Tài liệu Luận văn thạc sĩ giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý đào tạo hình thức vừa làm vừa học thông qua ứng dụng công nghệ thông tin tại trung tâm giáo dục thường xuyên

1 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HOÀNG VĂN THỂ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ ĐÀO TẠO HÌNH THỨC VỪA LÀM VỪA HỌC THÔNG QUA ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƢỜNG XUYÊN TỈNH THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SỸ GIÁO DỤC HỌC Ngƣời hƣớng dẫn: PGS - TS PHẠM HỒNG QUANG THÁI NGUYÊN, NĂM 2009 2 MỤC LỤC MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài .................................................................................... 1 2. Mục đích của đề tài................................................................................. 3 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ........................................................ 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................. 3 5. Giả thuyết khoa học ................................................................................ 3 6. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 4 7. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................ 4 8. Cấu trúc của luận văn ............................................................................. 4 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN ............................................................................. 5 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .............................................................. 5 1.1.1. Khái niệm về quản lý .................................................................... 5 1.1.2. Quản lý giáo dục ......................................................................... 11 1.2. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý giáo dục ..................... 16 1.2.1. Khái niệm công nghệ thông tin ................................................... 16 1.2.2. Công nghệ thông tin có những đặc điểm sau: .............................. 16 1.3. Những vấn đề liên quan đến quản lý đào tạo...................................... 19 1.3.1. Đặc điểm của công tác quản lý đào tạo vừa làm vừa học ............ 19 1.3.2. Ứng dụng CNTT trong quản lý đào tạo....................................... 21 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .......................................... 28 2.1. Đặc điểm chung của Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Thái Nguyên . 28 2.2 Tình hình cơ sở hạ tầng về công nghệ thông tin tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Thái Nguyên ....................................................... 33 2.3. Năng lực sử dụng CNTT và nhu cần ứng dụng CNTT vào quản lý đào tạo . 35 2.4. Một số nhận xét về thực trạng ứng dụng CNTT và quản lý đào tạo ........... 36 Chƣơng 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP ..................................................................... 39 3.1. Nguyên tắc đề xuất ............................................................................ 39 3.2. Nội dung các giải pháp ...................................................................... 40 3.3. Khảo nghiệm các giải pháp ................................................................ 62 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 65 1. Kết luận ................................................................................................ 65 2. Khuyến nghị ......................................................................................... 