Tài liệu Luận văn thạc sĩ xây dựng tập thể sư phạm tại trung tâm kỹ thuật tổng hợp hướng nghiệp mỹ hào theo lý thuyết văn hóa tổ chức

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM ĐÌNH CHƯƠNG XÂY DỰNG TẬP THỂ SƯ PHẠM TẠI TRUNG TÂM KỸ THUẬT TỔNG HỢP HƯỚNG NGHIỆP MỸ HÀO THEO LÝ THUYẾT VĂN HOÁ TỔ CHỨC LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2015 i ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM ĐÌNH CHƯƠNG XÂY DỰNG TẬP THỂ SƯ PHẠM TẠI TRUNG TÂM KỸ THUẬT TỔNG HỢP HƯỚNG NGHIỆP MỸ HÀO THEO LÝ THUYẾT VĂN HOÁ TỔ CHỨC LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 60 14 01 14 Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phạm Viết Vượng HÀ NỘI - 2015 ii LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn tới Ban Giám hiệu, tập thể giảng viên Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội đã giúp đỡ tác giả hoàn thành chương trình học tập, trang bị cho tác giả những kiến thức, kỹ năng cần thiết để thực hiện đề tài và áp dụng vào quá trình công tác sau này. Đặc biệt tác giả xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Phạm Viết Vượng, người đã tận tình hướng dẫn và chỉ bảo tác giả trong suốt quá trình thực hiện các nhiệm vụ của đề tài. Tác giả xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo sở GD&ĐT Hưng Yên, các phòng chức năng của Sở, Ban Giám đốc, tập thể cán bộ, giáo viên, nhân viên Trung tâm KTTH - HN Mỹ Hào đã cộng tác nhiệt tình, giúp đỡ tác giả trong quá trình điều tra, khảo sát, thu thập tài liệu liên quan đến đề tài. Xin chân thành cảm ơn những người thân trong gia đình, cảm ơn bạn bè đồng nghiệp đã luôn quan tâm động viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn này vẫn không sao tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Tác giả kính mong nhận được những ý kiến chỉ bảo của các nhà khoa học, bạn bè đồng nghiệp và những người quan tâm để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Hưng Yên, tháng 11 năm 2014. Tác giả Phạm Đình Chương iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BGĐ Ban Giám đốc CBQL Cán bộ quản lý CMHS Cha mẹ học sinh CSVC Cơ sở vật chất ĐHQG HN Đại học Quốc gia Hà Nội ĐHQG TP. HCM Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh GD Giáo dục GD & ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên GVCN Giáo viên chủ nhiệm HĐNGLL Hoạt động ngoài giờ lên lớp HSSV Học sinh sinh viên KNS Kỹ năng sống KTTH - HN Kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp KT-XH Kinh tế - Xã hội NXB Nhà xuất bản QL Quản lý QLGD Quản lý giáo dục THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TTSP Tập thể sư phạm UBND Ủy ban nhân dân VHTC Văn hoá tổ chức iv MỤC LỤC Lời cảm ơn. . .......................................................................................................i Danh mục chữ viết tắt. ......................................................................................ii Mục lục… .. ………………………………….……………………………….iii Danh mục bảng ..... ..........................................................................................vi Danh mục sơ đồ. .............................................................................................vii MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VIỆC XÂY DỰNG TẬP THỂ SƯ PHẠM THEO LÝ THUYẾT “VĂN HÓA TỔ CHỨC” ............................. 5 1.1. Tổng quan các nghiên cứu về “Văn hóa tổ chức” .................................... 5 1.2. Lý thuyết “Văn hóa tổ chức” ................................................................... 8 1.2.1. Văn hóa: ............................................................................................... 8 1.2.2. Tổ chức: ............................................................................................... 9 1.2.3. Văn hoá tổ chức .................................................................................. 12 1.2.4. Những dấu hiệu của một tập thể sư phạm có văn hóa tổ chức ............. 21 1.2.5. Sự hình thành một tập thể sư phạm có văn hóa tổ chức ...................... 24 1.3. Quản lý xây dựng tập thể sư phạm theo lý thuyết “Văn hóa tổ chức”. ... 25 1.3.1. Quản lí giáo dục ................................................................................. 25 1.3.2. Xây dựng tập thể sư phạm theo lý thuyết “Văn hóa tổ chức”. ............. 26 1.3.3. Quản lý xây dựng tập thể sư phạm theo lý thuyết “Văn hóa tổ chức”. 29 1.3.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý xây dựng tập thể sư phạm có văn hóa tổ chức. .................................................................................................. 33 Kết luận chương 1 ........................................................................................ 35 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ XÂY DỰNG TẬP THỂ SƯ PHẠM TẠI TRUNG TÂM KỸ THUẬT TỔNG HỢP HƯỚNG NGHIỆP MỸ HÀO, TỈNH HƯNG YÊN................................................................... 36 2.1. Vài nét về huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên và Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào........................................................................ 36 2.1.1. Vài nét về tỉnh Hưng Yên ................................................................... 36 v 2.1.2. Vài nét về huyện Mỹ Hào ................................................................... 37 2.2. Quá trình xây dựng và trưởng thành của Trung tâm kỹ thuật tổng hợp Hướng nghiệp Mỹ Hào. ................................................................................ 38 2.2.1. Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào ....................... 38 2.2.2. Điều kiện cơ sở vật chất...................................................................... 40 2.2.3. Điều kiện về tài chính ......................................................................... 41 2.2.4. Chất lượng giáo dục đào tạo. .............................................................. 41 2.3. Thực trạng xây dựng tập thể sư phạm tại Trung tâm kỹ thuật tổng hợp Hướng nghiệp Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên. ....................................................... 42 2.3.1. Tập thể sư phạm tại Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên ...................................................................................... 42 2.3.2. Trình độ đào tạo, năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên ................. 44 2.3.3. Thực trạng văn hoá lao động của tập thể sư phạm của Trung tâm ....... 46 2.3.4. Nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng giáo viên................................................. 53 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý xây dựng tập thể sư phạm tại Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào. .......................................... 58 2.4.1. Các yếu tố thuận lợi ............................................................................ 58 2.4.2. Các yếu tố khó khăn. .......................................................................... 58 2.5. Khảo sát, đánh giá về thực trạng quản lý xây dựng tập thể sư phạm tại Trung tâm KTTH - HN Mỹ Hào .................................................................. 59 2.5.1. Khảo sát ............................................................................................. 