Lêi nãi ®Çu
Thùc hiÖn nghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, ®Êt níc ta
chÝnh thøc b¬c vµo c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi theo ®êng lèi ®æi
míi víi néi dung chñ yÕu lµ: Xo¸ bá hoµn toµn c¬ chÕ tËp chung quan liªu bao
cÊp, vèn g©y lªn sù tr× trÖ vÒ t tëng, hiÖu qu¶ s¶n suÊt x· héi thÊp kÐm. T¨ng
trëng kinh tÕ thÊp, nguy c¬ tôt hËu xa so víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ
giíi, ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn kh«ng ®îc c¶i thiÖn, chuyÓn sang nÒn kinh tÕ
thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cã sù qu¶n lý cña nhµ níc, më réng
hîp t¸c quan hÖ víi tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi theo ph¬ng ch©m hai bªn cïng
cã lîi.Vãi sù c¶i c¸ch quan träng nµy, nÒn kinh tÕ níc ta ®· ®¹t ®îc tèc ®é
t¨ng trëng kinh tÕ cao, ®êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn, níc ta cã vÞ thÕ cao
h¬n trªn trêng quèc tÕ.
§Æc biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Êt níc ta ®· vµ ®ang thùc hiÖn
nh÷ng lé tr×nh quan träng ®Ó héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ quèc tÕ, phÊn ®Êu trë
thµnh thµnh viªn cña c¸c tæ chøc quèc tÕ. Sù tham gia vµo qu¸ tr×nh nµy lµ mét
tÊt yÕu kh¸ch quan, bªn c¹nh nh÷ng th¸c thøc kh«ng nhá,nã còng ®ªm l¹i cho
níc ta nh÷ng lîi Ých hÕt søc to lín gãp phÇn vµo viÖc n©ng cao tèc ®é t¨ng tr ëng kinh tÕ, hoµn thiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
Méi trong nh÷ng qui luËt c¬ b¶n cña kinh tÕ thÞ trêng lµ qui luËt c¹nh
tranh . Thùc tÕ cho thÊy ë ®©u thiÕu c¹nh tranh th× ë ®ã thêng tr× trÖ, b¶o thñ
vµ kÐm ph¸t triÓn. Bëi vËy mÆt tÝch cùc cña c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, s¶n suÊt hµng ho¸, chÝnh lµ nã buéc ngêi s¶n suÊt, c¸c doang nghiÖp ph¶i
thêng xuyªn ®éng n·o , tÝch cùc nh¹y bÐn, n¨ng ®éng, c¶i tiÕn kü thuËt, øng
dông kü thuËt c«ng nghÖ míi vµ tæ chøc tiÕt kiÖm , cã hiÖu qu¶.
Trong c¬ chÕ thÞ trêng c¹nh tranh hÕt søc khèc liÖt c¶ trong vµ ngoµi níc nh vËy,®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, ®¶m b¶o thu ®ñ bï chi vµ ®¹t lîi nhuËn tèi
®a buéc doanh nghiÖp s¶n suÊt ph¶i thùc hiÖn tæng hoµ nhiÒu biÖn ph¸p. mét
trong nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt mµ hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®Òu thùc
hiÖn lµ phÊn ®Êu gi¶m chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. ®ßi hái qu¶n lý ngµy
cµng cao kh«ng chØ biÕt mét c¸ch chung chung, tæng thÓ mµ cßn ph¶i tÝnh
to¸n ®îc chi phÝ,gi¸ thµnh cho tõng ho¹t ®éng cho tõng lo¹i s¶n phÈm, c«ng
viÖc lao vô dÞch vô. H¬n n÷a gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu kinh tÕ hÕt
søc quan träng trong qu¶n lý hiÖu qu¶ vµ chÊt lîng s¶n suÊt kinh doanh, gi¸
thµnh s¶n phÈm cßn lµ tÊm g¬ng ph¶n chiÕu mét c¸ch trung thùc tr×nh ®é tæ
chøc qu¶n lý s¶n suÊt vµ hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ mµ doanh nghiÖp
®· vµ ®ang ¸p dông trong qu¸ tr×nh s¶n suÊt kinh doanh.
§Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã, kÕ to¸n víi t c¸ch lµ mét bé phËn cÊu thµnh quan
träng cña hÖ c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh, cã vai trß tÝch cùc trong viÖc
qu¶n lý, ®iÒu hµnh, kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, lµ
mét c«ng cô hÕt søc h÷u hiÖu. ViÖc h¹ch to¸n gi¸ thµnh chÝnh x¸c tËp chi phÝ
®Çy ®ñ, phï hîp víi ®Æc ®iÓm h×nh thµnh, ho¹t ®éng vµ ph¸t sinh chi phÝ ë
1
doanh nghiÖp lµ yªu cÇu cã tÝnh xuyªn suèt trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n t¹i c¸c
doanh nghiÖp. KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n suÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cßn
ph¶i phÊn ®Êu tíi viÖc cung cÊp th«ng tin phôc vô cho yªu cÇu qu¶n trÞ, cho
c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh cña doanh nghiÖp. Bªn c¹ch ®ã ®Ó ph¸t huy c¸c
chøc n¨ng cña m×nh, c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë
mçi doanh nghiÖp còng ph¶i ®îc kh«ng ngõng c¶i tiÐn vµ hoµn thiÖn nh»m
®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý ngµy cµng cao trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nh vËy, xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña c«ng t¸c thùc tËp,
qua thêi gian thùc tËp vµ t×nh h×nh thùc tÕ c«ng t¸c kÕ to¸n t¹i xi nghiÖp in 15,
víi kiÕn thøc vµ lý luËn ®· ®îc trang bÞ trong nhµ trêng, em ®· chän, di vµo
nghiªn cøu vµ hoµn thµnh chuyªn ®Ò tèt nghiÖp cña m×nh víi ®Ò tµi:
tæ chøc c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm t¹i XÝ nghiÖp in 15
Kh¸i qu¸t chuyªn ®Ò gåm c¸c môc sau:
Lêi nãi ®Çu
Ch¬ng I : Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n suÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm.
Ch¬ng II :T×nh h×nh thùc tÕ vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i xi nghiÖp in 15
Ch¬ng III: Mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n tËp
Chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i xÝ nghiÖp in 15
KÕt luËn
MÆc dï hÕt søc cè g¾ng, song do tr×nh ®é nhËn thøc vµ lý luËn cßn h¹n
chÕ, thêi gian t×m hiÓu vµ thùc tËp kh«ng dµi, v× vËy ®Ò tµi nghiªn cøu nµy
ch¨c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt, thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn
®îc sù gãp ý quÝ b¸u cña thÇy c« cïng toµn thÓ b¹n ®äc ®Ó ®Ò tµi nghiªn cøu
cu¶ em ®îc hoµn thiÖn h¬n.
2
Ch¬ng 1
Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n
xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
1.1. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh
s¶n phÈm
1.1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt
1.1.1.1. Kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt
Chi phÝ s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng
sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ®· chi ra ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t
®éng s¶n xuÊt trong mét thêi kú.
§Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã 3 yÕu
tè c¬ b¶n:
- T liÖu lao ®éng: nhµ xëng, m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh kh¸c.
- §èi tîng lao ®éng: nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu …
- Lao ®éng cña con ngêi.
Qu¸ tr×nh sö dông c¸c yÕu tè c¬ b¶n trong s¶n xuÊt còng ®ång thêi lµ
qu¸ tr×nh doanh nghiÖp ph¶i chi ra nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt t¬ng øng. Trong
®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ c¬ chÕ h¹ch to¸n kinh doanh, mäi chi phÝ
trªn ®Òu ®îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn. Trong ®ã:
- Chi phÝ vÒ tiÒn c«ng, trÝch BHXH, BHYT lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña
hao phÝ vÒ lao ®éng sèng.
- Chi phÝ vÒ KHTSC§, chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu.v..v.. lµ
biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña lao ®éng vËt ho¸.
Chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ph¸t sinh thêng xuyªn trong suèt
qu¸ tr×nh tån t¹i vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, nhng ®Ó phôc vô
cho qu¶n lý vµ h¹ch to¸n kinh doanh, chi phÝ s¶n xuÊt ph¶i ®îc tÝnh to¸n vµ
tËp hîp theo thêi kú: hµng th¸ng, hµng quý, hµng n¨m phï hîp víi kú b¸o
c¸o. ChØ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt mµ doanh nghiÖp bá ra trong kú míi ®îc
tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt trong kú.
1.1.1.2. B¶n chÊt vµ néi dung kinh tÕ cña chi phÝ s¶n xuÊt
Chi phÝ s¶n xuÊt lµ toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i bá
ra ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ ®¹t ®îc môc ®Ých lµ t¹o ra ®îc
s¶n phÈm ë díi mäi d¹ng thÓ cã thÓ cã ®îc cña nã. X¸c ®Þnh néi dung cña
chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó thÊy ®îc b¶n chÊt cña chi phÝ s¶n xuÊt lµ vÊn ®Ò cã ý
nghÜa quan träng trong qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp .
§i tõ thùc tÕ kh¸ch quan, chóng ta thÊy con ngêi kh«ng thÓ tån t¹i ®îc
nÕu kh«ng lao ®éng, s¶n xuÊt t¹o ra cña c¶i vËt chÊt, trong khi ®ã x· héi
ngµy cµng ph¸t triÓn th× s¶n xuÊt còng ngµy cµng ph¸t triÓn. Mµ nÒn s¶n
xuÊt x· héi cña bÊt kú ph¬ng thøc s¶n xuÊt nµo còng g¾n liÒn víi sù vËn
®éng vµ tiªu hao c¸c yÕu tè c¬ b¶n t¹o nªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. V× vËy, sù
h×nh thµnh nªn c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra gi¸ trÞ s¶n phÈm lµ tÊt yÕu
kh¸ch quan, kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ chñ quan cña ngêi s¶n xuÊt.
3
Chi phÝ ®îc h×nh thµnh do cã sù chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña c¸c yÕu tè s¶n
xuÊt vµo s¶n phÈm s¶n xuÊt vµ ®îc biÓu hiÖn trªn hai mÆt:
- VÒ mÆt ®Þnh tÝnh: §ã lµ b¶n th©n c¸c yÕu tè vÒ vËt chÊt ph¸t sinh vµ
tiªu hao t¹o nªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ®¹t ®îc môc ®Ých t¹o ra s¶n phÈm.
- VÒ mÆt ®Þnh lîng: §ã lµ møc tiªu hao cô thÓ cña c¸c yÕu tè vËt chÊt
tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ®îc biÓu hiÖn qua c¸c thíc ®o kh¸c nhau
mµ thíc ®o chñ yÕu lµ thíc ®o tiÒn tÖ.
C¶ hai mÆt ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh lîng cña chi phÝ s¶n xuÊt ®Òu chÞu sù chi
phèi thêng xuyªn cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt vµ ®Æc ®iÓm s¶n phÈm.
NÕu theo quan ®iÓm cña kÕ to¸n ViÖt Nam chi phÝ s¶n xuÊt lµ toµn bé
hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ®· bá ra ®Ó
tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh trong kú nhÊt ®Þnh th× theo quan ®iÓm cña Mü,
chi phÝ ®îc hiÓu nh lµ mét kho¶n hao phÝ bá ra ®Ó thu ®îc mét sè cña c¶i vËt
chÊt hay dÞch vô. Cßn theo quan ®iÓm cña Ph¸p, chi phÝ lµ toµn bé sè tiÒn mµ
doanh nghiÖp bá ra ®Ó mua ®îc c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh
®Ó phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. C¸c quan ®iÓm chi phÝ nµy tuy cã sù kh¸c
biÖt nhng chóng l¹i cã cïng mét thíc ®o chung ®ã lµ tiÒn tÖ. Bëi cã nhiÒu
quan ®iÓm kh¸c nhau nªn ®Ó tr¸nh nhÇm lÉn ph¹m vi cña chi phÝ díi gãc ®é
kÕ to¸n, cÇn ph¶i ph©n biÖt gi÷a chi phÝ vµ chi tiªu: Chóng ta chØ ® îc tÝnh chi
phÝ cña mét kú h¹ch to¸n gåm hao phÝ vÒ chi phÝ tµi s¶n vµ lao ®éng cã liªn
quan ®Õn khèi lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong kú chø kh«ng ph¶i mäi kho¶n
chi phÝ trong kú h¹ch to¸n. Trong khi ®ã, chi tiªu lµ sù gi¶m ®i ®¬n thuÇn c¸c
lo¹i vËt t, tµi s¶n, tiÒn vèn cña doanh nghiÖp bÊt kÓ nã ®îc dïng vµo môc
®Ých g×. Nhng chi tiªu l¹i lµ cë së ph¸t sinh cña chi phÝ, kh«ng cã chi tiªu th×
kh«ng cã chi phÝ. Trªn thùc tÕ cã nh÷ng chi phÝ tÝnh vµo kú hiÖn t¹i nh ng cha
®îc chi tiªu (nh c¸c kho¶n ph¶i tr¶) hay nh÷ng kho¶n chi tiªu cña kú hiÖn t¹i
nhng cha ®îc tÝnh vµo chi phÝ (nh mua tµi s¶n cè ®Þnh råi khÊu hao dÇn ®a
vµo chi phÝ). Nh vËy, chi phÝ vµ chi tiªu kh«ng chØ kh¸c nhau vÒ lîng mµ cßn
kh¸c nhau vÒ thêi gian, chóng cã sù kh¸c nhau nh vËy lµ do ®Æc ®iÓm, tÝnh
chÊt vËn ®éng vµ ph¬ng thøc chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña tõng lo¹i tµi s¶n vµo qu¸
tr×nh s¶n xuÊt vµ yªu cÇu kü thuËt h¹ch to¸n cña chóng.
§øng trªn ph¬ng diÖn tÝnh to¸n vÒ mÆt kinh tÕ, chi phÝ mµ c¸c doanh
nghiÖp ph¶i chi tr¶ ®Òu nh»m môc ®Ých lµ t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ sö dông nhÊt
®Þnh cho x· héi biÓu hiÖn thµnh c¸c lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau. Nguyªn t¾c
ho¹t ®éng ®Çu tiªn cña c¸c doanh nghiÖp lµ ph¶i ®¶m b¶o trang tr¶i ®îc c¸c
phÝ tæn ®Çu t cho s¶n xuÊt s¶n phÈm. Nh vËy khi s¶n xuÊt mét s¶n phÈm nµo
®ã th× chi phÝ dïng ®Ó s¶n xuÊt ra nã ph¶i n»m trong giíi h¹n cña sù bï ®¾p.
NÕu vît qu¸ giíi h¹n nµy th× tÊt yÕu doanh nghiÖp sÏ bÞ ph¸ s¶n.
1.1.1.3. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt
Chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp bao gåm nhiÒu lo¹i cã néi dung
kh¸c nhau, môc ®Ých vµ c«ng dông cña chóng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng
kh¸c nhau, ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ kÕ to¸n tËp
hîp chi phÝ s¶n xuÊt nh»m thóc ®Èy kh«ng ngõng viÖc tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹
gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ ph¸t
huy h¬n n÷a vai trß cña c«ng cô kÕ to¸n víi sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp.
Bëi vËy, chi phÝ ®îc ph©n lo¹i theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau. Sau ®©y lµ mét
sè c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt chñ yÕu:
4
1.1.1.3.1. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ cña chi
phÝ.
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, c¨n cø vµo tÝnh chÊt, néi dung kinh tÕ cña chi
phÝ s¶n xuÊt kh¸c nhau ®Ó chia ra c¸c yÕu tè chi phÝ, mçi yÕu tè chi phÝ chØ
bao gåm nh÷ng chi phÝ cã cïng néi dung kinh tÕ, kh«ng ph©n biÖt chi phÝ ®ã
ph¸t sinh ë lÜnh vùc ho¹t ®éng s¶n xuÊt nµo, ë ®©u vµ môc ®Ých hoÆc t¸c
dông cña chi phÝ nh thÕ nµo. V× vËy c¸ch ph©n lo¹i nµy cßn gäi lµ ph©n lo¹i
theo yÕu tè. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt ®îc chia ra 6
yÕu tè sau:
YÕu tè nguyªn liÖu, vËt liÖu, ®éng lùc: Bao gåm toµn bé gi¸ trÞ
nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu, ®éng lùc, phô tïng thay thÕ,
c«ng cô, dông cô, …dïng cho s¶n xuÊt.
YÕu tè tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp theo l¬ng: Ph¶n ¸nh tæng sè tiÒn
l¬ng vµ phô cÊp mang tÝnh chÊt l¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn s¶n xuÊt.
YÕu tè BHXH, BHYT, KPC§: C¸c kho¶n nµy ®îc trÝch theo tû lÖ quy
®Þnh trªn tæng sè tiÒn l¬ng vµ phô cÊp l¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn s¶n
xuÊt.
YÕu tè khÊu hao TSC§: Ph¶n ¸nh tæng sè khÊu hao TSC§ ph¶i trÝch
trong kú cho tÊt c¶ TSC§ sö dông cho s¶n xuÊt.
YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Bao gåm toµn bé sè tiÒn doanh
nghiÖp ®· chi tr¶ vÒ c¸c lo¹i dÞch vô mua tõ bªn ngoµi nh tiÒn ®iÖn, tiÒn níc,
tiÒn bu phÝ… phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp.
YÕu tè chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ kh¸c b»ng
tiÒn cha ph¶n ¸nh vµo c¸c yÕu tè trªn dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong kú.
