Lêi nãi ®Çu
ThÕ giíi ®ang trong xu híng toµn cÇu ho¸,ViÖt Nam cung n»m trong xu híng chung ®ã. MÆt kh¸c, ®Êt níc ta ®ang thùc hiÖn c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. DiÒu nµy còng lµm cho chi tiªu cña nhµ níc tng thªm. V©y ng©n
s¸ch nhµ níc ®îc tµi trî bëi nh÷ng nguån nµo? ThuÕ chÝnh lµ nguån thu chñ yÕu
cña nhµ níc. §Ó ®¸p ÷ng yªu cÇu nµy nhµ níc ta ®· va`®ang nghiªn cøu, ¸p dông
nhiÒu lo¹i thuÕ nh»m ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn , ®iÒu tiÕt thu
nhËp trong d©n c , thu hót sù ®Çu t cña c¸c tæ chøc níc ngoµi vµo ViÖt Nam,®ång
thêi t¹o nguån ng©n s¸ch ®Çy ®ñ vµ l©u dµi cho nhµ níc.
Trong c¸c luËt thuÕ th× thuÕ doanh thu la lo¹i thuÕ cã nhiÒu h¹n chÕ,v× vËy
cÇn ph¶i thay thÕ b»ng luËt thuÕ kh¸c phï hîp.KÕt hîp gi÷a nghiªn cøu vµ kÕ
thõa kinh nghiÖm cña c¸c níc ®i tríc.LuËt thuÕ gÝa trÞ gia t¨ng(GTGT) ®· ®îc
Quèc héi kho¸ IV th«ng qua t¹i kú häp thø 11(tõ ngµy 2/4 ®Õn ngµy 10/5/1997 )
cã hiªô lùc thi hµnh tõ ngµy 1/1/1999, thay cho luËtthuÕ doanh thu.
ThuÕ GTGT lµ mét lo¹i thuÕ míi,cã sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ néi dung ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ vµ biÖn ph¸p hanh thu so víi thuÕ doanh thu.sau mét th¬i
gian ¸p dông, bªn c¹ch nhng t¸c ®éng tÝch cùc còng ®· ph¸t sinh nh÷ng bÊt cËp
cÇn ph¶i xö lÝ.V× vËy em quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi “KÕ to¸n thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng
trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam“ lµm néi dung nghiªn cøu.
Néi dung nghiªn cøu gåm 2 phÇn:
PhÇn 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ kÕ to¸n thuÕ GTGT trong c¸c doanh
nghiÖp ViÖt Nam
PhÇn 2: Hoµn thiÖn kÕ to¸n thuÕ GTGT trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam
PhÇn I: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ kÕ to¸n thuÕ GTGT
trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam
1.1 Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ thuÕ GTGT
1.1.1 Kh¸i niÖm,lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thuÕ GTGT
* Kh¸i niÖm thuÕ GTGT:
ThuÕ GTGT lµ lo¹i thuÕ gi¸n thu,mét yÕu tè cÊu thµnh trong gi¸ hµng
ho¸,dÞch vô nh¨m ®éng viªn sù ®ãng gãp cña ngêi tiªu dïng nh thuÕ doanh
thu.tuy nhiªn,thuÕ GTGT cã ®iÓm c¬ b¶n kh¸c víi thuÕ doanh thu lµ chØ ngêi b¸n
hµng,dÞch vô lÇn ®Çu ph¶i nép thuÕ GTGT trªn toan bé doanh thu b¸n hµng hoÆc
cung ng dÞch vô,cßn ngßi b¸n hµng hoÆc cung øng dÞch vô á c¸c kh©u tiÕp theo
®èi víi hµng ho¸,dÞch vô ®ã chØ ph¶I nép thuÕ trªn phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm.v×
vËy,lo¹i thuÕ nµy cã tªn lµ “ ThuÕ GTGT ”. Nãi c¸chkh¸c,thuÕ GTGT lµ mét lo¹i
thuÕ duy nhÊt thu theo ph©n ®o¹n chia nhá,trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt,lu th«ng
hµng ho¸ (hoÆc dÞch vô ) tõ kh©u ®Çu tiªn dÕn ngêi tiªu dïng,khi khÐp kÝn mét
chu kú kinh tÕ.§Õn cuèi chu kú s¶n xuÊt,kinh doanh hoÆc cung øng dÞch vô,tæng
sèthuÕ thu ®îc ë c¸c c«ng ®o¹n sÏ khíp víi sè thuÕ tÝnh trªn gi¸ b¸n hµng ho¸
hoÆc dÞch vô cho ngêi tiªu dïng cuèi cïng.
Mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña thuÕ GTGT lµ s¶n phÈm hµng ho¸
dï qua nhiÒu kh©u hay Ýt kh©u,tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng,®Òu chÞu thuÕ nh
nhau,thuÕ GTGT kh«ng ph¶i do ngêi tiªu dïng trùc tiÕp nép mµ do ngêi b¸n s¶n
phÈm ( hoÆc dÞch vô ) nép thay vµo kho b¹c,do ®ã trong gi¸ b¸n hµng ho¸,dÞch
vô cã c¶ thuÕ GTGT. VËy :
ThuÕ GTGT lµ thuÕ tÝnh trªn kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªmcña hµng ho¸,dÞch vô
ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt,lu th«ng ®Õn tiªu dïng.
ThuÕ lµ kho¶n ®ãng gãp mang tÝnh b¾t buéc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt
nh»m h×nh thµnh nªn NSNN.
Cã nhiÒu c¸ch kh¸c nhau ®Ó ph©n lo¹i thuÕ. C¨n cø vµo tÝnh chÊt ®iÒu tiÕt
thuÕ ®îc chia thµnh 2 lo¹i :
ThuÕ trùc thu : lµ lo¹i thuÕ mµ ®èi tîng chÞu vµ ®èi tîng nép ®ång thêi lµ
mét.
ThuÕ gi¸n thu : lµ lo¹i thuÕ mµ ®èi tîng chÞu thuÕ vµ ®èi tîng chÞu thuÕ
kh«ng ®ång thêi lµ mét.
* LÞch sö h×nh thµnh vµ phµt triªn cña thuÕ GTGT
ThuÕ GTGT cã nguån gèc tõ thuÕ doanh thu ®îc nghiªn cøu,¸p dông tõ sau
®¹i chiÕn ThÕ Giíi lÇn thø I (1914 - 1918) nh»m ®éng viªn sù ®ãng gãp réng r·i
cña quÇn chóng nh©n d©n cho nhu cÇu chi tiªu cña nhµ níc,®Ó nhanh chãng hµn
g¾n vÕt th¬ng chiªn tranh.ThuÕ doanh thu dîc ¸p dông o Ph¸p tõ n¨m 1917. Thêi
kú ®Çu thuÕ doanh thu chi ®øng ë giai ®o¹n cuèi cïng cña qu¸ tr×nh lu th«ng
hµng ho¸, víi thuÕ su©t rÊt thÊp.§Çu n¨m 1920, thuÕ doanh thu ®îc ®iÒu chØnh
®¸nh vµo tõng kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Trong thùc tÕ, c¸ch ®¸nh thuÕ nµy ®·
ph¸t sinh nhîc ®iÓm vµ tÝnh chÊt trïng lÆp. Nãi c¸ch kh¸c,qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra
s¶n phÈm cµng qua nhiÒu kh©u th× thuÕ cµng cao vµ thuÕ chång lªn thuÕ. §Ó
kh¾c phôc nhîc ®iÓm nµy n¨m 1936, Ph¸p ®· c¶i tiÕn doanh thu qua h×nh thøc
®¸nh thuÕ mét lÇn vµo c«ng ®o¹n cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ( tøc lµ khi
s¶n phÈm ®îc®a vµo lu th«ng lÇn ®Çu). Nh vËy, viÖc ®¸n thuÕ ®éc lËp,mét lÇn víi
®é dµi cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kh¸c phôc ®îc hiÖn tîng ®¸nh thuÕ trïng lÆp tríc
®ã. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch thuÕ nµy l¹i ph¸t sinh nhîc ®iÓm lµ viÖc thu thuÕ bÞ
chËm trÔ so víi kú tríc, v× chØ khi s¶n phÈm ®îc ®a vµo kh©u lu th«ng lÇn ®Çu
nhµ níc míi ®îc thu thuÕ.
Qua nhiÒu lÇn söa ®æi, bæ sung, thuÕ doanh thu vÊn cßn nhîc ®iÓm næi bËt
lµ thuÕ thu chång chÐo, trïng l¨p… §Õn n¨m 1954, chÝnh phñ Ph¸p ®· ban hµnh
lo¹i thuÕ míi víi tªn gäi lµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ( viÕt t¾t lµ TVA) ®îc ban hµnh
®Ó ¸p dông ®èi víi ng¸nh s¶n xuÊt, chñ yÕu nh»m vµo viÖc hµn chÕ thu thuÕ
chång chÐo qua nhiÒu kh©u ttrong lÝnh vùc c«ng nghiÖp, víi thuÕ suÊt ®ång ®Òu
lµ 20% vµ chØ khÊu trõ thuÕ ë kh©u tríc ®èi víi nguyªn liÖu. Qua tr×nh thèng
nhÊt Ch©u ¢u ®îc thóc ®Èy vµo nh÷ng n¨m 50 ®· cã t¸c dông thuËn lîi ®Ó TVA
®îc chiÓn khai nhanh chãng ëc¸c níc kh¸c. ®Õn n¨m 1966 trong xu híng c¶i tiÕn
hÖ thèng thuÕ “ ®¬n gi¶n vµ hiÖn ®¹i ” chung ë Ch©u ¢u, TVA ®îc ban hµnh
chÝnh thøc ®Ó thay thÕ mét sè lo¹i thuÕ gi¸n thu. N¨m 1986, TVA ë Ph¸p ®îc ¸p
dung réng r·i ®èi víi tÊt c¶ c¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt, lu th«ng hµng ho¸, dÞch vô,
nhµm ®¸p øng hai môc tiªu quan trong: B¶o ®¶m sè thu kÞp thêi, thêng xuyªn
cho ng©n s¸ch nhµ níc vµ kh¾c phôc t×nh tr¹ng thu thuÕ trïng lÆp cña thuÕ doanh
thu.
Khai sinh tï níc Ph¸p, thuÕ GTGT ®· nhanh chãng ®îc ¸p dông réng r·i
trªn thÕ giíi, trë thµnh nguån thu quan träng cña nhiÒu níc, ®Õn nay ®· cã trªn
130 níc ¸p dông thuÕ GTGT, chñ yÕu lµ c¸c níc Ch©u Phi, Ch©u MÜ La Tinh, c¸c
níc trong céng ®ång Ch©u ¢u vµ Ch©u A, trong ®ã cã ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu thi
hµnh tõ ngµy 1/1/1999 vµ gäi lµ thuÕ GTGT ( viÕt t¾t lµ VAT).
1.1.2 Vai trß vµ ®Æc ®iÓm cña thuÕ GTGT:
* Vai trß cña thuÕ GTGT
ThuÕ lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« cña nhµ níc ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng
x· héi. Th«ng qua viÖc ban hµnh vµ thùc hiÖn luËt thuÕ, nhµ níc thÓ chÕ ho¸ vµ
thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt ®èi víi nÒn kinh tÕ, ®iÒu tiÕt thu nhËp vµ tiªu dïng,
tiÕt kiÖm cña x· héi. §iÒu tiÕt ®èi víi nÒn kinh tÕ lµ yªu cÇu kh¸ch quan ®èi víi
ho¹t ®éng cña nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Vai trß nµy cuat thÕ ®îc thÓ
hiÖn ë chç lµ c«ng cô t¸c ®éng ®Õn ®Çu t, l·i xuÊt, tiÕc kiÖm…Th«ng qua c¸c quy
®Þnh cña thuÕ nhµ níc t¸c ®éng ®Õn cung – cÇu cña nÒn kinh tÕ mét c¸ch hîp lý
nh»m æn ®Þnh vµ t¨ng trëng kinh tÕ. Ch¼ng h¹n ®Ó h¹n chÕ cÇu mét mÆt hµng nµo
®ã nh»m b¶o vÖ s¶n xuÊt trong níc, Nhµ níc quy ®Þnh mét thuÕ suÊt cao ®èi víi
hµng ho¸ ®ã.
- ThuÕ lµ c«ng cô tËp trung chñ yÕu nguån thu cho NSNN:
Tõ xa ®Õn nay, cã thÓ nãi vai trß ®Ých thùc cña thuÕ lµ t¹o lËp nguån thu cho
NSNN nh»m ®Ó nu«i bé m¸y Nhµ níc vµ trang tr¶i c¸c chi phÝ thùc hiÖn c¸c
chøc n¨ng cña Nhµ níc. Nhµ níc ®· dïng søc m¹nh quyÒn lùc cña m×nh ®Ó b¾t
buéc mäi thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n trÝch mét phÇn thu nhËp cña m×nh do ho¹t ®éng
kinh tÕ mang l¹i gãp vµo quÜ chung gäi lµ NSNN ®Ó tiªu dïng.
§Ó viÖc ®ãng gãp tr¸nh ®îc sù tuú tiÖn vµ ®¶m b¶o c«ng b»ng Nhµ níc ph¶i
qui ®Þnh sù ®ãng gãp ®ã theo nh÷ng luËt lÖ nhÊt ®Þnh gäi lµ c¸c luËt thuÕ. Víi xu
híng chi tiªu c«ng céng ngµy cµng mang tÝnh qui luËt, cã thÓ nãi ngµy nay ë tÊt
c¶ c¸c quèc gia, thuÕ ®· trë thµnh nguån thu chñ yÕu cña NSNN (chiÕm 20%
tæng thu NSNN).
- ThuÕ tham gia vµo viÖc ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m«.
§©y lµ vai trß ®Æc biÖt quan träng cña thuÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng:
Kh¸c víi c¬ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, trong c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng, Nhµ níc kh«ng trùc tiÕp can thiÖp vµo ho¹t ®éng kinh tÕ-x· héi b»ng c¸c
mÖnh lÖnh hµnh chÝnh. Thay vµo ®ã, Nhµ níc thùc hiÖn ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ë
tÇm vÜ m«. Nhµ níc thùc hiÖn qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ, x· héi b»ng
nhiÒu biÖn ph¸p nh gi¸o dôc t tëng, hµnh chÝnh, luËt ph¸p vµ kinh tÕ, trong ®ã
biÖn ph¸p kinh tÕ lµm gèc. Nhµ níc còng sö dông nhiÒu c«ng cô ®Ó qu¶n lý, ®iÒu
tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ nh c¸c c«ng cô tµi chÝnh, tiÒn tÖ, tÝn dông. Trong ®ã thuÕ 1 c«ng cô thuéc vÒ lÜnh vùc tµi chÝnh- lµ mét trong nh÷ng c«ng cô ®îc coi lµ s¾c
bÐn nhÊt. Trong kinh tÕ thÞ trêng, Nhµ níc kh«ng giao chØ tiªu sè lîng mÆt hµng,
khèi lîng s¶n phÈm cho tõng doanh nghiÖp. Trõ c¸c lÜnh vùc vµ ngµnh nghÒ ®Æc
biÖt Nhµ níc ph¶i n¾m quyÒn kiÓm so¸t vµ chi phèi, trong khu«n khæ luËt ph¸p
cho phÐp, mäi tæ chøc vµ c¸ nh©n ®Òu cã quyÒn s¶n xuÊt, kinh doanh bÊt kú mÆt
hµng nµo, miÔn r»ng hä ph¶i cã ®¨ng ký kinh doanh vµ ph¶i hoµn thµnh nghÜa vô
®ãng thuÕ víi Nhµ níc. B»ng viÖc ban hµnh hÖ thèng luËt thuÕ, Nhµ níc sÏ qui
®Þnh ®¸nh thuÕ hoÆc kh«ng ®¸nh thuÕ, ®¸nh thuÕ víi thuÕ suÊt cao hoÆc thÊp vµo
c¸c ngµnh nghÒ, c¸c mÆt hµng cô thÓ. Th«ng qua ®ã mµ t¸c ®éng vµ lµm thay ®æi
mèi quan hÖ gi÷a cung vµ cÇu trªn thÞ trêng, nh»m gãp phÇn thùc hiÖn ®iÒu tiÕt
vÜ m«, ®¶m b¶o sù c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh nghÒ trong nÒn kinh tÕ.
Ngoµi ra, Nhµ níc cßn sö dông thuÕ ®Ó t¸c ®éng trùc tiÕp lªn c¸c yÕu tè ®Çu
vµo cña s¶n xuÊt, nh lao ®éng, vËt t, tiÒn vèn nh»m ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng kinh tÕ
trong níc, sö dông thuÕ t¸c ®éng vµo c¸c ho¹t ®éng xuÊt, nhËp khÈu nh»m thùc
hiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ vµ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi.
- ThuÕ lµ c«ng cô ®Ó ®iÒu hoµ thu nhËp, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi
trong ph©n phèi.
Bªn c¹nh rÊt nhiÒu u thÕ so víi c¬ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, c¬
chÕ kinh tÕ thÞ trêng còng tån t¹i kh¸ nhiÒu nh÷ng “khiÕm khuyÕt”. Mét trong
nh÷ng “khiÕm khuyÕt” ®ã lµ sù chªnh lÖch ngµy cµng lín vÒ møc sèng, vÒ thu
nhËp gi÷a c¸c tÇng líp d©n c. Kinh tÕ thÞ trêng cµng ph¸t triÓn th× kho¶ng c¸ch
giµu-nghÌo ngµy cµng cã xu híng gia t¨ng. Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt cña c¬
chÕ thÞ trêng lµ: sù cëi më, sù n¨ng ®éng, sù ®éc lËp tù chñ, th× t×nh tr¹ng trªn
®©y lµ khã tr¸nh khái. Sù chªnh lÖch vÒ thu nhËp vµ møc sèng gi÷a c¸c tÇng líp
d©n c kh«ng chØ liªn quan ®Õn vÊn ®Ò ®¹o ®øc vµ c«ng b»ng x· héi mµ cßn t¹o
nªn sù ®èi lËp vÒ quyÒn lîi vµ cña c¶i gi÷a c¸c tÇng líp d©n c, lµm mÊt ®i ý nghÜa
cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi. H¬n thÕ n÷a, sù ph¸t triÓn mäi mÆt cña mét ®Êt
níc lµ kÕt qu¶ cña sù lç lùc céng ®ång, mçi thµnh viªn trong x· héi ®Òu cã
nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh. NÕu kh«ng chia sÎ thµnh qu¶ ph¸t triÓn kinh tÕ cho
mäi thµnh viªn th× sÏ thiÕu c«ng b»ng. T×nh h×nh ®ã ®ßi hái ph¶i cã sù can thiÖp
cña Nhµ níc vµo qu¸ tr×nh ph©n phèi thu nhËp, cña c¶i x· héi. ThuÕ lµ mét c«ng
cô cã t¸c ®éng trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh nµy.
ViÖc ®iÒu hoµ thu nhËp gi÷a c¸c tÇng líp d©n c ®îc thùc hiÖn mét phÇn
th«ng qua thuÕ gi¸n thu, mµ ®iÓn h×nh lµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. Lo¹i thuÕ nµy do
®¸nh thuÕ cao vµo c¸c hµng ho¸, dÞch vô cao cÊp, ®¾t tiÒn, mµ chØ víi nh÷ng ngêi
cã thu nhËp cao míi sö dông hoÆc sö dông nhiÒu h¬n, qua ®ã ®iÒu tiÕt bít mét
phÇn thu nhËp cña hä.
- ThuÕ cßn lµ c«ng cô ®Ó thùc hiÖn kiÓm tra, kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng s¶n
xuÊt, kinh doanh.
Vai trß nµy xuÊt hiÖn chÝnh do qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn c¸c luËt thuÕ
trong thùc tÕ. §Ó thu ®îc thuÕ vµ thùc hiÖn ®óng c¸c luËt thuÕ ®îc ban hµnh, c¬
quan thuÕ vµ c¸c c¬ quan liªn quan ph¶i b»ng mäi biÖn ph¸p n¾m v÷ng sè lîng,
qui m« c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh, ngµnh nghÒ vµ lÜnh vùc kinh doanh, mÆt
hµng hä ®îc phÐp kinh doanh. Tõ c«ng t¸c thu thuÕ sÏ ph¸t hiÖn nh÷ng viÖc lµm
sai tr¸i, vi ph¹m ph¸p luËt cña c¸c c¸ nh©n, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt, kinh doanh, hoÆc
ph¸t hiÖn ra nh÷ng khã kh¨n mµ hä gÆp ph¶i ®Ó gióp ®ì hä t×m ra biÖn ph¸p th¸o
gì.
Nh vËy, qua c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ mµ cã thÓ kÕt hîp kiÓm tra, kiÓm so¸t
toµn diÖn c¸c mÆt ho¹t ®éng cña c¸c c¬ së kinh tÕ, ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt qu¶n lý
Nhµ níc vÒ mäi mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ-x· héi.
* §Æc ®iÓm cña thuÕ GTGT
- TÝnh cìng chÕ vµ tÝnh ph¸p lý cao:
Trong mçi quèc gia, viÖc ®ãng thuÕ cho Nhµ níc ®îc coi lµ mét trong
nh÷ng nghÜa vô b¾t buéc cña c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c«ng d©n cho Nhµ níc. C¸c
tæ chøc kinh tÕ vµ c«ng d©n thùc hiÖn nghÜa vô thuÕ theo c¸c luËt thuÕ cô thÓ ®îc
c¬ quan quyÒn lùc tèi cao ë quèc gia ®ã quyÕt ®Þnh phï hîp víi c¸c ho¹t ®éng vµ
thu nhËp cña tõng tæ chøc kinh tÕ vµ c«ng d©n. NÕu ai kh«ng thùc hiÖn ®óng
nghÜa vô thuÕ cña m×nh, tøc lµ hä vi ph¹m ph¸p luËt cña quèc gia ®ã.
§Æc ®iÓm nµy ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a thuÕ víi c¸c kho¶n ®ãng gãp
mang tÝnh tù nguyÖn cho NSNN vµ thuÕ ®èi víi c¸c kho¶n vay mîn cña ChÝnh
phñ.
Tuy nhiªn, còng cÇn ph¶i hiÓu r»ng thuÕ lµ biÖn ph¸p tµi chÝnh mang tÝnh
chÊt b¾t buéc cña Nhµ níc, nhng sù b¾t buéc ®ã lu«n ®îc x¸c lËp dùa trªn nÒn
t¶ng cña c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi trong níc vµ quan hÖ kinh tÕ thÕ
giíi.
- ThuÕ lµ kho¶n ®ãng gãp kh«ng mang tÝnh hoµn tr¶ trùc tiÕp.
Kh¸c víi c¸c kho¶n vay, Nhµ níc thu thuÕ tõ c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ c¸ nh©n
nhng kh«ng ph¶i hoµn tr¶ l¹i trùc tiÕp cho ngêi nép thuÕ sau mét kho¶ng thêi
gian víi mét kho¶n tiÒn mµ hä ®· nép vµo NSNN. Sè tiÒn thuÕ thu ®îc, Nhµ níc
sÏ sö dông cho c¸c chi tiªu c«ng céng, phôc vô cho nhu cÇu cña Nhµ níc vµ cña
mäi c¸ nh©n trong x· héi. Mäi c¸ nh©n, ngêi nép thuÕ cho Nhµ níc còng nh ngêi
kh«ng nép thuÕ, ngêi nép nhiÒu còng nh ngêi nép Ýt, ®Òu b×nh ®¼ng trong viÖc
nhËn ®îc c¸c phóc lîi c«ng céng tõ phÝa Nhµ níc. Sè thuÕ mµ c¸c ®èi tîng ph¶i
nép cho Nhµ níc, ®îc tÝnh to¸n kh«ng dùa trªn khèi lîng lîi Ých c«ng céng hä
nhËn ®îc mµ dùa trªn nh÷ng ho¹t ®éng cô thÓ vµ thu nhËp cña hä. §Æc ®iÓm nµy
còng ph©n biÖt gi÷a thuÕ víi phÝ vµ lÖ phÝ.
1.1.3. C¨n cø tÝnh thuÕ.
- Gi¸ tÝnh thuÕ: gi¸ tÝnh thuÕ GTGT ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô lµ gi¸ b¸n
cha cã thuÕ GTGT ®îc ghi trªn ho¸ ®¬n. Gi¸ tÝnh thuÕ ®èi víi hµng ho¸ nhËp
khÈu b»ng gi¸ nhËp khÈu t¹i cöa khÈu (CIF) céng víi thuÕ nhËp khÈu. Ngoµi ra,
gi¸ tÝnh thuÕ GTGT ®èi víi mét sè trêng hîp kh¸c còng ®îc qui ®Þnh cô thÓ t¹i
®iÒu 6 cña NghÞ ®Þnh sè 79/2000/N§-CP cña ChÝnh phñ chi tiÕt thi hµnh luËt
thuÕ GTGT.
- ThuÕ suÊt: cã 4 møc thuÕ 0%, 5%, 10%, 20%.
+ ThuÕ suÊt 0%: ¸p dông cho hµng ho¸, dÞch vô xuÊt khÈu hoÆc liªn quan
®Õn xuÊt khÈu.
+ ThuÕ suÊt 5%: ¸p dông cho hµng ho¸, dÞch vô cã tÝnh chÊt thiÕt yÕu
trong ®êi sèng kinh tÕ, x· héi nh ®iÖn, níc...
+ ThuÕ suÊt 10%: ¸p dông cho c¸c nhãm hµng ho¸, dÞch vô th«ng thêng
trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi.
+ ThuÕ suÊt 20%: ¸p dông cho nhãm hµng ho¸, dÞch vô cao cÊp cÇn ph¶i
®iÒu tiÕt nh xæ sè, kinh doanh vµng b¹c.
1.1.4. §èi tîng chÞu thuÕ vµ ®èi tîng nép thuÕ GTGT.
- §èi tîng chÞu thuÕ
Hµng hãa, dÞch vô dïng cho SX, KD vµ tiªu dïng ë ViÖt Nam lµ ®èi tîng
chÞu thuÕ GTGT trõ c¸c ®èi tîng quy ®Þnh t¹i ®iÒu 4 LuËt thuÕ GTGT .
- §èi tîng nép thuÕ
Tæ chøc, c¸ nh©n SXKD hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ( gäi chung lµ CSKD)
vµ tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c nhËp khÈu hµng hãa chÞu thuÕ ( gäi chung lµ ngêi nhËp
khÈu) lµ ®èi tîng nép thuÕ GTGT.
1.1.5 Ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ
ThuÕ GTGT ph¶i nép ®îc tÝnh theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ hoÆc ph¬ng ph¸p
tÝnh trùc tiÕp trªn GTGT.
Ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ
Sè thuÕ ph¶i nép = ThuÕ GTGT ®Çu ra - ThuÕ GTGT ®Çu vµo.
ThuÕ GTGT
®Çu ra
=
Gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng
ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ
b¸n ra
x
ThuÕ suÊt thuÕ GTGT
cña hµng ho¸, dÞch vô
®ã
ThuÕ GTGT ®Çu vµo = tæng sè thuÕ GTGT ®· thanh to¸n ®îc ghi trªn hãa
®¬n GTGT mua hµng hãa dÞch vô hoÆc chøng tõ nép thuÕ GTGT hµng hãa nhËp
khÈu.
Ph¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn thuÕ GTGT
Sè thuÕ ph¶i nép= GTGT cña hµng hãa dÞch vô x ThuÕ suÊt GTGT
gi¸ thanh to¸n cña hµng hãa
Gi¸ thanh to¸n cña hµng
GTGT
=
dÞch vô b¸n ra
hãa dÞch vô mua vµo
Ph¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn GTGT chØ ¸p dông ®èi víi c¸c ®èi tîng sau:
C¸ nh©n SXKD vµ tæ chøc, c¸ nh©n níc ngoµi kinh doanh ë ViÖt Nam
kh«ng theo luËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam cha thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn
vÒ kÕ to¸n, hãa ®¬n, chøng tõ ®Ó lµm c¨n cø tÝnh thuÕ theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ
thuÕ.
C¬ së kinh doanh mua b¸n vµng b¹c ®¸ quý.
1.1.6. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông thuÕ GTGT.
ThuÕ GTGT lµ lo¹i thóª tiÕn bé. Sù tiÕn bé vµ tÝnh u viÖt cña thuÕ GTGT
®îc thÓ hiÖn ngay ë ph¬ng ph¸p tÝnh vµ c¬ chÕ vËn hµnh cña nã. §Ó ¸p dông
thµnh c«ng luËt thuÕ nµy cÇn ph¶i cã m«i trêng vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi. Nh÷ng
®iÒu kiÖn ®ã bao gåm:
- NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh: Theo c¸c nhµ nghiªn cøu kinh tÕ, thuÕ
GTGT lµ s¾c thuÕ cña nªn kinh tÕ ph¸t triÓn v× ë ®ã gi¸ c¶ hµng ho¸ thêng xuyªn
æn ®Þnh. NÒn kinh tÕ æn ®Þnh ®¶m b¶o cho gi¸ c¶ kh©u sau thêng cao h¬n kh©u
tríc, khi ®ã thuÕ ®Çu ra thêng xuyªn lín h¬n thuÕ ®Çu vµo. Trêng hîp ph¶i hoµn
thuÕ hÇu nh Ýt x¶y ra.
- Nhµ níc ph¶i thùc sù qu¶n lý ®îc nÒn kinh tÕ b»ng ph¸p luËt:
Thu thuÕ vµ qu¶n lý thuÕ cña Nhµ níc ®èi víi nÒn kinh tÕ lµ 2 mÆt cña mét
qu¸ tr×nh thèng nhÊt biÖn chøng víi nhau. Trong trêng hîp ¸p dông thuÕ doanh
thu, thuÕ thu døt ®iÓm ë tõng kh©u vµ tõng c¬ së kinh doanh nªn nÕu nh cã thÊt
thu thuÕ ë 1 c¬ së hay mét kh©u nµo ®ã chØ lµ hiÖn tîng riªng lÎ, ®éc lËp t¹m
thêi. §èi víi thuÕ GTGT nÕu Nhµ níc kh«ng qu¶n lý ®îc nÒn kinh tÕ kh«ng
nh÷ng kh«ng thu ®îc thuÕ, thu ®îc Ýt mµ cã thÓ mÊt ®i mét phÇn thuÕ cña c¸c
kh©u tríc ®ã do ph¶i hoµn thuÕ.
- C¸c c¬ së kinh doanh ®Òu thùc hiÖn viÖc ghi chÐp, sæ s¸ch kÕ to¸n
ph¶i thèng nhÊt vµ ho¸ ®¬n chøng tõ ph¶i ®îc sö dông trong mäi giao dÞch.
ViÖc tÝnh to¸n, theo dâi vµ qu¶n lý cña c¬ quan thuÕ chØ cã thÓ ®îc thùc
hiÖn trªn c¬ së chÕ ®é kÕ to¸n thèng nhÊt, ho¸ ®¬n chøng tõ ®Çy ®ñ. V× vËy mÆc
dï nÒn kinh tÕ cã tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp,
nhng c¸c doanh nghiÖp ®Òu ph¶i ®îc b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt, hÖ thèng tµi
kho¶n ph¶i thèng nhÊt. §iÒu ®ã chØ cã thÓ thùc hiÖn ®îc trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ
thÞ trêng cã sù ®iÒu khiÓn cña Nhµ níc.
- Quan hÖ thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ ph¶i ph¸t triÓn:
Khi mµ ®¹i bé phËn c¸c quan hÖ thanh to¸n, giao dÞch ®Òu ®îc thùc hiÖn
qua hÖ thèng ng©n hµng th× còng cã nghÜa lµ Nhµ níc th«ng qua ng©n hµng kiÓm
tra, gi¸m s¸t ®îc tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. C¬ quan thuÕ còng
nhê ®ã kiÓm tra ®îc viÖc kª khai, tÝnh thuÕ vµ nép thuÕ GTGT cña c¸c doanh
nghiÖp.
- Tr×nh ®é cña c¸n bé qu¶n lý thu thuÕ:
C¸n bé qu¶n lý thu thuÕ ph¶i ®îc ®µo t¹o ®ñ tr×nh ®é vµ n¨ng lùc ®Ó thùc
hiÖn c¸c qui tr×nh, kü thuËt, qu¶n lý thu thuÕ theo qui ®Þnh cña luËt thuÕ vµ Nhµ
níc.
- C¸c c¬ së kinh doanh ph¶i cã ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt nãi chung
vµ tÝnh tù gi¸c trong kª khai nép thuÕ.
- Tr×nh ®é d©n trÝ t¬ng ®èi cao. Ngêi d©n ph¶i hiÓu vÒ nghÜa vô ®ãng
thuÕ, biÕt ghi chÐp, ®äc, viÕt, lu gi÷ ho¸ ®¬n chøng tõ. §ã lµ c¬ së cho viÖc tÝnh
thuÕ.
- Ph¶i cã sù hç trî cña c¸c ph¬ng tiÖn kü thuËt hiÖn ®¹i trong qu¶n lý
thu thuÕ. Cô thÓ lµ cÇn cã hÖ thèng m¸y vi tÝnh nèi m¹ng gi÷a c¸c c¬ së kinh
doanh vµ c¸c c¬ quan thuÕ còng nh néi bé ngµnh thuÕ.
1.1.7. Kinh nghiÖm cña mét sè níc trong viÖc ¸p dông thuÕ GTGT.
* KÕ to¸n thuÕ GTGT ph¶i nép ë Ph¸p.
- Kh¸i niÖm, ph¬ng ph¸p tÝnh.
ThuÕ GTGT(TAV) lµ mét lo¹i thuÕ gi¸n thu tÝnh trªn phÇn gi¸ trÞ gia t¨ng
cña hµng hãa, dÞch vô sau mçi kh©u s¶n xuÊt, b¸n bu«n, b¸n lÎ.
Ph¬ng ph¸p tÝnh:
+ Mçi ho¸ ®¬n b¸n hµng, ngêi b¸n ph¶i tÝnh thªm mét kho¶n thuÕ GTGT
theo tû lÖ quy ®Þnh cña Nhµ níc trªn gi¸ b¸n hµng ho¸, dÞch vô(sau khi ®· trõ ®i
gi¶m gi¸, bít gi¸, håi khÊu, chiÕt khÊu). Sè thuÕ GTGT nµy gäi lµ TVA thu hé
Nhµ níc(TVA) ®· thu.
+Mçi ho¸ ®¬n mua hµng, dÞch vô ngêi mua ph¶i tr¶ mét kho¶n thuÕ
GTGT, kho¶n nµy ®îc gäi lµ TVA tr¶ hé Nhµ níc(TVA ®îc khÊu trõ).
+Sè chªnh lÖch gi÷a TVA thu hé NN vµ TVA tr¶ hé NN lµ sè TVA ph¶i
nép NN, ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
Sè TVA ph¶i nép NN = Sè TVA thu hé NN- Sè TVA tr¶ hé NN.
Sè TVA thu hé NN vµ sè TVA tr¶ hé NN ph¸t sinh trong th¸ng nµo ®îc kª
khai trong th¸ng ®ã.
Trong c«ng thøc ®ã: NÕu sè chªnh lÖch lµ sè d¬ng, ®ã lµ sè TVA ph¶i nép
Nhµ níc.
NÕu sè chªnh lÖch lµ sè ©m, th× doanh nghiÖp kh«ng ph¶i nép TVA vµ
chuyÓn sang th¸ng sau tiÕp tôc khÊu trõ.
Sè thuÕ GTGT ph¶i nép ®îc nép theo quy ®Þnh sau:
Nép hµng th¸ng: Nªu sè TVA ph¶i nép trong mét n¨m trªn 12.000 FF
Nép hµng quý: NÕu sè TVA ph¶i nép trong mét n¨m díi 12.000 FF.
- Tµi kho¶n sö dông.
TK 4456- TVA tr¶ hé Nhµ níc.
TK 4457-TVA thu hé Nhµ níc.
TK 4455- TVA ph¶i nép Nhµ níc.
- Tr×nh tù h¹ch to¸n.
+ Khi mua hµng, dÞch vô TSC§.
Nî TK 601-607: NÕu mua vËt liÖu, vËt t sö dông ngay, hµng ho¸.
Nî TK 61, 62: NÕu mua dÞch vô.
Nî TK 4456- TVA tr¶ hé NN.
Cã TK 512, 531, 401…
+ Khi b¸n hµng ho¸, dÞch vô, s¶n phÈm hoµn thµnh.
Nî TK 512, 531, 411…
Cã TK 701-707…
Cã TK 4457- TVA thu hé nhµ níc
+ Cuèi th¸ng x¸c ®Þnh sè TVA ph¶i nép.
. KÕt chuyÓn TVA tr¶ hé NN
Nî TK 4455- TVA ph¶i nép NN.
Cã TK 4456- TVA tr¶ hé NN.
. KÕt chuyÓn TVA thu hé nhµ níc.
Nî TK 4457- thu hé NN.
Cã TK 4455- TVA ph¶i nép NN.
. NÕu TK 4455 d Cã: ®ã lµ sè TVA ph¶i nép NN.
. NÕu TK 4455 d Nî: ®îc khÊu trõ vµo th¸ng tiÕp theo( Theo k× h¹n lµ
ngµy 25 cña th¸ng sau).
Nî TK 4455- TVA ph¶i nép NN.
Cã TK 512- Ng©n hµng.
Cã TK 531- TiÒn mÆt
* kÕ to¸n thuÕ GTGT o Thuþ §iÓn
Lµ mét níc ®i ®Çu trong viÖc ¸p dông thuÕ GTGT (1969). Tríc khi thùc
hiÖn GTGT, Thuþ §iÓn ®· thùc hiÖn c¬ chÕ thuÕ doanh thu víi mét thuÕ suÊt
10% ¸p dông chñ yÕu ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ. Môc tiªu cña sù
chuyÓn ®æi lµ khuyÕn khÝch hµng xuÊt khÈu vµ thùc hiÖn hoµn thuÕ ®èi víi ho¹t
®éng xuÊt khÈu.
Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi thuÕ ë Thuþ §iÓn ®îc tiÕn hµnh qua hai giai ®o¹n:
- Mïa xu©n n¨m 1968 Bé Tµi ChÝnh gi¶i tr×nh tríc Quèc héi vµ c¸c
doanh nghiÖp vÒ kÕ ho¹ch, néi dung chuyÓn ®æi c¬ chÕ nép thuÕ.
- Mïa thu n¨m 1968 ®îc Quèc héi th«ng qua vµ ban hµnh n¨m 1969 víi
nh÷ng néi dung c¬ b¶n:
Thø nhÊt: C¸c ®èi tîng nép thuÕ doanh thu ®Òu chuyÓn sang nép GTGT.
Thêi kú ®ã cã 160.000 ®èi tîng nép thuÕ doanh thu. C¸c dÞch vô kh«ng ph¶i nép
thuÕ, 200.000 hé n«ng d©n n¨m ngoµi c¬ chÕ GTGT.
Thø hai: ¸p dông tÝnh thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ nép kh©u
tríc.
Thø ba: ThuÕ suÊt lóc ®Çu ¸p dông mét møc thuÕ lµ 10% nh thuÕ doanh
thu nhng do c¬ chÕ khÊu trõ nªn lµm gi¶m sè thuÕ GTGT. §Ó bï ®¾p nguån thu,
Thuþ §iÓn ®· t¨ng phÝ b¶o hiÓm 1% trªn tæng quÜ l¬ng. Trong qu¸ tr×nh thùc
hiÖn Thuþ §iÓn còng ®· ®iÒu chØnh thuÕ suÊt vµ bæ sung thªm møc thuÕ vµo.
Thø t: §èi víi nh÷ng ®Çu t trang thiÕt bÞ, m¸y mãc khi thùc hiÖn GTGT
cung ®îc khÊu trõ.
Thø n¨m: Kh«ng qui ®Þnh cho miÔn gi¶m GTGT v× kh«ng thÓ dïng chÝnh
s¸ch thuÕ GTGT ®Ó trî cÊp.
* Bµi häc kinh nghiÖm rót ra tõ c¸c níc ®· tÝnh thuÕ GTGT
Qua nghiªn cøu kinh nghiÖm cña c¸c níc ¸p dông GTGT cµ héi tho¶, trao
®æi kinh nghiÖm víi c¸c chuyªn gia thuÕ GTGT cña c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ mét
sè níc cã thÓ rut ra mét sè bµi häc kinh nghiÖm nh sau:
- ThuÕ GTGT lµ mét lo¹i thuÕ cã nhiÒu u ®iÓm cÇn nghiªn cøu ¸p dông
nh»m gãp phÇn thóc dÈy ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn theo c¬ chÕ
thÞ trêng, më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i, t¹o nguån thu æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cho
Ng©n s¸ch quèc gia. Nhng kh«ng thÓ vµ kh«ng nªn ¸p dông thÝ ®iÓm thuÕ GTGT
trong ph¹m vi hÑp ë mét sè nghµnh vµ mét sè ®¬n vÞ.
- Néi dung chÝnh s¸ch thuÕ GTGT ban hµnh ph¶i ®îc nghiªn cøu chÝnh
s¸ch thuÕ trong viÖc thu hót ®Çu t níc ngoµi còng nh trong níc.
1.2. KÕ to¸n thuÕ GTGT trong c¸c doanh nghiÖp.
1.2.1. ý nghÜa vµ nhiÖm vô cña kÕ to¸n thuÕ GTGT
1.2.2 chøng tõ kÕ to¸n sö dông
a/ Ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng
C¸c c¬ së kinh doanh thuéc ®èi tîng nép thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p
khÊu trõ thuÕ khi b¸n hµng ho¸, dÞch vô ph¶i sö dông "Ho¸ ®¬n GTGT" do Bé
Tµi chÝnh ph¸t hµnh (trõ trêng hîp ®îc dïng chøng tõ ghi gi¸ thanh to¸n lµ gi¸
cã thuÕ GTGT
Khi lËp ho¸ ®¬n ph¶i sö dông mÉu sè 01 GTKT – 3Llvíi trêng hîp b¸n
hµng ho¸ víi sè lîng lín hoÆc mÉu sè 01 GTKT – 2LL víi trêng b¸n hµng hãa
víi sè lîng nhá.
b/ Ho¸ ®¬n b¸n hµng
C¸c c¬ së kinh doanh thuéc ®èi tîng nép thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc
tiÕp, khi b¸n hµng ho¸, dÞch vô ph¶i sö dông "Ho¸ ®¬n b¸n hµng" do Bé Tµi
chÝnh ph¸t hµnh.
Khi lËp ho¸ ®¬n b¸n hµng ph¶i sö dông mÉu sè 02 GTKT – 3LN cho trêng hîp b¸n hµng ho¸ víi sè lîng lín hoÆc mÉu sè 02 GTKT- 2LN cho hµng hãa
b¸n víi sè lîng nhá.
c/ Ho¸ ®¬n tù in, chøng tõ ®Æc thï
§Ó sö dông ho¸ ®¬n, chøng tõ kh¸c víi mÉu quy ®Þnh chung (kÓ c¶ ho¸
®¬n tù ph¸t hµnh),doanh nghiÖp ph¶i ®¨ng ký víi Bé Tµi chÝnh (Tæng côc ThuÕ)
vµ chØ ®îc sö dông sau khi ®îc chÊp thuËn b»ng v¨n b¶n. Ho¸ ®¬n tù in ph¶i ®¶m
b¶o ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ c¸c néi dung th«ng tin theo quy ®Þnh cña ho¸ ®¬n, chøng tõ
(ho¸ ®¬n GTGT, ho¸ ®¬n b¸n hµng).
- C¸c chøng tõ ®Æc thï nh tem bu ®iÖn, vÐ m¸y bay, vÐ xæ sè, gi¸ ghi trªn
vÐ lµ gi¸ ®· cã thuÕ GTGT.
d/ B¶ng kª b¸n lÎ hµng ho¸, dÞch vô
Trêng hîp c¬ së kinh doanh trùc tiÕp b¸n lÎ hµng ho¸, cung øng dÞch vô
cho ngêi tiªu dïng hµng ho¸, dÞch vô kh«ng thuéc diÖn ph¶i lËp ho¸ ®¬n b¸n
hµng th× khi b¸n hµng ph¶i lËp "B¶ng kª b¸n lÎ hµng ho¸, dÞch vô" theo MÉu sè
05/GTGT ban hµnh kÌm theo Th«ng t sè 89/1998/TT-BTC ngµy 27/6/1998 cña
Bé Tµi chÝnh
e/ B¶ng kª thu mua hµng n«ng s¶n, l©m s¶n, thuû s¶n cña ngêi trùc tiÕp
s¶n xuÊt
NÕu doanh nghiÖp mua hµng ho¸ lµ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n, l©m s¶n, thuû
s¶n cha qua chÕ biÕn cña ngêi s¶n xuÊt trùc tiÕp b¸n ra kh«ng cã ho¸ ®¬n theo
chÕ ®é quy ®Þnh th× ngêi mua ph¶i lËp "B¶ng kª thu mua hµng n«ng s¶n, l©m s¶n,
thuû s¶n cña ngêi trùc tiÕp s¶n xuÊt" theo MÉu sè 04/GTGT ban hµnh kÌm theo
Th«ng t sè 89/1998/TT-BTC ngµy 27/6/1998 cña Bé Tµi chÝnh.
1.2.3. Tµi kho¶n kÕ to¸n sö dông.
§Ó kÕ to¸n thuÕ GTGT, theo quy ®Þnh cña Bé Tµi chÝnh t¹i Th«ng t sè
100/1998/TT - BTC ngµy 15/07/1998 bæ sung vµo hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n
hiÖn hµnh TK 133 "ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ" vµ ®æi tªn TK 3331 "thuÕ doanh
thu" thµnh TK 3331 "thuÕ GTGT ph¶i nép"
1.1. TK133 "ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ"
Néi dung ph¶n ¸nh: Tµi kho¶n 133 dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu
vµo ®îc khÊu trõ, ®· khÊu trõ vµ cßn ®îc khÊu trõ.
§èi tîng sö dông TK133: Tµi kho¶n nµy chØ ®îc ¸p dông ®èi víi c¬ së
kinh doanh thuéc ®èi tîng nép thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ.
KÕt cÊu cña tµi kho¶n 133:
Bªn nî: Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ.
Bªn cã: - Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· ®îc khÊu trõ
- KÕt chuyÓn sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®îc khÊu trõ
- ThuÕ GTGT cña hµng mua ph¶i tr¶ l¹i
- Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· ®îc hoµn l¹i.
1.2. TK 3331 "ThuÕ GTGT ph¶i nép"
Néi dung ph¶n ¸nh: Tµi kho¶n 3331 dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT
®Çu ra, sè thuÕ GTGT ph¶i nép, sè thuÕ GTGT ®· nép vµ sè thuÕ GTGT cßn ph¶i
nép vµo ng©n s¸ch Nhµ níc.
§èi tîng sö dông: Tµi kho¶n 3331 ¸p dông cho c¸c c¬ së kinh doanh
nép thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ vµ ph¬ng ph¸p trùc tiÕp.
KÕt cÊu vµ néi dung ph¶n ¸nh cña tµi kho¶n 3331:
Bªn nî:
- Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· khÊu trõ
- Sè thuÕ GTGT ®· nép vµo Ng©n s¸ch nhµ níc.
- Sè thuÕ GTGT ®îc gi¶m trõ
-Sè thuÕ GTGT cña hµng bÞ tr¶ l¹i.
Bªn cã:
- ThuÕ GTGT ®Çu ra:
+ Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép cña hµng ho¸, dÞch vô ®· tiªu thô
+ Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép cña hµng ho¸, dÞch vô dïng ®Ó trao ®æi,
biÕu tÆng, sö dông néi bé.
+ Sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh, thu nhËp bÊt
thêng
- Sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña hµng ho¸ nhËp khÈu
Sè d bªn cã: Sè thuÕ GTGT cßn ph¶i nép cuèi kú
Sè d bªn nî: Sè thuÕ GTGT ®· nép thõa vµo Ng©n s¸ch nhµ níc
Tµi kho¶n 3331 cã 2 tµi kho¶n cÊp 3:
Tµi kho¶n 33311"ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu ra": Dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè
thuÕ GTGT ®Çu ra, sè thuÕ GTGT ph¶i nép, ®· nép, cßn ph¶i nép cña hµng ho¸,
dÞch vô tiªu thô.
Tµi kho¶n 33312 "ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hµng nhËp khÈu": Dïng ®Ó ph¶n
¸nh thuÕ GTGT ph¶i nép, ®· nép, cßn ph¶i nép cña hµng nhËp khÈu.
1.2.4. kÕ to¸n thuÕ GTGT trong doanh nghiÖp theo ph¬ng ph¸p khÊu
trõ
1.2.4.1 H¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu vµo.
§Ó h¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu vµo kÕ to¸n sö dông TK 133-“ThuÕ GTGT
®îc khÊu trõ”.
TK 133 dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ, ®· ®îc
khÊu trõ cßn ®îc khÊu trõ”.
Nguyªn t¾c h¹ch to¸n TK 133 _ thuÕ GTGT ®îc khÊu trõ.
TK 133 chØ ¸p dông ®èi víi CSKD thuéc ®èi tîng nép thuÕ GTGT theo
ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ, kh«ng ¸p dông ®èi víi CSKD thuéc ®èi tîng nép thuÕ
GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp vµ CSKD kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT.
§èi víi hµng ho¸, dÞch vô mua vµo dïng ®ång thêi cho s¶n xuÊt, kinh doanh
hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT vµ kh«ng chÞu thuÕ GTGT th× CSKD ph¶i
h¹ch to¸n riªng thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ vµ thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng
®îc khÊu trõ.
Trêng hîp kh«ng thÓ h¹ch to¸n riªng ®îc th× sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc
h¹ch to¸n vµo TK133. Cuèi k×, kÕ to¸n ph¶i x¸c ®Þnh sè thuÕ GTGT ®îc khÊu trõ
theo tû lÖ(%) gi÷a doanh thu chÞu thuÕ GTGT so víi tæng doanh thu b¸n ra. Sè
thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®îc khÊu trõ tÝnh vµo gi¸ vèn cña hµng ho¸ b¸n ra
trong kú. Trêng hîp sè thuÕ GTGT kh«ng ®îc khÊu trõ cã gi¸ trÞ lín th× tÝnh vµo
gi¸ vèn hµng b¸n ra trong k× t¬ng øng víi doanh thu trong k×, sè cßn l¹i ®îc tÝnh
vµo gi¸ vèn hµng b¸n ra cña k× sau.
Trêng hîp CSKD mua hµng ho¸, dÞch vô dïng vµo ho¹t ®éng SXKD hµng
ho¸,dÞch vô thuéc ®èi tîng kh«ng chÞu thuÕ GTGT hoÆc dïng vµo ho¹t ®éng
SXKD hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp, ho¹t ®éng
sù nghiÖp, dù ¸n, hoÆc dïng vµo ho¹t ®éng v¨n ho¸ phóc lîi mµ ®îc trang tr¶i
b»ng nguån kinh phÝ kh¸c, th× sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®îc khÊu trõ ®îc
tÝnh vµo gi¸ trÞ cña VT, hµng ho¸, TSC§, dÞch vô mua vµo.
Trêng hîp hµng ho¸, dÞch vô mua vµo ®îc dïng ho¸ ®¬n, chøng tõ ®Æc
thï( nh tem bu ®iÖn, vÐ cíc vËn t¶i,…) ghi gi¸ thanh to¸n lµ gi¸ ®· cã thuÕ GTGT
th× CSKD ®îc c¨n cø vµo gi¸ hµng ho¸, dÞch vô mua vµo ®· cã thuÕ ®Ó x¸c ®Þnh
gi¸ kh«ng cã thuÕ vµ thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ theo ph¬ng ph¸p tÝnh ®îc
qui ®Þnh t¹i §iÓm 10, Môc I, PhÇn B Th«ng t sè 89/1998/TT/BTC ngµy 27-61998 cña Bé Tµi chÝnh.
Gi¸ cha cã
thuÕ GTGT
=
Gi¸ thanh to¸n (tiÒn mua vÐ, mua tem …
1+(%) thuÕ suÊt cña hµng ho¸, dÞch vô ®ã
Trêng hîp c¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn mua nguyªn liÖu lµ n«ng s¶n, l©m s¶n,
thuû s¶n cha qua chÕ biÕn cña ngêi s¶n xuÊt trùc tiÕp b¸n ra kh«ng cã ho¸ ®¬n,
c¨n cø vµo B¶ng kª thu mua hµng ho¸ n«ng s¶n, l©m s¶n, thuû s¶n tÝnh ra sè thuÕ
GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ theo tû lÖ (%) tÝnh trªn gi¸ trÞ hµng ho¸ mua vµo
theo quy ®Þnh trong chÕ ®é thuÕ GTGT.
5% ®èi víi s¶n phÈm trång trät thuéc c¸c lo¹i c©y lÊy nhùa, lÊy mñ, lÊy
dÇu, mÝa c©y, chÌ bóp t¬i, lóa, ng«, khoai, s¾n, s¶n phÈm ch¨n nu«i, lµ gia sóc,
gia cÇm, c¸ t«m, vµ c¸c lo¹i thuû s¶n kh¸c.
3% ®èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm lµ n«ng s¶n, l©m s¶n kh«ng quy ®Þnh
trong nhãm ®îc khÊu trõ (5%) trªn ®©y.
ThuÕ GTGT ®Çu vµo( ®îc khÊu trõ) = Gi¸ thanh to¸n x3%( hoÆc 5%).
Gi¸ mua cha cã thuÕ GTGT = Gi¸ thanh to¸n – ThuÕ GTGT ®Çu vµo.
ThuÕ GTGT ®Çu vµo ph¸t sinh trong th¸ng nµo th× ®îc kª khai khÊu trõ
khi x¸c ®Þnh thuÕ GTGT ph¶i nép cña th¸ng ®ã.
NÕu sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ lín h¬n sè thuÕ GTGT ®Çu ra th×
chØ khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo b»ng (=) sè thuÕ GTGT ®Çu ra cña th¸ng ®ã, sè
thuÕ GTGT ®Çu vµo cßn l¹i ®îc khÊu trõ tiÕp vµo kú tÝnh thuÕ sau hoÆc ®îc xÐt
hoµn thuÕ theo chÕ ®é quy ®Þnh.
KÕt cÊu vµ néi dung ph¶n ¸nh cña TK 133.
Bªn Nî: - Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ.
Bªn Cã: - Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· khÊu trõ.
- KÕt chuyÓn sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®îc khÊu trõ.
- Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· hoµn l¹i.
D Nî: - Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo cßn ®îc khÊu trõ.
- Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc hoµn l¹i nhng NSNN cha hoµn tr¶.
TK 133 cã 2 tµi kho¶n cÊp 2:
*TK 1331: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ cña hµng ho¸, dÞch vô. TK 1331
dïng ®Ó ph¶n ¸nh thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ cña vËt t, hµng ho¸, dÞch vô
mua ngoµi dïng ®Ó SXKD hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p
khÊu trõ thuÕ.
*TK 1332: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ cña tµi s¶n cè ®Þnh. TK 1332 dïng
®Ó ph¶n ¸nh thuÕ GTGT ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh ®Çu t, mua s¾m TSC§ dïng vµo
ho¹t ®éng SXKD hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ
thuÕ.
Nguyªn t¾c h¹ch to¸n gi¸ trÞ vËt t, hµng hãa, TSC§, dÞch vô mua vµo.
CSKD thuéc ®èi tîng nép thuÕ GTGT theo phong ph¸p khÊu trõ thuÕ, gi¸
trÞ vËt t, hµng ho¸, TSC§, dÞch vô mua vµo lµ gi¸ mua thùc tÕ kh«ng cã thuÕ
GTGT ®Çu vµo.
Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu vµo.
KÕ to¸n mua hµng hãa, vËt t, dÞch vô trong níc thuéc ®èi tîng chÞu thuÕ
GTGT ¸p dông ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ ®îc thÓ hiÖn qua s¬ ®å sau ®©y:
S¬ ®å 1: KÕ to¸n mua hµng ho¸ chÞu thuÕ GTGT theo PPKT
TK 111,112,331…
TK 152,153,156
Mua hµng ho¸ ,vËt t nhËp kho
(gi¸ thanh to¸n) (gi¸ vèn thùc tÕ cha cã VAT)
TK 133
VAT ®vµo ®îc khÊu trõ
TK 627,641,642
Mua hµng ho¸,vËt t sö
dông ngay cho SX KD
chiÕt khÊu,gi¶m gi¸,hµng tr¶ l¹i khi mua hµng
S¬ ®å 2 : KÕ to¸n thuÕ GTGT ph¶i nép ®Çu vµo cña hµng nhËp khÈu
TK 111,112,331
Gi¸ mua vµ c¸c kho¶n chi phÝ thu mua (a)
TK 3333
ThuÕ NK ph¶i nép (b)
TK 33312
ThuÕ GTGT ph¶i nép (c)
TK 152,153,211
NÕu hµng nhËp khÈu dïng ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh c¸c mÆt hµng chÞu thuÕ
GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ th× bót to¸n (c) kh«ng tÝnh vµo gi¸ cña
hµng nhËp khÈu mµ sÏ h¹ch to¸n nh sau :
TK 33312
TK 133
Sè thuÕ GTGT ph¶i nép nhng ®îc khÊu trõ
2.2.1.2 H¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu ra.
§Ó h¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu ra, kÕ to¸n sö dông TK 3331 “ThuÕ GTGT
ph¶i nép”.
TK 3331 dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu ra, sè thuÕ GTGT ph¶i nép,
sè thuÕ GTGT ®· nép vµ cßn ph¶i nép vµo NSNN.
§èi tîng sö dông: TK 3331 ¸p dông cho c¸c c¬ së kinh doanh thuéc ®èi tîng nép thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ vµ CSKD thuéc ®èi tîng nép
thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp trªn GTGT.
KÕt cÊu vµ néi dung ph¶n ¸nh cña TK 133.
Bªn Nî:
-Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· khÊu trõ.
- Sè thuÕ GTGT ®· nép vµo NSNN.
- Sè thuÕ GTGT ®îc gi¶m trõ vµo sè thuÕ GTGT ph¶i nép.
- Sè thuÕ GTGT cña hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i.
Bªn Cã:
-ThuÕ GTGT ®Çu ra:
+Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép cña hµng hãa, dÞch vô ®· tiªu thô.
+Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép cña hµng hãa, dÞch vô dïng ®Ó trao ®æi,
biÕu,tÆng, sö dông néi bé.
+Sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ thu nhËp
kh¸c.
-Sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña hµng hãa nhËp khÈu.
Sè d Cã : Sè thuÕ GTGT cßn ph¶i nép cuèi kú.
Sè d Nî: Sè thuÕ GTGT ®· nép thõa vµo NSNN.
TK 3331 cã 2 Tµi kho¶n cÊp 3:
-TK 33311- ThuÕ GTGT ®Çu ra: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu ra,
sè thuÕ GTGT ph¶i nép, ®· nép, cßn ph¶i nép cña hµng ho¸, s¶n phÈm, dÞch vô
tiªu thô.
-TK 33312: ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh thuÕ GTGT
ph¶i nép, ®· nép, cßn ph¶i nép cña hµng nhËp khÈu.
ThuÕ
GTGT ®Çu ra
=
Gi¸ tÝnh thuÕ cña
hµng ho¸ dÞch vô
chÞu thuÕ b¸n ra
x
thuÕ suÊt thuÕ
GTGT cña hµng
ho¸ ,dÞch vô ®ã
Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu ra
S¬ ®å 3 : KÕ to¸n thuÕ GTGT ®Çu ra
TK 511,515,711
TK 111,112,131
Gi¸ cha cã VAT
Tæng gi¸
thanh to¸n
TK 133
TK 33311
KhÊu trõ VAT ®/vµo
VAT ®/ra
ph¶i nép
TK 111,112
Nép thuÕ
TK 711
Kho¶n ®îc gi¶m thuÕ
S¬ ®å 4 : Trêng hîp s¶n phÈm,hµng ho¸,dÞch vô sö dông néi bé
TK 512
Gi¸ cha cã VAT
TK 334,621,627,641
gi¸ ®· cã VAT
TK 33311
VAT ®Çu ra
TK 133
VAT ®Çu ra ph¶i nép nhng ®îc khÊu
trõ (do dïng cho ho¹t ®éng ®îc tÝnh
thuÕ theo pp khÊu trõ thuÕ
1.2.4.3. KÕ to¸n khÊu trõ thuÕ,nép thuÕ,hoµn thuÕ GTGT
* KÕ to¸n khÊu trõ thuÕ.
HÇu hÕt c¸c níc ¸p dông ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ ®Òu sö dông ph¬ng
ph¸p lÊy thuÕ ®Çu ra trõ thuÕ ®Çu vao. NÕu ho¸ ®¬n ®Çu vµo kh«ng ghi sè thuÕ
GTGT th× kh«ng ®îc khÊu trõ. Ë níc ta trong c¸c v¨n b¶n luËt míi ban hµnh ®·
qui ®Þnh cho khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo (1% ®Õn 5%) nhng chØ ¸p dông ®èi víi
hµng ho¸ n«ng, l©m h¶i s¶n mua trùc tiÕp cña ngêi s¶n xuÊt kh«ng cã ho¸ ®¬n,
nhng cã b¶n kª. Sau gÇn 9 th¸ng thùc hiÖn, ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh
78/1999 - N§ - CP cho phÐp khÊu trõ thuÕ ®Çu vµo ®«i víi c¶ phÕ liÖu (3% ®Õn
5%), ®èi víi hµng chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®Çu vµo (4%) vµ tÊt c¶ hµng ho¸,
dÞch vô ®Çu vµo kh¸c cã ho¸ ®¬n hµng ho¸ th«ng thêng ®îc khÊu trõ 3%. ViÖc
cho khÊu trõ thuÕ ®Çu vµo l¹i ph¸t sinh nh÷ng víng m¾c nh: Cã nhiÒu tû lÖ khÊu
trõ kh¸c nhau nªn rÊt phøc t¹p trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ kh«ng khuyÕn khÝch
sö dông ho¸ ®¬n chøng tõ. §èi víi hµng ho¸ n«ng, l©m, h¶i s¶n kh«ng cÇn ho¸
®¬n, chØ cÇn b¶n kª dÉn tíi cã trêng hîp c¬ së s¶n xuÊt mua cña ngêi kinh doanh
bu«n chuyÕn, ngêi thu gom trèn thuÕ, c¸c doanh nghiÖp kh«ng lÊy ho¸ ®¬n b¸n
hµng, t¹o kÏ hë ®Ó c¬ së kinh doanh bu«n chuyÕn, ngêi thu gom trèn thuÕ. C¸c
doanh nghiÖp mua n«ng, l©m, h¶i s¶n sau ®ã s¬ chÕ b¸n hµng trong níc th× ®îc
khÊu trõ thuÕ nhng nÕu xuÊt khÈu l¹i kh«ng ®îc trõ thuÕ ®Çu vµo.
Gi¶i ph¸p tríc m¾t khi vÉn cßn sö dông 2 ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ vµ c¸c
møc thuÕ suÊt nh hiÖn nay:
§èi víi hµng ho¸, dÞch vô ®Çu vµo mua cña ngêi trùc tiÕp s¶n xuÊt kinh
doanh kh«ng cã ho¸ ®¬n, chØ cã b¶n kª, ®îc khÊu trõ 3% trªn gi¸ trÞ hµng ho¸,
dÞch vô, kÓ c¶ mua ®Ó xuÊt khÈu vµ chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu.
§èi víi hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT mua cña ngêi kinh doanh cã
ho¸ ®¬n b¸n hµng th«ng th¬ng, kÓ cµ hµng ho¸ cña c¬ së s¶n xuÊt thuéc diÖn tÝnh
thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, th× ®îc khÊu trõ 4% trªn gi¸ trÞ hµng ho¸ mua vµo.
Cho phÐp khÊu trõ hoÆc hoµn l¹i thuÕ GTGT trong trêng hîp giao hµng
- Xem thêm -
.DOC 
44 
66 
75 