66 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 67 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 3 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CNTT Công nghệ thông tin CP Chính phủ GDTX Giáo dục thường xuyên GS Giáo sư LAN Local network area – Mạng nội bộ NĐ Nghị định Nxb Nhà xuất bản PGS Phó giáo sự TCVN 3 Tiêu chuẩn Việt Nam 3 TS Tiến sỹ WEB Trang thông tin điện tử Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ở tất cả các nước trên thế giới khi bước vào thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, giáo dục đại học đều là thành trụ cột cho sự phát triển kinh tế - xã hội nói chung và khoa học giáo dục nói riêng của các nước đó. Việt Nam cũng không nằm ngoài quy luật này: giáo dục đại học là đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao, có chất lượng để đáp ứng những đòi hỏi của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển kinh tế - xã hội cho từng địa phương và cả nước; giáo dục đại học là hạt nhân cơ bản để xây dựng nền kinh tế tri thức. Thực hiện quan điểm của Đảng về giáo dục và đào tạo: “Giáo dục cho mọi người”; “Cả nước trở thành một xã hội học tập”, giáo dục đại học Việt Nam còn phải thực hiện bước chuyển từ “Đại học tinh hoa” sang “Đại học đại chúng” nhằm đáp ứng nhu cầu học tập, học thường xuyên, học suốt đời ngày càng cao của mọi tầng lớp nhân dân trong xã hội. Con đường tất yếu phải thực hiện là “phát triển nhanh quy mô; đồng thời phải bảo đảm về chất lượng”. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX chỉ rõ: “Đẩy mạnh giáo dục trong nhân dân bằng các hình thức chính quy và không chính quy, thực hiện giáo dục cho mọi người, cả nước trở thành một xã hội học tập”. Như vậy, cùng với giáo dục đại học chính quy, giáo dục đại học không chính quy (trong đó có cả hệ vừa làm vừa học) đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện thắng lợi mục tiêu của chiến lược phát triển giáo dục 2001 - 2010 của đất nước. Thực hiện mục tiêu mở rộng đào tạo đại học theo hướng phát triển nhanh quy mô, đảm bảo chất lượng, Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Thái Nguyên đã liên kết với các trường Đại học tổ chức đào tạo các lớp đại học vừa làm vừa học đáp ứng nhu cầu của người lao động. Nhưng cùng với Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 2 sự tăng trưởng về số lượng các lớp, số lượng, chất lượng đào tạo vẫn còn là điều phải làm cho cả xã hội quan tâm. Chất lượng đào tạo vừa làm vừa học trong nhiều năm đã xuống cấp do nhiều lý do. Một trong những lý do làm cho chất lượng giảm sút là ở khâu quản lý. Công nghệ thông tin là một ngành khoa học mới, là một trong những ngành thuộc lĩnh vực công nghệ cao. Điều này đã được Nhà nước xác định rõ ràng trong Luật Công nghệ cao năm 2008 và được ưu tiên phát triển. Nghị định 49/CP ngày 04 tháng 8 năm 1993 đã xác định quan điểm phát triển ngành công nghệ mũi nhọn theo hướng tiếp thu những thành công của công nghệ ngoài nước, đồng thời phát triển công nghệ trong nước, ứng dụng vào quản lý các ngành kinh tế - xã hội, dịch vụ…. Công nghệ thông tin ở Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển rất mạnh, sâu sắc, toàn diện. Thiết bị của ngành công nghệ thông tin càng ngày càng phổ biến trong cuộc sống cũng như trong các ngành khoa học. Những kiến thức về tin học nay đã trở thành kiến thức phổ dụng, kỹ năng về tin học hiện nay được coi như những kỹ năng thông thường được sử dụng trong cuộc sống hàng ngày như đọc, nói, viết. Cơ sở hạ tầng về truyền thông càng ngày càng phát triển mạnh, rộng rãi, tốc độ truyền tin ngày càng cao. Hiện nay, thông tin được phổ biến rộng rãi, nhanh chóng bằng nhiều phương tiện khác nhau, các phương tiện truyền thông được sử dụng một cách dễ dàng, đơn giản và phổ thông. Trong bối cảnh đó, hiện nay, nhiều tổ chức, cơ quan, đơn vị đã ứng dụng toàn diện và khá triệt để công nghệ thông tin trong quản lý. Việc ứng dụng công nghệ cao vào quản lý đưa lại hiệu quả lớn như tốc độ nhanh, độ chính xác, độ tin cậy cao, không cần sức người can thiệp nhiều. Ban giám đốc Trung tâm đã rất quan tâm đến vấn đề này, đã có nhiều đầu tư cụ thể cho công nghệ thông tin. Song việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý đào tạo tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên chưa được phát triển tương xứng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 3 Vì các lý do nêu trên tôi chọn đề tài Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý đào tạo đại học hình thức vừa làm vừa học thông qua ứng dụng công nghệ thông tin tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Thá i Nguyên để nghiên cứu. 2. Mục đích của đề tài Đề tài này nhằm đề ra những biện pháp, yêu cầu, quy định nhằm nâng cao chất lượng quản lý đào tạo đại học hình thức vừa làm vừa học thông qua việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đào tạo, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo hệ vừa làm vừa học. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài này là những nội dung quản lý liên kết đào tạo hệ vừa làm vừa học, những khâu trong quá trình có thể sử dụng công nghệ thông tin có hiệu quả. Phạm vi nghiên cứu tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Thái Nguyên. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu những lý luận về quản lý, quản lý đào tạo. - Nghiên cứu thực trạng của việc ứng dụng CNTT vào quản lý đào tạo tại Trung tâm giáo dục thường xuyên tỉnh Thái Nguyên. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đào tạo dựa vào việc tăng cường ứng dụng CNTT. 5. Giả thuyết khoa học Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Thái Nguyên đã có những thành tựu nhất định trong quản lý đào tạo hệ vừa làm vừa học, nhưng vẫn còn những điểm hạn chế. Việc ứng dụng CNTT vào quản lý đào tạo đã mang lại những hiệu quả nhất định. Nếu tăng cường ứng dụng CNTT trong quản lý đào tạo hệ vừa làm vừa học thì sẽ có những kết quả lớn hơn. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 4 6. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lý luận. Gồm những quan điểm, những định hướng để soi sáng, định hướng cho quá trình nghiên cứu. Nghiên cứu lý luận giúp cho việc ứng dụng trong thực tế được linh hoạt, theo đúng mục tiêu mục đích đã xác định. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn. Gồm các phương pháp điều tra bằng anket, phương pháp nghiên cứu thực tế, quan sát, phỏng vấn. - Phương pháp toán học. Phương pháp toán học để thống kê, tính toán trên các số liệu thu thập được từ thực tế. - Phương pháp tham khảo ý kiến chuyên gia. 7. Phạm vi nghiên cứu Đề tài chỉ nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thông qua việc ứng dụng CNTT tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên tỉnh Thái Nguyên. 8. Cấu trúc của luận văn Luận văn gồm 64 trang (không kể phụ lục và tài liệu tham khảo), gồm phần mở đầu, phần nội dung, phần kết luận và khuyến nghị. Phần mở đầu nêu những vấn đề chung của đề tài. Phần nội dung bố trí thành 3 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận. Chương 2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu. Chương 3. Một số giải pháp. Phần kết luận và khuyến nghị nêu những kết luận và khuyến nghị của tác giả. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 5 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Khái niệm về quản lý Có nhiều quan niệm khác nhau về quản lý, có thể xác định những quan niệm sau: - Quản lý là hoạt động cần thiết phải được thực hiện khi những con người kết hợp với nhau trong các nhóm, tổ chức nhằm đạt được những mục tiêu chung của nhóm. - Quản lý là việc đảm bào sự hoạt động của hệ thống trong điều kiện có sự biến đổi liên tục ở hệ thống và môi trường để chuyển hệ thống đến trạng thái mới, thích ứng với hoàn cảnh mới. - Quản lý là tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý lên khách thể quản lý bằng một hệ thống các bộ luật, chính sách, nguyên tắc, phương pháp, biện pháp nhằm tạo ra môi trường và điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của đối tượng. - Quản lý là tổ chức, điều khiển và theo dõi thực hiện những đường lối chính quyền quy định, là tổ chức đưa vào định hướng hoạt động tốt. - Quản lý là tác động có mục đích, có kết hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những lao động nói chung là khách thể quản lý nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến. Có thể hiểu quản lý như sau:  Quản lý là các hoạt động được thực hiện nhằm bảo đảm hoàn thành công việc thông qua những nỗ lực của mọi người trong tổ chức.  Quản lý là công tác phối hợp có hiệu quả các hoạt động của những người cộng sự khác nhau cùng chung một tổ chức. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 6  Quản lý là những tác động có mục đích lên tập thể người, thành tố cơ bản của xã hội.  Quản lý được tiến hành trong một tổ chức hay là một nhóm xã hội.  