Ph©n lo¹i chi phÝ theo tÝnh chÊt, néi dung kinh tÕ cña chi phÝ cã t¸c
dông rÊt to lín trong qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt, nã cho biÕt kÕt cÊu tû träng
cña tõng yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn dù
to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. LËp b¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè ë b¶ng thuyÕt
minh b¸o c¸o tµi chÝnh; cung cÊp tµi liÖu tham kh¶o ®Ó lËp dù to¸n chi phÝ
s¶n xuÊt, lËp kÕ ho¹ch cung øng vËt t, kÕ ho¹ch quü l¬ng,… cho kú sau.
1.1.1.3.2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo môc ®Ých vµ c«ng dông cña chi phÝ
Mçi yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú ®Òu cã môc ®Ých vµ
c«ng dông nhÊt ®Þnh ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy,
c¨n cø vµo môc ®Ých c«ng dông cña chi phÝ trong s¶n xuÊt ®Ó chia ra c¸c
kho¶n môc chi phÝ kh¸c nhau; mçi kho¶n môc chi phÝ chØ bao gåm nh÷ng chi
phÝ cã cïng môc ®Ých vµ c«ng dông, kh«ng ph©n biÖt chi phÝ ®ã cã néi dung
kinh tÕ nh thÕ nµo. V× vËy, c¸ch ph©n lo¹i nµy cßn ®îc gäi lµ ph©n lo¹i chi
phÝ theo kho¶n môc. Toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú ®îc chia
thµnh c¸c kho¶n môc chi phÝ sau:
* Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ vÒ
nguyªn vËt liÖu, vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu… sö dông vµo môc
®Ých trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm.
5
* Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: Bao gåm chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng, trÝch
BHXH, BHYT, KPC§ cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt, kh«ng tÝnh vµo
kho¶n môc nµy sè tiÒn c«ng vµ trÝch BHXH, BHYT, KPC§ cña nh©n viªn
s¶n xuÊt chung, nh©n viªn qu¶n lý vµ nh©n viªn b¸n hµng.
* Chi phÝ s¶n xuÊt chung: Lµ nh÷ng chi phÝ dïng cho ho¹t ®éng s¶n
xuÊt chung ë c¸c ph©n xëng, tæ ®éi s¶n xuÊt. Gåm cã: Chi phÝ nh©n viªn
ph©n xëng, chi phÝ vËt liÖu, dông cô s¶n xuÊt, chi phÝ KHTSC§, chi phÝ dÞch
vô mua ngoµi, chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c.
Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo môc ®Ých vµ c«ng dông cña chi phÝ cã
t¸c dông phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt theo ®Þnh møc, cung
cÊp sè liÖu cho c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, ph©n tÝch t×nh h×nh thùc
hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh, lµm tµi liÖu tham kh¶o ®Ó lËp ®Þnh møc chi phÝ s¶n
xuÊt vµ lËp kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm cho kú sau. Qua ®ã sÏ gióp nh÷ng
nhµ qu¶n lý cã biÖn ph¸p sö dông chi phÝ mét c¸ch hîp lý, tiÕt kiÖm, ®em l¹i
hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.
1.1.1.3.3. Ph©n lo¹i chi phÝ theo mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt víi khèi
lîng c«ng viÖc, s¶n phÈm hoµn thµnh.
Víi môc ®Ých kiÓm tra chi phÝ, ®iÒu tiÕt chi phÝ cho phï hîp ®ång thêi
thuËn lîi cho viÖc lËp kÕ ho¹ch, ®Ò ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh. Toµn bé chi
phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®îc ph©n chia theo mèi quan hÖ víi khèi lîng c«ng
viÖc hoµn thµnh. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy chi phÝ ®îc ph©n thµnh ba lo¹i: chi
phÝ biÕn ®æi (biÕn phÝ), chi phÝ cè ®Þnh (®Þnh phÝ) vµ chi phÝ hçn hîp.
* BiÕn phÝ lµ nh÷ng chi phÝ thay ®æi vÒ tæng sè, vÒ tû lÖ so víi khèi lîng c«ng viÖc hoµn thµnh. Tuy nhiªn, c¸c chi phÝ biÕn ®æi nÕu tÝnh trªn mét
®¬n vÞ s¶n phÈm th× l¹i cã tÝnh cè ®Þnh.
* §Þnh phÝ lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng thay ®æi vÒ tæng sè so víi khèi lîng
c«ng viÖc hoµn thµnh. Nhng c¸c chi phÝ nµy nÕu tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n
phÈm th× l¹i biÕn ®æi nÕu sè lîng s¶n phÈm thay ®æi.
* Chi phÝ hçn hîp lµ lo¹i chi phÝ mµ b¶n th©n nã gåm c¶ c¸c yÕu tè
biÕn phÝ lÉn ®Þnh phÝ. ë møc ®é ho¹t ®éng c¨n b¶n, chi phÝ hçn hîp thÓ hiÖn
c¸c ®Æc ®iÓm cña ®Þnh phÝ, qu¸ møc ®ã nã l¹i thÓ hiÖn ®Æc tÝnh cña biÕn phÝ.
Ngoµi c¸c c¸ch ph©n lo¹i trªn, ®Ó phôc vô cho viÖc ph©n tÝch ®¸nh gi¸
t×nh h×nh sö dông chi phÝ, chi phÝ s¶n xuÊt cßn ®îc ph©n lo¹i thµnh:
- Chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ gi¸n tiÕp
- Chi phÝ tæng hîp vµ chi phÝ ®¬n nhÊt
- ........................................................
Mçi c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ ®Òu cã nh÷ng t¸c dông nhÊt ®Þnh trong
c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n chi phÝ ë doanh nghiÖp.
1.1. 2. Gi¸ thµnh s¶n phÈm
1.1.2.1 Kh¸i niÖm gi¸ thµnh s¶n phÈm
Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ë mét doanh nghiÖp, mét mÆt doanh nghiÖp
ph¶i bá ra nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt, mÆt kh¸c kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña doanh
nghiÖp lµ thu ®îc nh÷ng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô nhÊt ®Þnh ®· hoµn
thµnh, ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi. Nh÷ng s¶n phÈm, c«ng viÖc,
6
lao vô ®· hoµn thµnh gäi chung lµ thµnh phÈm cÇn ph¶i ®îc tÝnh gi¸ thµnh
tøc lµ nh÷ng chi phÝ ®· bá ra ®Ó s¶n xuÊt ra chóng. Theo quan ®iÓm cña kÕ
to¸n ViÖt Nam hiÖn nay, gi¸ thµnh ®îc ®Þnh nghÜa nh sau:
“Gi¸ thµnh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ lao
®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan ®Õn khèi lîng c«ng t¸c, s¶n
phÈm, lao vô ®· hoµn thµnh”
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh chÊt lîng
s¶n xuÊt, ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ sö dông c¸c lo¹i tµi s¶n, vËt t, lao ®éng, tiÒn vèn
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng nh c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ, kü thuËt mµ doanh
nghiÖp ®· thùc hiÖn, nh»m ®¹t ®îc môc ®Ých s¶n xuÊt, ®îc khèi lîng s¶n
phÈm nhiÒu nhÊt víi chi phÝ s¶n xuÊt tiÕt kiÖm vµ h¹ gi¸ thµnh. Gi¸ thµnh s¶n
phÈm cßn lµ c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c ho¹t ®éng s¶n
xuÊt cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i ai cã chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t
sinh lµ ®· x¸c ®Þnh ngay ®îc gi¸ thµnh mµ cÇn thÊy ®îc r»ng, gi¸ thµnh lµ chi
phÝ ®· kÕt tinh trong mét kÕt qu¶ s¶n xuÊt ®îc x¸c ®Þnh theo nh÷ng tiªu
chuÈn nhÊt ®Þnh.
1.1.2.2. B¶n chÊt vµ néi dung kinh tÕ cña gi¸ thµnh s¶n phÈm
Nãi ®Õn b¶n chÊt cña gi¸ thµnh tøc lµ nãi ®Õn néi dung kinh tÕ chøa
®ùng bªn trong cña chØ tiªu gi¸ thµnh. Cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau ®Ò cËp
®Õn vÊn ®Ò b¶n chÊt cña gi¸ thµnh, trong ®ã cã mét sè quan ®iÓm tiªu biÓu
sau:
- Gi¸ thµnh lµ hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ®îc dïng ®Ó
s¶n xuÊt vµ tiªu thô mét ®¬n vÞ hoÆc mét khèi lîng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh.
Quan ®iÓm nµy nªu lªn ®îc nh÷ng yÕu tè vËt chÊt bªn trong cÊu thµnh nªn
b¶n th©n s¶n phÈm vµ thùc hiÖn gi¸ trÞ cña s¶n phÈm. Nã cho ngêi ta thÊy ®îc chi phÝ s¶n xuÊt lµ néi dung c¬ b¶n cña gi¸ thµnh, tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ
s¶n xuÊt theo híng tuyÖt ®èi vµ t¬ng ®èi ®Òu lµ nh÷ng biÖn ph¸p c¬ b¶n ®Ó
h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng cêng doanh lîi. Song nã l¹i ®Æt ra nh÷ng
rµng buéc trong x¸c ®Þnh néi dung cÊu thµnh gi¸ thµnh, lµm cho gi¸ thµnh trë
thµnh yÕu tè cøng nh¾c phô thuéc vµo c¸c quy ®Þnh, ®iÒu nµy l¹i kh«ng phï
hîp víi biÕn ®éng thêng xuyªn cña c¸c ®Çu vµo trong c¬ chÕ thÞ trêng.
- Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá
ra ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm bÊt kÓ nã n»m ë bé phËn nµo trong c¸c
bé phËn cÊu thµnh s¶n phÈm. Theo quan ®iÓm nµy, ®Ó tiÕp cËn víi b¶n chÊt
cña gi¸ thµnh tríc hÕt cÇn xem xÐt vµ gi¶i quyÕt sù h×nh thµnh, ph¸t sinh cña
c¸c lo¹i chi phÝ ®ã lµ: Tæng chi phÝ cè ®Þnh vµ tæng chi phÝ biÕn ®æi. Tæng chi
phÝ lµ tæng céng cña chi phÝ bÊt biÕn vµ chi phÝ kh¶ biÕn t¬ng øng víi mçi
møc s¶n lîng.
- Gi¸ thµnh lµ biÓu hiÖn mèi liªn hÖ t¬ng quan gi÷a mét bªn lµ chi phÝ
s¶n xuÊt vµ mét bªn lµ kÕt qu¶ ®¹t ®îc trong tõng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. §©y lµ
quan ®iÓm g¾n liÒn víi yªu cÇu ®¸nh gi¸ chÊt lîng s¶n xuÊt ë tõng giai ®o¹n
s¶n xuÊt hoÆc bé phËn s¶n xuÊt mµ ë ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh lîng chi phÝ tiªu hao
vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt ®¹t ®îc. Quan ®iÓm nµy kh«ng ®i vµo ph©n tÝch néi dung
bªn trong cÊu thµnh nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm mµ chó träng ®Õn viÖc ®i t×m
mét ®¹i lîng t¬ng quan phôc vô kÞp thêi cho viÖc kiÓm tra, ph©n tÝch vµ ®¸nh
gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng theo yªu cÇu cña viÖc thùc hiÖn chÕ ®é h¹ch to¸n
kinh doanh néi bé.
7
Tãm l¹i, cã thÓ nãi b¶n chÊt cña gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ sù chuyÓn dÞch
gi¸ trÞ cña c¸c yÕu tè vËt chÊt vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt vµ tiªu thô.
Cha cã sù chuyÓn dÞch nµy th× kh«ng thÓ nãi ®Õn chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n
phÈm. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng, gi¸ thµnh bao gåm toµn bé c¸c
kho¶n hao phÝ vËt chÊt thùc tÕ cÇn ®îc bï ®¾p bÊt kÓ nã thuéc bé phËn nµo
trong cÊu thµnh gi¸ trÞ s¶n phÈm.
1.1.2.3. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm
Víi môc ®Ých qu¶n lý tèt gi¸ thµnh s¶n phÈm còng nh yªu cÇu x©y
dùng gi¸ c¶ hµng ho¸, kÕ to¸n cÇn ph¶i ph©n biÖt c¸c lo¹i gi¸ thµnh kh¸c
nhau. Gi¸ thµnh ®îc xem xÐt díi nhiÒu gi¸c ®é, ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau,
vÒ lý luËn còng nh thùc tiÔn. Cã c¸c c¸ch ph©n lo¹i gi¸ thµnh chñ yÕu sau:
* Ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo thêi ®iÓm tÝnh vµ nguån sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸
thµnh.
C¨n cø vµo thêi gian vµ c¬ së sè liÖu tÝnh gi¸ thµnh, gi¸ thµnh s¶n
phÈm chia ra lµm 3 lo¹i:
- Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch:
Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch lµ lo¹i gi¸ thµnh ®îc x¸c ®Þnh tríc khi b¾t ®Çu s¶n
xuÊt cña kú kÕ ho¹ch dùa trªn c¸c ®Þnh møc vµ dù to¸n cña kú kÕ ho¹ch. Gi¸
thµnh kÕ ho¹ch cña s¶n phÈm lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp, lµ c¨n
cø ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ kÕ ho¹ch
h¹ gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp.
- Gi¸ thµnh ®Þnh møc:
Gi¸ thµnh ®Þnh møc lµ gi¸ thµnh ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc
chi phÝ hiÖn hµnh t¹i tõng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong kú kÕ ho¹ch. Gi¸ thµnh
®Þnh møc ®îc xem nh lµ c¨n cø ®Ó kiÓm so¸t t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh
møc tiªu hao yÕu tè vËt chÊt kh¸c nhau ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ
®îc x©y dùng tríc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt.
- Gi¸ thµnh thùc tÕ:
Gi¸ thµnh thùc tÕ lµ chØ tiªu ®îc x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt s¶n phÈm dùa trªn c¬ së c¸c chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp
ph¶n ¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp trong viÖc tæ chøc vµ sö dông
c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ - tæ chøc - kü thuËt ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n
phÈm, lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp.
C¸ch ph©n lo¹i nµy cã t¸c dông trong viÖc qu¶n lý vµ gi¸m s¸t chi phÝ,
x¸c ®Þnh ®îc c¸c nguyªn nh©n vît (hôt) ®Þnh møc chi phÝ trong kú h¹ch to¸n.
Tõ ®ã ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch hoÆc ®Þnh møc chi phÝ cho phï hîp.
* Ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ
Theo ph¹m vi tÝnh to¸n gi¸ thµnh, gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc chia lµm hai
lo¹i:
- Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (hay cßn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng xëng)
Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ c¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn s¶n
xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong ph¹m vi ph©n xëng s¶n xuÊt, bao gåm chi phÝ
8
nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung.
Gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm ®îc dïng ®Ó ghi sæ cho s¶n phÈm ®· hoµn
thµnh nhËp kho hoÆc giao cho kh¸ch hµng. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm
còng lµ c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n gi¸ vèn hµng b¸n vµ l·i gép ë c¸c doanh nghiÖp
s¶n xuÊt.
- Gi¸ thµnh toµn bé (hay cßn gäi lµ gi¸ thµnh tiªu thô, gi¸ thµnh ®Çy ®ñ)
Gi¸ thµnh toµn bé cña s¶n phÈm bao gåm gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n
phÈm céng thªm chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp tÝnh cho
s¶n phÈm ®ã. Gi¸ thµnh toµn bé cña s¶n phÈm chØ ®îc tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh khi
s¶n phÈm, c«ng viÖc hoÆc lao vô ®· ®îc tiªu thô. Gi¸ thµnh toµn bé cña s¶n
phÈm lµ c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh l·i tríc thuÕ cña doanh nghiÖp.
Nh vËy, theo c¸ch ph©n lo¹i nµy cho phÐp c¸c nhµ qu¶n lý x¸c ®Þnh
hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng lo¹i mÆt hµng, dÞch vô. Song do khi
lùa chän tiªu thøc ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung, chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ
qu¶n lý doanh nghiÖp cho tõng lo¹i mÆt hµng, dÞch vô cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt
®Þnh nªn viÖc ph©n bæ chØ mang tÝnh t¬ng ®èi.
Cã thÓ nãi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh lµ qu¸ tr×nh mµ c¸c doanh
nghiÖp ph¶i thêng xuyªn ®Çu t c¸c lo¹i chi phÝ kh¸c nhau ®Ó ®¹t ®îc môc
®Ých t¹o ra khèi lîng s¶n phÈm, lao vô hoÆc khèi lîng c«ng viÖc phï hîp víi
nhiÖm vô s¶n xuÊt ®· x¸c ®Þnh vµ thùc hiÖn.
XuÊt ph¸t tõ môc ®Ých s¶n xuÊt vµ nguyªn t¾c kinh doanh trong nÒn
kinh tÕ thÞ trêng th× mäi s¶n phÈm khi ®îc t¹o ra lu«n ®îc c¸c doanh nghiÖp
quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ do nã mang l¹i. §Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô mét s¶n phÈm
th× doanh nghiÖp ph¶i tèn hÕt bao nhiªu chi phÝ, c¸c lo¹i chi phÝ vµ tû träng
cña tõng lo¹i chi phÝ, kh¶ n¨ng ®Ó h¹ thÊp c¸c lo¹i chi phÝ nµy. ChØ tiªu tho¶
m·n ®îc nh÷ng th«ng tin mang néi dung trªn chÝnh lµ gi¸ thµnh.
