Tài liệu Luận văn tổ chức công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại công ty dệt len mùa đông hà nội

Lêi Nãi §Çu Sù c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng diÔn ra rÊt gay g¾t, sù sèng cßn cña mçi doanh nghiÖp phô thuéc rÊt lín vµo søc m¹nh c¹nh tranh. Ngµy nay,sù c¹nh tranh kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sù c¹nh tranh vÒ chÊt lîng cña s¶n phÈm mµ cßn lµ sù c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶, th× vÊn ®Ò gi¶m chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm lu«n lu«n lµ môc tiªu quan träng ®èi víi mçi doanh nghiÖp. VÊn ®Ò nµy tuy kh«ng cßn míi mÎ, nhng nã lu«n lµ vÊn ®Ò mµ mäi doanh nghiÖp ®Òu quan t©m. VËy c¸c doanh nghiÖp cÇn cã biÖn ph¸p g× ®Ó cã thÓ ®¹t ®îc môc tiªu: Gi¶m chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh nhng vÉn ®¶m b¶o chÊt lîng cña s¶n phÈm, t¹o søc c¹nh tranh ®Ó cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. ChÝnh v× vËy, viÖc tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh ®óng gi¸ thµnh s¶n phÈm taÞ c¸c doanh nghiÖp cã ý nghÜa rÊt lín trong c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ, gi¸ thµnh, mÆt kh¸c, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp cã biÖn ph¸p phÊn ®Êu tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ thÊp gi¸ thµnh, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét phÇn hµnh quan träng cña kÕ to¸n, nã cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý cña C«ng ty nãi riªng, còng nh qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc nãi chung. ë níc ta, tr¶i qua nhiÒu n¨m chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ, nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ níc ®· quen trong c¬ chÕ quan liªu, bao cÊp, lµm ¨n theo kiÓu l·i gi¶, lç thËt ®· kh«ng ®øng v÷ng ®îc trong c¬ chÕ thÞ trêng nªn ph¶i gi¶i thÓ. Nhng bªn c¹nh ®ã vÉn cã nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ níc ®· t×m ra cho m×nh mét con ®êng ®i ®óng ®¾n, s¶n xuÊt ngµy cµng ®i lªn, quy m« ngµy cµng ph¸t triÓn. C«ng ty DÖt len Mïa §«ng lµ mét doanh nghiÖp Nhµ níc chuyªn s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng dÖt may phôc vô nhu cÇu trong níc vµ xuÊt khÈu, tuy cã quy m« khiªm tèn nhng ®· cã sù ph¸t triÓn tèt vÒ mäi mÆt, hoµ nhËp ®îc víi xu thÕ ph¸t triÓn cña ®Êt níc. Mét trong nh÷ng lý do gióp doanh nghiÖp tån t¹i vµ kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ trÝ cña m×nh trªn thÞ trêng trong bèi c¶nh thÞ trêng dÖt may cã nhiÒu biÕn ®éng, ®ã lµ c«ng ty ®· quan t©m vµ thùc hiÖn tèt c«ng t¸c tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt tõ ®ã lµm c¬ së ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. NhËn thøc râ vÞ trÝ vµ vai trß cña c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, trong thêi gian thùc tËp t¹i C«ng ty DÖt len Mïa §«ng, em ®· ®i s©u vµo nghiªn cøu, t×m hiÓu c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ 1 thµnh s¶n phÈm vµ hoµn thµnh luËn v¨n víi ®Ò tµi:” Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty DÖt len Mïa §«ng Hµ Néi”. §Ò tµi trªn nh»m môc tiªu: VËn dông lý luËn h¹ch to¸n kÕ to¸n vµo thùc tiÔn, trªn c¬ së t×m hiÓu thùc tÕ ®Ó cã nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n t¹i ®¬n vÞ thùc tËp. §Ó ®¹t ®îc môc tiªu trªn, luËn v¨n bao gåm 3 phÇn chÝnh sau: PhÇn I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. PhÇn II: Thùc tr¹ng tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty dÖt len mïa ®«ng. PhÇn III: Mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty dÖt len mïa ®«ng. Tuy nhiªn, ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn tiÕp xóc víi thùc tÕ, kh¶ n¨ng vµ thêi gian cã h¹n, ®èi tîng nghiªn cøu l¹i rÊt réng vµ phøc t¹p nªn luËn v¨n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt . Em rÊt mong nhËn ®îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c«, c¸c c¸n bé trong C«ng ty DÖt len Mïa §«ng vµ c¸c b¹n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o Nghiªm ThÞ Thµ, c¸n bé trong c«ng ty ®· t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì em hoµn thµnh luËn v¨n. 2 phÇn thø nhÊt Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. 1.1.1. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt cña chi phÝ s¶n xuÊt. S¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt ®¸p øng nhu cÇu cña x· héi lµ ho¹t ®éng chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. §Ó tiÕn hµnh mét ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh c¸c doanh nghiÖp cÇn cã ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè c¬ b¶n nh : T liÖu lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng, søc lao ®éng. Sù tham gia cña c¸c yÕu tè nµy vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt h×nh thµnh nªn c¸c kho¶n chi phÝ t¬ng øng. Nh vËy, chi phÝ s¶n xuÊt lµ toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng, lao ®éng vËt ho¸ vµ c¸c chi phÝ cÇn thiÕt kh¸c mµ doanh nghiÖp ph¶i chi ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh, biÓu hiÖn b»ng tiÒn. Chi phÝ vÒ lao ®éng sèng bao gåm: TiÒn l¬ng, trÝch quü b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ …, cña c«ng nh©n s¶n xuÊt. Chi phÝ vÒ lao ®éng vËt ho¸ bao gåm chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu, n¨ng lîng, khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh… Trong doanh nghiÖp cÇn ph©n biÖt gi÷a chi phÝ vµ chi tiªu. Chi phÝ cña kú h¹ch to¸n chØ nh÷ng hao phÝ vÒ tµi s¶n vµ lao ®éng cã liªn quan ®Õn khèi lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong kú chø kh«ng ph¶i mäi kho¶n chi ra trong kú h¹ch to¸n. Cßn chi tiªu lµ sù gi¶m ®i ®¬n thuÇn c¸c lo¹i vËt t, tµi s¶n, tiÒn vèn cña doanh nghiÖp, bÊt kÓ nã ®îc dïng vµo môc ®Ých g×. Tæng sè chi tiªu trong kú cña doanh nghiÖp bao gåm chi tiªu cho qu¸ tr×nh cung cÊp ( mua s¾m vËt t, hµng ho¸), chi tiªu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh (chi cho s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm, c«ng t¸c qu¶n lý…) vµ chi tiªu cho qu¸ tr×nh tiªu thô ( chi vËn chuyÓn, bèc dì, qu¶ng c¸o). ViÖc ph©n biÖt gi÷a chi phÝ vµ chi tiªu cã ý nghÜa quan träng trong viÖc t×m hiÓu b¶n chÊt còng nh néi dung, ph¹m vi vµ ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú lµ c¨n cø ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®· hoµn thµnh, cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm rÊt nhiÒu lo¹i, do ®ã ®Ó qu¶n lý chÆt chÏ viÖc sö dông tiÕt kiÖm vµ hîp lý chi phÝ còng nh ®Ó tæ chøc tèt c«ng t¸c kÕ to¸n th× ë mçi doanh nghiÖp kh¸c nhau, dùa trªn c¸c tiªu thøc kh¸c nhau, cÇn tiÕn hµnh ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp. 1.1. 1 1.1.2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt:  Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ: theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ®îc chia thµnh 5 lo¹i: - Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu: Bao gåm toµn bé chi phÝ vÒ c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu, phô tïng thay thÕ…mµ doanh nghiÖp sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong kú. -Chi phÝ nh©n c«ng: bao gåm toµn bé sè tiÒn l¬ng, phô cÊp vµ c¸c kho¶n trÝch trªn tiÒn l¬ng theo quy ®Þnh cña lao ®éng trùc tiÕp s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm, thùc hiÑn c«ng viÖc, lao vô trong kú. -Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: Ph¶n ¸nh toµn bé sè tiÒn trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh sö dông cho s¶n xuÊt trong kú cña doanh nghiÖp. - Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Gåm c¸c kho¶n chi tr¶ vÒ c¸c lo¹i dÞch vô mua ngoµi dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. -Chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: Lµ toµn bé chi phÝ b»ng tiÒn cha ph¶n ¸nh vµo c¸c yÕu tè trªn dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ cã t¸c dông quan träng ®èi víi viÖc qu¶n lý chi phÝ cña lÜnh vùc s¶n xuÊt:Cho phÐp hiÓu râ c¬ cÊu, tû träng tõng yÕu tè chi phÝ; lµ c¬ së ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt; lµm c¬ së cho viÖc dù trï hay x©y dùng kÕ ho¹ch cung øng vËt t, tiÒn vèn, huy ®éng sö dông lao ®éng,… Tuy nhiªn, víi c¸ch ph©n lo¹i nµy chØ nªu lªn ®îc yÕu tè chi phÝ nµo ®· ®îc sö dông chø kh«ng chØ râ ®îc c«ng dông cô thÓ cña chi phÝ vµ quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt víi gi¸ thµnh s¶n phÈm. ChÝnh v× vËy mµ c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp cßn ph©n lo¹i chi phÝ theo môc ®Ých, c«ng dông kinh tÕ.  Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo môc ®Ých vµ c«ng dông cña chi phÝ: Theo tiªu thøc nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ®îc chia thµnh c¸c kho¶n môc sau ®©y: -Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: Bao gåm chi phÝ vÒ c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu chÝnh ( kÓ c¶ nöa thµnh phÈm mua ngoµi), vËt liÖu phô, nhiªn liÖu…sö dông trùc tiÕp vµo viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn c«ng viÖc, lao vô. - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: bao gåm chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng, phô cÊp ph¶i tr¶ vµ c¸c kho¶n trÝch b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ vµ kinh phÝ c«ng ®oµn trªn tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt theo quy ®Þnh. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung: Lµ nh÷ng chi phÝ dïng vµo viÖc qu¶n lý vµ phôc vô s¶n xuÊt chung t¹i bé phËn s¶n xuÊt ( ph©n xëng, ®éi, tr¹i…); bao gåm 6 ®iÒu kho¶n sau: 2 + Chi phÝ nh©n viªn ph©n xëng: Gåm chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng, phô cÊp ph¶i tr¶ vµ c¸c kho¶n trÝch b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ vµ kinh phÝ c«ng ®oµn trªn tiÒn l¬ng cña nh©n viªn qu¶n lý, nh©n viªn thèng kª, nh©n viªn tiÕp liÖu, nh©n viªn b¶o vÖ… t¹i ph©n xëng( ®éi, tr¹i) s¶n xuÊt theo quy ®Þnh. + Chi phÝ vËt liÖu: Gåm vËt liÖu c¸c lo¹i sö dông cho nhu cÇu s¶n xuÊt chung cña ph©n xëng s¶n xuÊt nh dïng ®Ó söa ch÷a tµi s¶n cè ®Þnh, dïng cho c«ng t¸c qu¶n lý t¹i ph©n xëng. + Chi phÝ dông cô s¶n xuÊt: Lµ chi phÝ vÒ c¸c lo¹i c«ng cô, dông cô dïng cho nhu cÇu s¶n xuÊt chung ë ph©n xëng s¶n xuÊt nh: khu«n mÉu, dông cô g¸ l¾p, dông cô cÇm tay, dông cô b¶o hé lao ®éng. + Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: Bao gåm sè khÊu hao cña tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh, tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh vµ tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh sö dông ë ph©n xëng s¶n xuÊt nh khÊu hao m¸y mãc thiÕt bÞ, khÊu hao nhµ xëng… + Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ vÒ dÞch vô mua ngoµi, thuª ngoµi ®Ó sö dông cho nhu cÊu s¶n xuÊt chung cña ph©n xëng s¶n xuÊt nh chi phÝ vÒ ®iÖn, níc, ®iÖn tho¹i, thuª söa ch÷a tµi s¶n cè ®Þnh. + Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c: Bao gåm c¸c kho¶n chi b»ng tiÒn ngoµi c¸c kho¶n ®· kÓ trªn, sö dông cho nhu cÇu s¶n xuÊt chung cña ph©n xëng s¶n xuÊt. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo môc ®Ých vµ c«ng dông kinh tÕ cã t¸c dông phôc vô cho viÖc qu¶n lý chi phÝ theo ®Þnh møc; lµ c¬ së cho kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo kho¶n môc; lµ c¨n cø ®Ó ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ ®Þnh møc chi phÝ s¶n xuÊt cho kú sau.  Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo mèi quan hÖ víi khèi lîng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô s¶n xuÊt trong kú: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ®îc chia thµnh 2 lo¹i: - Chi phÝ kh¶ biÕn( biÕn phÝ): Lµ nh÷ng chi phÝ cã sù thay ®æi khi cã sù thay ®æi cña khèi lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt trong kú. CÇn lu ý r»ng, c¸c chi phÝ biÕn ®æi nÕu tÝnh trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× l¹i cã tÝnh cè ®Þnh. - Chi phÝ cè ®Þnh( ®Þnh phÝ): Lµ nh÷ng chi phÝ mµ tæng sè kh«ng thay ®æi khi cã sù thay ®æi cña khèi lîng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô hoµn thµnh trong kú. Chi phÝ cè ®Þnh nÕu tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× l¹i biÕn ®æi nÕu sè lîng s¶n phÈm thay ®æi. 3 C¸ch ph©n lo¹i nµy cã ý nghÜa quan träng trong qu¶n trÞ kinh doanh, ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn, phôc vô cho viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh cÇn thiÕt ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao hiÖu qu¶ cña chi phÝ.  Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ vµ mèi quan hÖ víi ®èi tîng chÞu chi phÝ: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ®îc chia thµnh 2 lo¹i: - Chi phÝ trùc tiÕp: Lµ nh÷ng chi phÝ cã liªn quan trùc tiÕp víi viÖc s¶n xuÊt ra mét lo¹i s¶n phÈm vµ ®îc kÕt chuyÓn trùc tiÕp cho s¶n phÈm hoÆc ®èi tîng chÞu chi phÝ. - Chi phÝ gi¸n tiÕp: Lµ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt cã liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm hoÆc c«ng viÖc kh¸c nhau, nh÷ng chi phÝ nµy cÇn ph¶i ®îc ph©n bæ cho c¸c ®èi tîng liªn quan theo mét tiªu thøc thÝch hîp. C¸ch ph©n lo¹i nµy cã ý nghÜa trong viÖc x¸c dÞnh ph¬ng ph¸p kÕ to¸n tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ cho c¸c ®èi tîng chÞu chi phÝ mét c¸ch hîp lý. Mçi c¸ch ph©n lo¹i trªn ®Òu phôc vô cho môc ®Ých qu¶n lý , hach to¸n, kiÓm tra, kiÓm so¸t chi phÝ ph¸t sinh ë c¸c gãc ®é kh¸c nhau. V× thÕ c¸c c¸ch ph©n lo¹i ®Òu tån t¹i, bæ sung cho nhau vµ gi÷ vai trß nhÊt ®Þnh trong qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong s¶n xuÊt kinh doanh, chi phÝ míi chØ lµ mét mÆt thÓ hiÖn sù hao phÝ s¶n xuÊt. §Ó ®¸nh gi¸ chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh th× chi phÝ s¶n xuÊt cÇn ph¶i ®îc xem xÐt trong mèi quan hÖ víi kÕt qu¶ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hay lµ víi gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.2. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ ph©n lo¹i gi¸ thµnh: 1.2.1. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm: Gi¸ thµnh s¶n phÈm (c«ng viÖc, lao vô) lµ chi phÝ s¶n xuÊt tÝnh cho mét khèi lîng hoÆc mét ®¬n vÞ s¶n phÈm (c«ng viÖc, lao vô) do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®· hoµn thµnh. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt bao gåm hai mÆt: MÆt hao phÝ s¶n xuÊt vµ mÆt kÕt qu¶ s¶n xuÊt. TÊt c¶ nh÷ng kho¶n chi phÝ ph¸t sinh (ph¸t sinh trong kú, kú tríc chuyÓn sang) vµ c¸c chi phÝ trÝch tríc cã liªn quan ®Õn khèi lîng s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô ®· hoµn thµnh trong kú t¹o nen chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp. Gi¸ thµnh s¶n phÈm cao hay thÊp, t¨ng hay gi¶m ®ång nghÜa víi viÖc l·ng phÝ hay tiÕt 4 kiÖm lao ®éng x· héi, bao gåm c¶ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. Nãi c¸ch kh¸c, gi¸ thµnh s¶n phÈm cao hay thÊp, nã ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cña viÖc qu¶n lý, sö dông vËt t, lao ®éng, tiÒn vèn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, còng nh tÝnh ®óng ®¾n cña c¸c gi¶i ph¸p tæ chøc, kinh tÕ, kü thuËt vµ c«ng nghÖ mµ doanh nghiÖp ®· sö dông nh»m ®¹t môc ®Ých s¶n xuÊt ®îc khèi lîng s¶n phÈm nhiÒu nhÊt víi chi phÝ s¶n xuÊt tiÕt kiÖm vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gi¸ thµnh cßn lµ mét c¨n cø quan träng ®Ó ®Þnh gi¸ b¸n vµ x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt. 1.2.2. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm: §Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña qu¶n lý, h¹ch to¸n, lËp kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ x©y dùng gi¸ b¸n s¶n phÈm, gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc ph©n lo¹i theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau:  Ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo c¬ së sè liÖu vµ thêi ®iÓm tÝnh gi¸ thµnh: theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc chia thµnh 3 lo¹i: - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: Lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc tÝnh trªn c¬ së chi phÝ s¶n xuÊt kÕ ho¹ch vµ s¶n lîng kÕ ho¹ch. ViÖc tÝnh gi¸ thµnh kÕ ho¹ch do bé phËn kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp thùc hiÖn vµ ®îc tiÕn hµnh truøc khi b¾t ®Çu qua tr×nh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm.Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp, lµ c¨n cø ®Ó so s¸nh, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch h¹ gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp. - Gi¸ thµnh ®Þnh møc: Lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc tÝnh trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ hiÖn hµnh vµ chØ tÝnh cho ®¬n vÞ s¶n phÈm. ViÖc tÝnh gi¸ thµnh ®Þnh møc còng ®îc thùc hiÖn tríc khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm. Gi¸ thµnh ®Þnh møc lµ c«ng cô qu¶n lý ®Þnh møc cña doanh nghiÖp , lµ thíc ®o chÝnh x¸c ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ sö dông tµi s¶n, vËt t, lao ®éng trong s¶n xuÊt, gióp cho ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ kü thuËt mµ doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt nh»m nang cao hiÖu qu¶ kinh doanh. - Gi¸ thµnh thùc tÕ: Lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc tÝnh trªn c¬ së sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ®· ph¸t sinh vµ tËp hîp ®îc trong kú còng nh s¶n lîng s¶n phÈm thùc tÕ ®· s¶n xuÊt trong kú. Gi¸ thµnh thùc tÕ chØ cã thÓ tÝnh to¸n ®îc sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm vµ ®îc tÝnh to¸n cho c¶ chØ tiªu tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ. Gi¸ thµnh thùc rÕ lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh kÕt qu¶ phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp trong viÖc tæ chøc vµ sö dông c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ-kü thuËt-tæ chøc vµ 5 c«ng nghÖ…®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm, lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ nghÜa vô cña doanh nghiÖp ®èi víi Nhµ níc còng nh c¸c ®èi t¸c liªn doanh liªn kÕt.  Ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo ph¹m vi c¸c chi phÝ cÊu thµnh: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, gi¸ thµnh ®îc chia lµm 2 lo¹i: - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (gi¸ thµnh c«ng xëng): Bao gåm toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm: chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung tÝnh cho s¶n phÈm, c«ng viÖc hay lao vô ®· hoµn thµnh. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm ®îc sö dông ®Ó h¹ch to¸n thµnh phÈm nhËp kho vµ gi¸ vèn hµng b¸n(b¸n th¼ng cho kh¸ch hµng kh«ng qua nhËp kho). Gi¸ thµnh s¶n xuÊt lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ vèn hµng b¸n vµ møc l·i gép trong kú ë c¸c doanh nghiÖp . - Gi¸ thµnh toµn bé s¶n phÈm tiªu thô: Bao gåm gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp tÝnh cho s¶n phÈm tiªu thô. Gi¸ thµnh toµn bé cña s¶n phÈm tiªu thô chØ x¸c ®Þnh vµ tÝnh to¸n khi s¶n phÈm, c«ng viÖc hoÆc lao vô ®· ®îc x¸c nhËn lµ tiªu thô. Gi¸ thµnh toµn bé cña s¶n phÈm tiªu thô lµ c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh møc lîi nhuËn tríc thuÕ cña doanh nghiÖp. 