59 2.5.2. Đánh giá ............................................................................................ 59 Kết luận chương 2 ........................................................................................ 61 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ XÂY DỰNG TẬP THỂ SƯ PHẠM TẠI TRUNG TÂM KỸ THUẬT TỔNG HỢP - HƯỚNG NGHIỆP MỸ HÀO THEO LÝ THUYẾT VĂN HÓA TỔ CHỨC.................................. 62 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý. ............................................ 62 3.1.1. Nguyên tắc tính hệ thống. ................................................................... 62 3.1.2. Nguyên tắc tính mục đích. .................................................................. 62 vi 3.1.3. Nguyên tắc tính thực tiễn .................................................................... 62 3.2. Các biện pháp quản lý xây dựng tập thể sư phạm tại Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào theo lý thuyết “Văn hóa tổ chức”. .......... 62 3.2.1. Biện pháp 1: Xác định sứ mệnh, tầm nhìn, hệ giá trị hành động cho tập thể sư phạm Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào. ............ 62 3.2.2. Biện pháp 2: Lập quy hoạch hoàn thiện cơ cấu nhân lực trong tập thể sư phạm tại Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào. ................. 64 3.2.3. Biện pháp 3: Xây dựng môi trường sư phạm thân thiện, tin cậy, học hỏi lẫn nhau. ....................................................................................................... 65 3.2.4. Biện pháp 4: Phân công công việc hợp lý và uỷ quyền có hiệu quả. ... 71 3.2.5. Biện pháp 5: Xây dựng hệ thống thông tin minh bạch và có hiệu lực . 75 3.2.6. Biện pháp 6: Xây dựng ý thức học tập suốt đời, phát huy tính sáng tạo của cán bộ giáo viên ..................................................................................... 78 3.2.7. Biện pháp 7: Đánh giá khách quan, khen thưởng công bằng ............... 87 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp và các điều kiện để thực hiện. ............. 90 3.3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp ......................................................... 90 3.3.2. Điều kiện để thực hiện các biện pháp ................................................. 91 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất.92 Kết luận chương 3 ........................................................................................ 94 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 95 1. Kết luận .................................................................................................... 93 2. Khuyến nghị ............................................................................................. 94 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 97 PHỤ LỤC.................................................................................................... 99 vii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1 - Số học sinh học nghề phổ thông theo từng năm học.....................39 Bảng 2.2 - Chất lượng thi nghề phổ thông theo từng năm học: .................... 40 Bảng 2.3 - Số lượng học viên học nghề ngắn hạn theo từng năm................. 40 Bảng 2.4 - Thống kê số lượng, thành phần và trình độ đào tạo ..................... 