Tài liệu Luận văn kế toán tài sản cố định hữu hình tại công ty vật tư vận tải xi măng

LỜI MỞ ĐẦU Tµi s¶n cè ®Þnh( TSC§) lµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong bÊt kú mét nÒn kinh tÕ quèc d©n nµo còng nh trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. TSC§ kh«ng nh÷ng ph¶n ¸nh n¨ng lùc s¶n xuÊt tr×nh ®é trang thiÕt bÞ c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ øng dông tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt, mµ cßn ph¶n ¸nh ®îc bé phËn vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp. TSC§ xÐt vÒ mÆt tån t¹i th× nã lµ ®iÒu kiÖn cÇn cã ®Ó doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp, xÐt vÒ mÆt ph¸t triÓn th× nã lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó tiÕt kiÖm søc lao ®éng vµ n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng. Trong giai ®o¹n hiÖn nay khi khoa häc kü thuËt trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp th× TSC§ lµ yÕu tè quan träng ®Ó t¹o søc c¹nh tranh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. §Ó t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ quan t©m ®Õn vÊn ®Ò cã vµ sö dông TSC§ mµ ®iÒu quan träng lµ ph¶i t×m ra c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó b¶o toµn, ph¸t triÓn vµ n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ sö dông TSC§. Muèn vËy c¸c doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng ®îc chÕ ®é qu¶n lý khoa häc toµn diÖn ®Ó cã thÓ sö dông hîp lý, ®Çy ®ñ ph¸t huy hÕt c«ng suÊt cña TSC§, t¹o ®iÒu kiÖn h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, thu håi nhanh vèn ®Çu t ®Ó t¸i s¶n xuÊt trang thiÕt bÞ vµ ®æi míi c«ng nghÖ. H¹ch to¸n kÕ to¸n víi chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña nã lµ mét c«ng cô ®¾c lùc cña qu¶n lý, cung cÊp c¸c th«ng tin chÝnh x¸c kÞp thêi cho qu¶n lý. Gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn vµ b¶o toµn vèn cho doanh nghiÖp. Mét trong nh÷ng phÇn cña h¹ch to¸n kÕ to¸n ®ã lµ kÕ to¸n TSC§. KÕ to¸n TSC§ gióp cho viÖc h¹ch to¸n TSC§ ®îc chÝnh x¸c vµ theo dâi t×nh h×nh TSC§ mét c¸ch chÆt chÏ vµ ®Çy ®ñ. C«ng ty vËt t vËn t¶i xi m¨ng ( tªn giao dÞch COMATCE ) lµ mét doanh nghiÖp nhµ níc cïng ho¹t ®éng kinh doanh tù chñ víi hµnh ngµn doanh nghiÖp kh¸c trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Tõ khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng, TSC§ cña c«ng ty ®· vµ ®ang tõng bíc ®îc ®æi míi nh»m ®¸p øng ®îc nhu cÇu phôc vô s¶n xuÊt. Tuy nhiªn nh×n chung viÖc ®æi míi c«ng nghÖ vÉn cßn ®ang ë møc ®é thÊp, TSC§ hÇu hÕt lµ cò vµ l¹c hËu so víi thêi ®¹i, mÆc dï vËy nã vÉn cã vai trß hÕt søc quan träng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña c«ng ty. ChÝnh v× vËy viÖc qu¶n lý chÆt chÏ vµ sö dông cã hiÖu qu¶ vèn cè ®Þnh th«ng qua viÖc h¹ch to¸n chÝnh x¸c TSC§ võa ®óng chÕ ®é chung võa phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña doanh nghiÖp lµ vÊn ®Ò mµ c«ng ty rÊt quan t©m. Thêi gian qua, nhiÒu ý kiÕn ®ãng gãp cho vÊn ®Ò nµy ®· ®îc ®a ra bµn luËn, nhiÒu gi¶i ph¸p ®· ®îc nghiªn cøu vËn dông vµ tá ra cã hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i ®· hÕt nh÷ng tån t¹i víng m¾c, ®ßi hái ph¶i tiÕp tôc t×m ra ph¬ng híng hoµn thiÖn. Tõ thùc tÕ ®ã, trªn c¬ së nh÷ng kiÕn thøc ®· tÝch luü ®ùîc, víi sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña thÇy gi¸o TS Phan Träng Phøc cïng c¸c c« chó, anh chÞ trong phßng Tµi chÝnh kÕ to¸n thèng kª cña 1 c«ng ty em ®· m¹nh d¹n lùa chän nghiªn cøu ®Ò tµi “ KÕ to¸n tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh t¹i C«ng ty vËt t vËn t¶i xi m¨ng" KÕt cÊu cña ®Ò tµi ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, gåm 3 phÇn chÝnh: PhÇn I: Lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n kÕ to¸n TSC§ trong doanh nghiÖp. PhÇn II: Thùc tr¹ng h¹ch to¸n vµ qu¶n lý TSC§ t¹i c«ng ty vËt t vËn t¶i xi m¨ng. PhÇn III: Ph¬ng hãng hoµn thiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n vµ qu¶n lý TSC§ t¹i c«ng ty vËt t vËn t¶i xi m¨ng. 2 PhÇn i lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n kÕ to¸n tsc® trong c¸c doanh nghiÖp 1.1. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ TSC§ . 1.1.1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña TSC§.  Kh¸i niÖm TSC§. TSC§HH lµ nh÷ng tµi s¶n cã h×nh th¸i vËt chÊt do doanh nghiÖp n¾m gi÷ ®Ó sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh phï hîp víi tiªu chuÈn ghi nhËn TSC§HH. TSC§ lµ nh÷ng t liÖu lao ®éng vµ c¸c ®Æc quyÒn cã gi¸ trÞ lín vµ thêi gian sö dông l©u dµi. Khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, TSC§ bÞ hao mßn dÇn vµ gi¸ trÞ cña nã ®îc chuyÓn dÞch dÇn vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. Kh¸c víi ®èi tîng lao ®éng, TSC§ tham gia nhiÒu chu kú kinh doanh vµ gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu cho ®Õn lóc h háng. - C¨n cø ®Ó ph©n biÖt TSC§ víi c«ng cô lao ®éng nhá lµ gi¸ trÞ tèi thiÓu vµ thêi gian sö dông tèi thiÓu cña tµi s¶n. Møc gi¸ trÞ vµ thêi gian nµy do c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cña nhµ níc qui ®Þnh vµ c¸c møc nµy kh«ng cè ®Þnh mµ cã thÓ thay ®æi cho phï hîp víi thêi gi¸ trªn thÞ trêng vµ c¸c yÕu tè kh¸c xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu s¶n xuÊt. HiÖn nay theo tiªu chuÈn qui ®Þnh TSC§HH ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§-BTC ngµy 31/12/2001 cña Bé trëng BTC . Tiªu chuÈn ghi nhËn TSC§HH nh sau: C¸c TS ®îc ghi nhËn lµ TSC§HH ph¶i tho¶ m·n ®ång thêi TÊt c¶ 4 tiªu chuÈn ghi nhË sau: - Ch¾c ch¾n thu ®îc lîi Ých kinh tÕ trong t¬ng lai tõ viÖc sö dung tµi s¶n ®ã; - Nguyªn gi¸ TS ph¶i ®îc x¸c ®Þnh mét c¸ch ®¸ng tin cËy; - Thêi gian sö dông íc tÝnh trªn 1 n¨m; - Cã ®ñ tiªu chuÈn gi¸ trÞ theo quy ®Þnh hiÖn hµnh; Nh÷ng t liÖu lao ®éng thiÕu mét trong 4 tiªu chuÈn trªn th× coi lµ c«ng cô dông cô nhá. Tuy nhiªn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu qu¶n lý ®Æc thï cña mçi ngµnh, bé chñ qu¶n, sau khi ®îc sù ®ång ý cña Bé Tµi chÝnh, cã thÓ qui ®Þnh nh÷ng t liÖu lao ®éng kh«ng ®ñ c¸c tiªu chuÈn nãi trªn vÉn ®îc coi lµ TSC§ vµ ngîc l¹i.  §Æc ®iÓm TSC§. 3 TSC§ cã ®Æc ®iÓm næi bËt lµ tham gia vµo nhiÒu chu kú s¶n xuÊt. Khi tham gia vµo chu kú s¶n xuÊt th×: - VÒ mÆt hiÖn vËt: TSC§ tham gia hoµn toµn vµo nhiÒu lÇn trong s¶n xuÊt víi h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu gi÷ nguyªn cho ®Õn khi bÞ lo¹i th¶i khái qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. - VÒ mÆt gi¸ trÞ: TSC§ ®îc biÓu hiÖn díi 2 h×nh th¸i: + Mét bé phËn gi¸ trÞ tån t¹i díi h×nh th¸i ban ®Çu g¾n víi hiÖn vËt TSC§ (nguyªn gi¸ ). Bé phËn gi¸ trÞ nµy bÞ hao mßn dÇn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. + Mét bé phËn gi¸ trÞ chuyÓn dÞch tõng phÇn