Quản lý là một hoạt động thiết yếu đảm bào phối hợp những nỗ lực các nhân nhằm đạt được mục đích của nhóm.  Quản lý tồn tại vói tư cách là một hệ thống. Vậy quản lý luôn luôn có một cấu trúc bao gồm chủ thể quản lý, khách thể quản lý, mục tiêu quản lý, cơ chế quản lý. Quản lý vận động trong một môi trường xác định nhằm mục đích đưa hệ thống đến mục tiêu đề ra. Từ đó, ta có thể thấy đặc trưng chung cơ bản của hoạt động quản lý là cách thức tác động (sự tác động có mục đích, có hướng đích…) của chủ thể quản lý (người quản lý) lên đối tượng quản lý và khách thể quản lý bằng các chế định xã hội, bằng tổ chức - nhân lực, tài lực - vật lực và bằng cả chính năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, các cơ hội của tổ chức để đạt được mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến động thường xuyên của môi trường. Quản lý có những chức năng sau đây: Quản lý là hoạt động cơ bản nhất của con người, xét từ phạm vi cá nhân, tập thể, quốc gia. Quản lý có ý nghĩa quyết định và sống còn của chủ thể tham gia các hoạt động xã hội. Quản lý đúng đắn dẫn đến thành công, tồn tại, ổn định và phát triển bền vững. Quản lý là nhân tố cơ bản quyết định sự tồn tại, phát triển, còn quản lý sai dẫn đến thất bại, diệt vong của tổ chức. Mỗi tổ chức là sự kết hợp của nhiều người với những mục tiêu giống nhau. Quản lý đúng đắn sẽ giúp cho tổ chức hạn chế được các nhược điểm của mình, liên kết gắn bó mọi người trong tổ chức, tạo ra niềm tin, sức mạnh và truyền thống, tận dụng được mọi cơ hội, sức mạnh tổng hợp của tổ chức qua sự kết hợp sức mạnh của các cá nhân trong tổ chức. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 7 Chức năng quản lý là hình thức biểu thị sự tác động của chủ đích của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý và khách thể quản lý, là những nội dung và phương thức hoạt động cơ bản mà nhờ đó chủ thể quản lý tác động lên đối tượng quản lý trong quá trình quản lý nhằm thực hiện mục tiêu quản lý, là tập hợp những nhiệm vụ khác nhau mà chủ thể quản lý phải tiến hành trong suốt quá trình quản lý, chức năng quản lý có thể coi là những nhiệm vụ có tính nghề nghiệp mà các nhà quản lý của bất cứ ngành nào cũng phải thực hiện trong quá trình quản lý. Theo các nhà nghiên cứu về khoa học quản lý, quá trình quản lý có 4 chức năng cơ bản. Các chức năng này quan hệ mật thiết với nhau để đưa tổ chức đạt đến mục tiêu đề ra với kết quả tốt nhất và chi phí nhỏ nhất. Bốn chức năng đó là: Kế hoạch hóa (planing), tổ chức (organizing), chỉ đạo (leading) kiểm tra (controlling). Các chức năng này có quan hệ khăng khít với nhau tạo thành chu trình quản lý. Sơ đồ 1: Mối liên hệ của các chức năng quản lý KẾ HOẠCH HÓA TỔ CHỨC QUẢN LÝ CHỈ ĐẠO KIỂM TRA Chức năng kế hoạch hóa: là hoạt động căn cứ thực trạng ban đầu của tổ chức, bao gồm xác định mục tiêu, mục đích của tổ chức trong từng giai đoạn, thời kỳ và từ đó định ra biện pháp hay cách thức để đạt được mục tiêu, mục đích đó. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 8 Việc lập kế hoạch là phải trả lời được các câu hỏi là làm những gì (nội dung công việc), làm như thế nào (cách thức thực hiện, phương án thực hiện, cách làm), làm khi nào (thời gian thực hiện), ai làm (phân công con người cụ thể). Lập kế hoạch là công việc phải có sự suy tính, đòi hỏi có sự bàn bạc, cân nhắc của nhiều người, càng có nhiều người tham gia suy nghĩ thì ý thức tập thể và tinh thần trách nhiệm chung càng được nâng cao. Lập kế hoạch trước sẽ tránh được các hoạt động rời rạc, tùy tiện, không cân nhắc trước và nó sẽ là cơ sở đảm bảo cho quá trình quản lý đạt được hiệu quả cao. Có thể coi kế hoạch hóa là quá trình xác định mục tiêu và phương pháp tốt nhất để đạt mục tiêu đó. Mục tiêu càng cụ thể, càng rõ ràng, càng có cơ sở khoa học để thực hiện tốt các công việc của tổ chức. Đây chính là việc quản trọng nhất của kế hoạch. Tổ chức là sự hình thành nên cấu trúc các mối quan hệ giữa các thành viên, giữa các bộ phận trong tổ chức với nhau mà nhờ cấu trúc đó, chủ thể quản lý tác động lên đối tượng quản lý một cách hiệu quả nhất nhằm thực hiện thành công kế hoạch, tức là đạt được mục