42 Bảng 3.1 - Kết quả khảo nghiệm.....................................................................90 viii DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1 Cấp độ về văn hóa tổ chức. . ............................................................16 Sơ đồ 2.1 Cơ cấu tổ chức trung tâm.. . .............................................................41 Sơ đồ 3.1 Mối quan hệ giữa các biện pháp. ....................................................89 ix MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Sự tiến bộ của mỗi nhà trường phụ thuộc vào sự tiến bộ của đội ngũ cán bộ, giáo viên, vào tinh thần ham học hỏi của họ để nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và sự đoàn kết vì mục tiêu chung. Để làm được điều đó, đòi hỏi đội ngũ giáo viên ngoài phẩm chất đạo đức, trình độ chuyên môn cao và nghiệp vụ sư phạm vững vàng, còn phải có phương pháp làm việc linh hoạt, có kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng hợp tác và kỹ năng tự học, tự nghiên cứu. Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên luôn đứng trước nhiều khó khăn và thách thức về đội ngũ giáo viên, về chất lượng dạy nghề, về điều kiện cơ sở vật chất và đặc biệt là việc chuyển đổi mô hình giáo dục đào tạo. Đội ngũ giáo viên của trung tâm gồm nhiều thành phần, hầu hết đều còn trẻ, mới tốt nghiệp ra trường, kinh nghiệm giảng dạy và giáo dục học sinh còn nhiều hạn chế. Đặc biệt ngoài nhiệm vụ giảng dạy và giáo dục học sinh ở Trung tâm còn phải đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ khác như: Điều tra, mở lớp dạy nghề cho lao động nông thôn. Tư vấn hướng nghiệp, dạy nghề cho học sinh phổ thông. Tuyển sinh và quản lý các lớp đào tạo liên kết, các lớp tin học, ngoại ngữ. Tham gia giảng dạy chuyên đề tại các Trung tâm học tập cộng đồng ở các xã trên địa bàn huyện. ... Trước yêu cầu thực tiễn công việc như trên đòi hỏi phải có sự đồng thuận của tập thể và nỗ lực cao của mỗi cá nhân. Mỗi người làm việc không chỉ cần có sáng tạo mà còn phải biết chia sẻ với đồng nghiệp, phải biết xây dựng tình đoàn kết gắn bó, cùng nhau học hỏi để thích ứng với sự thay đổi của xã hội. Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên nhận thức được tầm quan trọng của việc xây dựng tập thể sư phạm vững mạnh trên cơ sở vận dụng lý thuyết “Văn hóa tổ chức” là một yêu cầu cấp thiết nhằm lôi cuốn toàn thể cán bộ giáo viên tham gia vào việc học tập, phát 1 hiện và giải quyết vấn đề, trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ thông tin, đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo. Tuy nhiên kinh nghiệm lãnh đạo còn ít, các nghiên cứu vận dụng lý luận quản lý giáo dục chưa có hệ thống. Xuất phát từ những lý do cấp thiết trên, tác giả chọn đề tài: Xây dựng tập thể sư phạm tại Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào theo lý thuyết “Văn hóa tổ chức” làm luận văn cao học chuyên ngành Quản lý giáo dục, với hy vọng góp phần xây dựng Trung tâm thành tập thể sư phạm vững mạnh. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về “văn hóa tổ chức” và khảo sát thực tiễn, luận văn đề xuất biện pháp quản lý xây dựng tập thể sư phạm tại Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động xây dựng tập thể sư phạm tại Trung tâm kỹ thuật tổng hợp Hướng nghiệp Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý xây dựng tập thể sư phạm theo lý thuyết “Văn hóa tổ chức”. 4. Giả thuyết nghiên cứu Trong những năm qua Trung tâm Kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào đã vận dụng một số biện pháp nhằm xây dựng tập thể sư phạm, song hiệu quả vẫn còn nhiều hạn chế. Nếu triển khai các biện pháp xây dựng tập thể sư phạm phù hợp với các đặc trưng của “Văn hóa tổ chức”, phù hợp với điều kiện thực tiễn của Trung tâm thì sẽ đáp ứng nhu cầu phát triển của đơn vị đồng thời góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo của Trung tâm. 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của “Văn hóa tổ chức” và xây dựng tập thể sư phạm vững mạnh. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng: việc xây dựng tập thể sư phạm tại Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên. 5.3. Đề xuất các biện pháp xây dựng tập thể sư phạm theo lý thuyết văn hóa tổ chức tại Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên. 6. Câu hỏi nghiên cứu - Lý luận “Văn hóa tổ chức” có thể được sử dụng như thế nào để xây dựng tập thể sư phạm vững mạnh? - Cần sử dụng các biện pháp nào để xây dựng tập thể sư phạm tại Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào? 7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 7.1. Về không gian: Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên 7.2. Về thời gian: Từ năm học 2011-2012 đến nay. 7.3. Về nội dung: Thực trạng việc quản lý xây dựng tập thể sư phạm tại Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên 8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 8.1. Ý nghĩa lý luận Đề tài góp phần hệ thống hoá lý thuyết “Văn hóa tổ chức” và xây dựng tập thể sư phạm vững mạnh. 8.2. Ý nghĩa thực tiễn Đề xuất các biện pháp quản lý xây dựng tập thể sư phạm tại Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên. 9. Luận điểm bảo vệ - Tập thể sư phạm đóng vai trò quyết định chất lượng giáo dục của các cơ sở giáo dục. 3 - Tính đa dạng trong công việc đòi hỏi mỗi cán bộ, giáo viên phải nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và tập thể sư phạm phải là một tập thể vững mạnh. 10. Phương pháp nghiên cứu 10.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: - Phân tích, hệ thống, khái quát hóa tài liệu lý luận. 10.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: - Điều tra, khảo sát thực tế - Phỏng vấn chuyên gia... - Tổng kết kinh nghiệm - Khảo nghiệm sư phạm 10.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ: - Sử dụng các công thức thống kê để xử lý số liệu 11. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, luận văn được trình bày thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận việc xây dựng tập thể sư phạm theo lý thuyết “Văn hóa tổ chức”. Chương 2: Thực trạng xây dựng tập thể sư phạm tại Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên. Chương 3: Biện pháp quản lý xây dựng tập thể sư phạm theo lý thuyết “Văn hóa tổ chức” tại Trung tâm kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên. 4 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VIỆC XÂY DỰNG TẬP THỂ SƯ PHẠM THEO LÝ THUYẾT “VĂN HÓA TỔ CHỨC” 1.1. Tổng quan các nghiên cứu về “Văn hóa tổ chức” Xây dựng tập thể sư phạm theo lý thuyết văn hóa tổ chức là vấn đề thời sự, đang được các nhà giáo, các nhà khoa học nghiên cứu áp dụng vào quản lý giáo dục trong các nhà trường. Sự xuất hiện của cụm từ “văn hóa tổ chức” gắn liền với các lý thuyết về quản lý kinh tế, văn hóa, xã hội qua các thời kỳ khác nhau, đề tài sẽ điểm qua các mốc cơ bản của sự phát triển này: Trên thế giới: - Frederich Winslow Taylor (1856 - 1915) cho rằng để quản lý một công xưởng hay một đơn vị kinh doanh, nhà quản lý phải tạo ra động lực kinh tế để thúc đẩy người công nhân làm việc, bởi vì chính việc thu nhập cao đáp ứng nhu cầu cuộc sống, họ sẽ nỗ lực làm việc. - Thuyết quản lý hành chính của Henri Fayol (1841 - 1925) và Max Weber (1864 - 1920) cho rằng quản lý một tổ chức cần phải áp dụng một hệ thống các quy tắc, luật lệ, các thủ tục chặt chẽ đối với tất cả mọi người để họ làm việc có kết quả đúng với mục tiêu đã xác định, bởi vì chỉ có ý thức kỷ luật giúp họ làm việc tốt. - Trong bối cảnh có những biến đổi sâu sắc về kinh tế - xã hội ở thập kỷ 20 - 30 của thế kỷ XX, một học thuyết quản lý mới theo quan điểm hành vi ra đời. Đây là một cống hiến lớn của Hugo Munsterberge (1863 - 1916), Mary Parker Follett (1868 - 1933), Chester Irving Barnard (1886 - 1961) và Elton Mayo (1880 - 1953). Quan điểm hành vi chú ý đến các nhóm xã hội và phong cách lãnh đạo của nhà quản lý. Theo quan điểm này, sự tăng năng suất lao động là do yếu tố tâm lý, nhân viên sẽ ủng hộ nhà quản lý, nếu nhà quản lý biết lắng nghe, biết làm việc với nhân viên một cách dân chủ. 5 - Vào những thập kỷ cuối của thế kỷ XX, sau những thành công của các công ty Nhật Bản, người ta tìm hiểu những nguyên nhân nào đã dẫn đến sự thành công đó và từ kết quả nghiên cứu đã xuất hiện cụm từ “Văn hoá tổ chức”, từ đó các chuyên gia sử dụng cụm từ này để chỉ về một trong những nguyên nhân dẫn đến sự thành công của các doanh nghiệp. “Văn hoá tổ chức” trở thành một quan niệm, một giá trị cơ bản của một tổ chức, được các thành viên trong tổ chức tự giác chấp nhận. Văn hóa tổ chức quy định cung cách tư duy, cung cách hành động của mọi thành viên và sẽ trở thành những thói quen, nếp nghĩ của mọi người trong tổ chức. Một tổ chức tạo được nền văn hoá riêng, với những giá trị cơ bản, ý thức trách nhiệm, một bầu không khí tâm lý lành mạnh sẽ thúc đẩy mọi người tích cực làm việc. Một tổ chức có văn hoá lành mạnh là nền tảng để xây dựng một tổ chức biết học hỏi, như là một triết lý, một cách tiếp cận mới đối với thực tiễn xây dựng và quản lý kinh tế, văn hóa, xã hội. Các kết quả nghiên cứu đã dẫn đến một kết luận: Văn hóa tổ chức là văn hóa hoạt động của một tổ chức mà trong đó mọi thành viên được huy động vào việc phát hiện và giải quyết vấn đề, làm cho tổ chức đó có khả năng phát triển bền vững, có thể đạt được các mục tiêu của mình một cách tốt nhất. Ở Việt Nam: Trong những năm gần đây ở nước ta cũng xuất hiện cụm từ “Văn hóa tổ chức” và đã được áp dụng thành công trong các doanh nghiệp. Tuy có sự khác biệt giữa kinh tế và giáo dục, song các nhà nghiên cứu giáo dục cũng đã tìm thấy những tinh hoa của văn hóa tổ chức và áp dụng vào quản lý giáo dục trong các nhà trường. Xây dựng tập thể sư phạm trong nhà trường trở thành một tổ chức biết học hỏi chính là sự vận dụng các lý thuyết quản lý hiện đại “Văn hóa tổ chức” vào quản lý giáo dục, quản lý nhà trường. Trong một môi trường xã hội luôn luôn phát triển, chỉ có bằng cách xây dựng tập thể sư phạm vững mạnh, một tổ chức biết học hỏi, các nhà trường 6 mới có thể ứng phó được trước những thách thức và chính đó là một yếu tố hết sức quan trọng để xây dựng văn hoá nhà trường. Tác giả Nguyễn Viết Lộc Trường Đại học Kinh tế - ĐHQG Hà Nội đã viết trong tạp chí Khoa học ĐHQG Hà Nội: Lý luận và thực tiễn đã chứng minh rằng, VHTC có vai trò hết sức quan trọng trong việc tạo nên sự phát triển đột phá và bền vững cho tổ chức nhờ phát huy được nguồn lực nội sinh và tìm kiếm, dung nạp nguồn lực ngoại sinh. ĐHQG Hà Nội là một tổ chức đặc thù gồm các tổ chức con với những khác biệt về văn hóa tạo thành một tổ chức lớn. Bởi vậy xây dựng VHTC ĐHQG Hà Nội có vai trò rất quan trọng trong việc phát huy tính liên thông, liên kết, chia sẻ nguồn lực giữa các tổ chức con và đồng thời khắc phục những tồn tại, mâu thuẫn, xung đột làm ảnh hưởng, cản trở quá trình phát triển bền vững của ĐHQG Hà Nội. Tác giả Phạm Phúc Tuy, Trường CĐSP Bình Dương đã viết: Dù phát biểu theo những cách khác nhau về văn hóa tổ chức nhưng nói chung các tác giả đều nhấn mạnh những chuẩn mực và giá trị chung được biểu hiện thành những nguyên tắc sống, những nguyên tắc ứng xử có tác dụng chỉ dẫn hành vi của cá nhân trong tổ chức. Sự thật là những giá trị và chuẩn mực này thường không được truyền đạt chính thức cho những người mới tới với tư cách là một thành viên mới của tổ chức, tuy nhiên những người này cũng cố gắng và muốn