vµo gi¸ trÞ cña s¶n phÈm, dÞch vô míi t¹o ra. Khi s¶n phÈm tiªu thô th× bé phËn nµy ®îc chuyÓn thµnh vèn tiÒn tÖ. 1.1.2. Vai trß cña TSC§ vµ yªu cÇu qu¶n lý TSC§  Vai trß cña TSC§. Xu híng hiÖn nay tû träng TSC§ lµ c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc, ®îc ®Çu t ngµy cµng nhiÒu, gi¸ trÞ ngµy cµng cao, ngîc l¹i tû träng c¸c tµi s¶n kh¸c kh«ng trùc tiÕp phôc vô qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã xu híng gi¶m. Nh vËy TSC§ lµ nguån tµi s¶n lín nhÊt trong mçi doanh nghiÖp . TSC§ t¹o cho doanh nghiÖp mét tiÒm lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh doanh. T¨ng cêng ®æi míi TSC§, n©ng cao chÊt lîng lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p cã tÝnh then chèt ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt lîng cao, gi¸ thµnh h¹, ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp ph¸t triÓn, thùc hiÖn tèt nghÜa vô víi nhµ níc, gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cho ngêi lao ®éng. Víi vai trß quan träng nh vËy, nÕu qu¶n lý vµ sö dông TSC§ cã hiÖu qu¶ th× kh¶ n¨ng sinh lêi tõ nguån tµi s¶n nµy rÊt lín, ngîc l¹i sÏ g©y ra sù l·ng phÝ, thÊt tho¸t rÊt lín, lµm suy gi¶m n¨ng lùc s¶n xuÊt, lµm ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp bÞ bª trÔ. Do ®ã yªu cÇu qu¶n lý TSC§ ®ßi hái ph¶i cã ph¬ng ph¸p riªng ®Ó ®¶m b¶o sö dông TSC§ cã hiÖu qu¶.  Yªu cÇu qu¶n lý TSC§ . Qu¶n lý lµ mét qu¸ tr×nh ®Þnh híng vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c híng ®· ®Þnh trªn c¬ së nh÷ng nguån lùc x¸c ®Þnh nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. Qu¶n lý TSC§ còng dùa trªn c¬ së nµy vµ nã ®îc cô thÓ nh sau: - VÒ ®¸nh gi¸ TSC§. Ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c ®¸nh gi¸, theo nguyªn gi¸, gi¸ trÞ hao mßn luü kÕ vµ gi¸ trÞ cßn l¹i. Khi thay ®æi nguyªn gi¸ TSC§, doanh nghiÖp ph¶i lËp 4 biªn b¶n ghi râ c¸c c¨n cø thay ®æi vµ x¸c ®Þnh l¹i c¸c chØ tiªu nguyªn gi¸, gi¸ trÞ cßn l¹i, sè hao mßn luü kÕ cña TSC§ trªn sæ kÕ to¸n vµ tiÕn hµnh h¹ch to¸n theo quy ®Þnh hiÖn hµnh. - VÒ ®iÒu ®éng, nhîng b¸n, thanh lý TSC§. ChØ ®îc ®iÒu ®éng, nhîng b¸n, thanh lý TSC§ kh«ng cÇn dïng hoÆc kh«ng dïng ®îc khi cã quyÕt ®Þnh cña cÊp cã thÈm quyÒn theo ®óng chÕ ®é qu¶n lý tµi s¶n hiÖn hµnh cña nhµ níc vµ doanh nghiÖp ph¶i lµm ®Çy ®ñ c¸c thñ tôc cÇn thiÕt, ph¶i c¨n cø vµo biªn b¶n giao nhËn, thanh lý, xö lý tµi s¶n vµ c¸c chøng tõ liªn quan ®Ó ghi gi¶m TSC§ theo quy ®Þnh t¹i chÕ ®é kÕ to¸n. - VÒ xö lý tµi s¶n mÊt, h háng. Do nguyªn nh©n chñ quan cña ngêi qu¶n lý, sö dông, doanh nghiÖp ph¶i b¸o c¸o râ cho c¬ quan tµi chÝnh trùc tiÕp qu¶n lý, c¬ quan chñ qu¶n cÊp trªn vµ x¸c ®Þnh râ nguyªn nh©n, quy kÕt râ tr¸ch nhiÖm vËt chÊt cô thÓ vµ c¸ nh©n cã liªn quan theo ®óng chÕ ®é hiÖn hµnh cña nhµ níc. - VÒ qu¶n lý c¸c tµi s¶n lµ c«ng cô, dông cô l©u bÒn. Nh÷ng tµi s¶n cã gi¸ trÞ tõ 5 triÖu ®ång trë lªn hoÆc cã thêi gian sö dông trªn 1 n¨m mµ kh«ng coi lµ TSC§ th× ®îc xÕp vµo nhãm tµi s¶n c«ng cô, dông cô l©u bÒn tõ khi xuÊt ra sö dông cho tíi khi b¸o háng. MÆc dï yªu cÇu qu¶n lý TSC§ ®· ®îc quy ®Þnh cô thÓ song nh÷ng yªu cÇu qu¶n lý nµy lÖ thuéc vµo biÕn ®æi tuú theo c¬ chÕ qu¶n lý nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ c¬ chÕ qu¶n lý trong doanh nghiÖp miÔn sao kh¾c phôc ®îc nh÷ng kÏ hë trong c«ng t¸c qu¶n lý. B¶o ®¶m mäi TSC§ cña doanh nghiÖp ®Òu cã ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý, sö dông, b¶o vÖ. 1.1.3. Ph©n lo¹i TSC§. TSC§ gåm nhiÒu lo¹i vµ kh¸c nhau vÒ c«ng dông kinh tÕ, ®¬n vÞ tÝnh to¸n, chøc n¨ng kü thuËt vµ thêi gian sö dông. Do ®ã ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc qu¶n lý TSC§, toµn bé TSC§ ®îc ph©n thµnh nhiÒu lo¹i, nhiÒu nhãm theo nh÷ng ®Æc trng nhÊt ®Þnh. ViÖc ph©n lo¹i TSC§ nh»m môc ®Ých lËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, söa ch÷a vµ hiÖn ®¹i ho¸ TSC§; lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh møc khÊu hao vµ gi¸ trÞ cßn l¹i. NÕu nh viÖc ph©n lo¹i TSC§ chÝnh x¸c sÏ ph¸t huy hÕt t¸c dông cña TSC§, phôc vô tèt cho c«ng t¸c qu¶n lý TSC§. Nh vËy, ph©n lo¹i TSC§ lµ s¾p xÕp TSC§ thµnh tõng lo¹i, tõng nhãm theo nh÷ng ®Æc trng vÒ c«ng dông, tÝnh chÊt, quyÒn s¬ h÷u, nguån h×nh thµnh... §Ó tæ chøc c«ng viÖc kÕ to¸n mét c¸ch phï hîp, hiÖu qu¶ cao. 5 TSC§ ®îc ph©n lo¹i theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau, dùa trªn c¸c tiªu thøc kh¸c nhau. Th«ng thêng c¸c doanh nghiÖp ph©n lo¹iTSC§ theo mét sè c¸ch sau: 1.1.3.1. Ph©n lo¹i theo h×nh th¸i biÓu hiÖn: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, toµn bé TSC§ ®îc chia thµnh hai lo¹i: TSC§ h÷u h×nh, TSC§ v« h×nh.  TSC§ h÷u h×nh: Lµ nh÷ng tµi s¶n cã h×nh th¸i vËt chÊt cô thÓ cã ®ñ tiªu chuÈn gi¸ trÞ, thêi gian sö dông theo chÕ ®é qui ®Þnh. Lo¹i nµy gåm: - Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc: Bao gåm c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n nh: Nhµ cöa, kho tµng, bÓ th¸p níc... phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh (SXKD). - M¸y mãc, thiÕt bÞ: Gåm c¸c lo¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ dïng trong SXKD. - Ph¬ng tiÖn vËn t¶i, thiÕt bÞ truyÒn dÉn: Bao gåm c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i ®êng bé, ®êng kh«ng, ®êng biÓn, thiÕt bÞ truyÒn dÉn... - ThiÕt bÞ dông cô qu¶n lý: Bao gåm thiÕt bÞ vµ dông cô sö dông cho ho¹t ®éng qu¶n lý kinh doanh vµ qu¶n lý hµnh chÝnh cña doanh nghiÖp nh: dông cô ®o lêng, m¸y tÝnh, m¸y ®iÒu hoµ... - C©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc vµ cho s¶n phÈm: Bao gåm c¸c lo¹i c©y gieo trång vµ cho s¶n phÈm trong nhiÒu n¨m ë c¸c n«ng l©m trêng nh cµ phª, cao su... vµ c¸c lo¹i sóc vËt lµm viÖc, cho s¶n phÈm. - TSC§ h÷u h×nh kh¸c: Ngoµi c¸c lo¹i kÓ trªn cßn cã tranh ¶nh, t¸c phÈm nghÖ thuËt... còng ®îc xÕp vµo TSC§ h÷u h×nh. 1.1.3.2. Ph©n lo¹i TSC§ theo quyÒn së h÷u. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, TSC§ chia lµm hai lo¹i: TSC§ tù cã vµ TSC§ thuª ngoµi.  TSC§ tù cã: Lµ nh÷ng TSC§ x©y dùng hoÆc mua s¾m, chÕ t¹o b»ng nguån vèn cña doanh nghiÖp, do ng©n s¸ch cÊp, do ®i vay, nguån vèn tù bæ sung...  TSC§ thuª ngoµi: Lµ nh÷ng tµi s¶n thuéc quyÒn së h÷u cña c¸c doanh nghiÖp hoÆc c¸ nh©n ngoµi ®¬n vÞ, qua quan hÖ thuª mîn mµ doanh nghiÖp cã quyÒn sö dông chóng 6 vµo ho¹t ®éng SXKD cña m×nh trong thêi gian thuª mîn. TSC§ thuª ngoµi gåm hai lo¹i sau: _ TSC§ thuª tµi chÝnh. _ TSC§ thuª ho¹t ®éng. C¸ch ph©n lo¹i nµy cho phÐp x¸c ®Þnh râ rµng quyÒn vµ nghÜa vô cña doanh nghiÖp ®èi víi c¸c TSC§, tõ ®ã cã ®îc ph¬ng ph¸p qu¶n lý ®óng ®¾n ®èi víi mçi lo¹i TSC§, tÝnh to¸n hîp lý c¸c chi phÝ vÒ TSC§ ®Ó ®a vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1.1.3.3. Ph©n lo¹i TSC§ theo nguån h×nh thµnh. Theo c¸ch nµy TSC§ gåm cã: - TSC§ mua s¾m, x©y dùng b»ng vèn ®îc cÊp (Ng©n s¸ch cÊp trªn) - TSC§ mua s¾m, x©y dùng b»ng nguån vèn vay. - TSC§ mua s¾m, x©y dùng b»ng vèn tù bæ sung cña ®¬n vÞ (Quü ph¸t triÓn, quü phóc lîi...). - TSC§ nhËn gãp liªn doanh b»ng hiÖn vËt. - C¸ch ph©n lo¹i nµy chØ râ nguån h×nh thµnh c¸c tµi s¶n, tõ ®ã cã kÕ ho¹ch bï ®¾p, b¶o toµn c¸c nguån vèn b»ng c¸c ph¬ng ph¸p thÝch hîp. 1.1.3.4. Ph©n lo¹i TSC§ theo møc ®é tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt . Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, toµn bé TSC§ ®îc ph©n thµnh hai lo¹i: - TSC§ tham gia trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt: Lµ c¸c lo¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ, nhµ xëng tham gia vµo qu¸ tr×nh t¹o nªn s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. - TSC§ gi¸n tiÕp phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt: Lµ c¸c TSC§ dïng cho môc ®Ých qu¶n lý hoÆc sö dông ®Ó ®¶m b¶o an toµn, ®¶m b¶o m«i trêng,... cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. C¸c tµi s¶n nµy kh«ng trùc tiÕp t¹o nªn s¶n phÈm nhng b¾t buéc ph¶i cã trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. C¸ch ph©n lo¹i nµy cho thÊy tû träng cña bé phËn TSC§ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Tõ ®ã, doanh nghiÖp cã ®îc ph¬ng ¸n ®Çu t phï hîp t¨ng tû träng TSC§ trùc tiÕp tham gia qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. 1.1.3.5. Ph©n lo¹i TSC§ theo c«ng dông vµ t×nh h×nh sö dông. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, toµn bé TSC§ ®îc ph©n thµnh 4 lo¹i: TSC§ dïng trong SXKD, TSC§ dïng trong hµnh chÝnh sù nghiÖp, TSC§ dïng cho môc ®Ých phóc lîi, TSC§ chê xö lý. 7 - TSC§ dïng trong SXKD: Lµ TSC§ ®ang thùc tÕ sö dông trong c¸c ho¹t ®éng SXKD cña ®¬n vÞ vµ b¾t buéc ph¶i trÝch khÊu hao vµo chi phÝ SXKD. - TSC§ dïng trong hµnh chÝnh sù nghiÖp: Lµ nh÷ng TSC§ cña c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp (§oµn thÓ quÇn chóng, tæ chøc y tÕ, v¨n ho¸...). - TSC§ cho môc ®Ých phóc lîi: Lµ nh÷ng TSC§ dïng cho nhu cÇu phóc lîi c«ng céng nh nhµ v¨n ho¸, nhµ nghØ, c©u l¹c bé, nhµ trÎ. - TSC§ chê xö lý: Gåm nh÷ng TSC§ kh«ng cÇn dïng v× thõa so víi nhu cÇu sö dông, do kh«ng thÝch nghi víi sù ®æi míi qui tr×nh c«ng nghÖ, hoÆc h háng chê thanh lý... TSC§ lo¹i nµy cÇn xö lý nhanh chãng ®Ó thu håi vèn sö dông cho ®Çu t TSC§. C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp ngêi qu¶n lý thÊy râ kÕt cÊu tµi s¶n, n¾m ®îc tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt cña m×nh, tæng qu¸t ®îc t×nh h×nh sö dông vÒ sè lîng,chÊt lîng TSC§ hiÖn cã, vèn cè ®Þnh cßn tiÒm tµng hoÆc ø ®äng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¶n lý TSC§ vµ tÝnh khÊu hao chÝnh x¸c, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ tiÒm lùc s¶n xuÊt cÇn ®îc khai th¸c. Nh vËy, trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông TSC§ ngoµi viÖc ph©n lo¹i TSC§ theo c¸c ®Æc trng nhÊt ®Þnh cßn ph¶i theo dâi chÆt chÏ, chi tiÕt theo tõng TSC§ cô thÓ vµ riªng biÖt víi kÕt cÊu ®éc lËp vµ thùc hiÖn mét chøc n¨ng nhÊt ®Þnh hoÆc cã thÓ lµ mét hÖ thèng gåm nhiÒu bé phËn liªn kÕt víi bé phËn chÝnh gäi lµ chÝnh thÓ, thùc hiÖn mét chøc n¨ng tæng hîp. Trong sæ kÕ to¸n, mçi ®èi tîng ghi TSC§ ®îc ®¸nh mét sè hiÖu nhÊt ®Þnh ®Ó tiÖn lîi cho viÖc ghi chÐp vµ qu¶n lý gäi lµ danh ®iÓm TSC§. KÕt cÊu cña TSC§ lµ tû träng gi÷a phÇn nguyªn gi¸ cña mét TSC§ nµo ®ã so víi tæng nguyªn gi¸ toµn bé TSC§ cña doanh nghiÖp trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. V× vËy khi ®· ph©n lo¹i TSC§, cã thÓ ph©n tÝch kÕt cÊu cña nã ®Ó cã nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt kh¸c phôc vô qu¶n lý. 1.1.4. §¸nh gi¸ TSC§ . 1.1.4.1. Nguyªn gi¸ TSC§.  Kh¸i niÖm : Nguyªn gi¸ lµ toµn bé c¸c chi phÝ thùc tÕ ®· bá ra ®Ó cã TSC§ cho tíi khi ®a TSC§ ®i vµo ho¹t ®éng b×nh thêng nh: Gi¸ mua thùc tÕ cña TSC§, c¸c chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì, chi phÝ l¾p ®Æt ch¹y thö, l·i tiÒn vay cho ®Çu t TSC§ khi cha bµn giao vµ ®a tµi s¶n vµo sö dông, thuÕ vµ lÖ phÝ tríc b¹ (nÕu cã)  ý nghÜa cña viÖc tÝnh gi¸ theo nguyªn gi¸. 8 - TÝnh gi¸ TSC§ phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lý vµ h¹ch to¸n TSC§ . - Th«ng qua ®ã ta cã ®îc th«ng tin tæng hîp vÒ tæng gi¸ trÞ TSC§ cña doanh nghiÖp. - X¸c ®Þnh ®îc gi¸ trÞ TSC§ ®Ó tiÕn hµnh khÊu hao. - Sö dông tÝnh gi¸ TSC§ ®Ó ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông TSC§ trong doanh nghiÖp.  C¸c trêng hîp x¸c ®Þnh nguyªn gi¸. - §èi víi c¸c TSC§ h÷u h×nh tuú thuéc vµo c¸c nguån h×nh thµnh kh¸c nhau, nguyªn gi¸ ®îc x¸c ®Þnh nh sau: + Nguyªn gi¸ TSC§ lo¹i mua s¾m ( KÓ c¶ mua míi vµ cò ) bao gåm: Gi¸ mua thùc tÕ ph¶i tr¶ theo ho¸ ®¬n cña ngêi b¸n céng víi thuÕ nhËp khÈu vµ c¸c kho¶n phÝ tæn míi tríc khi dïng ( Chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì, c¸c chi phÝ söa ch÷a, c¶i t¹o, n©ng cÊp, chi phÝ l¾p ®Æt ch¹y thö, thuÕ vµ lÖ phÝ tríc b¹) trõ c¸c kho¶n gi¶m gi¸, chiÕt khÊu mua hµng (nÕu cã) NÕu doanh nghiÖp ¸p dông ph¬ng ph¸p khÊu trõ th× gi¸ mua lµ gi¸ cha tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT). NÕu doanh nghiÖp ¸p dông ph¬ng ph¸p trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng vµ TSC§ sö dông cho phóc lîi, sù nghiÖp, dù ¸n th× gi¸ mua lµ gi¸ cã tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. + Nguyªn gi¸ TSC§ lo¹i ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n ( C¶ tù lµm vµ thuª ngoµi) lµ gi¸ thùc tÕ cña c«ng tr×nh x©y dùng ®îc duyÖt y quyÕt to¸n theo qui ®Þnh t¹i ®iÒu lÖ qu¶n lý ®Çu t vµ x©y dùng hiÖn hµnh, c¸c chi phÝ liªn quan vµ lÖ phÝ tríc b¹ (nÕu cã) §èi víi TSC§ lµ sóc vËt lµm viÖc, sóc vËt c¶nh, vµ cho s¶n phÈm, vên c©y l©u n¨m th× nguyªn gi¸ lµ toµn bé c¸c chi phÝ thùc tÕ, hîp lÖ ®· chi ra cho con sóc vËt, m¶nh vên ®ã tõ lóc h×nh thµnh cho tíi khi ®a vµo khai th¸c, sñ dông theo ®iÒu lÖ qu¶n lý ®Çu t vµ x©y dùng hiÖn hµnh, c¸c chi phÝ liªn quan vµ lÖ phÝ tríc b¹ nÕu cã. + Nguyªn gi¸ TSC§ lo¹i ®îc cÊp vµ ®iÒu chuyÓn ®Õn: NÕu lµ ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp: §ã lµ gi¸ trÞ cßn l¹i trªn sæ kÕ to¸n cña TSC§ ë c¸c ®¬n vÞ cÊp, ®¬n vÞ ®iÒu chuyÓn, hoÆc gi¸ trÞ theo ®¸nh gi¸ thùc tÕ cña héi ®ång giao nhËn vµ c¸c chi phÝ söa ch÷a, c¶i t¹o, n©ng cÊp, chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì, l¾p ®Æt ch¹y thö, lÖ phÝ tríc b¹ (nÕu cã) mµ bªn nhËn chi ra tríc khi ®a m¸y vµo sö dông. 9 NÕu ®iÒu chuyÓn gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc trong doanh nghiÖp, nguyªn gi¸ TSC§ lµ nguyªn gi¸ ph¶n ¸nh ë ®¬n vÞ bÞ ®iÒu chuyÓn phï hîp víi bé hå s¬ TSC§ ®ã. §¬n vÞ nhËn TSC§ c¨n cø vµo nguyªn gi¸ , sè khÊu hao luü kÕ, gi¸ trÞ cßn l¹i trªn sæ kÕ to¸n cña TSC§ vµ ph¶n ¸nh