Tài liệu Luận văn kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại công ty tnhh sơn chinh

Lêi nãi ®Çu §øng tríc xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ sù t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ, nÒn kinh tÕ níc ta kh«ng thÓ lµ nÒn kinh tÕ khÐp kÝn, mµ lµ tÝch cùc më réng quan hÖ kinh tÕ víi c¸c níc. §ã lµ xu thÕ tÊt yÕu cña thêi ®¹i ngµy nay. Chóng ta “më cöa” nÒn kinh tÕ, thùc hiÖn ®a d¹ng, ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ nh»m thu hót c¸c nguån lùc ph¸t triÓn tõ bªn ngoµi vµ ph¸t huy lîi thÕ kinh tÕ trong níc lµm thay ®æi m¹nh mÏ vÒ c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm… chóng ta më réng t¨ng cêng liªn doanh, liªn kÕt. Hîp t¸c lµ c¬ së ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn vµ kÝch thÝch s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn, v¬n lªn b¾t kÞp tr×nh ®é thÕ giíi. Do ®ã ®ßi hái mçi doanh nghiÖp trong níc ph¶i thêng xuyªn c¶i tiÕn mÉu m·, ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, sö dông tiÕt kiÖm hîp lý chi phÝ, gi¶m gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm cña m×nh. Trong mét doanh nghiÖp, gi¸ thµnh h¹ lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ b¸n hîp lý, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm, thùc hiÖn tèt qu¸ t×nh s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt më réng. Trong ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ viÖc h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt sÏ ®em l¹i tiÕt kiÖm cho x· héi, t¨ng tÝch luü cho nÒn kinh tÕ t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ níc. VËy vÊn ®Ò tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò cña doanh nghiÖp mµ cßn lµ cña x· héi. XuÊt ph¸t tõ ®ã, c«ng ty TNHH S¬n Chinh lµ mét doanh nghiÖp ®· vµ ®ang ph¸t triÓn vÒ nhiÒu mÆt, c«ng ty ®· kh«ng ngõng ®Çu t chiÒu s©u, lÊy chÊt lîng s¶n phÈm lµm hµng ®Çu, h¹ gi¸ thµnh vµ gi¸ b¸n, tiªu thô s¶n phÈm réng r·i trªn thÞ trêng. Râ rµng mét trong nh÷ng c«ng cô qu¶n lý t¹o nªn thµnh c«ng ë c«ng ty TNHH S¬n Chinh lµ c«ng t¸c kÕ to¸n nãi chung vµ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nãi riªng. Cïng víi viÖc ®æi míi chÕ ®é kÕ to¸n cña nhµ níc, c«ng ty ®· cè g¾ng c¶i tiÕn ph¬ng ph¸p cho phï hîp víi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ hiÖn nay. Tríc sù ph¸t triÓn m¹nh cña c«ng t¸c s¶n xuÊt, c«ng t¸c kÕ to¸n cña c«ng ty vÉn cßn mét sè mÆt cßn bæ sung, hoµn thiÖn. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ nãi trªn vµ ®îc phÐp cña c« híng dÉn còng nh cña ban l·nh ®¹o c«ng tuy TNHH S¬n Chinh t«i m¹nh d¹n ®i s©u nghiªn cøu ®Ò tµi: “KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty TNHH S¬n Chinh” cho chuyªn ®Ò tèt nghiÖp cña m×nh. 1 Néi dung chuyªn ®Ò gåm ba phÇn PhÇn I: Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt. PhÇn II: Thùc tÕ c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty TNHH S¬n Chinh. PhÇn III: Mét sè ý kiÕn nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty TNHH S¬n Chinh. Trong qu¸ tr×nh thùc tËp, mÆc dï ®îc sù gióp ®ì, chØ b¶o cña c¸c c« chó, anh chÞ trong phßng kÕ to¸n, cïng sù híng dÉn tËn t×nh cña c« gi¸o TrÇn ThÞ MÏ ®· gióp em hoµn thiÖn chuyªn ®Ò nµy. Nhng v× thêi gian cã h¹n vµ kiÕn thøc chuyªn m«n cña b¶n th©n cßn h¹n chÕ nªn chuyªn ®Ò sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. Em rÊt mong nhËn ®îc sù gãp ý chØ b¶o cña thÇy c« vµ c¸c c« chó trong phßng kÕ to¸n ®Ó chuyªn ®Ò tèt nghiÖp cña em ®îc hoµn thiÖn h¬n. 2 PhÇn Mét Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt I. Sù cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh cña s¶n phÈm. 1. Kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt vµ ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. 1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt. Qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi mét c¸ch cã ý thøc vµ cã môc ®Ých c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®Çu vµo ®Ó tÝnh gi¸ thµnh c¸c s¶n phÈm lao vô dÞch vô ®Çu ra nhÊt ®Þnh. Chi phÝ s¶n xuÊt cã ý nghÜa quan träng g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Sè tiÒn chi ra ®Ó mua c¸c yÕu tè phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÝnh lµ chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. VËy chi phÝ s¶n xuÊt lµ g×? Trªn gãc ®é nghiªn cøu, qu¶n lý kh¸c nhau th× c¸ch hiÓu vÒ chi phÝ còng cã sù kh¸c nhau: §èi víi ngµnh qu¶n trÞ: “Chi phÝ s¶n xuÊt lµ toµn bé kho¶n tiÒn mµ doanh nghiÖp ph¶i chi ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm”. §èi víi kÕ to¸n: “ Chi phÝ s¶n xuÊt ®îc thÓ hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ®· bá ra ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh”. Mçi doanh nghiÖp ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt ®îc b×nh thêng t¹o ra ®îc nh÷ng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi th× kh«ng cã g× cã thÓ thay thÕ ®îc. §ã lµ, ph¶i kÕt hîp hµi hoµ ba yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt: t liÖu s¶n xuÊt, ®èi tîng lao ®éng vµ søc lao ®éng, C¸c yÕu tè nµy tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp cã sù kh¸c nhau tõ ®ã h×nh thµnh nªn c¸c chi phÝ t¬ng øng nh : - Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu. - Chi phÝ tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng. §©y lµ ba yÕu tè chi phÝ c¬ b¶n cÊu thµnh nªn gi¸ trÞ s¶n phÈm míi t¹o ra. Trong ®ã, chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh lµ chi phÝ lao ®éng vËt ho¸, cßn tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng lµ chi phÝ lao ®éng sèng. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, chi phÝ ph¸t sinh thêng xuyªn, liªn tôc nhng ®Ó phôc vô cho qu¶n lý vµ h¹ch to¸n th× chi phÝ s¶n xuÊt ph¶i ®îc tÝnh to¸n vµ tËp hîp theo tõng thêi kú, hµng th¸ng, quý, n¨m phï hîp víi kú b¸o c¸o.ChØ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt mµ doanh nghiÖp ph¶i bá ra ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh trong kú th× míi tÝnh 3 vµo chi phÝ s¶n xuÊt trong kú, cßn l¹i c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c nh:chi phÝ hao hôt vÒ nguyªn vËt liÖu ngoµi ®Þnh møc, l·i tr¶ tiÒn vay vÒ c¸c kho¶n cho vay ng¾n h¹n …sÏ kh«ng ph¶i lµ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. Nh vËy, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c kho¶n chi tiªu ®Òu lµ chi phÝ. §Ó hiÓu râ vÊn ®Ò nµy h¬n chóng ta cÇn ph¶i ph©n biÖt gi÷a chi tiªu vµ chi phÝ. Chi tiªu lµ sù tiªu dïng tµi s¶n cña ®¬n vÞ ®Ó thùc hiÖn mét ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh. Tæng chi tiªu trong kú cña doanh nghiÖp gåm: chi tiªu cho qu¸ tr×nh cung cÊp vµ chi tiªu cho qu¸ tr×nh tiªu thô. Chi phÝ lµ biÓu hiÖn b»ng tÊt c¶ c¸c kho¶n chi tiªu thùc sù ®· hao phÝ ®Ó ®¬n vÞ thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh hoÆc mét lo¹i s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh. Nã lµ nh÷ng chi phÝ vÒ tµi s¶n vµ lao ®éng cã liªn quan ®Õn khèi lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt trong kú h¹ch to¸n cô thÓ chø kh«ng ph¶i lµ mäi kho¶n chi ra trong kú h¹ch to¸n. Chi phÝ vµ chi tiªu cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Chi tiªu lµ c¬ së ph¸t sinh chi phÝ. Kh«ng cã chi tiªu th× kh«ng cã chi phÝ. Gi÷a chóng cã sù kh¸c nhau vÒ mÆt lîng vµ thêi gian. Chi phÝ lµ mét phÇn chi tiªu cña doanh nghiÖp, mÆt kh¸c co nh÷ng kho¶n chi tiªu cha x¶y ra hoÆc ®· x¶y ra ë kú h¹ch to¸n tríc ®îc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt cña kú nµy. Cã sù kh¸c biÖt nµy lµ v× trong c¸c doanh nghiÖp do ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt vËn ®éng, ph¬ng ph¸p chuyÓn dÞch gi¸ trÞ tõng lo¹i s¶n phÈm trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ yªu cÇu kü thuËt h¹ch to¸n chung. Thùc chÊt, chi phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp lµ sù chuyÓn dÞch vèn cña c¸c doanh nghiÖp vµo ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh nhÊt ®Þnh. VÒ chÊt lîng, ®é lín cña chi phÝ phô thuéc vµo hai yÕu tè chñ yÕu sau: - Gi¸ c¶ cña t liªu s¶n xuÊt vµ thï lao cña mét lao ®éng hao phÝ. - Khèi lîng t liÖu s¶n xuÊt vµ lao ®éng ®· hao phÝ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. V× vËy, chi phÝ ë c¸c doanh nghiÖp lµ mét ®¹i lîng võa mang tÝnh kh¸ch quan võa mang tÝnh chñ quan. 1.2. Ph©n lo¹i chi phÝ. Chi phÝ s¶n xuÊt cã nhiÒu lo¹i, nªn ®Ó tiÖn cho c«ng t¸c qu¶n lÝ vµ h¹ch to¸n cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt gióp nhµ qu¶n trÞ dÔ dµng h¬n trong viÖc kiÓm tra, ph©n tÝch qu¸ tr×nh ph¸t sinh chi phÝ vµ h×nh thµnh s¶n phÈm, tÝnh to¸n ph¬ng ¸n s¶n xuÊt, tiÕt kiÖm chi phÝ mét c¸ch tèt nhÊt ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm t¨ng lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. 4 VÒ mÆt h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt thêng ®îc ph©n lo¹i theo tiªu thøc: 1.2.1.Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo néi dung kinh tÕ cña chi phÝ. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, nh÷ng chi phÝ cã cïng néi dung kinh tÕ ®îc s¾p xÕp chung vµo mét yÕu tè chi phÝ. Mçi yÕu tè chi phÝ bao gåm nh÷ng chi phÝ cã néi dung kinh tÕ kh«ng ph©n biÖt chi phÝ ®· ph¸t sinh ë ®©u, ë lÜnh vùc nµo vµ môc ®Ých sö dông hoÆc t¸c dông cña chi phÝ nh thÕ nµo. V× vËy, c¸ch ph©n lo¹i nµy lµ c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ theo yÕu tè. Toµn bé chi phÝ trong kú ®îc chia thµnh nh÷ng yÕu tè chi phÝ nh sau: - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu: bao gåm toµn bé c¸c chi phÝ vÒ c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu chÝnh, nguyªn vËt liÖu phô, phô tïng thay thÕ, nhiªn liÖu, vËt liÖu, thiÕt bÞ… mµ doanh nghiÖp ®· dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong kú. - Chi phÝ nh©n c«ng: bao gåm toµn bé sè tiÒn l¬ng, tiÒn phô cÊp vµ c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng nh: BHYT, BHXH, KPC§ ®îc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt theo tØ lÖ nhÊt ®Þnh cña c«ng nh©n s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp. - Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: lµ toµn bé sè tiÒn trÝch khÊu hao cña nh÷ng TSC§ dïng cho s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. - Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: bao gåm toµn bé sè tiÒn mµ doanh nghiÖp ph¶i tr¶ cho c¸c dÞch vô mua tõ bªn ngoµi nh: tiÒn ®iÖn, tiÒn níc, bu phÝ.., phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. - Chi phÝ b»ng tiÒn: lµ toµn bé c¸c chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn mµ doanh nghiÖp ph¶i chi ra cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong kú ngoµi bèn yÕu tè chi phÝ trªn. ý nghÜa: Theo tiªu thøc nµy cho phÐp hiÓu râ vÒ kÕt cÊu, tû träng cña tõng lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt mµ doanh nghiÖp ®· chi ra ®Ó lËp b¶ng thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh, lµ c¬ së ®Ó ph©n tÝch chi phÝ, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, lµ c¬ së cho viÖc x©y dùng cung øng vËt t, tiÒn vèn. 1.2.2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo môc ®Ých, c«ng dông cña chi phÝ. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, c¨n cø vµo môc ®Ých, c«ng dông cña chi phÝ ®Ó chia thµnh c¸c kho¶n môc chi phÝ kh¸c nhau, nh÷ng lo¹i chi phÝ nµo cã cïng môc ®Ých c«ng dông th× ®îc xÕp chung vµo mét kho¶n môc, kh«ng ph©n biÖt chóng cã néi dung kinh tÕ nh thÕ nµo. Bëi vËy c¸ch ph©n lo¹i nµy cßn gäi lµ ph©n lo¹i chi phÝ theo kho¶n môc. Toµn bé chi phÝ ph¸t sinh trong kú ®îc chia thµnh c¸c kho¶n môc nh sau: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: bao gåm c¸c chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu… ®îc sö dông trùc tiÕp ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm hay thùc hiÖn c«ng viÖc lao vô. 5 - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: lµ c¸c chi phÝ ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm nh tiÒn l¬ng, c¸c kho¶n phô cÊp, c¸c kho¶n BHXH, BHYT, KPC§ trÝch theo tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung: bao gåm nh÷ng chi phÝ dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt chung ë c¸c ph©n xëng, tæ ®éi s¶n xuÊt. Ngoµi ra chi phÝ s¶n xuÊt chung cßn bao gåm: + Chi phÝ nh©n viªn qu¶n lý ph©n xëng: ph¶n ¸nh chi phÝ liªn qua vµ ph¶i tr¶ cho nh©n viªn ph©n xëng, tæ ®éi s¶n xuÊt nh: tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, c¸c kho¶n phô cÊp, trÝch b¶o hiÓm cho nh©n viªn qu¶n lý. + Chi phÝ vËt liÖu: ph¶n ¸nh chi phÝ vËt liÖu sö dông chung nh: vËt liÖu dïng ®Ó söa ch÷a b¶o dìng TSC§, vËt liÖu v¨n phßng vµ nh÷ng vËt liÖu chung dïng cho nhu cÇu qu¶n lý chung ë ph©n xëng, tæ ®éi. + Chi phÝ dông cô s¶n xuÊt:ph¶n ¸nh chi phÝ vÒ dông cô dïng cho nhu cÇu s¶n xuÊt ë ph©n xëng, ®éi s¶n xuÊt nh:khu«n mÉu dông cô, dông cô cÇm tay, dông cô b¶o hé lao ®éng. + Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh:Bao gåm toµn bé sè tiÒn trÝch khÊu hao TSC§ h÷u h×nh vµ TSC§v« h×nh, TSC§ thuª tµi chÝnh sö dông ë c¸c ph©n xëng tæ ®éi s¶n xuÊt nh:khÊu hao m¸y mãc, thiÕt bÞ s¶n xuÊt, ph¬ng tiÖn truyÒn dÉn, nhµ xëng. + Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi:ph¶n ¸nh nh÷ng chi phÝ b»ng tiÒn vÒ lao vô dÞch vô tõ bªn ngoµi ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt chung ë ph©n xëng, tæ ®éi s¶n xuÊt nh chi phÝ vÒ tiÒn ®iÖn, níc, ®iÖn tho¹i, chi phÝ söa ch÷a TSC§ thuª ngoµi. + Chi phÝ thuª b»ng tiÒn kh¸c: Bao gåm c¸c chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c trõ c¸c chi phÝ ®· nªu ë trªn, phôc vô cho nhu cÇu s¶n xuÊt chung ë ph©n xëng, tæ ®éi s¶n xuÊt. ý nghÜa: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy cã t¸c dông phôc vô cho c«ng viÖc qu¶n lý chi phÝ theo ®Þnh møc, lµ c¬ së cho viÖc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo kho¶n môc, lµ c¨n cø ®Ó ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ ®Þnh møc chi phÝ s¶n xuÊt cho kú sau. 1.2.3. Ph©n lo¹i chi phÝ theo mèi quan hÖ víi khèi lîng s¶n phÈm. C¨n cø vµo mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt v¬i sè lîng s¶n phÈm c«ng viÖc lao vô dÞch vô s¶n suÊt trong kú, chi phÝ s¶n xuÊt ®îc chia thµnh hai lo¹i: Chi bÝ kh¶ biÕn (biÕn phÝ): Lµ nh÷ng chi phÝ cã sù thay ®æi vÒ lîng t¬ng quan tû lÖ thuËn víi sù thay ®æi khèi lîng cña s¶n phÈm s¶n xuÊt trong kú. Thuéc lo¹i chi phÝ nµy lµ chi phÝ nguyªn vËt liÖu vµ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. 6 Chi phÝ cè ®Þnh (®Þnh phÝ): Lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng thay ®æi vÒ lîng sè dï cã sù thay ®æi trong møc ®é ho¹t ®éng cña s¶n xuÊt trong kú. Tuy nhiªn, nÕu trong kú cã sù thay ®æi vÒ khèi lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt th× chi phÝ cè ®Þnh trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm sÏ biÕn ®éng t¬ng quan tû lÖ nghÞch víi biÕn ®éng cña s¶n phÈm. ý nghÜa: c¸ch ph©n lo¹i nµy cã t¸c dông lín ®èi víi qu¶n trÞ kinh doanh ®Ó ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn vµ phôc vô cho viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh cÇn thiÕt h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. 1.2.4. Ph©n lo¹i chi phÝ theo ph¬ng ph¸p tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Theo c¸ch nµy chi phÝ s¶n xuÊt ®îc chia thµnh hai lo¹i: - Chi phÝ trùc tiÕp: Lµ nh÷ng chi phÝ s¶n phÈm quan hÖ trùc tiÕp víi viÖc s¶n xuÊt ra mét lo¹i s¶n phÈm, mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. Nh÷ng chi phÝ nµy cã thÓ c¨n cø vµo sè hiÖu chøng tõ ghi trùc tiÕp cho ®èi tîng chÞu chi phÝ. - Chi phÝ gi¸n tiÕp lµ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt cã liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm, nhiÒu c«ng viÖc, chi phÝ nµy kÕ to¸n cÇn ph©n bæ cho nhiÒu lo¹i ®èi tîng cã liªn quan theo mét tiªu thøc thÝch hîp. ý nghÜa: C¸ch ph©n lo¹i nµy cã ý nghÜa thuÇn tuý vÒ mÆt kü thuËt h¹ch to¸n, tÝnh chÝnh x¸c cña chi phÝ tËp hîp tõng ®èi tîng phô thuéc vµo tÝnh hîp lý vµ khoa häc cña tiªu thøc ph©n bæ chi phÝ ®îc lùa chän. 1.2.5. Ph©n lo¹i chi phÝ theo yÕu tè cÊu thµnh chi phÝ. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy chi phÝ s¶n xuÊt chia thµnh hai lo¹i: - Chi phÝ ®¬n nhÊt: Lµ chi phÝ do mét yÕu tè duy nhÊt cÊu thµnh nh: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh dïng trong s¶n xuÊt, tiÒn l¬ng c«ng nh©n s¶n xuÊt. - Chi phÝ tæng hîp: Lµ nh÷ng chi phÝ do nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau tËp hîp l¹i theo cïng mét c«ng dông nh chi phÝ s¶n xuÊt chung. Tãm l¹i cã nhiÒu c¸ch thøc kh¸c nhau ®Ó ph©n lo¹i chi phÝ. Mçi c¸ch ph©n lo¹i l¹i cã ý nghÜa riªng, phôc vô cho tõng yªu cÇu qu¶n lý vµ tõng ®èi tîng cung cÊp th«ng tin cô thÓ. Nhng chóng lu«n bæ sung cho nhau nh»m qu¶n lý cã hiÖu qu¶ nhÊt toµn bé chi phÝ ph¸t sinh trong kú doanh nghiÖp. II. Gi¸ thµnh vµ ph©n lo¹i gi¸ thµnh 1. Gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ c¸c chØ tiªu vÒ gi¸ thµnh. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ph¶n ¸nh chÊt lîng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. ViÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, tiÕt kiÖm vËt t, sö dông hîp lý vèn s¶n xuÊt … §Òu ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn viÖc h¹ gi¸ thµnh. Do ®ã nhiÖm vô cña kÕ to¸n gi¸ thµnh lµ ph¶i vËn dông ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp ®Ó tÝnh gi¸ theo ®óng kho¶n môc quy ®Þnh vµ ®óng kú. X¸c ®Þnh gi¸ 7 thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan tíi khèi lîng s¶n phÈm lao vô ®· hoµn thµnh. Trong s¶n xuÊt, chi phÝ s¶n xuÊt chØ lµ mét mÆt thÓ hiÖn sù hao phÝ. §Ó ®¸nh gi¸ chÊt lîng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt th× ph¶i xem xÐt chi phÝ s¶n xuÊt trong quan hÖ thø hai vµ lµ mÆt c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ kÕt qu¶ thu ®îc. §ã chÝnh lµ chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ chi phÝ s¶n xuÊt tÝnh theo khèi lîng hoÆc mét ®¬n vÞ s¶n phÈm do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®· hoµn thµnh. Gi¸ thµnh s¶n phÈm x¸c ®Þnh cho tõng lo¹i s¶n phÈm,lao vô dÞch vô cô thÓ vµ chi phÝ tÝnh to¸n x¸c ®Þnh cho nh÷ng lao vô ®· hoµn thµnh, kÕt thóc toµn bé quy tr×nh s¶n xuÊt (thµnh phÈm). Gi¸ thµnh lµ mét c¨n cø quan träng ®Ó ®Þnh gi¸ b¸n vµ x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt, gi¸ thµnh s¶n phÈm lu«n chøa ®ùng hai mÆt kh¸c nhau vèn cã bªn trong ®ã lµ s¶n xuÊt ®· chi ra vµ gi¸ trÞ sö dông ®· thu ®îc cÊu thµnh trong khèi lîng s¶n phÈm, lao vô ®· hoµn thµnh. Gi¸ thµnh cã hai chøc n¨ng chñ yÕu ®ã lµ thíc ®o bï ®¾p chi phÝ vµ chøc n¨ng lËp gi¸. Toµn bé chi phÝ mµ doanh nghiÖp chi ra ®Ó hoµn thµnh mét khèi lîng s¶n phÈm, c«ng viÖc ph¶i ®îc bï ®¾p b»ng ®óng sè tiÒn vÒ b¸n s¶n phÈm, lao vô. Tuy nhiªn viÖc bï ®¾p c¸c chi phÝ ®Çu t vµo ®ã míi chØ ®¶m b¶o qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, môc ®Ých s¶n xuÊt vµ nguyªn t¾c kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ trêng ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o trang tr¶i mäi chi phÝ ®Çu t vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ph¶i cã l·i. V× vËy trong c¬ chÕ thÞ trêng gi¸ b¸n s¶n phÈm kh«ng nh÷ng phô thuéc vµo qui luËt cung cÇu, vµo sù tho¶ thuËn gi÷a doanh nghiÖp víi kh¸ch hµng mµ ph¶i dùa trªn gi¸ thµnh s¶n phÈm. Ngoµi hai chøc n¨ng quan träng lµ bï ®¾p chi phÝ vµ x¸c ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm. Gi¸ thµnh cßn gióp cho c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp lËp kÕ ho¹ch kÕ ho¹ch kiÓm tra, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ lµ c¬ së ®Ó ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ ®Çu t. 2. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n phÈm gåm nhiÒu lo¹i kh¸c nhau, mçi lo¹i cã mét t¸c dông riªng. Do vËy ®Ó gióp cho c«ng viÖc nghiªn cøu vµ qu¶n lý tèt gi¸ thµnh còng nh yªu cÇu x©y dùng gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸ thµnh ®îc xem xÐt díi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau, nhiÒu ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau, kÕ to¸n cÇn ph¶i ph©n biÖt c¸c lo¹i gi¸ thµnh. Cô thÓ cã hai c¸ch ph©n lo¹i nh sau: 2.1 . Ph©n lo¹i theo thêi gian vµ c¬ së sè liÖu tÝnh gi¸ thµnh Theo c¸ch nµy gi¸ thµnh ®îc chia lµm ba lo¹i: 8 - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch :Lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc tÝnh trªn c¬ së chi phÝ s¶n xuÊt kÕ ho¹ch. ViÖc tÝnh to¸n nµy lµ do bé phËn kÕ ho¹ch ®¶m nhiÖm vµ tiÕn hµnh tríc khi b¾t ®Çu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm. - Gi¸ thµnh ®Þnh møc:Lµ qu¸ tr×nh ®îc tÝnh trªn c¬ së ®Þnh møc chi phÝ hiÖn hµnh vµ chØ tÝnh cho ®¬n vÞ s¶n phÈm tríc khi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ chÕ t¹o s¶n phÈm. Gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n thay ®æi phï hîp víi sù thay ®æi ®Þnh møc chi phÝ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch. - Gi¸ thµnh thùc tÕ: Lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc tÝnh trªn c¬ së sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ®· ph¸t sinh vµ tËp hîp trong kú còng nh s¶n lîng thùc tÕ ®· s¶n xuÊt trong kú. Gi¸ thµnh thùc tÕ chØ cã thÓ tÝnh to¸n sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm, lo¹i gi¸ thµnh nµy lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh kÕt qu¶ phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp trong viÖc tæ chøc vµ sö dông c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ kü thuËt ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp viÖc qu¶n lý vµ gi¸m s¸t chi phÝ, x¸c ®Þnh ®îc c¸c nguyªn nh©n vît (hôt) ®Þnh møc trong kú h¹ch to¸n tõ ®ã ®a ra c¸ch ®iÒu chØnh cho phï hîp. 2.2 Ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo ph¹m vi tÝnh to¸n Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy trong kÕ to¸n tµi chÝnh cÇn ph©n biÖt hai lo¹i gi¸ thµnh ®ã lµ gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh toµn bé. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt bao gåm c¸c chi phÝ ®· ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm, c«ng viÖc lao vô ®· hoµn thµnh ®îc thÓ hiÖn: Gi¸ thµnh Chi phÝ NVL Chi phÝ nh©n Chi phÝ s¶n = + + s¶n xuÊt trùc tiÕp c«ng trùc tiÕp xuÊt chung Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm ®îc sö dông ®Ó h¹ch to¸n thµnh phÈm nhËp kho vµ tÝnh gi¸ vèn hµng b¸n (trong trêng hîp b¸n th¼ng cho kh¸ch hµng kh«ng nhËp kho) gi¸ thµnh s¶n xuÊt lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ vèn hµng b¸n vµ møc l·i gép trong kú ë c¸c doanh nghiÖp. - Gi¸ thµnh toµn bé lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh møc lîi nhuËn tríc thuÕ cña doanh nghiÖp. Gi¸ thµnh toµn bé cña s¶n phÈm chØ ®îc tÝnh to¸n x¸c ®Þnh khi s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®îc tiªu thô. Bëi vËy gi¸ thµnh toµn bé ®îc coi lµ gi¸ thµnh tiªu thô. + Gi¸ thµnh Gi¸ thµnh Chi phÝ Chi phÝ qu¶n lý +=s¶n xuÊt + toµn=bé = b¸n hµng + doanh nghiÖp C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho nhµ qu¶n lý biÕt ®îc kÕt qu¶ kinh doanh (l·i lç) cña tõng mÆt hµng, tõng lo¹i dÞch vô mµ doanh nghiÖp kinh doanh. 9 Tuy nhiªn doanh nghiÖp h¹n chÕ nhÊt ®Þnh khi lùa chän tiªu thøc ph©n bæ chi phÝ b¶o hiÓm vµ chi phi sè lîng cho tõng lo¹i mÆt hµng, tõng lo¹i lao vô dÞch vô nªn c¸ch ph©n lo¹i nµy chØ mang ý nghÜa häc thuËt nghiªn cøu. Ngoµi hai c¸ch ph©n lo¹i trªn gi¸ thµnh s¶n phÈm cã thÓ ph©n chia thµnh: gi¸ thµnh c¸ biÖt vµ gi¸ thµnh x· héi. 10 3 . Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai mÆt kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Mét bªn lµ yÕu tè chi phÝ “®Çu vµo” vµ mét bªn lµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt “®Çu ra”. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau vÒ ph¹m vi néi dung.§©y lµ hai mÆt thèng nhÊt cña mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o s¶n phÈm. ChÝnh v× vËy mµ chóng gièng nhau vÒ chÊt v× ®Òu lµ nh÷ng hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ®· chi ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. Tuy vËy do bé phËn s¶n xuÊt gi÷a c¸c kú kh«ng ®Òu nhau nªn gi¸ thµnh vµ chi phÝ s¶n xuÊt gi÷a c¸c kú còng kh«ng ®Òu nhau, chóng cã sù kh¸c nhau vÒ lîng vµ thêi gian cô thÓ nh sau: Chi phÝ s¶n xuÊt lu«n g¾n liÒn víi mét kú nhÊt ®Þnh(th¸ng ,quý ,n¨m) mµ kh«ng tÝnh ®Õn chi phÝ ®ã liªn quan ®Õn sè s¶n phÈm ®· hoµn thµnh hay cha. Gi¸ thµnh s¶n phÈm chØ bao gåm chi phÝ ph¶i tr¶ trong kú (thùc tÕ ph¸t sinh trong kú) hoÆc chi phÝ ®· ph¸t sinh ë kú sau nhng ®· ghi nhËn lµ chi phÝ cña kú nµy(chi phÝ tr¶ tríc) vµ bao gåm mét phÇn chi phÝ cña kú tríc chuyÓn sang(chi phÝ vÒ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú). Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm thÓ hiÖn qua c«ng thøc tÝnh gi¸ thµnh tæng qu¸t nh sau: Z = D®Çu kú + C - Dcuèi kú Trong ®ã: Z: Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm D ®Çu kú :Gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú. C: Tæng chi phÝ ph¸t sinh trong kú. Dcuèi kú :Gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú . 4. Yªu cÇu qu¶n lý chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm Ph¶i qu¸n triÖt nguyªn t¾c tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ. §Ó qu¸n triÖt ®îc nguyªn t¾c nµy ph¶i dùa vµo v¨n b¶n cña nhµ níc. X©y dùng ®îc hÖ thèng ®Þnh møc tiªu hao c¸c yÕu tè chi phÝ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kinh doanh. X©y dùng ®îc dù to¸n chi phÝ cho c¸c bé phËn. Ph©n cÊp hîp lý c¸c bé phËn trong viÖc qu¶n lý chi phÝ. Ph¶i x©y dùng ®îc kÕ ho¹ch vÒ tÝnh gi¸ thµnh, vÒ h¹ gi¸ thµnh III .Tr×nh tù h¹ch to¸n vµ ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm * §èi tîng cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. X¸c ®Þnh ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh giíi h¹n tËp hîp chi phÝ mµ thùc chÊt lµ x¸c ®Þnh n¬i ph¸t sinh chi phÝ vµ n¬i chÞu chi phÝ. Cßn x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ viÖc x¸c ®Þnh gi¸ 11 thµnh s¶n phÈm, gi¸ b¸n s¶n phÈm, c«ng viÖc lao vô nhÊt ®Þnh ®ßi hái ph¶i tÝnh to¸n gi¸ thµnh ®¬n vÞ. X¸c ®Þnh ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ kh©u ®Çu tiªn ®èi víi kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh ®¬n vÞ ngay c¶ khi chóng ®ång nhÊt lµ mét th× ph¶i dùa vµo c¸c c¬ së sau ®©y: 1. C¨n cø vµo tÝnh chÊt s¶n xuÊt vµ ®Æc ®iÓm cña quy tr×nh c«ng nghÖ kü thuËt s¶n xuÊt s¶n phÈm. Theo c¨n cø nµy cã thÓ x¸c ®Þnh ®ãi tîng tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nh sau: NÕu doanh nghiÖp cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm gi¶n ®¬n: Th× ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ cã thÓ lµ s¶n phÈm hay toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, hoÆc cã thÓ lµ nhãm s¶n phÈm. §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh ë ®©y lµ tõng s¶n phÈm, tõng c«ng viÖc s¶n xuÊt hay ®ã lµ s¶n phÈm cuèi cïng. NÕu doanh nghiÖp cã quy tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm phøc t¹p th× ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n phÈm cã thÓ lµ bé phËn, chi tiÕt s¶n phÈm, c¸c giai ®o¹n chÕ biÕn, ph©n xëng s¶n xuÊt …Cßn ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ thµnh phÈm ë bíc chÕ t¹o cuèi cïng hay b¸n thµnh phÈm ë tõng bíc chÕ t¹o. 2.C¨n cø vµo lo¹i h×nh s¶n xuÊt. §èi víi s¶n xuÊt ®¬n chiÕc vµ s¶n xuÊt hµng lo¹t nhá th× ®èi tîng h¹ch to¸n lµ c¸c ®¬n ®Æt hµng riªng biÖt hoÆc tõng chiÕc s¶n phÈm cßn ®èi tîng tÝnh gi¸ lµ gi¸ thµnh cña tõng ®¬n. §èi víi s¶n xuÊt hµng lo¹t vµ s¶n xuÊt víi khèi lîng lín th× hoµn toµn phô thuéc vµo quy tr×nh s¶n xuÊt gi¶n ®¬n hay phøc t¹p, mµ ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, chi tiÕt nhãm hay tõng giai ®o¹n c«ng nghÖ. Cßn ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm cuèi cïng hay b¸n thµnh phÈm. 3.C¨n cø vµo yªu cÇu vµ tr×nh ®é tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh Tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý cã ý nghÜa hay cã sù quyÕt ®Þnh tíi ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp . NÕu tr×nh ®é tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh mµ cao, cã thÓ ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh ë c¸c gãc ®é kh¸c nhau. NÕu tr×nh ®é tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh mµ thÊp th× ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã thÓ bÞ h¹n chÕ vµ thu hÑp ViÖc x¸c ®Þnh râ mèi quan hÖ vµ sù kh¸c nhau gi÷a ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, vµ ®¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa lín mang tÝnh ®Þnh híng cho tæ chøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Hay nãi c¸ch kh¸c, viÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ kh©u ®Çu tiªn cÇn thiÕt cña c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. NÕu x¸c ®Þnh ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ®óng ®¾n phï hîp víi tæ chøc ®óng 12 ®¾n ®îc c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ tõ kh©u ban ®Çu, tæng hîp sè liÖu, tæ chøc tµi kho¶n ,®Þnh kho¶n vµo sæ chi tiÕt theo ®óng ®èi tîng h¹ch to¸n. Cßn viÖc x¸c ®Þnh ®îc gi¸ thµnh ®¬n vÞ lµ c¨n cø ®Ó më c¸c phiÕu tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm tæ chøc c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ®óng ®èi tîng phôc vô cho qu¸ tr×nh kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm, tÝnh to¸n hiÖu qu¶ x¸c ®Þnh thu nhËp. Mèi quan hÖ gi÷a ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cã liªn quan Gi÷a ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. §iÒu ®ã ®îc thÓ hiÖn lµ chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp trong kú theo tõng ®èi tîng lµ c¬ së vµ c¨n cø ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, cho tõng ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cã liªn quan . Tr×nh tù tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp bao gåm nhiÒu lo¹i víi tÝnh chÊt néi dung, môc ®Ých kh¸c nhau. Khi ph¸t sinh tríc hÕt chi phÝ s¶n xuÊt ®îc biÓu hiÖn theo yÕu tè chi phÝ råi míi ®îc biÓu hiÖn thµnh c¸c kho¶n môc tÝnh gi¸ thµnh. ViÖc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¶i ®îc tiÕn hµnh theo mét tr×nh tù hîp lý, khoa häc th× míi cã thÓ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch nhanh nhÊt, kÞp thêi. Tr×nh tù nµy phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña tõng ngµnh, tõng doanh nghiÖp. Nã phô thuéc vµo mèi quan hÖ gi÷a c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong doanh nghiÖp, phô thuéc vµo tr×nh ®é c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n. Nhng nh×n chung viÖc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp thêng qua bèn bíc sau: Bíc 1 : TËp hîp chi phÝ c¬ b¶n cã liªn quan trùc tiÕp cho tõng ®èi tîng. Bíc 2 : TÝnh to¸n, ph©n bæ lao vô cña ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh phô cã liªn quan trùc tiÕp cho tõng ®èi tîng sö dông trªn c¬ së lao vô dÞch vô vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ lao vô. Bíc 3 : TËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung cho c¸c lo¹i s¶n phÈm cã liªn quan. Bíc 4 : X¸c ®Þnh chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang cuèi kú. IV. KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh . 1.NhiÖm vô cña kÕ to¸n. §Ó tæ chøc tèt c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ®¸p øng ®Çy ®ñ trung thùc vµ kÞp thêi yªu cÇu qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. KÕ to¸n cÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô c¬ b¶n. 13 - C¨n cø vµo qui tr×nh c«ng nghÖ, ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ®Ó x¸c ®Þnh ®èi tîng tËp hîp chi phÝ cho thÝch hîp. - Tæ chøc thùc hiÖn vµ ph©n bæ tõng lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo ®óng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ®· x¸c ®Þnh, cung cÊp kÞp thêi nh÷ng sè liÖu th«ng tin tæng hîp vÒ kho¶n môc chi phÝ vµ yÕu tè chi phÝ qui ®Þnh, x¸c ®Þnh ®óng ®¾n c¸c s¶n phÈm dë dang cuèi kú. Ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ kÞp thêi toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh. - Thêng xuyªn kiÓm tra ®èi chiÕu vµ ®Þnh kú ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc chi phÝ víi chi phÝ trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung, chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ s¶n xuÊt doanh nghiÖp, ®Ò xuÊt biÖn ph¸p tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. - KÞp thêi lËp b¸o c¸o vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ cung cÊp chÝnh x¸c th«ng tin h÷u dông vÒ chi phÝ s¶n xuÊt phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lý cña l·nh ®¹o doanh nghiÖp. 2. Néi dung tæ chøc kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. - PhiÕu xuÊt kho nguyªn vËt liÖu . - B¶ng ph©n bæ tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n tiÒn BHXH ,BHYT ,KPC§ . - PhiÕu xuÊt kho c«ng cô dông cô . - B¶ng ph©n bæ khÊu hao TSC§ . - Ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng cña ngêi b¸n . - C¸c chøng tõ kh¸c cã liªn quan . - Tµi kho¶n sö dông TK621,TK622 , TK627, TK154, TK631. 3. KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp (NVLTT). Chi phÝ NVLTT bao gåm : gi¸ trÞ NVL chÝnh, vËt liÖu phô , nhiªn liÖu… ®îc xuÊt dïng trùc tiÕp cho chÕ t¹o s¶n phÈm. §ã lµ nh÷ng vËt liÖu khi xuÊt dïng cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn tõng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt riªng biÖt (ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt, s¶n phÈm, lao vô). Theo ph¬ng ph¸p nµy c¨n cø vµo chøng tõ xuÊt kho tËp hîp quy n¹p trùc tiÕp cho tõng ®èi tîng chÞu chi phÝ ph¬ng ph¸p nµy cã tÝnh chÝnh x¸c cao. V× vËy cÇn sö dông tèi ®a ph¬ng ph¸p nµy ®èi víi c¸c chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ tËp hîp trùc tiÕp . Trong trêng hîp vËt liÖu xuÊt dïng cã liªn quan ®Õn tõng ®èi tîng , tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt kh«ng thÓ h¹ch to¸n riªng cho tõng ®èi tîng th× ph¶i ph©n bæ gi¸n tiÕp ®Ó ph©n bæ cho c¸c ®èi tîng liªn quan.sö dông ph¬ng ph¸p nµy ®iÒu quan träng lµ ph¶i lùa chän tiªu chuÈn ph©n bæ hîp lý nhÊt sao cho ®¶m b¶o mèi quan hÖ tû lÖ thuËn gi÷a tæng chi phÝ cÇn ph©n bæ víi tiªu chuÈn ph©n bæ cña c¸c ®èi tîng. Tiªu thøc ph©n bæ thêng ®îc sö dông lµ: 14 - Ph©n bæ theo tiªu thøc tiªu hao vËt liÖu. - Ph©n bæ theo hÖ sè. - Ph©n bæ theo träng lîng vµ sè lîng s¶n phÈm. C«ng thøc ph©n bæ nh sau: Chi phÝ NVL Tæng tiªu thøc tû lÖ(hÖ sè) TT ph©n bæ ph©n bæ cho = x ph©n bæ cho tõng ®èi t tõng ®èi tîng îng Trong ®ã: Tû lÖ (hay hÖ sè) Tæng chi phÝ nguyªn vËt liªu cÇn ph©n bæ = Tæng tiªu thøc vËt liÖu ph©n bæ cña c¸c ®èi tîng ph©n bæ §Ó tÝnh to¸n chÝnh x¸c chi phi NVL TT,kÕ to¸n c©n chó ý kiÓm tra x¸c ®Þnh sè NVL TT ®· tÝnh nhng cuèi kú cha sö dông hÕt vµ gi¸ trÞ phÕ liÖu thu håi (nÕu cã), ®Ó lo¹i ra khái chi phÝ vÒ NVL. trong k× TrÞ gi¸ TrÞ gi¸ TrÞ gi¸ NVL cßn phÕ liÖu = NVL xuÊt ® l¹i cuèi kú thu håi a vµo sö sö dông dông §Ó theo dâi c¸c kho¶n chi phÝ nguyªn,vËt liÖu trùc tiÕp,kÕ to¸n sö dông tµi kho¶n 621 “chi phÝ NVL TT”. Tµi kho¶n nµy cuèi kú kh«ng cã sè d vµ ®îc më chi tiÕt theo tõng ®èi tîng kÕ to¸n chi phÝ(ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt, s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm…) Chi phÝ thùc tÕ NVLTT s¶n xuÊt trong kú  KÕt cÊu TK621. - Bªn Nî: TËp hîp gi¸ trÞ NVL xuÊt dïng trùc tiÕp cho chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô, dÞch vô. - Bªn Cã: + Gi¸ trÞ nguyÖn vËt liÖu xuÊt dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho. + Gi¸ trÞ phÕ liÖu thu håi. + KÕt chuyÓn vµ ph©n bæ gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu sö dông theo c¸c ®èi tîng ®Ó tÝnh gi¸ thµnh vµo cuèi kú h¹ch to¸n TK 154 . 15 S¬ ®å kÕ to¸n tæng hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu TT ( KKTX). TK 151, 152, 331 111, 112, 331, 411, 311 TK 621 TK 154 KÕt chuyÓn chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp VËt liÖu dïng trùc tiÕp chÕ t¹o s¶n phÈm, tiÕn hµnh lao vô dich vô TK 152 VËt liÖu dïng kh«ng hÕt nhËp KÕ to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu theo kho ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. hay chuyÓn sang kú sau §Ó ph¶n anh c¸c chi phÝ vËt liªu xuÊt dïng cho s¶n xuÊt s¶n phÈm kÕ to¸n dïng tµi kho¶n 621. C¸c chi phÝ ph¶n ¸nh trªn TK 621 kh«ng ghi theo tõng chøng tõ xuÊt dïng nguyªn vËt liÖu mµ ®îc ghi mét l©n vµo cuèi kú h¹ch to¸n. KÕt cÊu TK 621. - Bªn nî : Gi¸ trÞ xuÊt dung cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt. - Bªn cã : KÕt chuyÓn chi phÝ vËt liÖu vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm lao vô dÞch vô TK 631. 16 S¬ ®å kÕ to¸n tæng hîp cho phÝ NVLTT theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. TK 331, 111, 112, 311, 411 TK 611 TK 621 Gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu dïng chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn dÞch vô Gi¸ trÞ vËt liÖu t¨ng trong kú TK 631 KÕt chuyÓn chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp Gi¸ trÞ vËt liÖu cha dïng cuèi kú 4. KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp (NCTT). KÕt chuyÓn gi¸ trÞ vËt liÖu cha dïng ®Çu Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp lµ kho¶n kú thï lao lao ®éng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm, trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c lao vô dÞch vô nh : tiÒn l¬ng chÝnh, l¬ng phôc vµ c¸c kho¶n phô cÊp cã tÝnh chÊt l¬ng ( phô cÊp ®éc h¹i, phô cÊp lµm ®ªm, lµm thªm giê…). Ngoµi ra chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp cßn bao gåm c¸c kho¶n ®ãng gãp cho c¸c quü BHXH, BHYT, KPC§ do chñ sö dông lao ®éng chÞu vµ ®îc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh víi sè tiÒn ph¸t sinh cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt. C¸ch h¹ch to¸n t¬ng tù NVLTT, trêng hîp cÇn ph©n bæ gi¸n tiÕp th× chän ph¬ng thøc ph©n bæ thÝch hîp ®Ó tÝnh to¸n cho c¸c ®èi tîng chÞu chi phÝ cã liªn quan. Tiªu thøc ph©n bæ nh©n c«ng cã thÓ lµ tiÒn c«ng. §Ó theo dâi cho phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp kÕ to¸n sö dông TK 622 (chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp). Tµi kho¶n 622 cuèi kú kh«ng cã sè d vµ ®îc më chi tiÕt cho tõng ®èi tîng kÕ to¸n. KÕt cÊu vµ néi dung. Bªn nî: TËp hîp chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp thùc tÕ ph¸t sinh. Bªn cã: KÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp ( TK 154, TK 631). 17 S¬ ®å kÕ to¸n tæng hîp chi phÝ NCTT (KKTX, KK§K). TK 334 TK 622 TiÒn l¬ng vµ phô cÊp l¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n TT s¶n xuÊt TK 154 KÕt chuyÓn chi phÝ NCTT theo ph¬ng ph¸p KKTX TK 338 TK 631 C¸c kho¶n ®ãng gãp theo tû lÖ víi TiÒn l¬ng cña c«ng nh©n TTSX ph¸t sinh 5. KÕ to¸nthùc chi tÐphÝ tr¶ tríc. KÕt chuyÓn chi phÝ NCTT theo ph¬ng ph¸p KK§K 5.1. Néi dung cña chi phÝ tr¶ tríc. Chi phÝ tr¶ tríc(cßn gäi lµ chi phÝ chê ph©n bæ) lµ c¸c kho¶n chi phÝ thùc tÕ ®· ph¸t sinh nhng cha tÝnh hÕt vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña kú nµy mµ ®îc tÝnh cho hai hay nhiÒu kú h¹ch to¸n sau ®ã. §©y lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ ph¸t sinh mét lÇn qu¸ lín hoÆc do b¶n th©n chi phÝ ph¸t sinh cã t¸c dông tíi kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña nhiÒu kú h¹ch to¸n. HiÖn nay nh÷ng chi phÝ tr¶ tríc nµo chØ liªn quan ®Õn mét n¨m tµi chÝnh th× chuyÓn hÕt mét lÇn vµo chi phÝ kinh doanh mµ kh«ng cÇn ph©n bæ( trõ mét sè kho¶n nh gi¸ trÞ bao b× lu©n chuyÓn xuÊt dïng hay gi¸ trÞ ®å dïng xuÊt cho thuª…). §èi víi nh÷ng tµi kho¶n chi phÝ tr¶ tríc liªn quan ®Õn tõ hai n¨m tµi chÝnh trë lªn th× ®a vµo chi phÝ tr¶ tríc dµi h¹n. Chi phÝ tr¶ tríc cã thÓ gåm c¸c kho¶n sau: - Gi¸ trÞ c«ng cô,dông cô nhá xuÊt dïng thuéc lo¹i ph©n bæ nhiÒu lÇn(tõ hai lÇn trë lªn). - Gi¸ trÞ söa chöa lín tµi s¶n cè ®Þnh ngoµi kÕ ho¹ch. - TiÒn thuª TSC§,ph¬ng tiÖn kinh doanh…tr¶ tríc. - Gi¸ trÞ bao b× lu©n chuyÓn, ®å dïng cho thuª xuÊt dïng. - DÞch vô mua ngoµi tr¶ tríc( ®iÖn,®iÖn tho¹i,vÖ sinh,níc…). - Chi phÝ b¸n hµng,chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp chê kÕt chuyÓn (víi chu kú s¶n xuÊt kinh doanh dµi). - Chi phÝ mua b¶o hiÓm kinh doanh ,tµi s¶n, lÖ phÝ giao th«ng bÕn b·i… - L·i tiÒn vay tr¶ tríc. 18 - Chi phÝ nghiªn cøu, thÝ nghiÖm, ph¸t minh s¸ng chÕ…( gi¸ trÞ cha tÝnh vµo TSC§ v« h×nh). 5.2 Tµi kho¶n sö dông vµ kÕt cÊu cña TK 142 Tµi kho¶n 142 “ chi phÝ tr¶ tríc”.Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh c¸c kho¶n chi phÝ tr¶ tríc thùc tÕ ph¸t sinh chØ liªn quan ®Õn mét n¨m tµi chÝnh cÇn ph¶i ph©n bæ dÇn. TK 142 chi tiÕt lµm 2 TK cÊp 2: TK 142.1: Chi phÝ tr¶ tríc. TK 142.2: Chi phÝ trê kÕt chuyÓn. Tµi kho¶n 242: Chi phÝ tr¶ tríc dµi h¹n lµ nh÷ng chi phÝ ®· ph¸t sinh nhng cã liªn quan ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña nhiÒu niªn ®é kÕ to¸n.Do vËy,cÇn ph©n bæ cho c¸c niªn ®é cã liªn quan . Néi dung cña c¸c TK 142,TK 242. Bªn Nî: TËp hîp chi phÝ tr¶ tríc thùc tÕ ®· ph¸t sinh trong kú. Bªn Cã: c¸c kho¶n chi phÝ tr¶ tríc ®· ph©n bæ vµo chi phÝ kinh doanh trong kú nµy. D Nî: C¸c kho¶n chi phÝ tr¶ tríc thùc tÕ ®· ph¸t sinh nhng cha ph©n bæ vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. VÒ nguyªn t¾c, c¸c kho¶n chi phÝ tr¶ tríc ph¶i ph©n bæ cho c¸c ®èi tîng chÞu chi phÝ trong c¸c n¨m tµi chÝnh cã liªn quan.Bëi vËy viÖc tÝnh to¸n vµ ph©n bæ chi phÝ tr¶ tríc ®· ph¸t sinh vµo c¸c kú h¹ch to¸n ph¶i ®îc kÕ ho¹ch hãa chÆt chÏ trªn c¬ së c¸c dù to¸n chi phÝ vµ kÕ ho¹ch ph©n bæ chi phÝ. Trong mét n¨m tµi chÝnh kÕ to¸n cã thÓ ph©n bæ ®Òu cho c¸c th¸ng nÕu xÐt thÊy cÇn thiÕt. §èi víi doanh nghiÖp cã chu kú s¶n xuÊt kinh doanh dµi ®Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c phï hîp gi÷a chi phÝ vµ doanh thu, toµn bé chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp chi ra trong kú sau khi ®îc tËp hîp sÏ kÕt chuyÓn vµo bªn nî TK 142 hoÆc TK242. Sè chi phÝ nµy sÏ ®îc kÕt chuyÓn vµo TK x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tïy thuéc vµo doanh thu ®îc ghi nhËn trong kú. TK 1532, 1533, TK 152, 1562, TKtr¶ 142tríc ng¾n h¹n S¬ ®å kÕ to¸n chi phÝ 111, 112 627, 641 Chi phÝ tr¶ tríc thùc tÕ ph¸t sinh Ph©n bæ chi phÝ tr¶ tríc vµo c¸c kú h¹ch to¸n TK 642 TK 911 KÕt chuyÓn chi phÝ hµng, chib¸n phÝ qu¶n lý 19 KÕt chuyÓn chi phÝ b¸n hµng chi phÝ qu¶n lý vµo tµi kho¶n x¸c ®inh kÕtkªt quñqu¶ 20