÕ suÊt cña tõng mÆt hµng. Trong c¸c lo¹i thuÕ nµy, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt lµ lo¹i
thuÕ gi¸n thu tÝnh trªn mét sè lo¹i hµng ho¸ dÞch vô ®Æc biÖt do Nhµ níc quy ®Þnh
nh»m môc ®Ých híng dÉn tiªu dïng, ®iÒu tiÕt thu nhËp vµ gãp phÇn b¶o hé nÒn s¶n
xuÊt néi ®Þa ®èi víi mét sè mÆt hµng nhÊt ®Þnh. ThuÕ xuÊt khÈu vµ thuÕ GTGT ph¶i
nép theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp lµ thuÕ trùc thu ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ ho¹t
®éng tiªu thô.
Do tÝnh chÊt phøc t¹p cña c¸ch x¸c ®Þnh c¸c kho¶n lµm gi¶m doanh thu, kÕ
to¸n b¸n hµng ph¶i tæ chøc qu¶n lý chÆt chÏ khoa häc tõ viÖc h¹ch to¸n ban ®Çu
®Õn ghi sæ kÕ to¸n.
+ Trêng hîp ph¸t sinh kho¶n gi¶m gi¸ hµng b¸n, chiÕt khÊu th¬ng m¹i vµ
hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i, cuèi kú, tríc khi x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng kÕ to¸n ph¶i thùc
hiÖn kÕt chuyÓn c¸c kho¶n ph¸t sinh nµy sang TK511"Doanh thu b¸n hµng vµ cung
cÊp dÞch vô" ®Ó gi¶m trõ doanh thu.
KÕ to¸n ghi:
Nî TK521 - ChiÕt khÊu th¬ng m¹i.
Nî TK531 - TrÞ gi¸ hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i.
Nî TK532 - Gi¶m gi¸ hµng b¸n.
Nî TK3331(1) - ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ t¬ng øng.
Cã TK111, 112 - Tæng sè gi¶m gi¸ thanh to¸n.
11
Cã TK131 - Ghi gi¶m kho¶n ph¶i thu ngêi mua.
+ Cuèi kú kÕt chuyÓn chiÕt khÊu th¬ng m¹i, gi¶m gi¸ hµng b¸n vµ hµng b¸n
bÞ tr¶ l¹i sang TK511 ®Ó x¸c ®Þnh doanh thu thuÇn:
Nî TK511 - Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô.
Cã TK521, 531, 532 - C¸c kho¶n gi¶m trõ DT.
+ Trêng hîp ph¸t sinh thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp, cuèi kú, kÕ
to¸n ph¶i tËp hîp sè thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp ®Ó gi¶m trõ doanh thu
b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô (®· cã thuÕ GTGT).
Nî TK511: Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô.
Cã TK3331(1): Sè thuÕ GTGT.
1.4. KÕ to¸n chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp.
1.4.1. Néi dung kÕ to¸n chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp:
* Néi dung chi phÝ b¸n hµng:
Chi phÝ b¸n hµng lµ c¸c kho¶n chi phÝ lu th«ng, tiÕp thÞ ph¸t sinh trong qu¸
tr×nh b¸n hµng.
Theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn nay quy ®Þnh, chi phÝ b¸n hµng bao gåm:
- Chi phÝ nh©n viªn b¸n hµng: lµ c¸c kho¶n tiÒn l¬ng, phô cÊp vµ c¸c kho¶n
trÝch theo l¬ng ph¶i tr¶ cho nh©n viªn b¸n hµng, ®ãng gãi, b¶o qu¶n...
- Chi phÝ vËt liÖu bao b×: lµ c¸c kho¶n chi phÝ vÒ vËt liÖu, bao b× dïng ®Ó bao
gãi s¶n phÈm, hµng ho¸, chi phÝ vËt liÖu dïng ®Ó b¶o qu¶n, bèc v¸c...
- Chi phÝ dông cô ®å dïng: lµ c¸c kho¶n chi phÝ vÒ c«ng cô, dông cô, ®å
dïng ®o lêng... trong kh©u b¸n hµng.