1.3. Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm: Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai mÆt biÓu hiÖn cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc tÝnh trªn c¬ së chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp cho mét lîng s¶n phÈm hoµn thµnh trong kú. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Òu lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña nh÷ng chi phÝ doanh nghiÖp ®· bá ra cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Tuy vËy, gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm còng cã sù kh¸c nhau thÓ hiÖn ë nh÷ng ph¬ng diÖn sau: - Chi phÝ s¶n xuÊt lu«n g¾n liÒn víi tõng thêi kú ph¸t sinh chi phÝ, cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm l¹i g¾n víi khèi lîng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®· hoµn thµnh. - Chi phÝ s¶n xuÊt kh«ng chØ liªn quan ®Õn nh÷ng s¶n phÈm ®· hoµn thµnh mµ cßn liªn quan ®Õn nh÷ng s¶n phÈm háng vµ s¶n phÈm dë dang cuèi kú. Cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm kh«ng liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt cña s¶n phÈm dë dang cuèi kú vµ s¶n phÈm háng, nhng l¹i liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt cña s¶n phÈm dë dang kú tríc chuyÓn sang. Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc thÓ hiÖn b»ng c«ng thøc sau: 6 Gi¸ thµnh Chi phÝ s¶n xuÊt Chi phÝ s¶n xuÊt Chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm dë dang ®Çu kú ph¸t sinh trong kú dë dang cuèi kú 1.4. NhiÖm vô kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. §Ó tæ chøc tèt c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®¸p øng ®Çy ®ñ, trung thùc, kÞp thêi yªu cÇu qu¶n lý doanh nghiÖp, kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh cÇn thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô sau: - X¸c ®Þnh ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi ®Æc thï cña doanh nghiÖp vµ yªu cÇu qu¶n lý. - Tæ chøc vËn dông c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n ®Ó h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm phï hîp víi ph¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho (kª khai thêng xuyªn hoÆc kiÓm kª ®Þnh kú) mµ doanh nghiÖp ®· lùa chän. - Tæ chøc tËp hîp, kÕt chuyÓn hoÆc ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt theo ®óng ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ®· x¸c ®Þnh, theo c¸c yÕu tè chi phÝ vµ kho¶n môc gi¸ thµnh. - LËp b¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè( trªn thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh); ®Þnh kú tæ chøc ph©n tÝch chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ë doanh nghiÖp. - Tæ chøc kiÓm kª vµ ®¸nh gi¸ khèi lîng s¶n phÈm dë dang khoa häc, hîp lý, x¸c ®Þnh gi¸ thµnh vµ h¹ch to¸n gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh s¶n xuÊt trong kú mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c. 1.5. Tæ chøc kÕ to¸n, tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.5.1. §èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. §Ó qu¶n lý tèt chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh ®óng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt cña mçi doanh nghiÖp.  §èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. §èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ ph¹m vi giíi h¹n mµ chi phÝ s¶n xuÊt cÇn ph¶i tËp hîp nh»m ®¸p øng yªu cÇu kiÓm tra, ph©n tÝch chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. ViÖc lùa chän ®èi tîng tËp hîp chi phÝ ë tõng doanh nghiÖp kh¸c nhau lµ kh¸c nhau. §iÒu ®ã phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm tæ chøc kinh doanh, yªu cÇu qu¶n lý còng nh quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm. 7 §Ó x¸c ®Þnh ®óng ®¾n ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt tríc hÕt cÇn ph¶i c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm vµ c«ng dông cña chi phÝ trong s¶n xuÊt, sau ®ã c¨n cø vµo ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ (ph©n xëng, giai ®o¹n c«ng nghÖ). Tuú theo c¬ cÊu tæ chøc s¶n xuÊt, yªu cÇu qu¶n lý, yªu cÇu h¹ch to¸n kinh doanh cña doanh nghiÖp mµ ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ toµn bé quy tr×nh c«ng nghÖ hay tõng giai ®o¹n, tõng quy tr×nh c«ng nghÖ riªng biÖt, tõng ph©n xëng, tæ ®éi s¶n xuÊt. Tuú theo quy tr×nh c«ng nghÖ riªng biÖt, tõng ph©n xëng, tæ ®éi s¶n xuÊt, ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm mµ ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ tõng nhãm s¶n phÈm, tõng mÆt hµng s¶n phÈm, tõng ®¬n ®Æt hµng, tõng lo¹t hµng hoÆc tõng bé phËn. Nh vËy, viÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt thùc chÊt lµ viÖc x¸c ®Þnh n¬i ph¸t sinh chi phÝ vµ ®èi tîng ph¶i chÞu chi phÝ.  §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh: §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ nh÷ng s¶n phÈm, b¸n thµnh phÈm, c«ng viÖc hoÆc lao vô do doanh nghiÖp s¶n xuÊt hoµn thµnh cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®îc tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ. Khi tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô tríc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh ®îc ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, lo¹i s¶n phÈm cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ thùc hiÖn ®Ó x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cho phï hîp víi thùc tÕ cña doanh nghiÖp. NÕu doanh nghiÖp tæ chøc s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt ®¬n chiÕc nh ®ãng tµu, söa ch÷a « t«… th× ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ nh÷ng s¶n phÈm hoµn thµnh. NÕu s¶n xuÊt chÕ t¹o mang tÝnh hµng lo¹t nh chÕ t¹o xe m¸y, ti vi… th× ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ tõng lo¹i s¶n phÈm hoµn thµnh. MÆt kh¸c, khi x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cßn ph¶i c¨n cø vµo quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. NÕu quy tr×nh s¶n xuÊt gi¶n ®¬n th× ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ lo¹i s¶n phÈm hoµn thµnh ë cuèi quy tr×nh c«ng nghÖ. NÕu quy tr×nh phøc t¹p theo kiÓu liªn tôc th× ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ thµnh phÈm ë giai ®o¹n cuèi hay b¸n thµnh phÈm ë mçi giai ®o¹n. NÕu quy tr×nh s¶n xuÊt phøc t¹p kiÓu song song th× ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ tõng chi tiÕt, bé phËn s¶n phÈm hoµn thµnh hay s¶n phÈm cuèi cïng ®· hoµn chØnh…. §¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh cña tõng lo¹i s¶n phÈm ph¶i lµ ®¬n vÞ tÝnh ®· ®îc x· héi thõa nhËn vµ ph¶i phï hîp víi ®¬n vÞ tÝnh trong kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh. 8  Mèi quan hÖ gi÷a ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh: §èi tîng tËp hîp chi phÝ vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau vµ trong trêng hîp ®Æc biÖt chóng cã thÓ thèng nhÊt víi nhau ®èi víi quy tr×nh c«ng nghÖ lµ gi¶n ®¬n, chÕ t¹o ra mét lo¹i s¶n phÈm. ViÖc x¸c ®Þnh râ mèi quan hÖ vµ sù kh¸c nhau gi÷a ®èi tîng tËp hîp chi phÝ vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa lín trong viÖc tæ chøc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nh»m ®¸p øng c¸c yªu cÇu qu¶n lý chi phÝ vµ qu¶n lý gi¸ thµnh s¶n phÈm. §èi tîng tËp hîp chi phÝ vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh gièng nhau ë b¶n chÊt chung, chóng ®Òu lµ ph¹m vi giíi h¹n ®Ó tËp hîp chi phÝ vµ cïng phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý, ph©n tÝch, kiÓm tra chi phÝ vµ gi¸ thµnh. Tuy nhiªn, gi÷a ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh còng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau c¬ b¶n: - X¸c ®Þnh ®èi tîng tËp hîp chi phÝ lµ x¸c ®Þnh ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú. - X¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cã liªn quan ®Õn kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (thµnh phÈm hoÆc dÞch vô hoµn thµnh). - Mét ®èi tîng tËp hîp chi phÝ cã thÓ cã nhiÒu ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh vµ ngîc l¹i, mét ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ cã nhiÒu ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. 1.5.2. Néi dung kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ: 1.5.2.1 Ph¬ng ph¸p kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt: Ph¬ng ph¸p kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét ph¬ng ph¸p hay hÖ thèng c¸c ph¬ng ph¸p ®îc sö dông ®Ó tËp hîp vµ ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo c¸c kho¶n môc gi¸ thµnh trong ph¹m vi giíi h¹n cña tõng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ nh: s¶n phÈm, ®¬n ®Æt hµng, giai ®o¹n c«ng nghÖ, ph©n xëng, nhãm s¶n phÈm… Tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng quy n¹p chi phÝ vµo c¸c ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt, kÕ to¸n sÏ ¸p dông ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt mét c¸ch phï hîp.  Ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ trùc tiÕp ¸p dông ®èi víi c¸c chi phÝ cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ ®· x¸c ®Þnh vµ c«ng t¸c h¹ch to¸n, ghi chÐp ban ®Çu cho phÐp quy n¹p trùc tiÕp c¸c chi phÝ nµ vµo tõng ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ cã liªn quan. 9  Ph¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp ¸p dông khi mét lo¹i chi phÝ cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt , kh«ng thÓ tËp hîp trùc tiÕp cho tõng ®èi tîng ®îc.Theo ph¬ng ph¸p nµy, tríc hÕt tËp hîp toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt sau ®ã sÏ tiÕn hµnh ph©n bæ cho tõng ®èi tîng cô thÓ. Tiªu chuÈn ph©n bæ ph¶i ®¶m b¶o ®îc mèi quan hÖ t¬ng quan gi÷a chi phÝ ph©n bæ vµ c¸c ®èi tîng chÞu chi phÝ. Trªn c¬ së tiªu chuÈn ph©n bæ vµ sè chi phÝ cÇn ph©n bæ ta cã c«ng thøc: n Ci= C i 1 n xTi  Ti i 1 Trong ®ã: Ci: Chi phÝ s¶n xuÊt ph©n bæ cho ®èi tîng thø i. C: Tæng chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp cÇn ph©n bæ. Ti: Tæng ®¹i lîng cña tiªu chuÈn dïng ®Ó ph©n bæ. Ti: §¹i lîng cña tiªu chuÈn dïng ®Ó ph©n bæ cña ®èi tîng i. §¹i lîng cña tiªu chuÈn dïng ®Ó ph©n bæ( ®¬n vÞ c«ng) ®îc lùa chän tuú thuéc vµo tõng trêng hîp cô thÓ. §é tin cËy cña th«ng tin vÒ chi phÝ phô thuéc vµo tÝnh hîp lý cña tiªu chuÈn ph©n bæ ®îc lùa chän. 1.5.2.2 Tæ chøc kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ: Hµng tån kho hiÖn nay cña c¸c doanh nghiÖp ®îc h¹ch to¸n theo hai ph¬ng ph¸p: Ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn vµ ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú.  Trêng hîp doanh nghiÖp kÕ to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn: HÖ thèng tµi kho¶n ®îc sö dông ®Ó tËp hîp chi phÝ bao gåm c¸c tµi kho¶n sau: - Tµi kho¶n 621” chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp” dïng ®Ó tËp hîp toµn bé chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp dïng cho s¶n xuÊt trong kú ë doanh nghiÖp. Chi phÝ thùc tÕ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp trong kú ®îc tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm phô thuéc vµo c¸c yÕu tè sau: + TrÞ gi¸ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp xuÊt vµ ®a vµo s¶n xuÊt trong kú: C¨n cø vµo chøng tõ xuÊt kho vµ sö dông nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp cho tõng ®èi tîng cã liªn quan. 10 + TrÞ gi¸ nguyªn vËt liÖu cßn l¹i ®Çu kú ë c¸c ph©n xëng, ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt nhng ®Õn cuèi kú tríc cha sö dông, ®îc chuyÓn cho kú nµy. + TrÞ gi¸ nguyªn vËt liÖu xuÊt dïng trong kú nhng ®Õn cuèi kú sö dông kh«ng hÕt nhËp l¹i kho hoÆc ®Ó l¹i t¹i c¸c ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt sö dông cho kú sau: YÕu tè nµy ®îc x¸c ®Þnh dùa vµo c¸c phiÕu nhËp kho vËt liÖu vµ phiÕu b¸o vËt liÖu cßn l¹i cuèi kú. + TrÞ gi¸ phÕ liÖu thu håi ( nÕu cã): §îc c¨n cø vµo c¸c chøng tõ nhËp kho phÕ liÖu vµ ®¬n gi¸ phÕ liÖu doanh nghiÖp ®· sö dông trong kú h¹ch to¸n. Chi phÝ NVL TrÞ gi¸ NVL TrÞgi¸ NVL cßn TrÞ gi¸ NVL cßn TrÞ gi¸ - phÕ liÖu trùc tiÕp = xuÊt, sö dông + l¹i ®Çu kú ë ®Þa l¹i cuèi kú cha trong kú trong kú ®iÓm s¶n xuÊt sö dông thu håi - Tµi kho¶n 622 “ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp” dïng ®Ó tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp s¶n xuÊt. - Tµi kho¶n 627 “ chi phÝ s¶n xuÊt chung” dïng ®Ó tËp hîp vµ ph©n bæ c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc phôc vô , qu¶n lý s¶n xuÊt trong ph©n xëng, tæ ®éi s¶n xuÊt. - Tµi kho¶n 154 “ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang” ®îc sö dông ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ cung cÊp sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô. Ngoµi ra, tµi kho¶n nµy cßn ®îc sö dông ®Ó h¹ch to¸n nghiÖp vô thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕn vµ tÝnh gi¸ thµnh vËt liÖu thuª ngoµi chÕ biÕn. Tµi kho¶n 154 ®îc h¹ch to¸n chi tiÕt theo tõng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt (theo ®Þa ®iÓm ph¸t sinh, nhãm, lo¹i s¶n phÈm theo tõng ngµnh, tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh…). Ngoµi ra, kÕ to¸n cßn sö dông c¸c tµi kho¶n liªn quan nh tµi kho¶n 155 “thµnh phÈm”; tµi kho¶n 632 “gi¸ vèn hµng b¸n”. Tr×nh tù h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn ®îc ph¶n ¸nh theo s¬ ®å sau : S¬ ®å sè 1: TK 621 TK154 D®k*** Chi phÝ NVL trùc tiÕp TK 622 Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp TK627 Chi phÝ s¶n xuÊt chung TK138,152,821 TrÞ gi¸ s¶n phÈm háng b¾t båi thêng PhÕ liÖu thu håi do s¶n phÈm háng TK155 Gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm hoµn thµnh nhËp kho TK157 Gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm göi b¸n kh«ng qua kho 11 TK 632 Gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm hoµn thµnh b¸n ngay Dck ***  Trêng hîp doanh nghiÖp kÕ to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú:  Còng t¬ng tù ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn, chi phÝ s¶n xuÊt trong kú ®îc tËp hîp trªn c¸c tµi kho¶n: - Tµi kho¶n 621- Chi phÝ vËt liÖu trùc tiÕp - Tµi kho¶n 622- Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp - Tµi kho¶n 627- Chi phÝ s¶n xuÊt chung Vµ thay v× tµi kho¶n 154 ”Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang”, kÕ to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú sö dông tµi kho¶n 631 “gi¸ thµnh s¶n xuÊt” ®Ó tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh. Tr×nh tù kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú ®îc ph¶n ¸nh trªn s¬ ®å sau: S¬ ®å sè 2: TK 154 KÕt chuyÓn chi phÝ dë dang ®Çu kú TK 611 TK631 Ph¶n ¸nh chi phÝ SXDD cuèi kú TK621 Chi phÝ NVL trùc tiÕp TK 622 Chi phÝ NC trùc tiÕp TK 611,138,821 PhÕ liÖu SP háng thu håi TrÞ gi¸ SP háng b¾t båi thêng tÝnh vµo CPBT TK 632 TK 627 Chi phÝ s¶n xuÊt chung Gi¸ thµnh thùc tÕ SP hoµn thµnh s¶n xuÊt trong kú Tuú vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña mçi doanh nghiÖp mµ cã thÓ sö dông mét trong hai ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n trªn. Gi÷a hai ph¬ng ph¸p cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n sau: + VÒ thùc chÊt, ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn lµ ph¬ng ph¸p theo dâi vµ ph¶n ¸nh thêng xuyªn liªn tôc cã hÖ thèng t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tån kho vËt t hµng ho¸ trªn sæ kÕ to¸n, cßn ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú lµ ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n c¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm kª thùc tÕ ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ cña vËt t hµng ho¸ tån kho cuèi kú trªn sæ kÕ to¸n. 12 + Trong ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn, kÕ to¸n sö dông tµi kho¶n 154 “ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang” ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt trong kú liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, thuª ngoµi gia c«ng, tù chÕ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Cßn ®èi víi ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú, tµi kho¶n 154 chØ sö dông ®Ó ph¶n ¸nh chi phÝ dë dang ®Çu kú vµ cuèi kú;vµ ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh, kÕ to¸n sö dông tµi kho¶n 631”gi¸ thµnh s¶n xuÊt”. Nh×n chung, trªn thùc tÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt th× ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn ®îc sö dông phæ biÕn h¬n. 1.5.2.3 Tæ chøc hÖ thèng sæ kÕ to¸n ®Ó ghi chÐp tËp hîp chi phÝ: Tuú theo tõng h×nh thøc kÕ to¸n, mçi doanh nghiÖp sÏ cã mét hÖ thèng sæ kÕ to¸n thÝch hîp ®Ó ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. - §èi víi doanh nghiÖp ¸p dông h×nh thøc NhËt ký chung:H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc thùc hiÖn trªn hÖ thèng c¸c b¶ng ph©n bæ, sæ chi tiÕt tµi kho¶n vµ trªn hÖ thèng sæ tæng hîp nh NhËt ký chung vµ sæ c¸i cho c¸c tµi kho¶n 621, 622, 627, 154(631). Dùa vµo hÖ thèng sæ chi tiÕt vµ sæ c¸i, kÕ to¸n sÏ lËp b¶ng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. - §èi víi doanh nghiÖp ¸p dông h×nh thøc NhËt ký- Sæ c¸i: viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm dîc thùc hiÖn tríc hÕt trªn c¸c b¶ng ph©n bæ chi phÝ, sæ chi tiÕt tµi kho¶n 621,622,627,154(631); tiÕp theo trªn hÖ thèng sæ tæng hîp(sæ NhËt ký- Sæ c¸i). - §èi víi doanh nghiÖp ¸p dông h×nh thøc Chøng tõ ghi sæ: ViÖc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ®îc tËp hîp trªn sæ kÕ to¸n chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ vµ sæ c¸i c¸c tµi kho¶n 154”chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang”(hay tµi kho¶n 631”gi¸ thµnh s¶n xuÊt”), tµi kho¶n 621”chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp”, tµi kho¶n 622”chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp”, tµi kho¶n 627”chi phÝ s¶n xuÊt chung”. C¬ së ®Ó ghi vµo sæ chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng ®èi tîng lµ c¸c chøng tõ gèc, c¸c b¶ng ph©n bæ chi phÝ vµ c¸c chøng tõ ghi sæ liªn quan. ViÖc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh toµn doanh nghiÖp trªn sæ c¸i ®îc c¨n cø vµo c¸c chøng tõ ghi sæ. - §èi víi doanh nghiÖp ¸p dông h×nh thøc NhËt ký- Chøng tõ: Qu¸ tr×nh tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt sÏ ®îc ph¶n ¸nh vµo c¸c b¶ng ph©n bæ, b¶ng kª vµ nhËt ký chøng tõ sau: + B¶ng ph©n bæ sè 1 “B¶ng ph©n bæ tiÒn l¬ng vµ b¶o hiÓm x· héi”. + B¶ng ph©n bæ sè 2 “B¶ng ph©n bæ nguyªn vËt liÖu vµ c«ng cô dông cô”. + B¶ng ph©n bæ sè 3”B¶ng tÝnh vµ ph©n bæ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh”. 