học về văn hóa của tổ chức mà họ mới gia nhập. Nói cách khác,văn hóa tổ chức gắn liền với những giá trị tư duy của con người, thể hiện trình độ ứng xử của con người trong các hoạt động quản lý. Chiến lược phát triển của ĐHQG - TP. HCM giai đoạn 2010 - 2015 đã nêu: VHTC sẽ nâng cao sự gắn kết của mọi thành viên ĐHQG - TP. HCM, củng cố các giá trị cơ bản, giúp cho từng thành viên, giảng viên và sinh viên rèn luyện phẩm chất và năng lực nhằm nâng cao giá trị tinh thần của bản thân, giúp cho việc giải quyết các quan hệ nội bộ dễ dàng, thuận lợi hơn, giúp cho ĐHQG - TP. HCM trở thành một khối gắn bó và thống nhất ý chí để đáp ứng tốt hơn với những thay đổi của môi trường bên ngoài, giúp nâng cao hình ảnh 7 của ĐHQG - TP. HCM trong xã hội như một trung tâm văn hóa tinh thần có bản sắc riêng. Như vậy, hiện nay trong các trường Đại học, Cao đẳng đã có một số bài viết và một số luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý giáo dục tiến hành nghiên cứu những khía cạnh khác nhau của văn hóa tổ chức, trong đó có đề tài về xây dựng tập thể sư phạm trong các các nhà trường phổ thông, đại học và dạy nghề. Tuy nhiên, vấn đề xây dựng tập thể sư phạm vững mạnh tại các Trung tâm Kỹ thuật tổng hợp - Hướng nghiệp dựa trên lý thuyết văn hóa tổ chức chưa được nghiên cứu một cách hệ thống, triệt để và toàn diện. 1.2. Lý thuyết “Văn hóa tổ chức” và “Tập thể sư phạm” 1.2.1. Văn hóa: Văn hóa là khái niệm đa nghĩa, hiện còn đang tồn tại những định nghĩa khác nhau. Từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học, đưa ra một loạt quan niệm như sau: - Văn hóa là tổng thể những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra. - Văn hóa là một hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và tích lũy trong quá trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người với môi trường. - Văn hóa là những hoạt động của con người nhằm thỏa mãn nhu cầu đời sống tinh thần. - Văn hóa là tri thức, kiến thức khoa học. - Văn hóa là trình độ cao trong sinh hoạt xã hội, biểu hiện của văn minh. - Văn hóa là trình độ phát triển của một thời kỳ lịch sử, được xác định trên cơ sở một tổng thể những di vật có những đặc điểm giống nhau, ví dụ Văn hóa Đông Sơn. 8 Theo Tổ chức Giáo dục và Khoa học của Liên Hiệp Quốc - UNESCO thì: Văn hóa là tất cả những gì làm cho dân tộc này khác với dân tộc kia. Tác giả Trần Ngọc Thêm cho rằng: Văn hóa là một hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và tích lũy qua quá trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người với môi trường tự nhiên và xã hội. Như vậy, văn hóa là sản phẩm lao động của con người, văn hóa gắn liền với lịch sử phát triển các mối quan hệ giữa con người và xã hội và ngược lại văn hóa tham gia vào quá trình tạo nên nhân cách con người, duy trì sự bền vững và trật tự xã hội. Văn hóa được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, được tái tạo và phát triển trong quá trình hoạt động và tương tác xã hội của con người. Văn hóa biểu hiện trình độ phát triển của một tổ chức, một cộng đồng xã hội. 1.2.2. Tổ chức: Khi nói đến tổ chức người ta nói đến một nhóm người cùng hoạt động, có mục tiêu và nội dung hoạt động phù hợp với lợi ích xã hội được thừa nhận về mặt pháp lý. Tổ chức là đơn vị xã hội, một nhóm người cùng hoạt động vì một mục đích chung, mà một con người riêng lẻ không thể thực hiện được. Về bản chất, đó là một tập thể với chất lượng mới, có sức mạnh lớn hơn sức mạnh của nhiều cá nhân cộng lại. Tổ chức không phải là tập hợp riêng rẽ các cá nhân, tự nó theo đuổi một mục đích chung, mà là tập hợp các yếu tố của một hệ thống, xuất hiện và tồn tại như một sản phẩm, vận hành để thực hiện các chức năng của hệ thống. Nói cách khác tổ chức là một tập hợp người tạo thành một chỉnh thể, có cấu trúc và có những chức năng nhất định. Như vậy tổ chức là một bộ phận của xã hội, được thừa nhận, được giao nhiệm vụ và mục đích hướng tới của bản thân tổ chức cũng chính là các nhiệm vụ mà nó phải thực hiện đối với xã hội. 9 Với khái niệm này, chúng ta thấy: - Tổ chức là một nhóm người có cùng một hoạt động chung (có cùng động cơ, mục đích hoạt động, cùng thực hiện các nhiệm vụ chung). - Hoạt động chung được tổ chức chặt chẽ và đạt được hiệu quả. - Có sự quan tâm đúng mức, hợp lý, hài hoà các lợi ích cá nhân và lợi ích tập thể, lợi ích của tổ chức và lợi ích của xã hội. 1.2.2.1. Mục tiêu của tổ chức Hoạt động của tổ chức bao giờ cũng có mục tiêu. Mục tiêu là kết quả cuối cùng mà một tổ chức mong muốn đạt đến. Mục tiêu của tổ chức là lý do tồn tại của tổ chức. - Mục tiêu là sự định hướng của hoạt động. Nhờ có mục tiêu rõ ràng, con người và tổ chức hành động có phương hướng, có động cơ và cảm hứng, có nghị lực và sức mạnh, nhằm đạt được hiệu quả mong muốn. - Mục tiêu định hướng cho các cá nhân tập trung nỗ lực, ý chí. Nhờ có mục tiêu mà nhà quản lý xác định được cách thức sử dụng nguồn lực hợp lý và có hiệu quả. - Mục tiêu chỉ dẫn việc kế hoạch hoá và ra quyết định. Mục tiêu là yếu tố quy định quy mô, tính chất, phạm vi hoạt động của tổ chức. - Mục tiêu giúp đánh giá các tiến bộ, sự phát triển, là căn cứ để xác định hiệu quả hoạt động. 1.2.2.2. Con người trong tổ chức Con người là nhân tố cơ bản nhất và năng động nhất của tổ chức, quyết định sự thành công của tổ chức. Con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển. Với sự nỗ lực chủ quan của mình, con người sẽ phát huy hoặc làm triệt tiêu các yếu tố không phù hợp của tổ chức. Mặt khác, khi đã tồn tại như một thực tế khách quan, tổ chức lại quy định con người, quy định hành vi và hoạt động của con người ở một mức độ nhất định. Mỗi người trong tổ chức đảm nhiệm một vài chức năng, hoạt động 10 chung của tổ chức đòi hỏi mỗi người phải có trình độ kiến thức, có phẩm chất và năng lực tương xứng với nhiệm vụ và quyền lực được giao. Một tổ chức có chất lượng cao là một tổ chức có đội ngũ nắm bắt được yêu cầu của thời đại, có đủ tài năng, đạo đức và ý chí để thiết kế và tổ chức thực hiện những kế hoạch của tổ chức. Để có sự tương hợp, đồng thuận trong tổ chức, nhà quản lý cần xác định đúng mục tiêu của tổ chức, ấn định số lượng thành viên, duy trì ổn định các yếu tố tâm lý của các thành viên và người lãnh đạo. Những yêu cầu chung về đội ngũ của tổ chức: - Có đủ số lượng theo quy định - Cơ cấu đội ngũ được xem xét ở hai yếu tố: * Độ tuổi và thâm niên: Sự hài hoà về độ tuổi và thâm niên, vừa phát huy được sức trẻ và vừa tận dụng được kinh nghiệm của người lớn tuổi trong quá trình công tác. * Chuyên môn được đào tạo phải đạt chuẩn và vượt chuẩn. - Chất lượng của đội ngũ được tích hợp từ phẩm chất và năng lực của từng cá nhân. Mỗi cán bộ mạnh, có đủ đức, đủ tài sẽ tạo nên chất lượng và sức mạnh tổng hợp của một tổ chức. 1.2.2.3. Quyền hạn của tổ chức Quyền hạn của tổ chức bao gồm quyền ra quyết định và quyền được hành động. Quyền hạn bao giờ cũng kèm theo nghĩa vụ và trách nhiệm. Quyền hạn luôn là hữu hạn vì vậy có việc phân quyền. Sự phân quyền là quá trình người quản lý giao quyền hành động và quyền ra quyết định một số lĩnh vực nhất định cho cấp dưới. 1.2.2.4. Môi trường của tổ chức Một tổ chức sinh ra, phát triển và tồn tại trong một môi trường luôn biến đổi. Người quản lý cần phải quan tâm đến mối quan hệ của tổ chức với các nhân tố bên ngoài và bên trong đang tác động đến hoạt động của tổ chức. 11