- Chi phÝ khÊu hao TSC§: lµ c¸c chi phÝ khÊu hao TSC§ dïng trong kh©u
b¸n hµng nh cöa hµng, nhµ kho.
- Chi phÝ b¶o hµnh s¶n phÈm hµng ho¸: lµ c¸c kho¶n chi phÝ bá ra ®Ó söa
ch÷a b¶o hµnh s¶n phÈm hµng ho¸ trong thêi gian quy ®Þnh nh chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng,
vËt liÖu...
- Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: lµ c¸c kho¶n chi phÝ vÒ dÞch vô mua ngoµi phôc
vô cho viÖc b¸n hµng nh chi phÝ thuª kho, thuª b·i...
- Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c: lµ c¸c kho¶n chi phÝ b»ng tiÒn ph¸t sinh trong kh©u
b¸n hµng ngoµi c¸c chi phÝ trªn nh chi phÝ tiÕp kh¸ch, giíi thiÖu s¶n phÈm hµng ho¸...
* Néi dung chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp.
Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp lµ c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh
qu¶n lý vµ phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña toµn doanh
nghiÖp.
Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp bao gåm:
12
- Chi phÝ nh©n viªn qu¶n lý: lµ c¸c kho¶n chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng, phô cÊp vµ c¸c
kho¶n trÝch theo l¬ng ph¶i tr¶ cho nh©n viªn qu¶n lý.
- Chi phÝ vËt liÖu qu¶n lý: lµ trÞ gi¸ thùc tÕ cña vËt liÖu, nhiªn liÖu xuÊt dïng
cho viÖc qu¶n lý, söa ch÷a TSC§ toµn doanh nghiÖp.
- Chi phÝ ®å dïng v¨n phßng: lµ c¸c kho¶n chi phÝ vÒ dông cô, ®å dïng v¨n
phßng cho c«ng t¸c qu¶n lý chung cña doanh nghiÖp.
- Chi phÝ khÊu hao TSC§: Chi phÝ khÊu hao TSC§ dïng chung cho toµn
doanh nghiÖp nh nhµ cöa, vËt kiÕn tróc...
- ThuÕ, phÝ vµ lÖ phÝ: thuÕ nhµ ®Êt, thuÕ m«n bµi, thuÕ GTGT theo ph¬ng
ph¸p trùc tiÕp, phÝ, lÖ phÝ giao th«ng, cÇu phµ...
- Chi phÝ dù phßng: C¸c kho¶n trÝch dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho, ph¶i
thu khã ®ßi.
- Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: c¸c kho¶n chi vÒ dÞch vô mua ngoµi, thuª ngoµi
nh tiÒn ®iÖn, tiÒn níc...
- Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c: C¸c kho¶n chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c ngoµi c¸c kho¶n
chi phÝ kÓ trªn nh tiÒn c«ng t¸c phÝ, tiÕp kh¸ch...
1.4.2. TK sö dông:
* TK 641 - "Chi phÝ b¸n hµng".
Ph¶n ¸nh tËp hîp vµ kÕt chuyÓn c¸c kho¶n chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh trong qu¸
tr×nh b¸n hµng.
TK 641 ®îc tæ chøc thµnh c¸c TK cÊp 2 t¬ng øng víi c¸c ®iÒu kho¶n kÓ trªn
(kh«ng cã TK 6416). Toµn bé chi phÝ b¸n hµng ph¸t sinh trong kú ®· tËp hîp ®îc
®Õn cuèi kú kÕ to¸n thùc hiÖn kÕt chuyÓn hoÆc ph©n bæ ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ s¶n
xuÊt kinh doanh. Tuú thuéc vµo lo¹i h×nh doanh nghiÖp vµ chu kú s¶n xuÊt kinh
doanh, tuú thuéc vµo doanh thu b¸n hµng trong kú ®Ó kÕ to¸n kÕt chuyÓn hoÆc ph©n
bæ. §èi víi doanh nghiÖp cã chu kú ng¾n th× chi phÝ b¸n hµng ®îc kÕt chuyÓn toµn
bé ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶. §èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã chu kú dµi trong kú
kh«ng cã hoÆc cã Ýt s¶n phÈm b¸n hµng vµ c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã dù tr÷
hµng ho¸ kh«ng æn ®Þnh th× cã thÓ kÕt chuyÓn toµn bé chi phÝ b¸n hµng hoÆc mét
phÇn chi phÝ b¸n hµng vµo TK 1422 - Chi phÝ chê kÕt chuyÓn.
*TK 642 - Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp.
Ph¶n ¸nh tËp hîp vµ kÕt chuyÓn c¸c kho¶n chi phÝ qu¶n lý kinh doanh, qu¶n
lý hµnh chÝnh vµ chi phÝ kh¸c liªn quan ®Õn ho¹t ®éng chung cña c¶ doanh nghiÖp.
13
TK 642 cuèi kú kh«ng cã sè d.
TK 642 ®îc tæ chøc thµnh c¸c TK cÊp 2 t¬ng øng víi c¸c ®iÒu kho¶n kÓ
trªn.
1.4.3. KÕ to¸n chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp.
Tr×nh tù h¹ch to¸n c¸c nhiÖm vô kÕ to¸n chñ yÕu liªn quan tíi chi phÝ b¸n
hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh b¸n hµng ®îc thÓ
hiÖn qua s¬ ®å sau:
TK334, 338
TK641
TK911
Chi phÝ nh©n viªn
TK152, 153
K/C chi phÝ b¸n hµng
Chi phÝ NVL, CCDC
TK214
TK142,242
KhÊu hao TSC§
TK642
Chi phÝ
chê ph©n
bæ
K/C
TK331, 111,112
Chi phÝ kh¸c
cã liªn quan
TK133
K/C chi phÝ qu¶n lý
ThuÕ
GTGT
TK139
Dù phßng nî khã ®ßi
1.5. KÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh phÈm
1.5.1. KÕ to¸n tÝnh gi¸ nhËp kho thµnh phÈm
14
§èi víi thµnh phÈm do c¸c bé phËn s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh vµ s¶n xuÊt
kinh doanh phô hoµn thµnh nhËp kho, gi¸ thµnh thùc tÕ chÝnh lµ gi¸ thµnh c«ng xëng thùc tÕ (gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ). Trêng hîp thµnh phÈm thuª ngoµi gia
c«ng, gi¸ thµnh thùc tÕ bao gåm toµn bé c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc gia c«ng
(chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ thuª gia c«ng vµ c¸c chi phÝ kh¸c: vËn
chuyÓn, bèc dì, hao hôt…).
1.5.2. KÕ to¸n tÝnh gi¸ xuÊt kho thµnh phÈm.
Gi¸ thµnh thùc tÕ thµnh phÈm xuÊt kho ®îc tÝnh theo mét trong c¸c ph¬ng
ph¸p tuú theo ®Æc ®iÓm kinh doanh, yªu cÇu qu¶n lý kÕ to¸n:
- Ph¬ng ph¸p gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n bao gåm:
+ Gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷.
Gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n
=
c¶ kú dù tr÷
Gi¸ thùc tÕ
Gi¸ thµnh phÈm
tån ®Çu kú
+
Sè lîng thµnh
phÈm tån ®Çu kú
+
thµnh phÈm xuÊt
nhËp trong kú
Sè lîng
=
Gi¸ thµnh phÈm
Sè lîng thµnh phÈm
nhËp trong kú
Gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n
x
thµnh phÈm xuÊt
c¶ kú dù tr÷
Ph¬ng ph¸p nµy tÝnh to¸n ®¬n gi¶n, nhng ®é chÝnh x¸c kh«ng cao, viÖc tÝnh
to¸n dån vµo cuèi th¸ng lµm ¶nh hëng ®Õn thêi gian nép b¸o c¸o vµ cung cÊp th«ng
tin.
+ Ph¬ng ph¸p gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n cuèi kú tríc mÆt dÇu kh¸ ®¬n gi¶n vµ
ph¶n ¸nh kÞp thêi t×nh h×nh biÕn ®éng thµnh phÈm trong kú nhng kh«ng chÝnh x¸c
v× kh«ng tÝnh ®Õn sù biÕn ®éng cña thµnh phÈm kú nµy.
15
Gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n
=
cuèi kú tríc
Gi¸ gèc thµnh phÇm tån kho ®Çu kú
(hoÆc cuèi kú tríc)
Lîng thùc tÕ thµnh phÈm tån kho ®Çu kú
(hoÆc cuèi kú tríc)
- Ph¬ng ph¸p ®¬n vÞ b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp:
Ph¬ng ph¸p ®¬n vÞ b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp l¹i kh¾c phôc ®îc nhîc ®iÓm
cña c¶ 2 ph¬ng ph¸p trªn võa chÝnh x¸c, võa cËp nhËt. Nhîc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p
nµy lµ tèn nhiÒu c«ng søc, tÝnh to¸n nhiÒu lÇn.
Gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n
sau mçi lÇn nhËp
=
Gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm tån kho sau mçi lÇn nhËp
Lîng thùc tÕ thµnh phÈm tån kho sau mçi lÇn nhËp
- Ph¬ng ph¸p nhËp tríc, xuÊt tríc (FIFO).
Theo ph¬ng ph¸p nµy gi¸ gèc cña thµnh phÈm nhËp tríc sÏ ®îc dïng gi¸ ®Ó
tÝnh gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm xuÊt tríc vµ do vËy gi¸ trÞ thµnh phÈm tån kho cuèi kú
lµ gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm nhËp sau cïng. Ph¬ng ph¸p nµy thÝch hîp trong trêng hîp
gi¸ c¶ æn ®Þnh hoÆc cã xu híng gi¶m.
- Ph¬ng ph¸p nhËp sau xuÊt tríc(LIFO).
Ph¬ng ph¸p nµy gi¶ ®Þnh nh÷ng thµnh phÈm nhËp sau cïng ®îc xuÊt tríc
tiªn, ngîc l¹i víi ph¬ng ph¸p nhËp tríc, xuÊt tríc ë trªn. Ph¬ng ph¸p nhËp sau,
xuÊt tríc thÝch hîp trong trêng hîp l¹m ph¸t.
- Ph¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh: Thêng sö dông víi lo¹i thµnh phÈm cã
gi¸ trÞ cao vµ cã tÝnh t¸ch biÖt. Theo ph¬ng ph¸p nµy thµnh phÈm ®îc x¸c ®Þnh theo
®¬n chiÕc hay tõng l« vµ gi÷ nguyªn tõ lóc nhËp vµo ®Õn lóc xuÊt dïng, khi xuÊt
dïng thµnh phÈm nµo sÏ tÝnh theo gi¸ gèc cña thµnh phÈm ®ã.
- Ph¬ng ph¸p gi¸ h¹ch to¸n.
Theo ph¬ng ph¸p nµy toµn bé thµnh phÈm bÕn ®éng trong kú ®îc tÝnh theo gi¸
h¹ch to¸n (gi¸ h¹ch to¸n lµ gi¸ kÕ ho¹ch hoÆc mét lo¹i gi¸ æn ®Þnh trong kú). Cuèi kú,
kÕ to¸n tiÕn hµnh ®iÒu chØnh tõ gi¸ h¹ch to¸n sang gi¸ thùc tÕ theo c«ng thøc:
Gi¸ thùc tÕ cña
thµnh phÈm xuÊt
HÖ sè gi¸ thµnh phÈm
Gi¸ h¹ch to¸n
thµnh phÈm xuÊt
=
=
x
HÖ sè gi¸ thµnh phÈm
Gi¸ gèc thµnh phÈm tån vµ nhËp trong kú
16
Gi¸ h¹ch to¸n thµnh phÈm tån vµ nhËp trong kú
HÖ sè gi¸ cã thÓ tÝnh cho tõng lo¹i, tõng nhãm, hoÆc tõng thø thµnh phÈm
chñ yÕu tuú thuéc vµo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý.
1.5.3.H¹ch to¸n tæng hîp thµnh phÈm.
§Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hiÖn cã, t×nh h×nh biÕn ®éng cña cÊc lo¹i thµnh phÈm
nhËp, xuÊt kho cña doanh nghiÖp theo gi¸ thµnh thùc tÕ, kÕ to¸n sö dông tµi kho¶n
155 “Thµnh phÈm”.
Thµnh phÈm ghi ë tµi kho¶n nµy lµ nh÷ng s¶n phÈm ®· kÕt thóc qu¸ tr×nh chÕ
biÕn do c¸c bé phËn s¶n xuÊt chÝnh vµ s¶n xuÊt phô cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt
hoÆc thuª ngoµi chÕ biÕn, gia c«ng dÉ xong ®îc kiÓm nghiÖm, nhËp kho. Tuú theo
yªu cÇu qu¶n lý, TK155 cã thÓ ®îc më chi tiÕt theo tõng kho, tõng lo¹i, tõng nhãm,
thø s¶n phÈm.
Bªn nî: c¸c nghiÖp vô ghi t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt thùc tÕ thµnh phÈm nhËp kho.
Bªn cã: ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô lµm gi¶m gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ thµnh
phÈm t¹i kho.
D nî: gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ thµnh phÈm tån kho.
Ngoµi ra, trong qua tr×nh h¹ch to¸n, kÕ to¸n cßn sö dông c¸c tµi kho¶n liªn
quan nh: TK 154, TK157, TK 632,...… ViÖc h¹ch to¸n thµnh phÈm t¹i c¸c doanh
nghiÖp ¸p dông ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn tiÕn hµnh nh sau:
- Ph¶n ¸nh gÝa thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ thµnh phÈm nhËp kho:
Nî TK155: Ghi t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm nhËp kho.
Cã TK 154: kÕt chuyÓn gÝa thµnh s¶n phÈm nhËp kho.
Cã TK 157: gi¶m gi¸ vèn hµng göi b¸n.
Cã TK 632: Gi¶m gi¸ vèn hµng b¸n do bÞ tr¶ l¹i.
- Ph¶n ¸nh gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ s¶n phÈm xuÊt kho:
Nî TK 632: XuÊt tiªu thô trùc tiÕp.
Nî TK157: XuÊt kho göi ®¹i lý, ký göi.
Nî TK128, 222 : Gi¸ trÞ thµnh phÈm ®em gãp vèn liªn doanh.
Cã TK155 : Gi¸ thµnh c«ng xëng thùc tÕ
1.5.4. H¹ch to¸n chi tiÕt thµnh phÈm.
17
H¹ch to¸n chi tiÕt thµnh phÈm ®ßi hái ph¶n ¸nh c¶ vÒ gi¸ trÞ, sè lîng cña
tõng lo¹i thµnh phÈm theo tõng kho vµ tõng ngêi phô tr¸ch vËt chÊt. Trong thùc tÕ
hiÖn nay cã 3 ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi tiÕt thµnh phÈm sau:
* Ph¬ng ph¸p thÎ song song.
PhiÕu nhËp kho
PhiÕu nhËp kho
PhiÕu
Ghi
chó:nhËp kho
ThÎ
hoÆc
sæ
chi
tiÕt
thµnh
phÈm
B¶ng tæng hîp nhËp,
xuÊt, tån kho
thµnh phÈm
KÕ to¸n tæng hîp
Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
Quan hÖ ®èi chiÕu
* Ph¬ng ph¸p ®èi chiÕu lu©n chuyÓn
PhiÕu nhËp kho
ThÎ kho
B¶ng kª nhËp
Sæ ®èi chiÕu
KÕ to¸n tæng hîp
lu©n chuyÓn
Ghi chó:
PhiÕu xuÊt kho
Ghi hµng ngµy
B¶ng kª xuÊt
Ghi cuèi th¸ng
Quan hÖ ®èi chiÕu
* Ph¬ng ph¸p sæ sè d:
PhiÕu giao nhËn
chøng tõ nhËp
PhiÕu nhËp kho
Sæ sè d
B¶ng luü kÕ nhËp, xuÊt
tån kho thµnh phÈm
ThÎ kho
Ghi chó:
PhiÕu xuÊt kho
KÕ to¸n tæng hîp
Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
Quan hÖ ®èi chiÕu
18
PhiÕu giao nhËn
chøng tõ xuÊt
Ph¬ng ph¸p nµy tæng hîp sè liÖu nhanh chãng nhng khi gÆp sai sè th× viÖc
®èi chiÕu, t×m kiÕm rÊt khã kh¨n (v× kÕ to¸n chØ tËp hîp theo tõng nhãm s¶n phÈm).
1.6. KÕ to¸n x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng.
KÕt qu¶ b¸n hµng lµ kÕt qu¶ cuèi cïng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt b¸n hµng s¶n
phÈm s¶n xuÊt ra cña doanh nghiÖp trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh.
1.6.1. Tµi kho¶n sö dông:
TK 911 - "X¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh".
TK 911 ph¶n ¸nh viÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c
ho¹t ®éng kh¸c cña doanh nghiÖp trong mét kú h¹ch to¸n.
TK 911 cuèi kú kh«ng cã sè d.
Ngoµi ra kÕ to¸n cßn sö dông TK 421 - Lîi nhuËn cha ph©n phèi.
19
1.6.2 H¹ch to¸n x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng.
TK 632
TK 911
TK 521, 531, 532
KÕt chuyÓn
gi¸ vèn hµng b¸n
TK511
K/C c¸c kho¶n
gi¶m trõ DT
KÕt chuyÓn doanh thu thuÇn
TK 641, 642
KÕt chuyÓn CFQLDN,CFBH
TK 142, 242
TK 421
KÕt chuyÓn chi phÝ
chê ph©n bæ
KÕt chuyÓn Lç (nÕu cã)
KÕt chuyÓn L·i (nÕu cã)
1.7. Bé sæ kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng.
ViÖc sö dông sæ kÕ to¸n trong c«ng t¸c kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt
qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh theo chÕ ®é kÕ to¸n ban hµnh theo quyÕt ®Þnh 1141/C§KT
ngµy 1/11/1995 cña Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh râ viÖc më sæ, ghi chÐp, qu¶n lý lu tr÷
vµ b¶o qu¶n sæ kÕ to¸n, tuú tõng h×nh thøc kÕ to¸n doanh nghiÖp ¸p dông mµ sö
dông sæ kÕ to¸n cho phï hîp.
- NÕu doanh nghiÖp tæ chøc kÕ to¸n theo h×nh thøc nhËt ký chung th× tÊt c¶
c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh liªn quan ®Òu ®îc ghi vµo nhËt ký chung vµ nhËt ký
chøng tõ vµ c¸c sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt theo tr×nh tù thêi gian ph¸t sinh vµ ®Þnh
kho¶n kÕ to¸n c¸c nghiÖp vô ®ã, sau ®ã lÊy sè liÖu trªn c¸c nhËt ký chøng tõ ®Ó ghi
vµo sæ C¸i c¸c TK 511, 532, 632, 911... theo tõng nghiÖp vô ph¸t sinh.
- NÕu doanh nghiÖp tæ chøc kÕ to¸n theo h×nh thøc chøng tõ ghi sæ th× ®Þnh kú ph¶i
lËp chøng tõ ghi sæ vµ ph¶i më c¸c sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ, c¸c sæ c¸i, thÎ vµ c¸c sæ
chi tiÕt liªn quan.
- NÕu doanh nghiÖp tæ chøc kÕ to¸n theo h×nh thøc nhËt ký chøng tõ, th×
doanh nghiÖp ph¶i më c¸c sæ kÕ to¸n sau:
1- B¶ng kª sè 5 - TËp hîp chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp.
2- B¶ng kª sè 8 - B¶ng kª NhËp - XuÊt - Tån kho thµnh phÈm.
20
- Xem thêm -
.DOC 
70 
40 
84 