tiêu, mục đích mà kế hoạch đã đặt ra. Tổ chức là thực hiện những việc đã được lãnh đạo xác định trong thực tiễn. Chức năng tổ chức trong quản lý gồm 4 nội dung cơ bản - Xây dựng cơ cấu tổ chức hay bộ máy tổ chức trong đơn vị quản lý. Nội dung này đòi hỏi chủ thể quản lý phải nắm bắt được những công việc mà đơn vị cẩn phải thực hiện để đạt được mục tiêu chung. Thông qua yêu cầu, tính chất của những công việc, chủ thể quản lý phải xây dựng cho được cơ cấu bộ máy để thực hiện tốt, có hiệu quả các nhiệm vụ nhằm đưa tổ chức đến được mục đích đề ra. - Xây dựng cơ chế vận hành bộ máy: các kiểu quan hệ quản lý, các quyền hạn, các vấn đề phân quyền và ủy quyền trong quản lý. Trong quản lý Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 9 đội ngũ công chức hiện nay có năm loại hình quan hệ quản lý, đó là: quan hệ chỉ huy - phục tùng, quan hệ chức năng, quan hệ tham mưu, quan hệ hợp tác và quan hệ đại diện. Người quản lý cần lựa và sử dụng phối hợp các kiểu quan hệ cho phù hợp với đối tượng và yêu cầu của cơ cấu tổ chức, của công việc cụ thể thì quá trình quản lý mới có hiệu quả tốt. Công tác nhân sự là một khâu trong công tác quản lý con người thể hiện ở tuyển dụng, lựa chọn cán bộ cho bộ máy theo phương châm “đúng người, đúng việc”, áp dụng đúng chế độ chính sách đối với người lao động, biểu hiện cụ thể ở hoạch định, tuyển chọn, đánh giá cán bộ, duy trì, phát triển, sử dụng nhân sự và cán bộ. Tạo điều kiện cho tài nguyên nhân sự phát triển thông qua cơ cấu tổ chức nhằm đạt tốt hơn mục tiêu của tổ chức. Tổ chức công việc khoa học theo trình tự từ công việc tới các bộ phận trong cơ quan. Tổ chức lao động theo khoa học là thực hiện công việc sao cho đạt năng suất cao, đồng thời bảo vệ sức khỏe, tạo ra niềm vui, cảm giác hạnh phúc, sự hứng thú cho con người trong lao động, đồng thời giúp cho đơn vị phát triển bền vững. Cơ cấu tổ chức là tổng hợp các bộ phận (đơn vị và cá nhân) khác nhau, có mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau, được chuyên môn hóa và có những trách nhiệm, quyền hạn nhất định, được bố trí theo những cấp, những khâu nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng quản lý và phục vụ mục đích của tổ chức. Cơ cấu tổ chức còn là hình thức phân công nhiệm vụ trong lĩnh vực quản lý, có tác động đến quá trình hoạt động của tổ chức. Cơ cấu tổ chức, một mặt phản ánh cơ cấu trách nhiệm của mỗi người trong hệ thống, mặt khác tác động tích cực trở lại đến việc phát triển của tổ chức. Chức năng tổ chức là chức năng quan trọng tiếp sau chức năng kế hoạch. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 10 - Chức năng chỉ đạo (lãnh đạo) là phương thức tác động của chủ thể quản lý nhằm điều hành sao cho các thành viên, các bộ phận liên kết nhất trí cao, động viên cổ vũ họ vận hành theo đúng kế hoạch để thực hiện mục tiêu, mục đích của quản lý. Chỉ đạo là nhìn cho rõ những “việc phải làm”. Lãnh đạo là một quá trình, một nghệ thuật tác động vào con người sao cho họ không những chỉ tuân thủ các mệnh lệnh mà còn tự nguyện và hăng hái làm việc để đạt các mục tiêu của tổ chức. Lãnh đạo làm sao cho cán bộ dưới quyền tự nguyện tuân thủ mới là quan trọng, làm sao tạo ra động lực thúc đẩy con người hoạt động theo mục tiêu của tổ chức một cách tự nguyện và hết lòng. - Chức năng kiểm tra: kiểm tra là hoạt động của chủ thể quản lý tác động lên khách thể quản lý, đối tượng quản lý nhằm đánh giá và xử lý các kết quả vận hành của tổ chức. Kiểm tra là quá trình xác định kết quả đạt được trên thực tế, đối chiếu với các tiêu chuẩn đã xây dựng, thu các thông tin phản hồi, phát hiện những sai lệch và đề ra một chương trình hành động nhằm khắc phục các sai lệch để thực hiện các mục tiêu của kế hoạch đề ra. Kiểm tra là nhằm chủ động ngăn chặn các nhầm lẫn, sai phạm có thể xảy ra trong quá trình quản lý tổ chức. Kiểm tra là nhu cầu của mọi thành viên đúng mực trong hệ thống, là nhu cầu nhằm hoàn thiện các quy định về nhiều mặt, nhiều lĩnh vực của hệ thống để khẳng định được sự đúng sai của đường lối. Kiểm tra là chức năng làm cho hoạt động quản lý đảm bảo tính phù hợp, thích ứng với môi trưởng, đảm bảo tính khả thi và tính