13 + B¶ng kª sè 4”TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo ph©n xëng”. + NhËt ký chøng tõ sè 7”TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ kinh doanh toµn doanh nghiÖp”. VÒ tr×nh tù tËp hîp, ph©n bæ chi phÝ vµ ghi sæ kÕ to¸n ®îc tiÕn hµnh theo ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ do doanh nghiÖp lùa chän , nhng nguyªn lý chung lµ: nh÷ng chi phÝ trùc tiÕp khi ph¸t sinh sÏ h¹ch to¸n trùc tiÕp vµo sæ kÕ to¸n chi tiÕt cña tõng ®«Ý tîng chi phÝ, chi phÝ s¶n xuÊt chung khi ph¸t sinh sÏ tËp hîp theo tõng kho¶n môc chi phÝ, ®Õn cuèi kú hoÆc khi cÇn b¸o c¸o th× tiÕn hµnh ph©n bæ cho c¸c ®èi tîng liªn quan theo tiªu thøc phï hîp ®· chän. 1.5.3 §¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm dë cuèi kú:  Sù cÇn thiÕt ph¶i ®¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm dë. S¶n phÈm dë dang lµ khèi lîng s¶n phÈm, c«ng viÖc cßn ®ang trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, gia c«ng, chÕ biÕn trªn c¸c giai ®o¹n cña quy tr×nh c«ng nghÖ, hoÆc ®· hoµn thµnh mét vµi quy tr×nh cÕ biÕn nhng vÉn cßn ph¶i gia c«ng chÕ biÕn tiÕp míi trë thµnh thµnh phÈm. §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang lµ tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh phÇn chi phÝ s¶n xuÊt mµ s¶n phÈm dë dang cuèi kú ph¶i chÞu. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã qu¸ tr×nh c«ng nghÖ xen kÏ, liªn tôc nªn vµo thêi ®iÓm cuèi th¸ng, cuèi quý, cuèi n¨m thêng cã mét khèi lîng s¶n phÈm ®ang s¶n xuÊt dë dang(b¸n thµnh phÈm). Trong trêng hîp nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp trong kú kh«ng chØ liªn quan ®Õn s¶n phÈm, c«ng viÖc ®· hoµn thµnh trong kú mµ cßn liªn quan ®Õn c¶ nh÷ng s¶n ph¶m, c«ng viÖc cßn ®ang dë dang. Nh vËy, muèn tÝnh ®îc gi¸ thµnh cho s¶n phÈm, c«ng viÖc hoµn thµnh nhËp kho trong kú ta ph¶i tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm dë. §¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm dë cuèi kú cã trung thùc hîp lý th× míi x¸c ®Þnh chÝnh x¸c gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm trong kú. Tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm cô thÓ vÒ tæ chøc s¶n xuÊt, quy tr×nh c«ng nghÖ, vÒ tÝnh chÊt cÊu thµnh cña chi phÝ s¶n xuÊt vµ yªu cÇu tr×nh ®é qu¶n lý cña tõng doanh nghiÖp ®Ó vËn dông ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú thÝch hîp. Díi ®©y lµ mét sè ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang mµ c¸c doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän: - §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ vËt liÖu chÝnh trùc tiÕp hoÆc chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. Theo ph¬ng ph¸p nµy, s¶n phÈm dë dang cuèi kú chØ bao gåm chi phÝ vËt liÖu chÝnh trùc tiÕp (hoÆc chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp), cßn c¸c chi phÝ 14 gia c«ng chÕ biÕn (chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung…) tÝnh cho c¶ gi¸ thµnh thµnh phÈm chÞu. C«ng thøc tÝnh to¸n nh sau: Dck = D®k + Cvl Stp + Sd x Sd (1) Trong ®ã: Dck vµ d®k: Chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú vµ ®Çu kú. Cvl: Chi phÝ vËt liÖu chÝnh trùc tiÕp(hoÆc chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp) ph¸t sinh trong kú. Stp vµ Sd: S¶n lîng thµnh phÈm vµ s¶n lîng s¶n phÈm dë dang cuèi kú. Trêng hîp doanh nghiÖp cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm phøc t¹p chÕ biÕn kiÎu liªn tôc gåm nhiÌu giai ®o¹n c«ng nghÖ s¶n xuÊt kÕ tiÕp nhau th× s¶n phÈm dë dang ë giai ®o¹n c«ng nghÖ ®Çu tiªn tÝnh theo chi phÝ vËt liÖu chÝnh trùc tiÕp (hoÆc chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp), cßn s¶n phÈm dë dang ë c¸c giai ®o¹n c«ng nghÖ sau ph¶i tÝnh theo chi phÝ nöa thµnh phÈm cña giai ®o¹n tríc ®ã chuyÓn sang. Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu trùc tiÕp cã u ®iÓm tÝnh to¸n ®¬n gi¶n, khèi lîng tÝnh to¸n Ýt nhng cã nhîc ®iÓm lµ ®é chÝnh x¸c kh«ng cao v× kh«ng tÝnh ®Õn c¸c chi phÝ chÕ biÕn. Ph¬ng ph¸p nµy ¸p dông thÝch hîp trong trêng hîp chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu trùc tiÕp chiÕm tû träng lín trong tæng chi phÝ s¶n xuÊt, khèi lîng s¶n phÈm dë dang cuèi kú Ýt vµ kh«ng biÕn ®éng nhiÒu so víi ®Çu kú. - §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo khèi lîng s¶n phÈm hoµn thµnh t¬ng ®¬ng. Theo ph¬ng ph¸p nµy, tríc hÕt cÇn c¨n cø khèi lîng s¶n phÈm dë dang vµ møc ®é chÕ biÕn cña chóng ®Ó tÝnh ®æi khèi luîng s¶n phÈm dë dang ra khèi lîng s¶n ph©mr hoµn thµnh t¬ng ®¬ng. Sau ®ã, tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh tõng kho¶n môc chi phÝ cho s¶n phÈm dë dang theo nguyªn t¾c: + §èi víi chi phÝ s¶n xuÊt bá vµo mét lÇn ngay tõ ®Çu d©y chuyÒn c«ng nghÖ nhu chi phÝ vËt liÖu chÝnh trùc tiÕp hoÆc chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp th× tÝnh cho s¶n phÈm dë dang theo c«ng thøc (1). + §èi víi c¸c chi phÝ bá dÇn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn th× tÝnh cho s¶n phÈm dë dang theo c«ng thøc: Dck = D®k + C Stp + S’d x S’d Trong ®ã: 15 C: §îc tÝnh theo tõng kho¶n môc chi phÝ t¬ng øng ph¸t sinh trong kú. S’d: Khèi lîng s¶n phÈm dë dang ®· tÝnh ®æi ra khèi lîng s¶n phÈm hoµn thµnh t¬ng ®¬ng theo tû lÖ chÕ biÕn hoµn thµnh ( % HT): S’d = Sd * % HT §¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm dë cuèi kú theo ph¬ng ph¸p nµy cã u ®iÓm lµ chÝnh x¸c cao nhng khèi tÝnh to¸n nhiÒu. Do vËy, thÝch hîp víi nh÷ng doanh nghiÖp mµ chi phÝ nguyªn vËt liÖu chiÕm tû träng kh«ng lín l¾m, khèi lîng s¶n phÈm dë dang cuèi kú nhiÒu vµ biÕn ®éng lín so víi ®Çu kú. - §¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm dë cuèi kú theo chi phÝ s¶n xuÊt ®Þnh møc: Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ s¶n xuÊt ®Þnh møc ¸p dông thÝch hîp víi nh÷ng s¶n phÈm ®· x©y dùng ®îc ®Þnh møc chi phÝ s¶n xuÊt hîp lý hoÆc ®· thùc hiÖn ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo ®Þnh møc. §Þnh møc chi phÝ Theo ph¬ng ph¸p nµy, kÕ to¸n c¨n cø vµo khèi lîng s¶n phÈm dë dang ®· kiÓm kª, x¸c ®Þnh ë tõng c«ng ®o¹n s¶n xuÊt vµ ®Þnh møc tõng kho¶n môc chi phÝ ë tõng c«ng ®o¹n s¶n xuÊt t¬ng øng cho tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm ®Ó tÝnh ra chi phÝ ®Þnh møc cña khèi lîng s¶n phÈm dë dang ë tõng c«ng ®o¹n , sau ®ã tËp hîp l¹i cho tõng lo¹i s¶n phÈm. Ta cã c«ng thøc: Chi phÝ s¶n phÈm dë dang cuèi kú Khèi lîng s¶n phÈm dë dang cuèi kú. x Trong ph¬ng ph¸p nµy, c¸c kho¶n môc chi phÝ tÝnh cho s¶n phÈm dë dang ®îc tÝnh theo møc ®é hoµn thµnh cña s¶n phÈm lµm dë. 1.5.4 Tæ chøc kÕ to¸n gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.5.4.1 Kú tÝnh gi¸ thµnh: Kú tÝnh gi¸ thµnh lµ thêi kú bé phËn kÕ to¸n gi¸ thµnh cÇn tiÕn hµnh c«ng viÖc tÝnh gi¸ thµnh cho tõng ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. X¸c ®Þnh kú tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp sÏ gióp cho viÖc tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc khoa häc, ®¶m b¶o cung cÊp sè liÖu, th«ng tin vÒ gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n phÈm, lao vô kÞp thêi, trung thùc, ph¸t huy ®îc ®Çy ®ñ chøc n¨ng gi¸m ®èc t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm cña kÕ to¸n.Sau ®©y lµ mét sè c¸ch x¸c ®Þnh kú tÝnh gi¸ thµnh: - X¸c ®Þnh kú tÝnh gi¸ thµnh ®Þnh kú hµng th¸ng phï hîp víi lo¹i tæ chøc s¶n xuÊt nhiÒu, mÆt hµng Ýt, æn ®Þnh, chu kú s¶n xuÊt ng¾n vµ xen kÏ liªn tôc. - TÝnh gi¸ thµnh theo chu kú s¶n xuÊt: Gi¸ thµnh chØ ®îc tÝnh khi chu kú s¶n xuÊt ®· kÕt thóc. C¸ch tÝnh nµy phï hîp víi lo¹i tæ chøc s¶n xuÊt ®¬n chiÕc, hµng lo¹t, mÆt hµng thêng xuyªn thay ®æi, chu kú s¶n xuÊt dµi vµ riªng lÎ. 16 1.5.4.2 C¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm: Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ ph¬ng ph¸p sö sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp trong kú ®Ó tÝnh to¸n tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ theo tõng kho¶n môc chi phÝ quy ®Þnh cho c¸c ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. Cã nhiÒu ph¬ng ph¸p ®îc sö dông ®Ó tÝnh gi¸ thµnh. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt, quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm, ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm, yªu cÇu qu¶n lý s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh, mèi quan hÖ gi÷a ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt víi ®èi tuîng tÝnh gi¸ thµnh mµ doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp ®èi víi tõng ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. Sau ®©y lµ mét sè ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh th«ng dông:  Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh gi¶n ®¬n: Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh gi¶n ®¬n cßn gäi lµ ph¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp. Ph¬ng ph¸p nµy ¸p dông thÝch hîp víi nh÷ng s¶n phÈm, c«ng viÖc cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n khÐp kÝn, tæ chøc s¶n xuÊt nhiÒu, chu kú s¶n xuÊt ng¾n vµ xen kÏ liªn tôc, ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh t¬ng øng phï hîp víi ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt, kú tÝnh gi¸ thµnh ®Þnh kú hµng th¸ng (quý) phï hîp víi kú b¸o c¸o. Trêng hîp cuèi th¸ng cã nhiÒu s¶n phÈm dë dang vµ kh«ng æn ®Þnh, cÇn tæ chøc ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú theo ph¬ng ph¸p thÝch hîp. Trªn c¬ së sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp trong kú vµ chi phÝ cña s¶n phÈm dë dang ®· x¸c ®Þnh, gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau: Z = D®k + C - Dck Gi¸ thµnh ®¬n vÞ tÝnh nh sau: J= Z S Trong ®ã: Z: Tæng gi¸ thµnh cña tõng ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. J: Gi¸ thµnh ®¬n vÞ cña tõng ®èi tuîng tÝnh gi¸ thµnh. C: Tæng chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp trong kú. D®k vµ Dck: Chi phÝ cña s¶n phÈm dë dang dÇu kú vµ cuèi kú. S: S¶n lîng s¶n phÈm. Trêng hîp cuèi th¸ng kh«ng cã s¶n phÈm dë dang, hoÆc cã nhng Ýt vµ æn ®Þnh nªn kh«ng cÇn tÝnh to¸n, tæng chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp trong kú còng ®ång thêi lµ tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh. Z=C 17  Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ph©n bíc: Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ph©n bíc ¸p dông thÝch hîp trong c¸c doanh nghiÖp cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt phøc t¹p, kiÓu liªn tôc, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph¶i qua nhiÒu giai ®o¹n c«ng nghÖ chÕ biÕn liªn tiÕp theo mét quy tr×nh nhÊt ®Þnh, tæ chøc s¶n xuÊt nhiÒu vµ æn ®Þnh, chu kú s¶n xuÊt nh¾n vµ xen kÏ liªn tôc, ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña tõng giai ®o¹n, ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ thµnh phÈm ë giai ®o¹n c«ng nghÖ s¶n xuÊt cuèi cïng, hoÆc còng cã thÓ lµ nöa thµnh phÈm hoµn thµnh ë tõng giai ®o¹n c«ng nghÖ vµ thµnh phÈm ë giai ®o¹n c«ng nghÖ cuèi, kú tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi kú b¸o c¸o. Do viÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cã hai trêng hîp kh¸c nhau nªn ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ph©n bíc còng cã hai ph¬ng ¸n t¬ng øng: - Ph¬ng ph¸p ph©n bíc cã tÝnh gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm Ph¬ng ph¸p nµy ¸p dông thÝch hîp trong trêng hîp x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝhn gi¸ thµnh lµ nöa thanhf phÈm vµ thµnh phÈm. Theo ph¬ng ¸n nµy, kÕ to¸n gi¸ thµnh ph¶i c¨n ci\ø vµo chi phÝ s¶n xuÊt ®· ®îc tËp trung theo tõng giai ®o¹n s¶n xuÊt , lÇn lît tÝnh tæng gi¸ thµnh ®¬n vÞ nöa thµnh phÈm cña giai ®o¹n s¶n xuÊt tríc vµ kÕt chuyÓn sang giai ®o¹n sau mét c¸ch tuÇn tù ®Ó tÝnh tiÕp tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ nöa thµnh phÈm cña giai ®o¹n kÕ tiÕp, cø thÕ tiÕp tôc cho ®Õn khi tÝnh ®îc tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ cña thµnh phÈm ë giai ®o¹n c«ng nghÖ s¶n xuÊt cuèi cïng. Tr×nh tù tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ kh¸i qu¸t theo s¬ ®å sau: S¬ ®å sè 3: Giai ®o¹n 1 Giai ®o¹n 2 Chi phÝ NVL bá vµo mét lÇn tõ ®Çu + Gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm giai ®o¹n 1 chuyÓn sang Giai ®o¹n 3 Gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm giai ®o¹n n-1 chuyÓn sang + + Chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c ë giai ®o¹n 1 Chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c giai ®o¹n 2 Chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c ë giai ®o¹n n Tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ nöa thµnh phÈm giai ®o¹n 1 Tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ nöa thµnh phÈm giai ®o¹n 2 Tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ cña thµnh phÈm. Gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm ë giai ®o¹n 1 ®îc x¸c ®Þnh: ZNTPI = D§KI + CTKI - DCKI ZNTPI JNTPI = SHTI Gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm ë giai ®o¹n 2 ®îc x¸c ®Þnh: 18