1. 1.3. Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm
§i tõ kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cho ta thÊy ® îc
mèi quan hÖ cña chóng lµ rÊt mËt thiÕt v× néi dung c¬ b¶n cña chóng ®Òu lµ
biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña nh÷ng chi phÝ doanh nghiÖp ®· bá ra cho ho¹t ®éng
s¶n xuÊt. Kh«ng cã chi phÝ ban ®Çu bá ra th× sÏ kh«ng t¹o nªn gi¸ thµnh s¶n
phÈm, ngîc l¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm l¹i ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt bá
ra cho mét khèi lîng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô, dÞch vô nµo ®ã. Chi phÝ
s¶n xuÊt trong kú lµ c¨n cø, lµ c¬ së ®Ó tÝnh gi¸ thµnh cña s¶n phÈm, c«ng
viÖc, lao vô hoµn thµnh, sù tiÕt kiÖm hoÆc l·ng phÝ cña doanh nghiÖp vÒ chi
phÝ s¶n xuÊt cã ¶nh hëng trùc tiÕp tíi gi¸ thµnh s¶n phÈm h¹ hoÆc cao. Do ®ã
qu¶n lý gi¸ thµnh ph¶i g¾n liÒn víi qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt. Gi¸ thµnh s¶n
phÈm cã quan hÖ víi chi phÝ s¶n xuÊt th«ng qua c«ng thøc sau:
Tæng
thµnh
phÈm
gi¸
Chi phÝ s¶n
Chi phÝ s¶n
Chi phÝ s¶n
s¶n = xuÊt dë dang +
xuÊt ph¸t
- xuÊt dë dang
®Çu kú
sinh trong kú
cuèi kú
Tuy gi÷a chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi
nhau nhng ®©y lµ hai kh¸i niÖm riªng biÖt nªn chóng cã nh÷ng mÆt kh¸c
nhau nh:
9
- XÐt vÒ thêi gian: Chi phÝ s¶n xuÊt lu«n g¾n víi tõng thêi kú ph¸t sinh
chi phÝ cßn gi¸ thµnh l¹i ®ång thêi liªn quan tíi c¶ chi phÝ ph¸t sinh trong kú
vµ chi phÝ kú tríc (chi phÝ s¶n xuÊt dë dang ®Çu kú) chuyÓn sang.
- XÐt vÒ mÆt gi¸ trÞ vµ s¶n phÈm: Gi¸ thµnh s¶n phÈm g¾n víi khèi l îng
s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®· s¶n xuÊt hoµn thµnh trong kú mµ kh«ng tÝnh
®Õn chi phÝ ®ã ph¸t sinh ë kú nµo. Cßn chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm toµn bé chi
phÝ bá ra trong mét kú s¶n xuÊt kinh doanh mµ kh«ng tÝnh ®Õn chi phÝ ®ã
liªn quan ®Õn khèi lîng s¶n phÈm ®· hoµn thµnh hay cha.
ViÖc thÊy râ mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm còng nh
sù ph©n biÖt kh¸c nhau gi÷a chóng cã t¸c dông to lín trong c«ng t¸c kÕ to¸n
nh»m thùc hiÖn ®óng vµ ®ñ tr×nh tù h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm.
1.1.4. Yªu cÇu qu¶n lý chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
Chóng ta ®Òu biÕt c¸i mµ mäi doanh nghiÖp ®Òu quan t©m ®Õn ®ã lµ
hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh nghÜa lµ chi phÝ bá ra Ýt nhÊt ph¶i thu ® îc lîi
nhuËn cao nhÊt.
NÒn kinh tÕ thÞ trêng c¹nh tranh lµm n¶y sinh nh÷ng lÜnh vùc míi
®¸ng quan t©m cho c¸c doanh nghiÖp nh qu¶ng c¸o, marketing...nh»m ®¹t ®îc vÞ thÕ cao trªn thÞ trêng. Nhng mét nh©n tè “néi lùc”, chñ quan, cã tÇm
chiÕn lîc l©u dµi cho doanh nghiÖp l¹i n»m ë kh©u s¶n xuÊt. Thùc tÕ cho thÊy
nÕu doanh nghiÖp h¹ thÊp chi phÝ s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm
trong khi gi¸ thµnh gi¶m xuèng th× lu«n chiÕm ®îc nh÷ng ®o¹n thÞ trêng lín
víi søc c¹nh tranh cao. §iÒu ®ã cho thÊy viÖc qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lu«n gi÷ vai trß quan träng trong chiÕn l îc ph¸t triÓn
chung cña bÊt kú doanh nghiÖp nµo. Cã thÓ nãi h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm lµ kh«ng thÓ thiÕu trong c«ng t¸c kÕ to¸n cña doanh nghiÖp.
H¬n n÷a nã cßn cung cÊp cho doanh nghiÖp nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ quan
träng nh: Gi¸ vèn hµng b¸n, lîi nhuËn kinh doanh, ®iÓm hoµ vèn, ®iÓm tèi ®a
lîi nhuËn...hay nãi chung l¹i lµ nã cho thÊy ®îc râ mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ khèi lîng - lîi nhuËn. Qua ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc t×nh h×nh ho¹t ®éng, kh¶
n¨ng kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Ó ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ ®Ó lµm
sao kh«ng ngõng tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao chÊt lîng còng nh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.
VËy ®Ó ph¶n ¸nh ®îc ®óng c¸c th«ng tin cÇn thiÕt ®ßi hái c¸c doanh
nghiÖp ph¶i tæ chøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt mét c¸ch chÝnh x¸c vµ tÝnh
®óng, tÝnh ®ñ gi¸ thµnh.
Muèn h¹ch to¸n chi phÝ mét c¸ch chÝnh x¸c cÇn ph¶i tæ chøc c«ng
viÖc ghi chÐp mét c¸ch hîp lý, ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ, trung thùc c¸c kho¶n chi
phÝ ®· chi ra, tÝnh to¸n chÝnh x¸c c¸c kho¶n chi phÝ ®ã. Nhng kh«ng chØ dõng
l¹i ë viÖc ghi chÐp chÝnh x¸c vÒ mÆt lîng cña chi phÝ mµ cßn ph¶i ph¶n ¸nh
®óng thêi ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ vµ ®èi tîng chÞu chi phÝ ®ã.
Bªn c¹nh ®ã, viÖc tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ thµnh lµ dùa trªn viÖc tÝnh
chÝnh x¸c chi phÝ ph¸t sinh ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. TÝnh ®ñ gi¸ thµnh lµ
tÝnh to¸n ®Çy ®ñ mäi hao phÝ thùc tÕ ®· bá ra theo ®óng chÕ ®é quy ®Þnh ®Ó
s¶n xuÊt ra mét khèi lîng c«ng viÖc, lao vô hay s¶n phÈm hµng ho¸. §Ó tÝnh
®ñ gi¸ thµnh còng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh chÝnh x¸c vµ lo¹i bá nh÷ng hao phÝ liªn
quan ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm nh c¸c kho¶n hao phÝ mang tÝnh chÊt tiªu cùc,
nh÷ng kho¶n thiÖt h¹i kh«ng ®îc quy tr¸ch nhiÖm ®Çy ®ñ...
10
ViÖc tæ chøc c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm phï hîp víi ®Æc ®iÓm kinh doanh vµ t×nh h×nh thùc tÕ cña
doanh nghiÖp sÏ cho ta nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi phôc vô cho c«ng
viÖc qu¶n trÞ cña doanh nghiÖp còng nh ®Þnh híng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh. Tr¸nh ®îc t×nh tr¹ng l·i gi¶, lç thËt. §iÒu nµy cã ý nghÜa quan
träng trong c«ng t¸c qu¶n lý s¶n xuÊt nãi riªng, qu¶n lý doanh nghiÖp nãi
chung nh»m môc ®Ých cuèi cïng lµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh.
1. 2 . Tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
1.2.1. Vai trß vµ nhiÖm vô cña kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
Trong c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh
s¶n phÈm lµ nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ quan träng lu«n lu«n ®îc c¸c nhµ qu¶n lý
doanh nghiÖp quan t©m, v× chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ nh÷ng
chØ tiªu ph¶n ¸nh chÊt lîng ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. Th«ng qua
nh÷ng th«ng tin vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm do bé phËn kÕ
to¸n cung cÊp, nh÷ng ngêi qu¶n lý doanh nghiÖp n¾m ®îc chi phÝ s¶n xuÊt vµ
gi¸ thµnh s¶n phÈm thùc tÕ cña tõng lo¹i ho¹t ®éng, tõng lo¹i s¶n phÈm, lao
vô còng nh kÕt qu¶ cña toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp, ®Ó ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc chi phÝ vµ dù
to¸n chi phÝ, t×nh h×nh sö dông tµi s¶n, vËt t, lao ®éng, tiÒn vèn, t×nh h×nh
thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm, ®Ó cã biÖn ph¸p qu¶n lý thÝch hîp.
§Ó tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm, ®¸p øng ®Çy ®ñ, trung thùc vµ kÞp thêi yªu cÇu qu¶n lý chi phÝ s¶n
xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp kÕ to¸n cÇn thùc hiÖn c¸c
nhiÖm vô chñ yÕu sau:
C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ, ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt
s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ®Ó x¸c ®Þnh ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ
ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp.
Tæ chøc tËp hîp vµ ph©n bæ tõng lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo ®óng ®èi
tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ®· x¸c ®Þnh vµ b»ng ph¬ng ph¸p thÝch hîp ®·
chän, cung cÊp kÞp thêi nh÷ng sè liÖu th«ng tin tæng hîp vÒ c¸c kho¶n môc
chi phÝ vµ yÕu tè chi phÝ quy ®Þnh, x¸c ®Þnh ®óng ®¾n chi phÝ cña s¶n phÈm
dë dang cuèi kú.
VËn dông ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp ®Ó tÝnh to¸n gi¸ thµnh
vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ cña c¸c ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh theo ®óng c¸c kho¶n môc
quy ®Þnh vµ ®óng kú tÝnh gi¸ thµnh ®· x¸c ®Þnh.
§Þnh kú cung cÊp c¸c b¸o c¸o vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh cho
l·nh ®¹o doanh nghiÖp vµ tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh
møc chi phÝ vµ dù to¸n chi phÝ, t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ kÕ
ho¹ch h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, ph¸t hiÖn kÞp thêi kh¶ n¨ng tiÒm tµng ®Ò xuÊt
biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó phÊn ®Êu kh«ng ngõng tiÕt kiÖm chi phÝ vµ h¹ gi¸
thµnh s¶n phÈm.
1.2.2. §èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
1.2.2.1. §èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ
11
X¸c ®Þnh ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ x¸c ®Þnh giíi h¹n vÒ
mÆt ph¹m vi mµ chi phÝ cÇn ®îc tËp hîp ®Ó phôc vô cho viÖc kiÓm so¸t chi
phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm .
Thùc tÕ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tiÕn hµnh ë
nhiÒu ®Þa ®iÓm, ph©n xëng, tæ ®éi s¶n xuÊt kh¸c nhau. ë tõng ®Þa ®iÓm s¶n
xuÊt l¹i cã thÓ s¶n xuÊt chÕ biÕn nhiÒu s¶n phÈm, nhiÒu c«ng viÖc, lao vô
kh¸c nhau, theo c¸c quy tr×nh c«ng nghÖ kh¸c nhau. Do ®ã chi phÝ s¶n xuÊt
cña doanh nghiÖp còng ph¸t sinh ë nhiÒu ®Þa ®iÓm, nhiÒu bé phËn, liªn quan
®Õn nhiÒu s¶n phÈm, c«ng viÖc. Nh vËy, ®Ó x¸c ®Þnh ®óng ®¾n ®èi tîng h¹ch
to¸n chi phÝ s¶n xuÊt nh»m thùc hiÖn tèt c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ th× cÇn
ph¶i dùa trªn mét sè tiªu thøc. C¨n cø vµo mét sè tiªu thøc, ®èi tîng h¹ch
to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt:
- Doanh nghiÖp cã quy tr×nh c«ng nghÖ lµ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n: §èi tîng
h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ s¶n phÈm hay toµn bé qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt.
- Doanh nghiÖp cã quy tr×nh c«ng nghÖ phøc t¹p: §èi tîng h¹ch to¸n
chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ bé phËn, chi tiÕt s¶n phÈm, c¸c giai ®o¹n chÕ biÕn,
ph©n xëng s¶n xuÊt hoÆc bé phËn s¶n xuÊt.
C¨n cø vµo lo¹i h×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm :
- Víi lo¹i h×nh s¶n xuÊt ®¬n chiÕc th× ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n
xuÊt lµ tõng s¶n phÈm.
- Víi lo¹i h×nh s¶n xuÊt hµng lo¹t th× ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n
xuÊt cã thÓ lµ tõng ®¬n ®Æt hµng hoÆc tõng lo¹i s¶n phÈm tuú thuéc vµo tõng
quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt.
C¨n cø vµo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý, tæ chøc s¶n xuÊt kinh
doanh:
NÕu tr×nh ®é h¹ch to¸n cµng cao th× ®èi tîng tËp hîp chi phÝ cµng cô
thÓ vµ chi tiÕt, ngîc l¹i nÕu tr×nh ®é thÊp th× ®èi tîng cã thÓ bÞ h¹n chÕ vµ thu
hÑp, kh«ng ®îc chi tiÕt, cô thÓ.
ViÖc x¸c ®Þnh ®óng ®¾n ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt phï
hîp víi ®Æc ®iÓm, t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, ®Æc ®iÓm quy tr×nh s¶n xuÊt
s¶n phÈm vµ ®¸p øng ®îc yªu cÇu qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp
míi gióp cho tæ chøc tèt nhÊt c«ng viÖc kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt.
Ngoµi ra cßn phôc vô cho c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc kÞp thêi,
®óng ®¾n.
1.2.2.2. §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
X¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ x¸c ®Þnh ®èi tîng mµ
hao phÝ vËt chÊt cña doanh nghiÖp bá ra ®Ó s¶n xuÊt ®· ®îc kÕt tinh trong ®ã
nh»m ®Þnh lîng hao phÝ cÇn ®îc bï ®¾p còng nh tÝnh to¸n ®îc kÕt qu¶ kinh
doanh.
ViÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ c«ng viÖc cÇn thiÕt ®Çu tiªn
trong toµn bé c«ng viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña kÕ to¸n. Bé phËn kÕ
12
to¸n gi¸ thµnh ph¶i c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, c¸c lo¹i
s¶n phÈm vµ lao vô mµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ tÝnh chÊt s¶n xuÊt cña
chóng ®Ó x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cho thÝch hîp. §Ó x¸c ®Þnh chÝnh
x¸c ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cÇn dùa vµo c¸c c¨n cø sau:
§Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt
- Víi quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n: §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh
chØ cã thÓ lµ s¶n phÈm ®· hoµn thµnh ë cuèi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
- Víi quy tr×nh s¶n xuÊt phøc t¹p kiÓu liªn tôc: §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh
cã thÓ lµ thµnh phÈm ë giai ®o¹n chÕ biÕn cuèi cïng, còng cã thÓ lµ c¸c lo¹i
nöa thµnh phÈm hoµn thµnh ë tõng giai ®o¹n s¶n xuÊt.
- Víi quy tr×nh s¶n xuÊt phøc t¹p kiÓu song song (l¾p r¸p): §èi tîng
tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ s¶n phÈm ®îc l¾p r¸p hoµn chØnh, còng cã thÓ lµ tõng
bé phËn, chi tiÕt s¶n phÈm.
Lo¹i h×nh s¶n xuÊt
- Víi lo¹i h×nh s¶n xuÊt ®¬n chiÕc vµ s¶n xuÊt nh÷ng lo¹t nhá: §èi tîng
tÝnh gi¸ thµnh lµ tõng s¶n phÈm hay tõng lo¹i s¶n phÈm.
- Víi s¶n xuÊt hµng lo¹t khèi lîng lín: §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ nhãm
b¸n thµnh phÈm hay nhãm s¶n phÈm cuèi cïng.
Yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý:
- Víi tr×nh ®é qu¶n lý cao cã thÓ chi tiÕt ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh ë c¸c
gi¸c ®é kh¸c nhau.
- Víi tr×nh ®é qu¶n lý thÊp ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ nhãm c¸c
s¶n phÈm cïng lo¹i cã kÝch cì kh¸c nhau hoÆc cã thÓ quy ®Þnh vÒ s¶n phÈm
gèc.
ViÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ c¨n cø ®Ó kÕ to¸n gi¸ thµnh tæ
chøc c¸c b¶ng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, lùa chän ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh
phï hîp, tæ chøc c«ng viÖc tÝnh gi¸ thµnh hîp lý, phôc vô cho viÖc qu¶n lý vµ
kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh
doanh cña doanh nghiÖp.
1.2.3. Tr×nh tù tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
1.2.3.1. Tµi kho¶n sö dông:
§Ó theo dâi t×nh h×nh ph¸t sinh vµ tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo c¸c
®èi tîng chÞu chi phÝ, kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n sau:
* TK 621 - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
TK 621 sö dông ®Ó tËp hîp toµn bé chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
dïng cho s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm trong kú, cuèi kú kÕt chuyÓn sang tµi
kho¶n h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Tµi kho¶n 621 cuèi kú kh«ng cã sè d, ®îc më chi tiÕt cho tõng ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó phôc cho viÖc tÝnh to¸n gi¸ thµnh cho tõng
®èi tîng s¶n phÈm.
TK 622 - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp.
13
Tµi kho¶n 622 dïng ®Ó tËp hîp vµ kÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng cña
c«ng nh©n s¶n xuÊt vµo tµi kho¶n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Tµi kho¶n 622 cuèi kú kh«ng cã sè d vµ cã thÓ më chi tiÕt cho tõng
®èi tîng.
* TK 627 - Chi phÝ s¶n xuÊt chung
Tµi kho¶n 627 dïng ®Ó tËp hîp toµn bé c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc
phôc vô qu¶n lý s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong c¸c ph©n xëng, bé phËn.
Tµi kho¶n 627 cuèi kú kh«ng cã sè d, ®îc më chi tiÕt theo tõng ph©n
xëng, bao gåm c¸c tµi kho¶n cÊp hai sau:
+ TK 6271 - Chi phÝ nh©n viªn ph©n xëng
+ TK 6272 - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu
+ TK 6273 - Chi phÝ c«ng cô, dông cô
+ TK 6274 - Chi phÝ khÊu hao TSC§
+ TK 6277 - Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi
+ TK 6278 - Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c
TK 154 - Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang
§èi víi doanh nghiÖp h¹ch to¸n theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn,
tµi kho¶n nµy dïng ®Ó tËp hîp toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt trong kú phôc vô cho
viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Ngoµi ra, TK154 cßn ph¶n ¸nh c¸c chi phÝ liªn
quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh phô, thuª ngoµi gia c«ng, tù chÕ.
Tµi kho¶n 154 ®îc h¹ch to¸n chi tiÕt cho tõng ®èi tîng h¹ch to¸n chi
phÝ s¶n xuÊt.
TK 631 - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt
Tµi kho¶n nµy ®îc dïng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, lao vô hoµn
thµnh trong kú theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú vµ ®îc më chi tiÕt theo tõng
®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Tµi kho¶n 631 cuèi kú kh«ng cã sè d.
1.2.3.2. Tr×nh tù h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
trong doanh nghiÖp
Theo quyÕt ®Þnh 1141 TC-C§KT ban hµnh ngµy 01/11/1995 quy ®Þnh
doanh nghiÖp ®îc chän mét trong hai ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho lµ
kª khai thêng xuyªn vµ kiÓm kª ®Þnh kú.
Ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn
Lµ ph¬ng ph¸p theo dâi, ph¶n ¸nh thêng xuyªn, liªn tôc t×nh h×nh
nhËp-xuÊt-tån c¸c lo¹i vËt t trªn sæ kÕ to¸n. VËt t cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh bÊt cø
t¹i thêi ®iÓm nµo trong kú kÕ to¸n. Ph¬ng ph¸p nµy thêng ®îc ¸p dông ë c¸c
doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ lín, phøc t¹p.
Ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú
14
Lµ ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n c¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm kª thùc tÕ ®Ó ph¶n
¸nh gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú trªn sæ kÕ to¸n tæng hîp vµ tõ ®ã tÝnh ra gi¸
trÞ vËt liÖu ®· xuÊt trong kú theo c«ng thøc sau:
TrÞ gi¸ vËt
TrÞ gi¸ vËt liÖu,
TrÞ gi¸ vËt
TrÞ gi¸ vËt
=
+
liÖu,hµng
hµng ho¸ tån
liÖu, hµng ho¸
liÖu, hµng ho¸
ho¸ xuÊt
®Çu kú
nhËp trong kú
tån cuèi kú
Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông ë c¸c doanh nghiÖp cã quy m« nhá,
doanh nghiÖp kinh doanh th¬ng m¹i cã gi¸ trÞ thÊp, nhiÒu chñng lo¹i.
Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh ®èi víi
néi dung vµ tr×nh tù h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i
doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã tr×nh tù nµy cßn phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt
cña tõng ngµnh nghÒ, tõng doanh nghiÖp. Tuy nhiªn cã thÓ kh¸i qu¸t tr×nh tù
h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo c¸c bíc sau:
- Bíc 1: TËp hîp c¸c chi phÝ c¬ b¶n cã liªn quan trùc tiÕp cho tõng ®èi
tîng h¹ch to¸n chi phÝ, thêng lµ chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp vµ nh©n
c«ng trùc tiÕp.
- Bíc 2: TËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ cña c¸c bé phËn s¶n xuÊt kinh
doanh phô cho tõng ®èi tîng theo c¸c tiªu thøc thÝch hîp.
- Bíc 3: TËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung cho c¸c lo¹i s¶n
phÈm cã liªn quan.
- Bíc 4: X¸c ®Þnh chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú, tÝnh tæng gi¸ thµnh
vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm .
Tuú theo ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho ¸p dông trong doanh
nghiÖp còng nh ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp mµ néi dung
vµ tr×nh tù h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ®îc vËn dông theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau.
1.2.3.2.1. H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
1.2.3.2.1.1. Doanh nghiÖp ¸p dông ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp bao gåm tÊt c¶ chi phÝ vÒ nguyªn vËt
liÖu chÝnh, nguyªn vËt liÖu phô, nguyªn vËt liÖu ®îc sö dông trùc tiÕp cho
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. C¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu nµy cã thÓ xuÊt tõ kho
ra ®Ó sö dông, cã thÓ mua vÒ ®a vµo sö dông ngay hoÆc do tù s¶n xuÊt ra ®a vµo sö
dông.
Th«ng thêng chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp cã liªn quan trùc tiÕp tíi
tõng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ do ®ã cã thÓ tæ chøc tËp hîp theo ph¬ng ph¸p
ghi trùc tiÕp, c¸c chøng tõ liªn quan ®Õn chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
®Òu ph¶i ghi ®óng ®èi tîng chÞu chi phÝ, trªn c¬ së ®ã kÕ to¸n lËp b¶ng kª tËp
hîp chi phÝ trùc tiÕp cho c¸c ®èi tîng cã liªn quan ®Ó ghi vµo c¸c tµi kho¶n
vµ chi tiÕt theo ®óng ®èi tîng.
Trong trêng hîp vËt liÖu xuÊt dïng cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi tîng tËp
hîp chi phÝ, kh«ng thÓ tæ chøc h¹ch to¸n riªng ®îc th× ph¶i ¸p dông ph¬ng
ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp ®Ó ph©n bæ chi phÝ cho c¸c ®èi tîng cã liªn quan.
Tiªu thøc ph©n bæ thêng ®îc sö dông lµ ph©n bæ theo ®Þnh møc tiªu hao, theo
hÖ sè, theo sè lîng s¶n phÈm, theo träng lîng…C«ng thøc ph©n bæ nh sau:
Chi phÝ vËt liÖu ph©n
bæ cho tõng ®èi tîng =
Tæng chi phÝ
vËt liÖu cÇn
ph©n bæ
15
x
Tû lÖ ph©n bæ
Tæng tiªu thøc ph©n bæ cho tõng ®èi tîng
Tû lÖ
ph©n
bæ
x 100
=
Tæng tiªu thøc ph©n bæ cho tÊt c¶ c¸c ®èi tîng
Tµi kho¶n sö dông: TK 621 - “Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp”
C¸c nghiÖp vô kÕ to¸n chñ yÕu:
Quy tr×nh h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp theo ph ¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn ®îc thÓ hiÖn qua s¬ ®å 1.1 sau ®©y:
S¬ ®å 1.1: S¬ ®å h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu
trùc tiÕp (Theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn)
TK 152
TK 621
(1)
(6)
TK
33331331,111
,112
(2)
TK 154
TK 411
(3)
(7)
TK
154
(4)
Ghi chó:
TKnguyªn
336,338…
(1) XuÊt kho
vËt liÖu dïng cho s¶n xuÊt
(5 xuÊt dïng trùc tiÕp cho s¶n xuÊt
(2) Nguyªn vËt liÖu mua ngoµi
)
(3) Nguyªn vËt liÖu nhËn cÊp ph¸t, nhËn liªn doanh dïng ngay cho s¶n xuÊt
s¶n phÈm
(4) Nguyªn vËt liÖu tù s¶n xuÊt , thuª ngoµi gia c«ng
(5) Nguyªn vËt liÖu vay, mîn, … dïng ngay cho s¶n xuÊt s¶n phÈm
(6) VËt liÖu dïng kh«ng hÕt nhËp kho hay chuyÓn kú sau
(7) KÕt chuyÓn chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp cho ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh
1.2.3.2.1.2. Doanh nghiÖp ¸p dông ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú
16
Do ®Æc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú lµ x¸c ®Þnh sè d ®Çu kú
cña nguyªn vËt liÖu, lîng nguyªn vËt liÖu nhËp trong kú, ®Õn cuèi kú kiÓm kª
®Ó x¸c ®Þnh sè d cuèi kú cña nguyªn vËt liÖu sau ®ã míi tÝnh ra ®îc sè
nguyªn vËt liÖu xuÊt trong kú:
Nguyªn vËt
Nguyªn vËt
liÖu
nhËp
liÖu tån
=
+
trong
kú
ChÝnh v× ®Æc ®iÓm nµy nªn chi phÝ nguyªn vËt liÖu xuÊt cuèi
dïngkúrÊt khã
Nguyªn vËt liÖu
xuÊt trong kú
Nguyªn vËt
liÖu tån ®Çu kú
ph©n ®Þnh ®îc lµ xuÊt kho cho môc ®Ých s¶n xuÊt, qu¶n lý, hay tiªu thô s¶n
phÈm. Cho nªn ®Ó phôc vô cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô
kÕ to¸n cÇn ph¶i theo dâi chi tiÕt c¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn tõng ®èi
tîng hoÆc dùa vµo môc ®Ých sö dông hay tû lÖ ®Þnh møc ®Ó ph©n bæ vËt liÖu
xuÊt dïng cho tõng môc ®Ých.