thực tiễn của kế hoạch, tiến tới hoàn thiện mục tiêu, mục đích của tổ chức trong môi trường biến đổi không ngừng. Kiểm tra giúp cho người lãnh đạo nắm được trạng thái cụ thể của tổ chức, biết được công việc của tổ chức đang được thực hiện ở mức độ nào, chất lượng công việc như thế nào, công việc đang thực hiện đến khâu nào. Kiểm tra cần đem lại những thông tin chân thực, đúng đắn, khách Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 11 quan, giúp cho nhà quản lý có những quyết định quản lý đúng, phù hợp với thực tế khách quan của tổ chức. Chức năng kiểm tra có ý nghĩa rất quan trọng trong quá trình quản lý, các nhà nghiên cứu đã khẳng định: quản lý, lãnh đạo mà không có kiểm tra thì coi như không có quản lý, không có lãnh đạo. 1.1.2. Quản lý giáo dục Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quan là hoạt động điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển xã hội. Ngày nay, với sứ mệnh phát triển giáo dục thường xuyên, công tác giáo dục không chỉ giới hạn ở thế hệ trẻ mà cho mọi người, tuy nhiên trọng tâm vẫn là giáo dục thế hệ trẻ cho nên quản lý giáo dục được hiểu là sự điều hành hệ thống giáo dục quốc dân, các trường trong hệ thống giáo dục quốc dân. Quản lý còn được coi là hoạt động phân công lao động trong một sự hợp tác, cộng tác cùng thực hiện một mục đích. Theo cách hiểu này, quản lý là sự chăm sóc, giữ gìn, sửa sang, sắp xếp để sự phân công trong cộng đồng được ổn định và phát triển. Giáo dục là một bộ phận của kinh tế - xã hội, mạng lưới nhà trường là một bộ phận của hạ tầng kinh tế xã hội, do vậy, quản lý giáo dục là một quá trình kinh tế xã hội nhằm thực hiện đồng bộ, hài hòa sự phân hóa xã hội để tái sản xuất sức lao động có kỹ thuật phục vụ các yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Quản lý giáo dục - quản lý nhà trường là sự tổ chức các hoạt động dạy học, có tổ chức được hoạt động dạy học, thực hiện được các tính chất của nhà trường phổ thông theo định hướng xã hội chủ nghĩa, tức là cụ thể hóa đường lối giáo dục của Đảng, biến đường lối đó thành hiện thực, đáp ứng yêu cầu của nhân dân, của đất nước. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 12 Quản lý giáo dục (cụ thể hơn là quản lý nhà trường) là một hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý (hệ giáo dục) nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa, mà tiêu điểm là quá trình dạy học - giáo dục thế hệ trẻ, đưa thế hệ trẻ tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất. Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có ý thức, hợp quy luật của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các khâu của hệ thống nhằm đảm bảo sự vận hành bình thưởng của các cơ quan trong hệ thống giáo dục, đảm bảo sự tiếp tục phát triển và mở rộng hệ thống cả vể số lượng và chất lượng. Đặc điểm của quản lý giáo dục - Quản lý bao giờ cũng có chủ thể quản lý và đối tượng bị quản lý. Nếu không có chủ thể quản lý thì vấn đề quản lý là vô nghĩa. Có thể có chủ thể nhưng chỉ là danh nghĩa, hình thức, thực chất là đã không có hoạt động quản lý trong tổ chức và các cá nhân trong tổ chức hoạt động một cách vô tổ chức. Nếu có nhiều chủ thể quản lý, thì đối tượng bị quản lý khó mà tồn tại phát triển bình thường, vì việc quản lý thành quá phức tạp, có nhiều tác động của các chủ thể quản lý khác nhau. - Quản lý bao giờ cũng liên quan đến quá trình thông tin và đều có mối liên hệ ngược. Thông tin là những tín hiệu mới, được thu nhận, có thể hiểu được và được đánh giá là có ích đồi với hoạt động quản lý. Chủ thể quản lý muốn tác động lên đối tượng bị quản lý thì phải đưa ra các thông tin điều khiển (mệnh lệnh, quyết định…). Đối tượng bị quản lý cần định hướng, thay đổi thì cần tiếp nhận thông tin của cấp trên (chủ thể quản lý) cùng các đảm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 13 bảo vật chất để thực hiện mệnh lệnh của chủ thể. Sau khi đưa ra các quyết định cùng với những đảm bảo vật chất cho đối tượng, họ phải thường xuyên theo dõi kết quả thực hiện mệnh lệnh của đối tượng bị quản lý thông qua các thông tin phản hồi, đó là các liên hệ ngược của quá trình quản lý. - Quản lý luôn có sự thích nghi và biến đổi. Điều này được xét trên cả hai khía cạnh. Khi đối tượng quản lý phát triển về số lượng, nâng cao về chất lượng, phức tạp hơn về quan hệ thì chỉ thể quản lý tiếp tục đổi mới quá trình quản lý thông qua việc tổ chức lại hệ thống và phân cấp quản lý trong tổ chức. Khi chủ thể quản lý không đáp ứng được nhu cầu quản lý như xơ cứng, độc đoán, lỗi thời thì đối tượng bị quản lý sẽ biến đổi thích hợp để tồn tại, thích ứng với tác động quản lý của chủ thể. - Quản lý vừa là một khoa học, vừa là một nghề, vừa là một nghệ thuât: Nó là khoa học vì nó có đối tượng nghiên cứu riêng, có phương pháp luận riêng, có phương pháp thực hiện cụ thể. Quản lý đồng thời là một nghệ thuật vì nó tùy thuộc vào một phần tài nghệ, bản lĩnh, kinh nghiệm, sự nhạy cảm, sự phù hợp của chủ thể quản lý. Quản lý còn là một nghề với nghĩa các nhà lãnh đạo tổ chức, họ phải được đào tạo, phải tri thức khoa học ở các cấp độ khác nhau, hoặc ít nhất họ phải có chuyên gia về lĩnh vực quản lý làm trợ lý cho họ. Đặc điểm công tác quản lý đào tạo hệ vừa làm vừa học: - Lịch học linh hoạt, đa dạng, liên kết với nhiều trường khác nhau, phong cách giảng dạy khác nhau với từng loại hình, từng lớp. Hoạt động đào tạo vừa làm vừa học được thực hiện trong thời gian địa điểm khác nhau so với đào tạo chính quy. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 14 Bảng 1: Sự khác nhau giữa đào tạo chính quy và vừa làm vừa học Vừa làm vừa học Chính quy Giảng viên chủ yếu là cơ hữu của Giảng viên chủ yếu là thỉnh giảng từ trường các trường Lịch học cố định theo học kỳ Lịch học có thể thay đổi Chương trình đầy đủ Chương trình gần như đầy đủ Thời gian học vào các ngày trong Thời gian học biến động, linh hoạt tuần thường vào ngoài giờ Địa điểm học tập tại giảng đường Địa điểm học tập tại Trung tâm của các trường GDTX và các cơ sở đào tạo - Đối tượng quản lý Giáo viên là các giáo viên từ các trường, các cơ sở đào tạo đến giảng dạy tại Trung tâm. Sinh viên hệ vừa làm vừa học tại Trung tâm đa phần là các cán bộ công chức làm việc trong những cơ quan, doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh và một số tỉnh lân cận. - Chủ thể quản lý: Chủ thể quản trong đào tạo vừa làm vừa học là sự kết hợp giữa Trung tâm và trường liên kết đào tạo thực hiện. Trung tâm chịu trách nhiệm tổ chức quản lý hoạt động học của . Trường liên kết quản lý chuyên môn, phối hợp với Trung tâm quản lý việc dạy của giảng viên. - Nội dung quản lý. + Hoạt động dạy: Khi các trường liên kết cử giáo viên đến giảng dạy, Trung tâm yêu cầu xuất trình giấy báo giảng. Giấy báo giảng gồm các thông tin về giảng viên, môn học, số tiết của môn học, số bài thi và kiểm tra của Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 15 môn học, thời gian thực hiện môn học. Trong quá trình học, Trung tâm theo dõi quá trình dạy thông qua nhiều kênh thông tin như qua giáo viên chủ nhiệm, qua những người phục vụ, nắm bắt tâm tư nguyện vọng, diễn biến tâm lý để điều chỉnh kịp thời. Kết thúc môn học, Trung tâm xác nhận số tiết giảng viên lên lớp theo thực tế, nhận xét quá trình thực hiện quá trình dạy của giảng viên, lưu một bản sao. + Hoạt động học của sinh viên: Khi có lịch học từ các trường liên kết, Trung tâm thông báo tới sinh viên, bố trí phòng học, bố trí các trang thiết bị đồ dùng dạy học cần thiết cho giảng viên lên lớp. Trong quá trình học, Trung tâm theo dõi, đánh giá sự chuyên cần của sinh viên, kết hợp với giảng viên nhận xét sự chuyên cần của sinh viên, quyết định những sinh viên không đủ điều kiện dự thi hết môn. - Công cụ quản lý Với Trung tâm: Hệ thống văn bản pháp quy, quy chế bao gồm điều lệ Trung tâm Giáo dục thường xuyên, các văn bản của UBND tỉnh, Sở Giáo dục và Đào tạo Thái Nguyên cho phép tổ chức các lớp hình thức vừa làm vừa học, các lớp bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho ngành và cho xã hội. Với trường liên kết: Là hệ thống văn bản cho phép đào tạo các ngành nghề theo hình thức vừa làm vừa học, văn bản giao chỉ tiêu đào tạo hình thức vừa làm vừa học, chương trình, giáo trình đào tạo đã được thẩm định. Lực lượng tham gia quá trình quản lý chủ yếu là cán bộ giáo viên của Trung tâm. Ngoài ra, Trung tâm kết hợp với các giảng viên trực tiếp giảng dạy để thực hiện quá trình quản lý. Giảng viên đến giảng tại Trung tâm là người tiếp xúc với đều đặn hàng ngày, nên khi có những biểu hiện bất bình thường của sinh viên thì nắm bắt kịp thời. Phối hợp với giảng viên giảng dạy tại các lớp là biện pháp quản lý rất hiệu quả. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 16 Hệ thống công nghệ thông tin của Trung tâm. Hệ thống CNTT của Trung tâm đã phụ vụ phần nào cho công tác quản lý, song vẫn đang ở mức độ đơn lẻ, không tập trung. Chủ yếu là phục vụ lưu trữ, xử lý danh sách, một phần giáo viên quản lý lớp đã dùng CNTT để xử lý điểm, xử lý việc đánh giá mức độ chuyên cần của sinh viên. 1.2. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý giáo dục 1.2.1. Khái niệm công nghệ thông tin Công nghệ thông tin (CNTT) là tập hợp các phương pháp khoa học, các phương tiện và công cụ kỹ thuật hiện đại - chủ yếu là kỹ thuật máy tính và viễn thông - nhằm tổ chức, khai thác và sử dụng có hiệu quả các nguồn tài nguyên thông tin rất phong phú và tiềm tàng trong mọi lĩnh vực hoạt động của con người và xã hội. CNTT phục vụ trực tiếp cho việc cải tiến quản lý Nhà nước, nâng cao hiệu quả của các hoạt động sản xuất, kinh doanh và các hoạt động kinh tế - xã hội khác, từ đó góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân. CNTT được phát triển trên nền tảng phát triển của các công nghệ Điện tử - Tin học - Viễn thông và tự động hoá. (Theo Nghị định 49/CP) 1.2.2. Công nghệ thông tin có những đặc điểm sau: - Công cụ của CNTT là hệ thống máy tính điện tử và hệ thống truyền dẫn thông tin. Những công cụ, máy móc của ngành công nghệ thông tin thực hiện những thao tác xử lý thông tin rất nhanh, chính xác. Các kết quả của xử lý thông tin bằng công nghệ thông tin có độ tin cậy cao. Những quyết định quản lý dựa trên thông tin đã được xử lý bằng nghệ thông tin vì vậy có được tính chặt chẽ, hợp lý, có tính kịp thời nên có hiệu quả cao. Máy móc có thể hoạt động liên tục không mệt mỏi. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công việc có thể làm cho công việc được tiến hành không ngừng trong ngay cả ngày lễ, ngày nghỉ và ngoài giờ làm việc của con người, giảm bớt sự can thiệp cụ thể của con người. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 17 - Công nghệ thông tin làm thay đổi tư duy của con người. Thực tế cho thấy, từ khi công nghệ thông tin phát triển rộng rãi, xã hội đã quen với máy tính, điện thoại, và nhiều phương tiện truyền thông khác nhau. Trong thời đại CNTT phát triển, thông tin đến với con người theo nhiều con đường với nhiều hình thức khác nhau. Con người buộc phải thu thập, chọn lọc để có được những thông tin đáng tin cậy để sử dụng trong công việc. Cách tư duy của con người dần dần cũng thay đổi theo. - Công nghệ thông tin làm thay đổi thói quen của con người. Những thao tác xử lý thông tin theo cách thức truyền thống không còn phù hợp với công việc hiện nay. Con người phải thay đổi phương thức xử lý thông tin phù hợp với công việc, với hoàn cảnh hiện nay. - Công nghệ thông tin làm thay đổi cách quản lý, trong đó có quản lý đào tạo. Công nghệ mới đòi hỏi phải có cách quản lý phù hợp. Công nghệ thông tin là một công nghệ mới, cách thức quản lý cũ không còn phù hợp nên phải thay đổi. - Công nghệ thông tin làm cho hướng lưu chuyển các luồng thông tin thay đổi cơ bản. Trước đây, thông tin thường đến với các lãnh đạo trước rồi được chuyển qua nhiều cấp đến nhân viên thực thi, thông tin ngược từ nhân viên chuyển qua nhiều cấp đến lãnh đạo xử lý. Với xu hướng phát triển CNTT, thông tin có thể chuyển theo thẳng từ lãnh đạo đến thẳng nhân viên và từ nhân viên lên thẳng các cấp lãnh đạo mà không cần qua trung gian. Công nghệ thông tin làm thay đổi cách quản lý giáo dục và đào tạo một cách toàn diện. Công nghệ thông tin tham gia vào tất cả các khâu trong quản lý giáo dục một cách mạnh mẽ, có hiệu quả. Thông tin được lưu chuyển nhanh hơn, rộng rãi hơn giúp cho các nhà quản lý giáo dục phải tự thay đổi mình cho phù hợp hoàn cảnh mới. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn