Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Luận văn những khó khăn của giáo viên trung học phổ thông miền núi trong triển k...

Tài liệu Luận văn những khó khăn của giáo viên trung học phổ thông miền núi trong triển khai đổi mới phương pháp dạy học​

.PDF
127
107
120

Mô tả:

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM PHẠM THỊ QUỲNH DUÂN NHỮNG KHÓ KHĂN CỦA GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG MIỀN NÚI TRONG TRIỂN KHAI ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM PHẠM THỊ QUỲNH DUÂN NHỮNG KHÓ KHĂN CỦA GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG MIỀN NÚI TRONG TRIỂN KHAI ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THỊ TÌNH THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã được chọn lọc, phân tích, tổng hợp, xử lý và đưa vào luận văn đúng quy định. Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2015 Ngƣời thực hiện Phạm Thị Quỳnh Duân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN i http://www.ltc.tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn thạc sỹ quản lý giáo dục này, tôi đã được sự giúp đỡ của nhiều tập thể và cá nhân thầy giáo, cô giáo. Quá trình học tập nghiên cứu là quá trình bản thân tôi được sự quan tâm giúp đỡ của tập thể các thầy cô giáo khoa quản lý giáo dục, các phòng ban, các cấp quản lý giáo dục. Với tình cảm chân thành của mình, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến các thầy giáo, cô giáo trong ban giám hiệu, khoa quản lý giáo dục, phòng quản lý khoa học, thư viện trường đại học sư phạm Thái Nguyên, đã tận tình giúp đỡ tôi trong học tập, nhất là trong quá trình tiến hành làm đề tài khoa học này. Tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới người hướng dẫn khoa học - PGS.TS Nguyễn Thị Tình - cô đã tận tâm giúp đỡ tôi trong việc viết đề cương cũng như trong suốt quá trình nghiên cứu khoa học để hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng chí trong ban Giám hiệu và các đồng chí giáo viên các trường trung học phổ thông huyện Võ Nhai đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi có các thông tin tài liệu cần thiết để viết đề tài nghiên cứu của mình. Trong suốt thời gian nghiên cứu đề tài mặc dù bản thân tôi đã cố gắng rất nhiều nhưng không thể tránh khỏi thiếu sót nên tôi rất mong các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp giúp đỡ, góp ý và đưa ra những chỉ dẫn quý báu cho tôi. Tôi xin chân thành cảm ơn ! Thái Nguyên, tháng 4 năm 2015 Ngƣời thực hiện Phạm Thị Quỳnh Duân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – iiĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................. ii MỤC LỤC ......................................................................................................iii DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ......................................................... iv DANH MỤC BẢNG ....................................................................................... v DANH MỤC SƠ ĐỒ ...................................................................................... vi MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................ 3 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu .............................................................. 3 4. Giả thuyết của đề tài ................................................................................. 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................ 3 6. Phạm vi của đề tài ..................................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 4 8. Cấu trúc của luận văn ................................................................................ 5 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KHÓ KHĂN CỦA GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG MIỀN NÚI TRONG TRIỂN KHAI ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC ................................................ 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................ 6 1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới............................................................ 6 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước ............................................................. 7 1.2. Đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học phổ thông ................ 9 1.2.1. Khái niệm đổi mới .......................................................................... 9 1.2.2. Khái niệm phương pháp ................................................................ 10 1.2.3. Phương pháp dạy học .................................................................... 10 1.2.4. Đổi mới phương pháp dạy học ...................................................... 11 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – iii ĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn 1.2.5. Yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông .......... 12 1.3. Triển khai đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học phổ thông .... 14 1.3.1. Lập kế hoạch triển khai đổi mới phương pháp dạy học ................. 14 1.3.2. Tổ chức triển khai kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học ........... 14 1.3.3. Chỉ đạo thực hiện triển khai đổi mới phương pháp dạy học ........... 14 1.3.4. Kiểm tra đánh giá việc triển khai đổi mới phương pháp dạy học ... 15 1.4. Khó khăn của giáo viên trung học phổ thông miền núi trong việc triển khai đổi mới phương pháp dạy học ............................................................. 15 1.4.1. Khái niệm về khó khăn ................................................................. 15 1.4.2. Khó khăn trong triển khai đổi mới phương pháp dạy học .............. 16 1.4.3. Khó khăn của giáo viên trung học phổ thông miền núi trong triển khai đổi mới phương pháp dạy học ......................................................... 18 1.5. Các yếu tố gây ra những khó khăn đối với giáo viên trung học phổ thông miền núi trong triển khai đổi mới phương pháp dạy học ............................. 23 1.5.1. Các yếu tố khách quan .................................................................. 23 1.5.2. Các yếu tố chủ quan ...................................................................... 25 Kết luận chương 1 .......................................................................................... 27 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG NHỮNG KHÓ KHĂN CỦA GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG MIỀN NÚI TRONG TRIỂN KHAI ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC ...................................... 28 2.1. Vài nét về tình hình phát triển giáo dục huyện Võ Nhai tỉnh Thái Nguyên. 28 2.1.1. Vị trí địa lý .................................................................................... 28 2.1.2. Điều kiện kinh tế ........................................................................... 28 2.1.3. Giáo dục và đào tạo ....................................................................... 29 2.1.4. Các trường trung học phổ thông huyện Võ Nhai ........................... 30 2.2. Thực trạng đổi mới phương pháp dạy học ở các trường trung học phổ thông huyện Võ Nhai .................................................................................. 37 2.2.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên về đổi mới phương pháp dạy học 37 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – iv ĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn 2.2.2. Thực trạng đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên các trường trung học phổ thông huyện Võ Nhai ....................................................... 39 2.3. Thực trạng triển khai đổi mới phương pháp dạy học các trường THPT huyện Võ Nhai ............................................................................................ 43 2.3.1. Thực trạng lập kế hoạch triển khai đổi mới phương pháp dạy học. 44 2.3.2. Thực trạng tổ chức triển khai đổi mới phương pháp dạy học ......... 44 2.3.3. Thực trạng tổ chức chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học ở các trường trung học phổ thông huyện Võ Nhai ............................................ 45 2.3.4. Thực trạng tổ chức kiểm tra đánh giá triển khai đổi mới phương pháp dạy học ........................................................................................... 45 2.3.5. Đánh giá chung về thực trạng triển khai đổi mới phương pháp dạy học ................................................................................................... 47 2.4. Thực trạng những khó khăn của giáo viên trung học phổ thông huyện Võ Nhai trong triển khai đổi mới phương pháp dạy học ................................... 52 2.4.1. Những khó khăn của giáo viên trung học phổ thông Võ Nhai trong triển khai đổi mới phương pháp dạy học ................................................. 53 Chúng tôi lập bảng điều tra những khó khăn cơ bản của giáo viên THPT Võ Nhai trong triển khai đổi mới PPDH .......................................................... 53 2.4.2. Thực trạng những khó khăn về nhận thức của giáo viên ................ 54 2.4.3. Thực trạng những khó khăn về thái độ của giáo viên .................... 56 2.4.4. Thực trạng những khó khăn về hành vi của giáo viên trong triển khai đổi mới PPDH ................................................................................. 58 2.5. Đánh giá chung thuận lợi và khó khăn giáo viên gặp phải trong quá trình triển khai đổi mới PPDH ............................................................................. 61 2.5.1. Thuận lợi....................................................................................... 61 2.5.2. Khó khăn....................................................................................... 61 2.6. Thực trạng các yếu tố chủ quan và khách quan gây ra khó khăn cho giáo viên .................................................................................................... 62 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – vĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn 2.6.1. Yếu tố chủ quan ................................................................................ 62 2.6.2.Yếu tố khách quan ............................................................................. 64 Kết luận chương 2 .......................................................................................... 65 Chƣơng 3. BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC NHỮNG KHÓ KHĂN CỦA GIÁO VIÊN THPT MIỀN NÚI TRONG TRIỂN KHAI ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC ....................................................... 66 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................. 66 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện. tính hệ thống và tính đồng bộ 67 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển .............................. 67 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn và khả thi ................................ 68 3.1.4. Nguyên tắc tính pháp lý ................................................................ 68 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo chức năng đặc thù các trường THPT miền núi ... 68 3.2. Các biện pháp khắc phục những khó khăn của giáo viên trung học phổ thông huyện Võ Nhai trong thực hiện đổi mới phương pháp dạy học ......... 69 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên, học sinh và các lực lượng xã hội về sự cần thiết phải đổi mới PPDH ......................... 69 3.2.2. Biện pháp 2. Tăng cường công tác quản lý, kiểm tra đánh giá triển khai đổi mới PPDH ................................................................................. 72 3.2.3. Biện pháp 3: Xây dựng môi trường làm việc, tạo động lực tích cực cho giáo viên trong triển khai đổi mới PPDH ......................................... 74 3.2.4. Biện pháp 4: Bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên........................................................................................... 76 3.2.5. Biện pháp 5: Tổ chức tốt phong trào tự học, tự bồi dưỡng trong đội ngũ giáo viên và học sinh ........................................................................ 80 3.2.6. Biện pháp 6: Kiểm tra, giám sát việc lựa chọn và sử dụng hệ thống phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực cho học sinh .......................... 82 3.2.7. Biện pháp 7: Tăng cường giáo dục học sinh ý thức và kĩ năng học tập theo quan điểm dạy học tích cực cho học sinh ................................... 84 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – vi ĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn 3.2.8. Biện pháp 8: Tăng cường các điều kiện đảm bảo cho thực hiện đổi mới PPDH ........................................................................................ 85 3.2.9. Biện pháp 9: Phối kết hợp giữa các tổ chức trong và ngoài nhà trường làm tốt công tác xã hội hoá giáo dục ............................................ 88 3.3. Quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 90 3.4. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................... 91 3.4.1. Kết quả khảo nghiệm về tính cần thiết .......................................... 91 3.4.2. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi ............................................. 93 3.4.3. Mối tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi ........................ 95 Kết luận chương 3 .......................................................................................... 97 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 98 1. Kết luận .................................................................................................. 98 2. Khuyến nghị ......................................................................................... 100 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 102 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu –vii ĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT BCH : Ban chấp hành CBQL : Cán bộ quản lý CNTT : Công nghệ thông tin CSVC : Cơ sở vật chất GD & ĐT : Giáo dục và Đào tạo GV : Giáo viên HS : Học sinh PPDH : Phương pháp dạy học TBDH : Thiết bị dạy học THPT : Trung học phổ thông TW : Trung ương UBND : Ủy ban nhân dân XHCN : Xã hội chủ nghĩa XHH : Xã hội hoá Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – iv ĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Quy mô các trường THPT ở huyện Võ Nhai năm học 2014 - 2015 . 30 Bảng 2.2: Đội ngũ cán bộ quản lý các trường THPT huyện Võ Nhai .............. 32 Bảng 2.3: Đội ngũ giáo viên các trường THPT huyện Võ Nhai ...................... 34 Bảng 2.4: Kết quả xếp loại hạnh kiểm và học lực của học sinh năm học 2013 - 2014 ............................................................................... 36 Bảng 2.5: Nhận thức của giáo viên về thực trạng đổi mới PPDH .................... 38 Bảng 2.6: Bảng kết quả khảo sát thực trạng tự học của học sinh THPT .......... 40 Bảng 2.7: Bảng khảo sát thực trạng đổi mới PPDH của giáo viên các trường THPT huyện Võ Nhai ..................................................................... 41 Bảng 2.8: Thực trạng lập kế hoạch triển khai đổi mới PPDH .......................... 44 Bảng 2.9: Thực trạng tổ chức triển khai đổi mới PPDH .................................. 44 Bảng 2.10: Thực trạng chỉ đạo triển khai đổi mới PPDH ................................ 45 Bảng 2.11: Thực trạng kiểm tra đánh giá triển khai đổi mới PPDH ................ 46 Bảng 2.12: Những ưu điểm chính trong công tác triển khai đổi mới PPDH .... 47 Bảng 2.13: Những hạn chế trong công tác triển khai đổi mới PPDH ............... 48 Bảng 2.14: Thực trạng những khó khăn của giáo viên THPT Võ Nhai trong triển khai đổi mới PPDH ................................................................. 53 Bảng 2.15: Bảng đánh giá mức độ khó khăn về nhận thức của giáo viên trong đổi mới PPDH ....................................................................... 54 Bảng 2.16: Bảng đánh giá những khó khăn về thái độ của giáo viên trong triển khai đổi mới PPDH ................................................................. 56 Bảng 2.17: Bảng đánh giá những khó khăn về hành vi của giáo viên trong triển khai đổi mới PPDH ................................................................. 58 Bảng 3.1: Khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp ................................ 92 Bảng 3.2: Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ................................... 93 Bảng 3.3. Mối tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp.... 95 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – vĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 3.1: Sơ đồ mối quan hệ của các biện pháp khắc phục những khó khăn của giáo viên THPT miền núi ................................................................ 91 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – vi ĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đổi mới phương pháp dạy học là một trong nhiệm vụ quan trọng của cải cách giáo dục nói chung cũng như cải cách cấp trung học phổ thông. Mục tiêu chương trình, nội dung dạy học mới đòi hỏi việc cải tiến PPDH và sử dụng PPDH mới. Trong nững năm gần đây các trường THPT đã có những cố gắng trong việc đổi mới PPDH và đã đạt được những tiến bộ trong việc phát huy tính tích cực của học sinh, tuy nhiên các phương pháp dạy học truyền thống, đặc biệt là thuyết trình vẫn chiếm một vị trí chủ đạo trong các PPDH ở trường THPT nói chung hạn chế việc phát huy và tính tích cực sáng tạo của học sinh Một trong những yếu tố quyết định hàng đầu trong việc thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy có hiệu quả chính là giáo viên. Với sự nhận thức đúng đắn, với tinh thần trách nhiệm và sự quyết tâm cao, kỹ năng sử dụng thiết bị dạy học và tổ chức hướng dẫn học sinh học tập tốt là những phẩm chất cần thiết của người giáo viên trong nhà trường. Tri thức của giáo viên là những đặc điểm quan trọng trong công tác giáo dục. Giáo viên với bất cứ lớp học nào đều phải hội đủ các điều kiện về kiến thức, khả năng giảng dạy hữu hiệu, lòng nhiệt thành và đức tính thân mật. Bên cạnh đó giáo viên phải phải có kỹ năng tổ chức hướng dẫn học sinh trong lớp học, có kỹ năng sử dụng đồ dùng dạy học, có năng lực tự thu thập thông tin phong phú của thời đại để phục vụ yêu cầu dạy học. Yếu tố quan trọng thứ hai là học sinh trong quá trình thực hiện đổi mới PPDH nếu phát huy được tính tích cực, tính chủ động, phát triển năng lực tư duy của học sinh thông qua các giờ học, giờ thực hành, ngoại khóa... thì học sinh trở thành các cá nhân trong một tập thể mang khát vọng được khám phá, hiểu biết. Ngoài ra các yếu tố như: phòng học, phòng thí nghiệm, phương tiện dạy học,… hay gọi chung là cơ sở vật chất cũng rất quan trọng trong quá trình thực hiện đổi mới PPDH thành công. Các yếu tố trên đối với các trường ở khu vực đồng bằng, hay ở thành phố cơ bản cũng đã thực hiện được, còn các trường Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – 1ĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn ở khu vực miền núi còn rất nhiều những khó khăn về điều kiện trong công tác, chính vì vậy để thực hiện đổi mới PPDH hiệu quả bậc THPT miền núi thì gặp rất nhiều rào cản. Quá trình triển khai đổi mới PPDH của giáo viên THPT miền núi còn gặp nhiều khó khăn và thực hiện chưa hiệu quả có rất nhiều nguyên nhân, có ý kiến cho rằng đối với học sinh dân tộc thiểu số ở miền núi, cần áp dụng PPDH truyền thống của bổ túc văn hóa là “ôn - giảng - luyện” thì mới có thể “khắc ghi” những kiến thức, kỹ năng cần thiết để các em có thể lên lớp và tốt nghiệp, còn các PPDH tích cực như hoạt động nhóm, đóng vai…khó có thể thực hiện được vì nhận thức của học sinh dân tộc thiểu chậm, khó phát huy tính tích cực hoạt động của học sinh, các em học theo cách thụ động chưa chủ động nắm bắt kiến thức, nhiều học sinh học không theo kịp chương trình đã bỏ học hơn nữa khả năng nói tiếng phổ thông còn hạn chế. Hay trong triển khai đổi mới PPDH yêu cầu người giáo viên phải tốn nhiều thời gian, vất vả tìm tòi, sáng tạo rất nhiều trong khâu soạn bài, chuẩn bị và sử dụng nhiều phương án, tình huống sư phạm, chuyên môn để dẫn dắt và gợi mở cho học sinh tìm hiểu, tư duy… Thực tế cho thấy việc vận dụng cho tốt phương pháp dạy học mới này chẳng dễ dàng gì, lắm lúc thất bại nhiều hơn thành công. Nó đòi hỏi tính kiên trì, quyết tâm rất lớn ở giáo viên. Và có bao nhiêu giáo viên đang dạy học làm được? Thật khó để trả lời câu hỏi này và đối với giáo viên miền núi thì việc triển khai đổi mới PPDH càng khó hơn do chất lượng học tập của học sinh dân tộc thiểu số chưa cao, điều kiện sống ở miền núi khó khăn hơn, giao thông không thuận lợi…Trên đây chỉ là một trong vài yếu tố chủ quan gây khó khăn cho giáo viên miền núi trong triển khai đổi mới PPDH, tác giả lựa chọn và nghiên cứu đề tài: “Những khó khăn của giáo viên trung học phổ thông miền núi trong triển khai đổi mới phương pháp dạy học” để tìm hiểu những khó khăn và hướng khắc phục khó khăn cho giáo viên trong triển khai đổi mới PPDH, nâng cao chất lượng dạy học ở miền núi hơn nữa, thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao cho. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – 2ĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất được các biện pháp giải quyết những khó khăn của giáo viên THPT miền núi trong quá trình triển khai đổi mới PPDH góp phần nâng cao chất lượng dạy và học trong trường THPT 3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình triển khai đổi mới PPDH của Hiệu trưởng các THPT miền núi. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp giải quyết, khắc phục những khó khăn của giáo viên THPT miền núi trong triển khai đổi mới phương pháp dạy học. 4. Giả thuyết của đề tài Nếu xác định được thực trạng những khó khăn của giáo viên THPT miền núi trong triển khai đổi mới PPDH và đề xuất được những biện pháp khắc phục phù hợp sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THPT ở miền núi. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về khó khăn của giáo viên THPT miền núi trong việc triển khai đổi mới PPDH 5.2. Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng những khó khăn của giáo viên THPT miền núi trong triển khai đổi mới PPDH 5.3. Đề xuất các biện pháp khắc phục những khó khăn của giáo viên THPT miền núi trong triển khai đổi mới PPDH 6. Phạm vi của đề tài 6.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu Đề tài được tiếp cận dưới góc độ khoa học quản lý giáo dục, nghiên cứu những biện pháp giải quyết khắc phục những khó khăn của giáo viên THPT miền núi trong triển khai đổi mới PPDH Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – 3ĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn 6.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu - Đề tài nghiên cứu ở 3 trường THPT huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên; Trường THPT Võ Nhai, trường THPT Hoàng Quốc Việt, trường THPT Trần Phú Tác giả lựa chọn nghiên cứu ở 3 trường THPT huyện Võ Nhai với lý do sau: - Phù hợp với điều kiện và khả năng của bản thân; - Võ Nhai là huyện miền núi nghèo của tỉnh Thái Nguyên, chính vì vậy cũng có những nét tương đồng như các huyện miền núi khác của các tỉnh vùng Đông Bắc: Địa hình khá phức tạp chủ yếu đồi núi, điều kiện kinh tế - xã hội nhiều khó khăn; Dân cư sống thưa thớt; Giao thông không thuận tiện; Trình độ dân trí thấp, khả năng học tập của học sinh còn hạn chế…chính vì vậy đặc điểm giáo dục nói chung và giáo dục THPT nói riêng cũng có những đặc thù cơ bản như các huyện miền núi khác. 6.3. Giới hạn khách thể khảo sát 3 Hiệu trưởng; 6 Phó hiệu trưởng; 95 Giáo viên; 145 HS của các khối lớp 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến đổi mới PPDH: các bài báo trong các tạp chí, các văn bản hướng dẫn, chỉ đạo công tác đổi mới PPDH, sách và các công trình nghiên cứu khoa học, phân tích, đánh giá tìm ra các cơ sở lí luận đã được nghiên cứu và những vấn đề cần giải quyết. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: 7.2.1. Phương pháp quan sát Thông qua việc quan sát các biểu hiện của giáo viên THPT được điều tra trong quá trình thực hiện đổi mới PPDH huyện Võ Nhai, chúng tôi tìm hiểu mức độ và biểu hiện các khó khăn mà giáo viên gặp phải trong quá trình triển khai đổi mới PPDH. 7.2.2. Phương pháp điều tra Để điều tra thực trạng những khó khăn của giáo viên THPT trong triển khai đổi mới PPDH huyện Võ Nhai, chúng tôi sử dụng các bảng hỏi dành cho các đối tượng: HS; GV; CBQL Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – 4ĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn Mục đích: Tìm hiểu thực trạng những khó khăn của giáo viên trong triển khai đổi mới PPDH: - Những khó khăn của giáo viên trong triển khai đổi mới PPDH; - Khó khăn về nhận thức trong triển khai đổi mới PPDH; - Khó khăn về thái độ trong triển khai đổi mới PPDH; - Khó Khăn về hành vi trong triển khai đổi mới PPDH. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn Bổ sung, kiểm tra và làm rõ những thông tin đã thu thập được thông qua phương pháp điều tra. Cụ thể chúng tôi trò chuyện trực tiếp với các giáo viên THPT ở huyện Võ Nhai về những khó khăn mà họ gặp phải trong triển khai đổi mới PPDH. Ngoài ra, có thể tìm hiểu thêm các nhân tố ảnh hưởng tới thực trạng đó cũng như những khuyến nghị của họ. Đồng thời những thông tin này cũng giúp cho nhà nghiên cứu có thêm căn cứ để khẳng định tính trung thực, độ tin cậy của kết quả nghiên cứu 7.2.4. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Tham khảo ý kiến của các lãnh đạo và chuyên viên Sở giáo dục, các đồng chí hiệu trưởng, giáo viên lâu năm, các nhà quản lý…về để có thêm thông tin, tin cậy đảm bảo tính khách quan cho các kết quả nghiên cứu. Đặc biệt xin ý kiến đóng góp cho những đề xuất biện pháp khắc phục những khó khăn của giáo viên THPT miền núi trong triển khai đổi mới PPDH 7.2.5. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học Vận dụng toán thống kê để xứ lý số liệu kết quả thu được từ các phương pháp trên từ đó đưa ra kết quả xác thực. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và khuyến nghị, phần nội dung của giải pháp gồm 3 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về khó khăn của giáo viên trung học phổ thông miền núi trong triển khai đổi mới phương pháp dạy học. Chƣơng 2: Thực trạng những khó khăn của giáo viên trung học phổ thông miền núi trong triển khai đổi mới phương pháp dạy học. Chƣơng 3: Biện pháp khắc phục những khó khăn của giáo viên trung học phổ thông miền núi trong triển khai đổi mới phương pháp dạy học. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – 5ĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KHÓ KHĂN CỦA GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG MIỀN NÚI TRONG TRIỂN KHAI ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới Ngay từ thời cổ đại, vấn đề dạy học và quản lý dạy học đã được nhiều nhà triết học, nhà giáo dục học ở cả phương Tây và phương Đông nghiên cứu tổng kết. Socrates (469 - 399 TCN) nêu lên quan điểm: giáo dục là phải giúp con người tìm thấy, tự khẳng định chính mình. Để nâng cao hiệu quả dạy học thì cần có phương pháp giúp thế hệ trẻ từng bước tự khẳng định, tự phát triển tri thức mới phù hợp với chân lý. Ông đề xuất và thực hiện một phương pháp được gọi là “Phương Pháp Socrates”. [37] Khổng tử (551 - 479 TCN) - nhà tư tưởng, nhà giáo dục lỗi lạc của Trung Hoa thời cổ đại lại rất coi trọng tính tích cực của học sinh trong việc dạy học. Ông khẳng định: “Vật có bốn góc bảo cho biết một góc mà không suy ra được ba góc kia thì không dạy nữa” [37]. Như vậy, quan điểm về PPDH của Khổng Tử là dùng cách gợi mở để đi từ gần đến xa, từ đơn giản đến phức tạp đồng thời đòi hỏi người học phải tích cực suy nghĩ, phải luyện tập, phải hình thành nền nếp, thói quen trong học tập. Trong dạy học Ông đề cao việc tự học, tự tu dưỡng, phát huy tính tích cực, sáng tạo, tự giác trong chiếm lĩnh tri thức của người học. PPDH được Ông đưa ra cách ngày nay trên hai nghìn năm nhưng vẫn còn nguyên giá trị, phương pháp đó chính là PPDH “hướng vào người học” hay dạy học phát huy tính tích cực nhận thức như cách gọi ngày nay. Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, khoa học giáo dục đã thực sự có những biến đổi mới về lượng và chất. Những vấn đề chủ yếu trong các tác phẩm kinh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – 6ĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn điển của chủ nghĩa Mác - Lênin đã thực sự định hướng cho hoạt động giáo dục, đó là các quy luật về “sự hình thành cá nhân con người”, về “tính quy luật về kinh tế - xã hội đối với giáo dục”. Các quy luật đó đã đặt ra những yêu cầu đối với quản lý giáo dục và tính ưu việt của xã hội đối với việc tạo ra các phương tiện và điều kiện cần thiết cho giáo dục. [7] Trong những năm gần đây, các nước phương Tây nổi lên cuộc cách mạng tìm phương pháp giáo dục mới dựa trên cơ sở tiếp cận “Lấy người học làm trung tâm” để làm sao phát huy hết năng lực nội sinh của người học, đại diện cho tư tưởng này là J.Deway, ông cho rằng: “Học sinh là mặt trời, xung quanh nó quy tụ mọi phương tiện giáo dục”. [37] 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước Trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác- Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, vận dụng các tư tưởng giáo dục tiến bộ trên thế giới vào thực tiễn Việt Nam, gần đây nhiều nhà khoa học đã có nhiều công trình nghiên cứu về lý luận giáo dục, quản lý giáo dục. Đó là các công trình khoa học, các tác phẩm, các bài viết của các tác giả Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt, Nguyễn Ngọc Quang, Đặng Quốc Bảo, Đặng Bá Lãm, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Trần Kiểm, Bùi Văn Quân… Các kết quả nghiên cứu, tổng kết của các nhà khoa học giáo dục là những tri thức quí báu làm tiền đề cho việc nghiên cứu lý luận giáo dục và xây dựng, phát triển nền giáo dục nước nhà. Sau một thời gian tìm tòi, nghiên cứu, chúng tôi thấy một số công trình và tác giả cần phải điểm qua là : Về đổi mới PPDH và quản lý đổi mới PPDH có thể kể đến một số công trình nghiên cứu sau: - Tác giả Trần Bá Hoành (2007): đổi mới PPDH, chương trình và sách giáo khoa, Nhà xuất bản Đại học sư phạm, Hà Nội có nêu rõ: PPDH tích cực là “PPDH coi trọng việc rèn luyện cho học sinh phương pháp tự học thông qua thảo luận, thí nghiệm, hoạt động tập dượt, tìm tòi, nghiên cứu, quan tâm vận dụng vốn hiểu biết và kinh nghiệm của từng cá nhân và tập thể học sinh. Giáo Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – 7ĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn án được thiết kế nhiều phương án theo kiểu phân nhánh, được giáo viên linh hoạt điều chỉnh theo diễn biến của tiết học với sự tham gia tích cực của học sinh. Hình thức bố trí lớp học được thay đổi linh hoạt cho phù hợp với hoạt động học tập trong tiết học, trong đó giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn, điều tiết; học sinh tự giác chịu trách nhiệm về kết quả học tập của mình, tham gia tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau”. [19] - Tác giả Vũ Duy Yên trong cuốn sách “Một số vấn đề cơ bản về PPDH tích cực” (2012) lại một lần nữa đề cập đến đổi mới PPDH: “PPDH lấy học sinh làm trung tâm với mục tiêu đào tạo trẻ em thành những người có khả năng giải quyết mọi vấn đề mới do cuộc sống năng động, hiện đại đặt ra. Để có được những con người như vậy việc dạy học phải lấy phương pháp hành động làm mục tiêu chính, chứ không phải là kiến thức như trước kia. Muốn vậy, trước hết phải trang bị cho mỗi thầy giáo tương lai một học vấn công cụ để đến lượt mình họ sẽ trao lại cho học sinh”. [44] Trong giáo trình “Quản lý hoạt động giáo dục vi mô” (2009) của tác giả Phan Thị Hồng Vinh [43] có nêu rõ đổi mới PPDH phải được chỉ đạo theo hướng: + Phát huy triệt để tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập; + Phân hóa dạy học theo đặc điểm của đối tượng; + Tăng cường dạy cách tự học, tự hoàn thiện mình cho học sinh; + Tạo điều kiện cho người học hoạt động thực hành; + Sử dụng tối đa kinh nghiệm của người học; + Tạo điều kiện cho thông tin phản hồi hai chiều (từ người dạy đến người học và ngược lại); + Hình thành năng lực tự quản cho người học. Tác giả Thái Duy Tuyên (2010), trong “PPDH - Truyền thống và đổi mới” Nhà xuất bản Giáo dục: “Tổ chức hoạt động đổi mới PPDH là quá trình Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – 8ĐHTN http://www.ltc.tnu.edu.vn
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan