Tài liệu Luận văn thực trạng công tác hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành (giá thành sản phẩm) tại công ty xây dựng số 1

lêi nãi ®Çu X ©y dùng c¬ b¶n lµ ngµnh s¶n xuÊt t¹o c¬ së vµ tiÒn ®Ò ph¸t triÓn cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. Hµng n¨m ngµnh x©y dùng c¬ b¶n thu hót gÇn 30% tæng sè ®Çu t cña c¶ níc. Víi nguån vèn ®Çu t lín nh vËy cïng víi ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña ngµnh lµ thêi gian thi c«ng kÐo dµi vµ thêng trªn quy m« lín , vÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ lµm sao qu¶n lý vèn tèt, cã hiÖu qu¶, kh¾c phôc t×nh tr¹ng thÊt tho¸t vµ l·ng phÝ trong s¶n xuÊt thi c«ng, gi¶m chi phÝ gi¸ thµnh, t¨ng tÝnh c¹nh tranh cho doanh nghiÖp MÆt kh¸c, trong ngµnh x©y dùng c¬ b¶n, viÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cßn t¹o ra tiÒn ®Ò cho c¸c ngµnh kh¸c trong nÒn kinh tÕ quèc d©n cïng h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Muèn h¹ gi¸ thµnh, doanh nghiÖp cÇn ph¶i tiÕt kiÖm tèi ®a c¸c chi phÝ phôc vô cho viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm ®ã. Song yªu cÇu ®Æt ra lµ còng ph¶i ®¶m b¶o chÊt lîng. §Ó ®¹t ®îc ®iÒu ®ã , cã rÊt nhiÒu biÖn ph¸p gi¶m chi phÝ ®îc thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé trong doanh nghiÖp. Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®îc c¸c nhµ s¶n xuÊt quan t©m lµ c«ng t¸c kÕ to¸n nãi chung vµ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, gi¸ thµnh s¶n phÈm nãi riªng . Chi phÝ s¶n xuÊt chÝnh lµ c¬ së t¹o nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm. V× vËy , nÕu h¹ch to¸n chÝnh x¸c chi phÝ s¶n xuÊt sÏ ®¶m b¶o cho gi¸ thµnh ®îc tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ, kÞp thêi gióp cho doanh nghiÖp tÝnh to¸n ®îc kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §ång thêi cã nh÷ng biÖn ph¸p nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm , t¨ng lîi nhuËn cho doanh nghiÖp . NhËn thøc ®îc vÊn ®Ò trªn, qua thêi gian nghiªn cøu lý luËn trong trêng häc vµ thêi gian ng¾n t×m hiÓu c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n t¹i C«ng ty x©y dùng sè 1 -Tæng c«ng ty x©y dùng Hµ néi, em ®· chän ®Ò tµi : “Thùc tr¹ng c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh t¹i C«ng ty x©y dùng sè 1. “. Ngoµi phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn ra, néi dung chuyªn ®Ò gåm 3 phÇn sau : 1 PhÇn 1: Lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ngµnh x©y dùng c¬ b¶n . PhÇn 2: Thùc tr¹ng c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh t¹i C«ng ty x©y dùng sè 1. PhÇn 3: Mét sè ý kiÕn nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh t¹i C«ng ty x©y dùng sè 1. 2 phÇn thø nhÊt lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp x©y l¾p. A. c¬ së lý luËn vÒ tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ngµnh x©y l¾p . I. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh x©y l¾p cã ¶nh h ëng ®Õn c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n . X©y dùng c¬ b¶n lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt quan träng mang tÝnh c«ng nghiÖp nh»m t¹o ra c¬ së vËt chÊt cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. Còng nh c¸c ngµnh kh¸c, sau nh÷ng n¨m thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ngµnh x©y dùng c¬ b¶n ngµy mét thÝch nghi vµ ph¸t triÓn vµ ®îc §¶ng, Nhµ níc quan t©m nhiÒu h¬n . Lµ mét ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt nhng s¶n phÈm ngµnh x©y dùng c¬ b¶n l¹i mang nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt so víi s¶n phÈm cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c. ChÝnh v× vËy mµ tæ chøc h¹ch to¸n ë c¸c doanh nghiÖp kinh doanh x©y l¾p ph¶i dùa trªn nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy, ®ã lµ : S¶n phÈm x©y l¾p lµ c¸c c«ng tr×nh, vËt kiÕn tróc,..cã quy m« lín, kÕt cÊu phøc t¹p, mang tÝnh ®¬n chiÕc, thêi gian s¶n xuÊt kÐo dµi vµ ph©n t¸n ...Do vËy, tríc khi tiÕn hµnh x©y l¾p , s¶n phÈm dù ®Þnh ®Òu ph¶i qua c¸c kh©u tõ dù ¸n ®Õn dù to¸n c«ng tr×nh. Dù to¸n c«ng tr×nh lµ tæng møc chi phÝ cÇn thiÕt cho viÖc ®Çu t c«ng tr×nh ®îc tÝnh to¸n cô thÓ ë giai ®o¹n thiÕt kÕ kü thuËt. Tæng dù to¸n c«ng tr×nh cã liªn quan ®Õn kh¶o s¸t , thiÕt kÕ, x©y dùng, mua s¾m thiÕt bÞ vµ c¸c chi phÝ kh¸c bao gåm c¸c chi phÝ dù phßng, c¸c yÕu tè trît gi¸. Dù to¸n chi phÝ bao gåm : dù to¸n thiÕt kÕ, dù to¸n thi c«ng ph¶i lËp cho tõng phÇn c«ng viÖc. Trong suèt qu¸ tr×nh x©y l¾p ph¶i lÊy gi¸ dù to¸n lµm thíc ®o kÓ c¶ vÒ mÆt gi¸ trÞ lÉn kü thuËt . 3 S¶n phÈm x©y l¾p hoµn thµnh kh«ng thÓ nhËp kho mµ ®îc tiªu thô ngay theo gi¸ dù to¸n hoÆc gi¸ ®Êu thÇu ®· tho¶ thuËn víi ®¬n vÞ chñ ®Çu t tõ tríc. Do vËy, tÝnh chÊt hµng ho¸ kh«ng ®îc thÓ hiÖn râ. S¶n phÈm x©y l¾p cè ®Þnh t¹i n¬i s¶n xuÊt vµ ph©n bè trªn nhiÒu vïng l·nh thæ, cßn c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nh m¸y mãc, lao ®éng, vËt t,..®Òu ph¶i di chuyÓn theo ®Þa ®iÓm cña c«ng tr×nh x©y l¾p. §Æc ®iÓm nµy ®ßi hái c«ng t¸c s¶n xuÊt cã tÝnh lu ®éng cao vµ thiÕu æn ®Þnh. Bªn c¹nh ®ã ho¹t ®éng x©y dùng c¬ b¶n l¹i ®îc tiÕn hµnh ngoµi trêi nªn chÞu ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn vµ m«i trêng nh ma, b·o, n¾ng, Èm,..dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mÊt m¸t, h háng v× vËy c«ng t¸c qu¶n lý, sö dông vµ h¹ch to¸n vËt t, tµi s¶n gÆp nhiÒu khã kh¨n, phøc t¹p. Thêi gian sö dông s¶n phÈm l©u dµi ®ßi hái chÊt lîng c«ng tr×nh ph¶i ®¶m b¶o. §Æc ®iÓm nµy ®ßi hái c«ng t¸c kÕ to¸n ph¶i ®îc tæ chøc tèt, cho chÊt lîng s¶n phÈm ®¹t nh dù to¸n thiÕt kÕ, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc bµn giao c«ng tr×nh, ghi nhËn doanh thu vµ thu håi vèn. HiÖn nay ë níc ta, tæ chøc s¶n xuÊt trong c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p thêng theo ph¬ng thøc kho¸n gän c¸c c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, khèi lîng hoÆc c«ng viÖc cho c¸c ®¬n vÞ trong néi bé doanh nghiÖp (xÝ nghiÖp, ®éi, tæ ,..). Trong gi¸ kho¸n gän kh«ng chØ cã tiÒn l¬ng mµ bao gåm tÊt c¶ c¸c chi phÝ vÒ c«ng cô, dông cô thi c«ng, chi phÝ chung cña bé phËn nhËn kho¸n . Nh÷ng ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh, ®Æc ®iÓm s¶n phÈm, ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý ngµnh nãi trªn phÇn nµo chi phèi c«ng t¸c kÕ to¸n trong c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p, dÉn ®Õn nh÷ng kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh. Ngoµi yªu cÇu ph¶n ¸nh chung cña mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt ; ghi chÐp, tÝnh to¸n ®Çy ®ñ chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm, c«ng t¸c kÕ to¸n cßn ph¶i ®îc thùc hiÖn phï hîp víi ngµnh nghÒ, ®óng chøc n¨ng kÕ to¸n cña m×nh lµ cung cÊp th«ng tin vµ sè liÖu chÝnh x¸c phôc vô cho viÖc qu¶n lý doanh nghiÖp . II. B¶n chÊt vµ néi dung kinh tÕ cña chi phÝ s¶n xuÊt . 1.Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña chi phÝ s¶n xuÊt Còng nh c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt kh¸c, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña ngµnh x©y l¾p lµ qu¸ tr×nh tiªu hao c¸c yÕu tè lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ®Ó t¹o 4 nªn gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña s¶n phÈm, phôc vô cho nhu cÇu con ngêi. Lîng lao ®éng tiªu hao trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt bao gåm 3 yÕu tè sau: - T liÖu lao ®éng. - §èi tîng lao ®éng . - Søc lao ®éng . C¸c yÕu tè nµy tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, h×nh thµnh nªn 3 lo¹i chi phÝ t¬ng øng. §ã lµ chi phÝ vÒ sö dông t liÖu lao ®éng, chi phÝ vÒ ®èi tîng lao ®éng vµ chi phÝ vÒ søc lao ®éng. Trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt hµng ho¸, c¸c chi phÝ nµy ®îc biÓu hiÖn díi d¹ng gi¸ trÞ , ®îc gäi lµ chi phÝ s¶n xuÊt . Nh vËy, chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ph¸t sinh trong mét kú kinh doanh nhÊt ®Þnh. T¬ng tù, chi phÝ s¶n xuÊt trong kinh doanh x©y l¾p lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cÊu thµnh nªn s¶n phÈm x©y l¾p trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, ®Ó hiÓu ®óng kh¸i niÖm trªn ta cÇn ph©n biÖt gi÷a chi phÝ vµ chi tiªu. Chi phÝ lµ kh¸i niÖm cã ph¹m vi réng h¬n chi tiªu.Kh¸i niÖm chi phÝ g¾n liÒn víi kú h¹ch to¸n ,lµ nh÷ng chi phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ liªn quan ®Õn khèi lîng s¶n xuÊt trong kú chø kh«ng ph¶i mäi kho¶n chi ra trong kú h¹ch to¸n. Nã kh«ng ®ång nhÊt hoµn toµn víi chi tiªu. Chi tiªu lµ sù gi¶m ®i ®¬n thuÇn cña c¸c lo¹i vËt t tµi s¶n, tiÒn vèn cña doanh nghiÖp, bÊt kÓ nã ®îc dïng vµo môc ®Ých g×. Chi tiªu cã thÓ lµ chi phÝ nh khi mua nguyªn vËt liÖu sö dông ngay vµo s¶n xuÊt kinh doanh nhng sÏ kh«ng ph¶i lµ chi phÝ nÕu mua vÒ nhËp kho cha sö dông ngay trong kú . Chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p ph¸t sinh thêng xuyªn trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i vµ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp nhng ®Ó phôc vô cho qu¶n lý vµ h¹ch to¸n, chi phÝ s¶n xuÊt ph¶i ®îc tÝnh to¸n, tËp hîp theo tõng thêi kú hµng th¸ng, hµng quý, hµng n¨m phï hîp víi kú b¸o c¸o. Trong ®¬n vÞ x©y l¾p chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm nhiÒu lo¹i cã tÝnh chÊt kinh tÕ, c«ng dông kh¸c nhau vµ yªu cÇu qu¶n lý ®èi víi tõng lo¹i còng kh¸c nhau. ViÖc qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt kh«ng chØ c¨n cø 5 vµo sè liÖu tæng sè chi phÝ s¶n xuÊt mµ ph¶i theo dâi, dùa vµo sè liÖu cña tõng lo¹i chi phÝ. Bëi vËy, muèn tËp hîp vµ qu¶n lý tèt chi phÝ, tÊt yÕu ph¶i ph©n lo¹i chi phi s¶n xuÊt. 2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¸c yÕu tè chi phÝ lµ hÕt søc quan träng. Khi c¸c kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp ®Æt ra kh«ng ®îc thùc hiÖn triÖt ®Ó hoÆc khi doanh nghiÖp muèn n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông cña vèn ®Çu t th× qu¶n trÞ doanh nghiÖp cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®îc bé phËn nµo kh«ng hiÖu qu¶, bé phËn nµo cÇn më réng quy m« ®Ó cã kÕ ho¹ch thu hÑp chi phÝ hay t¨ng cêng c¸c kho¶n chi phÝ nµy. Nh vËy ®Ó qu¶n lý tèt, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông chi phÝ, yªu cÇu kh¸ch quan ®Æt ra lµ ph¶i ph©n lo¹i chi phÝ thµnh tõng nhãm riªng theo nh÷ng tiªu thøc nhÊt ®Þnh. Mçi c¸ch ph©n lo¹i ®Òu ®¸p øng ®îc Ýt nhiÒu cho môc ®Ých qu¶n lý vµ c«ng t¸c kÕ to¸n. V× vËy, c¸c c¸ch ph©n lo¹i nµy cïng song song tån t¹i, hç trî, bæ sung cho nhau vµ gi÷ vai trß nhÊt ®Þnh trong qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt. Sau ®©y lµ mét sè c¸ch ph©n lo¹i phæ biÕn. a. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè . §Ó phôc vô cho viÖc tËp hîp, qu¶n lý chi phÝ theo néi dung kinh tÕ ban ®Çu ®ång nhÊt cña nã mµ kh«ng xÐt ®Õn c«ng dông cô thÓ, ®Þa ®iÓm ph¸t sinh, chi phÝ ®îc ph©n theo yÕu tè. C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho viÖc x©y dùng vµ ph©n tÝch ®Þnh møc vèn lu ®éng còng nh viÖc lËp, kiÓm tra vµ ph©n tÝch dù to¸n chi phÝ. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm x©y l¾p bao gåm c¸c yÕu tè sau: 1. Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu: bao gåm nguyªn vËt chÝnh (nh xi m¨ng, s¾t, thÐp,..), vËt liÖu phô, nhiªn liÖu, n¨ng lîng, ®éng lùc ®îc sö dông trong kú. 2. Chi phÝ nh©n c«ng : bao gåm tiÒn l¬ng (l¬ng chÝnh, l¬ng phô, phô cÊp l¬ng) vµ c¸c kho¶n tÝnh theo l¬ng nh BHXH, BHYT, KPC§. 3. Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh (TSC§): ph¶n ¸nh tæng sè gi¸ trÞ khÊu hao TSC§ sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú nh nhµ xëng, m¸y thi c«ng.. 6 4. Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: bao gåm toµn bé chi phÝ ®· tr¶ hoÆc ph¶i tr¶ vÒ khèi lîng dÞch vô mua ngoµi nh ®iÖn, níc ,… 5.Chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn . Chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè lµ chi phÝ ban ®Çu gi¶n ®¬n, trong ph¹m vi chi phÝ cña doanh nghiÖp kh«ng thÓ tiÕp tôc ph©n bæ nhá chi phÝ nµy. H¹ch to¸n c¸c kho¶n chi phÝ nµy cã t¸c dông rÊt lín trong c«ng t¸c kÕ to¸n còng nh c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ. §èi víi c«ng t¸c kÕ to¸n , ®©y lµ c¬ së ®Ó tæ chøc viÖc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè, gi¸m ®èc t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, ®ång thêi lµ c¬ së tÝnh to¸n thu nhËp quèc d©n, ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t t×nh h×nh t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng . b. Ph©n lo¹i theo mèi quan hÖ cña chi phÝ s¶n xuÊt vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt . Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ chia ra thµnh chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ gi¸n tiÕp. 1. Chi phÝ trùc tiÕp: Lµ nh÷ng chi phÝ cã liªn quan trùc tiÕp tíi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ t¹o ra s¶n phÈm. Nh÷ng chi phÝ nµy cã thÓ tËp hîp cho tõng c«ng tr×nh , h¹ng môc c«ng tr×nh ®éc lËp nh nguyªn vËt liÖu, tiÒn l¬ng trùc tiÕp, khÊu hao m¸y mãc, thiÕt bÞ sö dông. 2. Chi phÝ gi¸n tiÕp : Lµ nh÷ng chi phÝ cho ho¹t ®éng tæ chøc phôc vô vµ qu¶n lý, do ®ã kh«ng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ còng kh«ng ®îc trùc tiÕp cho tõng ®èi tîng cô thÓ. KÕt cÊu cña chi phÝ gi¸n tiÕp còng tong tù nh chi phÝ trùc tiÕp nhng nh÷ng kho¶n nµy chi ra cho ho¹t ®éng qu¶n lý doanh nghiÖp x©y l¾p. Do vËy, ®Ó h¹ch to¸n kho¶n chi phÝ nµy kÕ to¸n ph¶i tiÕn hµnh ph©n bæ cho c¸c ®èi tîng liªn quan theo c¸c tiªu thøc thÝch hîp . C¸ch thøc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt nµy cã ý nghÜa thùc tiÔn cao ®èi víi viÖc x¸c ®Þnh ph¬ng ph¸p kÕ to¸n tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt cho c¸c ®èi tîng liªn quan còng nh viÖc ph©n tÝch chi phÝ, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Çu t . 7 c. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo kho¶n môc. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo kko¶n môc lµ c¨n cø vµo môc ®Ých sö dông vµ ®Æc ®iÓm ph¸t sinh cña tõng kho¶n chi phÝ trong gÝa thµnh x©y dùng c¬ b¶n. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm x©y l¾p ph¸t sinh trong kú ®îc chia thµnh c¸c kho¶n môc sau: 1. Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp . Lµ toµn bé nh÷ng chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu xuÊt dïng trùc tiÕp cho s¶n xuÊt ®Ó cÊu thµnh nªn thùc thÓ cña c«ng tr×nh x©y l¾p. Kho¶n môc nµy bao gåm c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu nh : g¹ch, ®¸, c¸t,…c¸c cÊu kiÖn bª t«ng tÊm lín vµ c¸c phô kiÖn kh¸c. Gi¸ trÞ cña c¸c lo¹i vËt liÖu kÓ trªn ®îc x¸c ®Þnh theo gi¸ thùc tÕ, bao gåm gi¸ mua ghi trªn ho¸ ®¬n vµ c¸c kho¶n chi phÝ thu mua thùc tÕ ph¸t sinh nh chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì,… 2. Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp : Lµ toµn bé tiÒn l¬ng chÝnh, l¬ng phô, phô cÊp, tiÒn thëng cña c«ng nh©n trùc tiÕp lµm c«ng t¸c s¶n xuÊt x©y l¾p , c«ng nh©n vËn chuyÓn vËt liÖu trªn c«ng trêng, c«ng nh©n th¸o ghÐp cèp pha, dì dµn gi¸o, tiÒn lao ®éng phôc vô trùc tiÕp cho thi c«ng . 3. Chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng : Lµ c¸c chi phÝ trùc tiÕp cã liªn quan ®Õn viÖc vËn hµnh m¸y ®Ó hoµn thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. Bao gåm c¸c kho¶n trÝch khÊu hao m¸y, tiÒn thuª m¸y tiÒn l¬ng c«ng nh©n ®iÒu khiÓn m¸y vµ chi phÝ nhiªn liÖu, ®éng lùc ch¹y m¸y. Do ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña m¸y thi c«ng trong x©y dùng c¬ b¶n mµ chi phÝ m¸y thi c«ng chia lµm 2 lo¹i: - Chi phÝ t¹m thêi: Lµ nh÷ng chi phÝ cã liªn quan ®Õn viÖc l¾p ®Æt, vËn chuyÓn, ch¹ythö,.. m¸y thi c«ng. - Chi phÝ thêng xuyªn: Lµ nh÷ng chi phÝ hµng ngµy cÇn thiÕt cho viÖc sö dông m¸y thi c«ng bao gåm khÊu hao m¸y mãc thi c«ng, tiÒn thuª m¸y, l¬ng c«ng nh©n ®iÒu khiÓn, phôc vô m¸y, nhiªn liÖu, ®éng lùc dïng cho ch¹y m¸y, phÝ tæn söa ch÷a thêng xuyªn vµ c¸c chi phÝ kh¸c kh«ng h¹ch to¸n vµ c¸c chi phÝ kh¸c kh«ng h¹ch to¸n vµo chi phÝ m¸y thi c«ng nh kho¶n trÝch vÒ BHXH, BHYT, KPC§ tÝnh trªn tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n ®iÒu khiÓn m¸y. 8 4. Chi phÝ s¶n xuÊt chung : Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ ph¸t sinh phôc vô cho s¶n xuÊt cña ®éi vµ c«ng tr×nh x©y dùng nhng kh«ng trùc tiÕp cÊu thµnh nªn thùc thÓ cña c«ng tr×nh. Chi phÝ s¶n xuÊt chung bao gåm nhiÒu yÕu tè chi phÝ vµ thêng kh«ng x¸c ®Þnh trùc tiÕp cho tõng ®èi tîng cô thÓ. Néi dung cña chi phÝ s¶n xuÊt chung bao gåm: TiÒn l¬ng bé phËn qu¶n lý ®éi, c¸c kho¶n b¶o hiÓm y tÕ, b¶o hiÓm x· héi, kinh phÝ c«ng ®oµn trÝch theo tû lÖ quy ®Þnh, khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh dïng cho qu¶n lý ®éi, chi phÝ héi häp, tiÕp kh¸ch,dÞch vô mua ngoµi kh¸c nh ®iÖn tho¹i, ®iÖn, níc,…Vµ c¸c chi phÝ ph¸t sinh phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn thi c«ng c«ng tr×nh nh chi phÝ vËn chuyÓn vËt liÖu ngoµi cù ly quy ®Þnh, chi phÝ chuÈn bÞ s©n b·i ®Ó vËt liÖu vµ mÆt b»ng thi c«ng,.. Víi c¸nh ph©n lo¹i nµy mçi lo¹i chi phÝ sÏ thÓ ®iÒu kiÖn kh¸c nhau cña chi phÝ s¶n xuÊt, thÓ hiÖn n¬i ph¸t sinh chi phÝ, ®èi tîng g¸nh chÞu chi phÝ. ®ång thêi nã còng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é ¶nh hëng cña c¸c nh©n tè kh¸c nhau vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm x©y l¾p ph¬ng ph¸p, ph¬ng ph¸p lËp dù to¸n trong x©y dùng c¬ b¶n lµ dù to¸n ®îc lËp cho tõng ®èi tîng x©y l¾p nªn ph¬ng ph¸p ph©n lo¹i chi phÝ theo kho¶n môc trë thµnh ph¬ng ph¸p ®îc sö dông phæ biÕn trong c¸c doanh nghiÖp kinh doanh x©y l¾p. III. B¶n chÊt vµ néi dung kinh tÕ cña gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt gi¸ thµnh . Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp chi phÝ chØ lµ mét mÆt thÓ hiÖn sù hao phÝ. §Ó ®¸nh gi¸ chÊt lîng s¶n xuÊt kinh doanh th× chi phÝ ph¶i ®îc xªm trong mèi quan hÖ chÆt chÏ víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt, ®©y lµ mÆt c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Quan hÖ so s¸nh ®ã ®· h×nh thµnh nªn kh¸i niÖm “ gi¸ thµnh s¶n phÈm “. Nh vËy, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ chi ra ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt mét khèi lîng s¶n phÈm, lao vô ®· hoµn thµnh . 9 Gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p lµ mét bé phËn cña gi¸ trÞ s¶n phÈm x©y l¾p. s¶n phÈm x©y l¾p cã thÓ lµ kÕt cÊu c«ng viÖc hoÆc giai ®o¹n c«ng viÖc cã thiÕt kÕ vµ dù to¸n riªng, cã thÓ lµ h¹ng môc c«ng tr×nh hoÆc c«ng tr×nh toµn bé. Gi¸ thµnh h¹ng môc c«ng tr×nh hoÆc c«ng tr×nh toµn bé lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cña s¶n phÈm x©y l¾p . Gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ph¶n ¸nh chÊt l îng ho¹t ®éng s¶n xuÊt, qu¶n lý cña doanh nghiÖp; kÕt qu¶ cña sö dông c¸c lo¹i vËt t, tµi s¶n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng nh c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ kü thuËt mµ doanh nghiÖp thùc hiÖn nh»m ®¹t môc ®Ých s¶n xuÊt ra khèi lîng s¶n phÈm nhiªï nhÊt víi møc chi phÝ thÊp nhÊt. Gi¸ thµnh s¶n phÈm cßn lµ c¨n cø ®Ó tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. 2. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. §Ó ®¸p øng yªu cÇu cña qu¶n lý trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng nh tiªu thô s¶n phÈm, x¸c ®Þnh gi¸ thµnh cña s¶n phÈm lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa thiÕt thùc cao. Tuy nhiªn, yªu cÇu cña qu¶n lý t¹i nh÷ng thêi ®iÓm vµ ph¹m vi kh¸c nhau sÏ kh¸c nhau. Do vËy, viÖc ph©n lo¹i gi¸ thµnh sÏ lµ c¬ së ®Ó qu¶n trÞ doanh nghiÖp x¸c ®Þnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. C¨n cø vµo c¬ së sè liÖu vµ thêi ®iÓm tÝnh gi¸ thµnh ®Ó ph©n lo¹i th× gi¸ thµnh ®îc chia lµm 3 lo¹i : + Gi¸ thµnh dù to¸n: Gi¸ thµnh dù to¸n lµ tæng sè chi phÝ dù to¸n ®Ó hoµn thµnh mét khèi lîng s¶n phÈm x©y l¾p nhÊt ®Þnh.Gi¸ dù to¸n dîc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ theo thiÕt kÕ ®îc duyÖt vµ khung gi¸ quy ®Þnh ¸p dông trong lÜnh vùc x©y dùng c¬ b¶n do c¸c cÊp cã thÈm quyÒn ban hµnh. Zdt = Gi¸ trÞ dù to¸n cña c«ng tr×nh - Lîi nhuËn ®Þnh møc . Trong ®ã, gi¸ trÞ dù to¸n c«ng tr×nh lµ tæng céng c¸c khoØan môc chi phÝ dù to¸n vµ phÇn lîi nhuËn ®Þnh møc. PhÇn lîi nhuËn ®Þnh møc lµ chØ tiªu Nhµ n íc quy ®Þnh ®Ó tÝch luü cho x· héi do ngµnh x©y dùng s¸ng t¹o ra, ®îc x¸c ®Þnh lµ tæng céng c¸c kho¶n chi phÝ dù to¸n nh©n víi mét tû lÖ nhÊt ®Þnh. Tû lÖ nµy ®èi víi mçi c«ng tr×nh cã sù kh¸c nhau. + Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch lµ gi¸ thµnh ®îc x©y dùng tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña doanh nghiÖp trªn c¬ së phÊn ®Êu h¹ gÝa thµnh dù 10 to¸n b»ng c¸c biÖn ph¸pqu¶n lý kü thuËt vµ tæ chøc thi c«ng, c¸c ®Þnh møc vµ ®¬n gi¸ ¸p dông trong doanh nghiÖp x©y l¾p. ZkÕ ho¹ch = Zdt -Møc h¹ gi¸ thµnh dù to¸n. ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kh«ng lËp gi¸ thµnh dù to¸n th× gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®îc x¸c ®Þnh khi bíc vµo kinh doanh trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ n¨m tríc vµ c¸c ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt tiªn tiÕn cña ngµnh. Nã bao gåm c¸c chi phÝ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së ®Þnh møc hao phÝ lao ®éng, hao phÝ vËt t vµ khung gi¸ ¸p dông theo kÕ ho¹ch. Do vËy, bªn c¹nh gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc cïng song song tån t¹i vµ dîc x©y dùng trªn c¬ së ®Þnh møc hiÖn hµnh t¹i mçi giai ®o¹n s¶n xuÊt. ®iÒu ®ã cã ý nghÜa to lín gióp l·nh ®¹o doanh nghiÖp kÞp thêi ph¸t hiÖn sím ®Ó phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh. + Gi¸ thµnh thùc tÕ: Gi¸ thµnh thùc tÕ ph¶n ¸nh toµn bé c¸c chi phÝ thùc tÕ ®Ó hoµn thµnh, bµn giao khèi lîng c«ng t¸c x©y l¾p mµ doanh nghiÖp nhËn thÇu. Gi¸ thµnh nµy bao gåm c¸c chi phÝ theo ®Þnh møc, vît ®Þnh møc vµ c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh kh«ng cã ®Þnh møc ( nh chi phÝ do thiÖt h¹i vÒ s¶n phÈm háng, thiÖt h¹i vÒ ngng s¶n xuÊt). Gi¸ thµnh thùc tÕ lµ c¸c kho¶n chi phÝ thùc tÕ theo kho¶n môc quy ®Þnh thèng nhÊt cho phÐp tÝnh vµo gi¸ thµnh. Nã ®îc x¸c ®Þnh vµo cuèi thêi kú kinh doanh. ViÖc so s¸nh gi¸ thµnh thùc tÕ víi dù to¸n cho phÐp ®¸nh gi¸ tr×nh ®é qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ cña doanh nghiÖp so víi doanh nghiÖp x©y l¾p kh¸c. NÕu so s¸nh gi¸ thùc tÕ víi gi¸ kÕ ho¹ch, ta cã thÓ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn cô thÓ vÒ c¬ së vËt chÊt vµ tr×nh ®é qu¶n lý. Tõ ®ã,®a ra nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cho qu¶n trÞ doanh nghiÖp trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. HiÖn nay, trong lÜnh vùc kinh doanh x©y l¾p, gi¸ thµnh thùc tÕ ®îc b¸o c¸o theo 2 chØ tiªu:  Gi¸ thµnh thùc tÕ khèi lîng c«ng t¸c x©y l¾p: Lµ toµn bé chi phÝ thùc tÕ bá ra ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt mét khèi lîng c«ng t¸c x©y l¾p nhÊt ®Þnh thêng lµ mét quý. ChØ tiªu nµy ®îc x¸c ®Þnh vµo cuèi thêi kú ®ã vµ cã t¸c dông 11 ph¶n ¸nh kÞp thêi møc ®é gi¸ thµnh trong thi c«ng ®Ó cã biÖn ph¸p gi¶m chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh.  Gi¸ thµnh thùc tÕ c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh hoµn thµnh: Bao gåm toµn bé c¸c chi phÝ thùc tÕ bá ra ®Ó tiÕn hµnh thi c«ng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh kÓ tõ khi khëi c«ng ®Õn khi hoµn thµnh, bµn giao cho chñ ®Çu t. Ngoµi ra trong x©y dùng c¬ b¶n cßn sö dông 2 chØ tiªu tÝnh gi¸ thµnh sau: +Gi¸ ®Êu thÇu x©y l¾p: Lµ mét lo¹i gi¸ thµnh dù to¸n mµ chñ ®Çu t ®a ra ®Ó c¸c ®¬n vÞ x©y l¾p lµm c¨n cø x¸c ®Þnh gi¸ thµnh cña m×nh víi nguyªn t¾c: Gi¸ ®Êu thÇu c«ng t¸c x©y l¾p nhá h¬n hoÆc b»ng gi¸ thµnh dù to¸n. Cã nh vËy chñ ®Çu t míi tiÕt kiÖm ®îc vèn ®Çu t vµ h¹ thÊp chi phÝ vÒ lao ®éng. + Gi¸ hîp ®ång x©y l¾p: Lµ lo¹i gi¸ thµnh dù to¸n x©y l¾p ghi trong hîp ®ång kinh tÕ ®îc ký kÕt gi÷a ®¬n vÞ x©y l¾p vµ chñ ®Çu t sau khi tho¶ thuËn giao nhËn thÇu. §ã lµ gi¸ thµnh cña tæ chøc x©y l¾p th¾ng thÇu vµ ®îc chñ ®Çu t tho¶ thuËn ký hîp ®ång giao nhËn thÇu. VÒ nguyªn t¾c, gi¸ hîp ®ång x©y l¾p ph¶i nhá h¬n hoÆc b»ng gi¸ ®Êu thÇu c«ng t¸c x©y l¾p. ViÖc kÕt hîp ¸p dông 2 lo¹i gi¸ thµnh nªu trªn lµ yÕu tè quan träng trong viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ trong x©y dùng. Nã thÓ hiÖn tÝnh c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c tæ chøc x©y l¾p trong c¬ chÕ thi trêng. Ngoµi ra, c¸c tæ chøc x©y l¾p cã thÓ t¹o ®îc thÕ chñ ®éng trong viÖc ®Þnh gi¸ s¶n phÈm còng nh trong tæ chøc kinh doanh. §ã lµ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn ho¹t ®éng cña tæ chøc nµy. IV. Néi dung cña c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1. Néi dung h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. a. §èi tîng h¹ch to¸n vµ x¸c ®Þnh ®èi tîng h¹ch to¸n cho chi phÝ s¶n xuÊt. §èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt trong kinh doanh x©y l¾p lµ ph¹m vi giíi h¹n trong c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm x©y l¾p, nh»m phôc vô cho viÖc th«ng tin kiÓm tra chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Giíi h¹n tËp hîp chi phÝ cã thÓ lµ n¬i ph¸t sinh chi phÝ, cã thÓ lµ ®èi tîng chÞu chi phÝ. Thùc 12 chÊt cña viÖc ®èi tîng tËp hîp chi phÝ lµ x¸c ®Þnh n¬i g©y ra chi phÝ vµ ®èi tîng chÞu chi phÝ. ViÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt nãi chung vµ trong kinh doanh x©y l¾p nãi riªng thêng c¨n cø vµo: - §Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ cña viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm (viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm lµ gi¶n ®¬n hay phøc t¹p ). - Lo¹i h×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm ( s¶n xuÊt ®¬n chiÕc hay s¶n xuÊt hµng lo¹t). - §Æc ®iÓm tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. - §Æc ®iÓm tæ chøc bé m¸y qu¶n lý (hay yªu cÇu qu¶n lý). - §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh . - Tr×nh ®é nh©n viªn kÕ to¸n. Trong kinh doanh x©y l¾p, víi tÝnh chÊt phøc t¹p cña quy tr×nh c«ng nghÖ vµ lo¹i h×nh s¶n xuÊt ®¬n chiÕc, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thêng ®îc ph©n chia thµnh nhiÒu khu vùc, bé phËn thi c«ng, c¸c h¹ng môc kh¸c nhau. Trong ®ã, mçi bé phËn l¹i cã ph¬ng ¸n tæ chøc s¶n xuÊt kh¸c nhau, mçi h¹ng môc c«ng tr×nh cã thiÕt kÕ,cÊu t¹o vËt chÊt vµ gi¸ thµnh dù to¸n riªng. Do vËy, tuú thuéc vµo tõng c«ng tr×nh cô thÓ, tr×nh ®é qu¶n lý cña tõng doanh nghiÖp nhÊt ®Þnh, ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm cã thÓ lµ: + H¹ng môc c«ng tr×nh . + §¬n ®Æt hµng. + Giai ®o¹n c«ng viÖc hoµn thµnh. + Bé phËn thi c«ng. Trªn thùc tÕ, c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p hiÖn nay thêng tËp hîp chi phÝ theo c«ng tr×nh hoÆc h¹ng môc c«ng tr×nh . ViÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ kh©u ®Çu tiªn, cÇn thiÕt vµ quan träng cña c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Cã x¸c ®Þnh ®óng ®èi tîng h¹ch to¸n, tËp hîp chÝnh x¸c c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh phï hîp víi ®Æc ®iÓm tæ chøc vµ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp míi gióp cho tæ chøc tèt 13 c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ. Tõ kh©u h¹ch to¸n ban ®Çu ®Õn tæ chøc tµi kho¶n, tæng hîp sè liÖu vµ ghi sæ chi tiÕt, sæ tæng hîp ®Òu ph¶i lu«n lu«n b¸m s¸t ®èi tîng tËp hîp chi phÝ ®· x¸c ®Þnh. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ®óng ®èi tîng sÏ cã t¸c dông phôc vô tèt cho viÖc t¨ng cêng qu¶n lý s¶n xuÊt vµ chi phÝ s¶n xuÊt, h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé vµ h¹ch to¸n trªn toµn C«ng ty, ®¶m b¶o cho c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh ®îc kÞp thêi vµ chÝnh x¸c. b. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét ph¬ng ph¸p hay hÖ thèng c¸c ph¬ng ph¸p ®îc sö dông ®Ó tËp hîp vµ ph©n lo¹i c¸c chi phÝ trong ph¹m vi giíi h¹n cña ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ. Trªn c¬ së ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ, kÕ to¸n sÏ lùa chän ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ thÝch øng. Trong doanh nghiÖp kinh doanh x©y l¾p cã nh÷ng ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n (tËp hîp) chi phÝ s¶n xuÊt sau: - Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ theo c«ng tr×nh vµ h¹ng môc c«ng tr×nh Khi ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ cña doanh nghiÖp lµ toµn bé c«ng tr×nh hay tõng h¹ng môc c«ng tr×nh, hµng th¸ng chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh liªn quan ®Õn c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh nµo, kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ ph¸t sinh cho c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh ®ã. C¸c kho¶n chi phÝ ®ã ®îc ph©n chia theo kho¶n môc tÝnh gi¸ thµnh. Gi¸ thµnh thùc tÕ cña ®èi tîng ®ã chÝnh lµ tæng sè chi phÝ ®îc tËp hîp cho tõng ®èi tîng kÓ tõ khi khëi c«ng ®Õn khi hoµn thµnh. - Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ theo ®¬n ®Æt hµng. Trêng hîp doanh nghiÖp x©y l¾p x¸c ®Þnh ®èi tîng tËp hîp chi phÝ lµ ®¬n ®Æt hµng riªng biÖt, c¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn ®¬n ®Æt hµng nµo sÏ ®îc tËp hîp vµ ph©n bæ cho ®¬n ®Æt hµng ®ã.Khi ®¬n ®Æt hµng hoµn thµnh tæng sè chi phÝ ph¸t sinh theo ®¬n kÓ tõ khi khëi c«ng ®Õn khi hoµn thµnh lµ gi¸ thµnh thùc tÕ cña ®¬n ®Æt hµng ®ã. _ Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ theo khèi lîng c«ng viÖc hoµn thµnh. Theo ph¬ng ph¸p nµy, toµn bé chi phÝ ph¸t sinh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh ®îc tËp hîp cho ®èi tîng chÞu phÝ.Gi¸ thµnh thùc tÕ cña khèi lîng c«ng t¸c 14 x©y l¾p hoµn thµnh lµ toµn bé chi phÝ bá ra trong giai ®o¹n thi c«ng khèi lîng c«ng t¸c x©y l¾p ®ã . - Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo c¸c ®¬n vÞ hoÆc khu vùc thi c«ng. Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông khi ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ cña doanh nghiÖp x©y l¾p lµ c¸c bé phËn, khu vùc thi c«ng. Theo ph¬ng ph¸p nµy, c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi c¸c bé phËn, khu vùc thi c«ng l¹i ®îc tËp hîp cho c¸c bé phËn chÞu phÝ nh c«ng tr×nh,h¹ng môc c«ng tr×nh . Cuèi th¸ng, tæng sè chi phÝ ph¸t sinh ë tõng ®¬n vÞ ®îc so s¸nh víi dù to¸n ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé. Khi c¸c c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh hoµn thµnh, kÕ to¸n tiÕn hµnh tÝnh gi¸ b»ng c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thÝch hîp. 2. Néi dung tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. a. X¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. X¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ c«ng viÖc ®Çu tiªn trong toµn bé c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña kÕ to¸n. KÕ to¸n ph¶i c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, tÝnh chÊt s¶n xuÊt vµ yªu cÇu qu¶n lý ®Ó x¸c ®Þnh ®èi tÝnh gi¸ thµnh mét c¸ch thÝch hîp . Trong kinh doanh x©y l¾p, do tÝnh chÊt s¶n xuÊt lµ ®¬n chiÕc, mçi s¶n phÈm ph¶i cã lËp dù to¸n riªng nªn ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh th«ng thêng lµ h¹ng môc c«ng tr×nh , toµn bé c«ng tr×nh hay khèi lîng c«ng t¸c x©y l¾p hoµn thµnh. X¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ c¬ së ®Ó kÕ to¸n lËp phiÕu tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, tæ chøc tÝnh gi¸ thµnh theo tõng ®èi tîng phôc vô cho viÖc kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh, x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó cã kÕ ho¹ch, biÖn ph¸p phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong kinh doanh x©y l¾p, thêi gian s¶n xuÊt s¶n phÈm kÐo dµi. Do vËy, ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh vµ ®èi tîng tËp hîp chi phÝ thêng kh«ng thèng nhÊt víi nhau. Chóng chØ thùc sù b»ng nhau khi kh«ng cã gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú vµ cuèi kú. Cïng víi viÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh kÕ to¸n ph¶i x¸c ®Þnh kú tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. 15 Kú tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ thêi gian tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ cho tõng ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh nhÊt ®Þnh.Kú tÝnh gi¸ thµnh lµ mèc thêi gian mµ bé phËn kÕ to¸n gi¸ thµnh ph¶i tæng hîp sè liÖu thùc tÕ cho c¸c ®èi tîng. ViÖc x¸c ®Þnh kú tÝnh gi¸ thµnh phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, chu kú s¶n xuÊt vµ h×nh thøc bµn giao c«ng tr×nh. Cô thÓ: Víi doanh nghiÖp chu kú s¶n xuÊt ng¾n th× kú tÝnh gi¸ thµnh lµ th¸ng ( vÝ dô nh doanh nghiÖp s¶n xuÊt cÊu kiÖn bª t«ng, panel,..). Víi doanh nghiÖp s¶n phÈm lµ c«ng tr×nh, vËt kiÕn tróc th× kú tÝnh gi¸ thµnh lµ thêi gian mµ s¶n phÈm x©y l¾p ®îc gäi lµ hoµn thµnh vµ nghiÖm thu bµn giao thanh to¸n cho bªn A. Cã thÓ chia ra:  Víi nh÷ng c«ng tr×nh nhá, thêi gian thi c«ng ng¾n ( nhá h¬n 12 th¸ng), kú tÝnh gi¸ thµnh lµ tõ khi khëi c«ng ®Õn khi c«ng tr×nh hoµn thµnh.  Víi nh÷ng c«ng tr×nh lín, thêi gian thi c«ng dµi (h¬n 12 th¸ng), khi nµo cã mét bé phËn, h¹ng môc hoµn thµnh, cã gi¸ trÞ sö dông vµ ®îc nghiÖm thu, kÕ to¸n tiÕn hµnh tÝnh gi¸ bé phËn, h¹ng môc ®ã.  Víi nh÷ng c«ng tr×nh cã thêi gian kÐo dµi nhiÒu n¨m, nh÷ng bé phËn nhá kh«ng t¸ch ra ®Ó ®a vµo sö dông ®îc, khi tõng phÇn x©y l¾p ®¹t ®Õn ®iÓm dõng kü thuËt hîp lý theo thiÕt kÕ, kÕ to¸n sÏ tÝnh gi¸ thµnh cho khèi lîng c«ng t¸c ®îc bµn giao. Kú tÝnh gi¸ thµnh lóc nµy lµ tõ khi b¾t ®Çu thi c«ng ®Õn khi ®¹t ®iÓm dõng kü thuËt. X¸c ®Þnh ®óng ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ c«ng viÖc quan träng.Tuy nhiªn, ®Ó gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc tÝnh chÝnh x¸c, cÇn ph¶i lùa chän ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thÝch hîp . b. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh lµ mét hay m«t hÖ thèng c¸c ph¬ng ph¸p ®îc sö dông ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, khèi lîng c«ng t¸c x©y l¾p hoµn thµnh.Nã mang tÝnh thuÇn tuý kü thuËt tÝnh to¸n chi phÝ cho tõng ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. Trong kinh doanh x©y l¾p, ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh thêng lµ h¹ng môc c«ng 16 tr×nh ,toµn bé c«ng tr×nh hoÆc khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh. Do vËy, vÒ c¬ b¶n cã thÓ dông c¸c ph¬ng ph¸p sau: + Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh trùc tiÕp: Ph¬ng ph¸p nµy ¸p dông trong trêng hîp ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ, kú tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi kú b¸o c¸o. Theo ph¬ng ph¸p nµy, nÕu doanh nghiÖp kh«ng cã s¶n phÈm dë dang hoÆc s¶n phÈm dë dang Ýt vµ æn ®Þnh, kh«ng cÇn tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm dë dang th× tæng chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp trong kú cho mçi ®èi tîng lµ gi¸ thµnh thùc tÕ cña tÝnh gi¸ ®ã . C«ng thøc : Trong ®ã : Z =C Z: lµ gi¸ thµnh thùc tÕ cu¶ s¶n phÈm x©y l¾p. C: lµ tæng chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú. Trong trêng hîp cuèi kú cã nhiÒu s¶n phÈm dë dangvµ kh«ng æn ®Þnh, kÕ to¸n cÇn ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo c¸c ph¬ng ph¸p thÝch hîp. Sau ®ã, x¸c ®Þnh gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n phÈm b»ng c«ng thøc: Z = D®k + C - Dck Trong ®ã: Z: lµ gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n phÈm x©y l¾p. D®k: lµ gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú. Dck: lµ gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú. C : lµ tæng chi phÝ ph¸t sinh trong kú. + Ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ: Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông trong trêng hîp doanh nghiÖp x©y l¾p thi c«ng c¸c c«ng tr×nh lín vµ phøc t¹p, qu¸ tr×nh x©y l¾p ®îc chia ra cho c¸c bé phËn s¶n xuÊt kh¸c nhau. §èi tîng tËp hîp chi phÝ lµ tõng ®éi s¶n xuÊt cßn ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ toµn bé c«ng tr×nh hoµn thµnh.Theo ph¬ng ph¸p nµy, gi¸ trÞ c«ng tr×nh ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch tÝnh tæng céng chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh t¹i tõng ®éi, céng víi gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú trõ ®i gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú. C«ng thøc : Z = D®k + C1 + C2 +.. + Cn - Zck Trong ®ã : 17 C1, C2, .. Cn : lµ chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh t¹i tõng ®éi s¶n xuÊt hoÆc tõng h¹ng môc cña c«ng tr×nh. + Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo ®Þnh møc: Môc ®Ých cña ph¬ng ph¸p nµy lµ kÞp thêi v¹ch ra mäi chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh vît qu¸ ®Þnh møc, tõ ®ã t¨ng cêng ph©n tÝch vµ kiÓm tra kÕ ho¹ch gi¸ thµnh. Néi dung cña ph¬ng ph¸p nµy cô thÓ nh sau: - C¨n cø vµo ®Þnh møc chi phÝ hiÖn hµnh, kÕt hîp víi dù to¸n chi phÝ ®îc duyÖt, kÕ to¸n tiÕn hµnh tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ®Þnh møc. - So s¸nh chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh víi ®Þnh møc ®Ó x¸c ®Þnh sè chªnh lÖch. TËp hîp thêng xuyªn vµ ph©n tÝch nh÷ng chªnh lÖch ®ã ®Ó kÞp thêi ®Ò ra biÖn ph¸p kh¾c phôc nh»m h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. - Trªn c¬ së gi¸ thµnh ®Þnh møc, sè chªnh lÖch do thay ®æi ®Þnh møc, kÕt hîp víi viÖc theo dâi chÝnh x¸c sè chªnh lÖch so víi ®Þnh møc, kÕ to¸n tiÕn hµnh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ cña s¶n phÈm x©y l¾p theo c«ng thøc : Gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n phÈm Gi¸ thµnh = ®Þnh møc   s¶n phÈm Chªnh lÖch do thay ®æi ®Þnh møc Chªnh lÖch  so víi ®Þnh møc Ph¬ng ph¸p nµy rÊt phï hîp víi ®Æc ®iÓm ngµnh x©y l¾p, nã ®¶m b¶o cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh ®îc nhanh chãng, chÝnh x¸c, kÞp thêi ph¸t hiÖn c¸c nguyªn nh©n lµm t¨ng gi¸ thµnh. Tuy nhiªn, khi ¸p dông ph¬ng ph¸p nµy th× ph¶i c¨n cø vµo hÖ thèng cña Nhµ níc. HÖ thèng ®Þnh møc nµy thêng ®îc ¸p dông trong mét thêi gian dµi, kh«ng s¸t víi thùc tÕ cña doanh nghiÖp, g©y nªn sù thiÕu chÝnh x¸c so víi thùc tÕ cña viÖc tÝnh gi¸ thµnh. +Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo ®¬n ®Æt hµng : Doanh nghiÖp cã thÓ ký víi bªn giao thÇu hîp ®ång nhËn thÇu thi c«ng bao gåm nhiÒu c«ng viÖc kh¸c nhau mµ kh«ng cÇn h¹ch to¸n riªng cho tõng c«ng viÖc. Khi ®ã ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ ®¬n ®Æt hµng. Toµn bé chi phÝ thùc tÕ tËp hîp riªng cho tõng ®¬n ®Æt hµng kÓ tõ khi khëi c«ng ®Õn khi hoµn thµnh, toµn bé chi phÝ ®ã chÝnh lµ gi¸ thµnh cña ®¬n ®Æt hµng ®ã. 18 Tuy nhiªn, ®Ó phôc vô cho viÖc h¹ch to¸n néi bé, ngêi ta còng tÝnh gi¸ thµnh cña tõng h¹ng môc c«ng tr×nh hay khèi lîng c«ng viÖc trong toµn bé hîp ®ång. C¸c h¹ng môc c«ng tr×nh nµy tuy cïng mét ®¬n vÞ thi c«ng, cïng mét khu vùc nhng chóng cã thÓ cã thiÕt kÕ kh¸c nhau, dù to¸n kh¸c nhau. §Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ cho tõng h¹ng môc c«ng tr×nh ngêi ta ph¶i x¸c ®Þnh hÖ sè ph©n bæ theo c«ng thøc sau: Trong ®ã : H: HÖ sè ph©n bæ. C: Tæng chi phÝ tËp hîp ph¶i tÝnh vµo gi¸ thµnh. Ti: Gi¸ trÞ dù to¸n cña c«ng tr×nh i . Gi¸ thµnh thùc tÕ cña h¹ng môc c«ng tr×nh ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: Ztti = H x Ti víi Ztti lµ gi¸ thµnh thùc tÕ h¹ng môc c«ng tr×nh i. B. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. I. Vai trß vµ nhiÖm vô cña h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh. 1. Vai trß. H¹ch to¸n kÕ to¸n lµ mét bé phËn cÊu thµnh quan träng cña hÖ thèng c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ, tµi chÝnh, cã vai trß tÝch cùc trong viÖc qu¶n lý ®iÒu hµnh vµ kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Lµ mét c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ kh©u träng t©m ®Çu tiªn cña c«ng t¸c kÕ to¸n trong doanh nghiÖp. Do vËy, cã tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ chi phÝ s¶n xuÊt vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm th× míi ®¶m b¶o ph¸t huy t¸c dông cña c«ng cô kÕ to¸n ®èi víi qu¶n lý doanh nghiÖp. Lîi nhuËn lµ môc tiªu vµ còng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp tån t¹i, ®Æc biÖt lµ trong c¬ chÕ thÞ trêng. Doanh nghiÖp ph¶i biÕt tÝnh to¸n chi phÝ bá ra, biÕt 19 khai th¸c kh¶ n¨ng cña m×nh, gi¶m thiÓu chi phÝ ®Ó tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. Muèn vËy chØ cã h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c th× míi phôc vô cho viÖc ph©n tÝch ®¸nh gi¸ kÕt qu¶, tæ chøc qu¶n lý vµ s¶n xuÊt mét c¸ch hîp lý, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. §èi víi ngµnh x©y dùng c¬ b¶n viÖc h¹ch to¸n ®óng chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh cµng trë nªn quan trängvµ cã tÝnh quyÕt ®Þnh bëi sù t¸c ®éng cña c¸c ®Æc ®iÓm nh: sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau, nhu cÇu nh©n c«ng, nhu cÇu x©y dùng c¬ b¶n kh¸c nhau,.. Th«ng qua chØ tiªu gi¸ thµnh c«ng t¸c x©y l¾p ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, thóc ®Èy sù s¸ng t¹o, t×m tßi ph¬ng ¸n gi¶i quyÕt c«ng viÖc cã hiÖu qu¶. ViÖc phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét nhiÖm vô quan träng trong c«ng t¸c x©y l¾p: nh»m t¨ng møc l·i, mÆt kh¸c cßn gi¶i quyÕt mèi quan hÖ vÒ lîi Ých gi÷a Nhµ níc, doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n ngêi lao ®éng. Bªn c¹nh ®ã, gi¸ thµnh s¶n phÈm cßn ph¶n ¸nh chÊt lîng x©y dùng cña doanh nghiÖp nh : tr×nh ®é kü thuËt thi c«ng, tr×nh ®é tæ chøc s¶n xuÊt thi c«ng, t×nh h×nh sö dông lao ®éng, vËt liÖu, thiÕt bÞ, kh¶ n¨ng sö dông vèn ®Çu t trong c«ng t¸c x©y l¾p vµ kiÓm tra viÖc chÊp hµnh chÕ ®é chÝnh s¸ch cña Nhµ níc t¹i doanh nghiÖp. Tõ ®ã cã thÓ ®æi míi chÕ ®é chÝnh s¸ch cña Nhµ níc cho phï hîp. Do ®ã, h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mét vai trß quan träng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung vµ trong kinh doanh x©y l¾p nãi riªng. 2. Yªu cÇu vµ nhiÖm vô h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh. a. Yªu cÇu. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ t×nh gi¸ thµnh s¶n phÈm gióp doanh nghiÖp n¾m ch¾c ®îc viÖc thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc lao ®éng, vËt t, tiÒn vèn, sö dông m¸y, c¸c chi phÝ kh¸c cho tõng h¹ng môc c«ng tr×nh theo tõng giai ®o¹n, kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng s¶n xuÊt kinh doanh. Muèn ®¹t hiÖu qu¶ nh vËy, viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p ph¶i ®¹t ®îc nh÷ng yªu cÇu sau: 20