Theo ph¬ng ph¸p nµy, ngoµi sö dông c¸c tµi kho¶n 151, 152, 621,.. kÕ
to¸n cßn dïng thªm:
+ Tµi kho¶n 611 - “Mua hµng”
+ Tµi kho¶n 631 - “Gi¸ thµnh s¶n xuÊt” ®îc dïng t¬ng øng nh TK154 “Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang” trong ph¬ng ph¸p kª khai thêng
xuyªn.
Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n cô thÓ c¸c nghiÖp vô liªn quan tíi viÖc x¸c ®Þnh
trÞ gi¸ nguyªn vËt liÖu xuÊt dïng ®îc tr×nh bµy ë phÇn tríc (doanh nghiÖp ¸p
dông ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn).
Quy tr×nh h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp theo ph ¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú ®îc thÓ hiÖn qua s¬ ®å 1.2 sau ®©y:
S¬ ®å 1.2: S¬ ®å h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
(Theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú)
TK621
TK611
TK331,111,112,311,…
TK631
(3)
(2)
(4)
(5)
TK151,152
Ghi chó:
(1)
(1) KÕt chuyÓn gi¸ trÞ vËt liÖu cha dïng ®Çu kú
(2) Gi¸ trÞ vËt liÖu t¨ng trong kú
(3) Gi¸ trÞ vËt liÖu chÕ t¹o s¶n phÈm, thùc hiÖn dÞch vô, lao vô
(4) Gi¸ trÞ vËt liÖu cha dïng cuèi kú
(5) KÕt chuyÓn chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp s¶n xuÊt cho ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh
1.2.3.2.2.H¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp
17
Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp bao gåm tÊt c¶ c¸c kho¶n chi phÝ liªn quan
®Õn bé phËn lao ®éng trùc tiÕp s¶n xuÊt nh: tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, c¸c kho¶n
phô cÊp, c¸c kho¶n trÝch BHXH, BHYT, KPC§ vµ chi phÝ theo quy ®Þnh.
Kh«ng ®îc tÝnh vµo chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp c¸c kho¶n tiÒn l¬ng, tiÒn
c«ng, c¸c kho¶n phô cÊp cña nh©n viªn ph©n xëng, nh©n viªn b¸n hµng vµ
nh©n viªn qu¶n lý doanh nghiÖp. Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp thêng ®îc tÝnh
trùc tiÕp cho tõng ®èi tîng chÞu chi phÝ liªn quan. Tuy nhiªn nÕu tiÒn l¬ng
nh©n c«ng trùc tiÕp liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi tîng chÞu chi phÝ vµ kh«ng x¸c
®Þnh mét c¸ch trùc tiÕp cho tõng ®èi tîng th× ph¶i tiÕn hµnh ph©n bæ theo
nh÷ng tiªu thøc phï hîp. C¸c tiªu thøc ph©n bæ bao gåm: ®Þnh møc tiÒn l¬ng
cña c¸c ®èi tîng, hÖ sè ph©n bæ ®· ®îc quy ®Þnh, sè giê hoÆc ngµy c«ng tiªu
chuÈn…møc ph©n bæ ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
Møc ph©n bæ chi
phÝ tiÒn l¬ng cña
nh©n c«ng trùc tiÕp
cho tõng ®èi tîng
Tæng sè tiÒn l¬ng c«ng nh©n trùc
tiÕp cña c¸c ®èi tîng
=
x
Tæng khèi lîng ph©n bæ theo tiªu
thøc sö dông
Khèi lîng
ph©n bæ cña
tõng ®èi t
îng
Trªn c¬ së tiÒn l¬ng ®îc ph©n bæ sÏ tiÕn hµnh trÝch BHXH, BHYT,
KPC§ ®Ó tÝnh vµo chi phÝ.
- Tû lÖ trÝch BHXH: 19% l¬ng, trong ®ã:
+ 15% tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp
+ 5% trõ vµo l¬ng cña ngêi lao ®éng
- Tû lÖ trÝch BHYT: 3% l¬ng, trong ®ã:
+ 1% trõ vµo l¬ng cña ngêi lao ®éng
+ 2% tÝnh vµ chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp
- Tû lÖ trÝch KPC§: 2% l¬ng ®îc tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp
TK sö dông: §Ó tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp kÕ
to¸n sö dông TK 622 - “Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp”.
C¸c nghiÖp vô kÕ to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp
Toµn bé qu¸ tr×nh h¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp ®îc kh¸i qu¸t
qua s¬ ®å 1.3 sau ®©y:
Ghi chó:
(1) TiÒn l¬ng vµ phô cÊp l¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt
(2) TrÝch tríc tiÒn l¬ng nghØ phÐp cña c«ng
nh©n s¶n xuÊt
TK154 (631)
TK622
TK334
(3) C¸c kho¶n trÝch theo tû(1)
lÖ víi tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt
(4) KÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp s¶n xuÊt cho ®èi tîng tÝnh gi¸
thµnh
TK335
S¬ ®å 1.3: S¬
®å kÕ to¸n tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ nh©n
(4) c«ng trùc tiÕp
(2)
TK338
(3)
18
1.2.3.2.3. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung
Chi phÝ s¶n xuÊt chung lµ chi phÝ phôc vô qu¶n lý s¶n xuÊt g¾n liÒn víi
tõng ph©n xëng s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt chung lµ lo¹i chi phÝ hçn hîp bao
gåm c¸c kho¶n: Chi phÝ nh©n viªn ph©n xëng, chi phÝ vËt liÖu vµ dông cô
xuÊt dïng cho ph©n xëng, chi phÝ khÊu hao TSC§ dïng cho ph©n xëng, chi
phÝ dÞch vô mua ngoµi vµ c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn dïng cho ph©n x ëng.
Chi phÝ s¶n xuÊt chung ®îc tËp hîp theo tõng ph©n xëng s¶n xuÊt hoÆc
bé phËn s¶n xuÊt kinh doanh. ViÖc tËp hîp ®îc thùc hiÖn hµng th¸ng vµo
cuèi mçi th¸ng sau ®ã tiÕn hµnh ph©n bæ kÕt chuyÓn vµo ®èi tîng h¹ch to¸n
chi phÝ.
- NÕu ph©n xëng chØ s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm duy nhÊt th× toµn bé
chi phÝ s¶n xuÊt chung ph¸t sinh ®îc kÕt chuyÓn toµn bé vµo chi phÝ s¶n xuÊt
s¶n phÈm.
- NÕu ph©n xëng s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm th× chi phÝ s¶n xuÊt
chung ph¶i ®îc ph©n bæ cho tõng lo¹i s¶n phÈm ®Ó kÕt chuyÓn vµo chi phÝ
s¶n xuÊt s¶n phÈm. §Ó tiÕn hµnh ph©n bæ cã thÓ sö dông c¸c tiªu thøc nh: tû
lÖ víi tiÒn l¬ng nh©n c«ng s¶n xuÊt, tû lÖ víi chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc
tiÕp, tû lÖ víi sè giê m¸y…Møc ph©n bæ cho tõng ®èi tîng chÞu chi phÝ ®îc
x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:
Møc ph©n bæ
chi phÝ s¶n xuÊt
chung cho tõng
®èi tîng
Chi phÝ s¶n xuÊt chung thùc tÕ
ph¸t sinh trong th¸ng
x
=
Sè ®¬n vÞ
cña tõng
®èi tîng
tÝnh theo
tiªu thøc
®îc lùa
chän
Tæng sè ®¬n vÞ cña c¸c ®èi tîng
®îc ph©n bæ tÝnh theo tiªu thøc
®îc lùa chän
TK sö dông: TK 627 - “Chi phÝ s¶n xuÊt chung”
Tµi kho¶n nµy më chi tiÕt theo tõng ph©n xëng hoÆc bé phËn s¶n xuÊt kinh
doanh
C¸c nghiÖp vô kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung:
Toµn bé quy tr×nh h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung ®îc thÓ hiÖn qua
s¬ ®å 1.4 sau ®©y:
Ghi chó:
19
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
Chi phÝ nh©n c«ng
Chi phÝ vËt liÖu, c«ng cô, dông cô
C¸c kho¶n ph©n bæ hoÆc trÝch tríc
Chi phÝ khÊu hao TSC§
Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi vµ c¸c chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn
C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt chung
Ph©n bæ (kÕt chuyÓn) chi phÝ s¶n xuÊt chung
20
- Xem thêm -
.DOC 
77 
40 
141 