vµo sæ kÕ to¸n. C¸c chi phÝ cã liªn quan tíi viÖc ®iÒu chuyÓn TSC§ gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc kh«ng h¹ch to¸n t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ mµ h¹ch to¸n vµo chi phÝ kinh doanh trong kú. + Nguyªn gi¸ TSC§ lo¹i ®îc cho, ®îc biÕu, ®îc tÆng, nhËn vèn gãp liªn doanh, nhËn l¹i vèn gãp, do ph¸t hiÖn thõa... gi¸ trÞ theo ®¸nh gi¸ cña héi ®ång giao nhËn; c¸c chi phÝ söa ch÷a, c¶i t¹o, n©ng cÊp, bèc dì, l¾p ®Æt ,ch¹y thö, lÖ phÝ tríc b¹ (nÕu cã) mµ bªn nhËn tµi s¶n ph¶i chi ra tríc khi ®a vµo sö dông. C¸c tµi s¶n ®Æc biÖt ( tµi s¶n v« gi¸) ®îc sö dông gi¸ qui íc lµm c¨n cø ghi sæ kÕ to¸n, nhng kh«ng céng vµo TSC§ cña ®¬n vÞ. Gi¸ qui íc ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së gi¸ thÞ trêng hoÆc gi¸ trÞ c¸c tµi s¶n t¬ng ®¬ng. 1.1.4.2. Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§. Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ lµ sè vèn ®Çu t hiÖn cßn trong tµi s¶n ë mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. Gi¸ trÞ cßn l¹i ph¶n ¸nh trªn sæ kÕ to¸n ®îc x¸c ®Þnh b»ng hiÖu sè gi÷a nguyªn gi¸ TSC§ vµ sè khÊu hao luü kÕ TSC§ tÝnh tíi thêi ®iÓm x¸c ®Þnh, nã lµ c¨n cø ®Ó lËp kÕ ho¹ch t¨ng cêng ®æi míi tµi s¶n. Gi¸ trj cßn l¹i cña TSC§ = Nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh - Gi¸ trÞ hao mßn sè ®· trÝch KHTSC§ 1.2 kÕ to¸n chi tiÕt TSC§. 1.2.1. Vai trß, nhiÖm vô cña kÕ to¸n TSC§. KÕ to¸n lµ hÖ thèng th«ng tin phôc vô qu¶n lý nÒn kinh tÕ. V× vËy ®Ó phôc vô tèt c«ng t¸c qu¶n lý, gi¸m ®èc chÆt chÏ nh»m sö dông cã hiÖu qu¶ TSC§ cÇn ph¶i tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n TSC§ . Vai trß cña kÕ to¸n ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông TSC§ ®îc thÓ hiÖn qua c¸c nhiÖm vô sau: - Tæ chøc ghi chÐp, ph¶n ¸nh tæng hîp sè liÖu mét c¸ch ®Çy ®ñ kÞp thêi vÒ sè lîng, hiÖn tr¹ng vµ gi¸ trÞ TSC§ hiÖn cã , t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ di chuyÓn TSC§. - Ph¶n ¸nh kÞp thêi gi¸ trÞ hao mßn trong qu¸ tr×nh sö dông, tÝnh to¸n vµ ph©n bæ chÝnh x¸c sè khÊu hao TSC§ vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. - Tham gia lËp dù ¸n chi phÝ n©ng cÊp, c¶i t¹o TSC§, chi phÝ söa ch÷a TSC§, ph¶n ¸nh vµ gi¸m s¸t t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ n©ng cÊp, c¶i t¹o TSC§, chi phÝ söa ch÷a TSC§ nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ TSC§. 10 - Híng dÉn kiÓm tra c¸c bé phËn, ®¬n vÞ phô thuéc,thùc hiÖn ®óng chÕ ®é h¹ch to¸n TSC§, tham gia kiÓm kª ®¸nh gi¸ TSC§. 1.2.2 Thñ tôc vµ hå s¬: Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh TSC§ cña doanh nghiÖp thêng xuyªn biÕn ®éng. §Ó qu¶n lý tèt TSC§ kÕ to¸n cÇn ph¶i theo dâi chÆt chÏ ph¶n ¸nh mäi trêng hîp t¨ng gi¶m TSC§. Mçi khi TSC§ t¨ng thªm, doanh nghiÖp ph¶i lËp ban nghiÖm thu, kiÓm nhËn TSC§. Ban nµy cã nhiÖm vô nghiÖm thu vµ cïng víi ®¹i diÖn ®¬n vÞ giao TSC§ lËp biªn b¶n giao nhËn TSC§, biªn b¶n nµy lËp cho tõng ®èi tîng TSC§. Víi nh÷ng TSC§ tõng lo¹i giao nhËn cïng mét lóc, do cïng mét ®¬n vÞ chuyÓn giao th× cã thÓ lËp chung mét biªn b¶n. Sau ®ã phßng kÕ to¸n ph¶i sao cho mçi ®èi tîng mét b¶n ®Ó lu vµo hå s¬ riªng. Hå s¬ ®ã bao gåm biªn b¶n giao nhËn TSC§, c¸c b¶n sao tµi liÖu kü thuËt, c¸c ho¸ ®¬n, giÊy vËn chuyÓn, bèc dì. Phßng kÕ to¸n gi÷ l¹i ®Ó lµm c¨n cø h¹ch to¸n tæng hîp vµ h¹ch to¸n chi tiÕt TSC§. C¨n cø vµo hå s¬ phßng kÕ to¸n më thÎ ®Ó h¹ch to¸n chi tiÕt TSC§ theo mÉu thång nhÊt. ThÎ TSC§ ®îc lËp mét b¶ng vµ ®Ó l¹i phßng kÕ to¸n ®Ó theo dâi, ph¶n ¸nh diÔn biÕn ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh sö dông. Toµn bé thÎ TSC§ ®îc b¶o qu¶n tËp trung t¹i hßm thÎ trong ®ã chia thµnh nhiÒu ng¨n ®Ó xÕp theo yªu cÇu ph©n lo¹i TSC§. Mçi ng¨n ®îc dïng ®Ó xÕp thÎ cña mét nhãm TSC§ chi tiÕt theo ®¬n vÞ sö dông vµ sè hiÖu TS. Mçi nhãm l¹i ®îc lËp chung mét phiÕu t¨ng, gi¶m hµng th¸ng trong n¨m. ThÎ TSC§ sau khi lËp xong, ®îc ®¨ng kÝ vµo sæ TSC§. Sæ nµy lËp chung cho toµn doanh nghiÖp mét quyÓn vµ cho tõng ®¬n vÞ sö dông TSC§ mçi n¬i mét quyÓn ®Ó theo dâi (tõng ph©n xëng, phßng ban …) 1.2.3. H¹ch to¸n chi tiÕt TSC§. 1.2.3.1. Chøng tõ kÕ to¸n. Trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, TSC§ cña doanh nghiÖp thêng xuyªn biÕn ®éng. §Ó qu¶n lý tèt TSC§, kÕ to¸n ph¶i ph¶n ¸nh theo dâi chÆt chÏ, ®Çy ®ñ mäi trêng hîp t¨ng gi¶m TSC§ vµ trong mäi trêng hîp ®Òu ph¶i cã chøng tõ hîp lÖ theo chÕ ®é chøng tõ kÕ to¸n quy ®Þnh t¹i quyÕt ®Þnh sè 1141/ TC/ C§KT ngµy 1/ 11/1995 vÒ c¸c chøng tõ t¨ng gi¶m TSC§. HÖ thèng chøng tõ nµy bao gåm: a. Biªn b¶n giao nhËn TSC§ (mÉu sè 01-TSC§ ): §îc dïng lµm thñ tôc giao nhËn TSC§ gi÷a c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ, lµm c¨n cø lËp thÎ vµ qui tr¸ch nhiÖm b¶o qu¶n, sö dông gi÷a bªn giao vµ bªn nhËn. Biªn b¶n nµy ®îc lËp cho tõng ®èi tîng TSC§. 11 MÉu sè 1: Biªn b¶n giao nhËn TSC§. §¬n vÞ: MÉu sè 01-TSC§ §Þa chØ: Ban hµnh theo Q§ sè 1141-TC/Q§/C§KT ngµy 1/11/1995 cña Bé Tµi ChÝnh. Sè: Biªn b¶n giao nhËn TSC§ Nî: Ngµy th¸ng n¨m Cã: C¨n cø quyÕt ®Þnh sè: Ngµy th¸ng n¨m cña ..... vÒ viÖc bµn giao TSC§. Ban giao nhËn TSC§: - ¤ng( Bµ) ...................... Chøc vô §¹i diÖn bªn giao -¤ng( Bµ) ....................... Chøc vô §¹i diÖn bªn nhËn -¤ng (Bµ) ....................... Chøc vô §¹i diÖn §Þa ®iÓm giao nhËn TSC§: X¸c nhËn viÖc giao nhËn TSC§ nh sau: Níc s¶n xuÊt, x©y dùng N¨m s¶n xuÊt N¨m ®a vµo sö dông C«ng su¸t (diªn tÝch thiÕt kÕ) 3 ST T Tªn ký m· hiÖu, qui c¸ch cÊp h¹ng TSC§ A B C D 1 2 Céng: x x x x Sè hiÖu TSC§ TÝnh nguyªn gi¸ TSC§ Gi¸ mua (gi¸ thµnh SX) Cíc phÝ vËn chuyÓ n 4 5 Chi phÝ ch¹y thö Nguyªn gi¸ TSC§ 6 7 Tû lÖ hao mßn % 8 x Dông cô phô tïng kÌm theo STT Tªn qui c¸ch dông cô, phô tïng §¬n vÞ tÝnh Sè lîng Gi¸ trÞ A B C 1 2 Thñ trëng ®¬n vÞ ( Ký, hä tªn, ®ãng dÊu) KÕ to¸n trëng Ngêi nhËn Ngêi giao ( Ký, hä tªn) (Ký, hä tªn) (Ký, hä tªn) b. ThÎ TSC§ (mÉu sè 02/TSC§ ): Dïng ®Ó ghi chÐp kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ c¸c tµi liÖu h¹ch to¸n cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh sö dông TSC§ tõ khi nhËp ®Õn khi thanh lý, chuyÓn giao. MÉu sè 2: ThÎ TSC§. §¬n vÞ: ........... MÉu sè 02-TSC§ §Þa chØ:……… Ban hµnh theo Q§ sè 1141-TC/Q§/C§KT ngµy 1/11/1995 cña Bé Tµi ChÝnh. ThÎ tµi s¶n cè ®Þnh Sè:................... Ngµy th¸ng n¨m lËp thÎ: 12 KÕ to¸n trëng ( Ký, hä tªn): C¨n cø vµo biªn b¶n giao nhËn TSC§ sè: Ngµy th¸ng n¨m Tªn, ký m· hiÖu, qui c¸ch( cÊp h¹ng) TSC§: Sè hiÖu TSC§: Níc s¶n xuÊt (x©y dùng): N¨m s¶n xuÊt: Bé phËn qu¶n lý,sö dông : N¨m ®a vµo sö dông: C«ng suÊt ( diÖn tÝch) thiÕt kÕ: §×nh chØ sö dông TSC§……. Ngµy….. th¸ng…. n¨m ….. Lý do ®×nh chØ: ……… Sè hiÖu chøng tõ A Nguyªn gi¸ TSC§ Ngµy,th¸ng, n¨m DiÔn gi¶i B Gi¸ trÞ hao mßn TSC§ Nguyªn gi¸ N¨m Gi¸ trÞ hao mßn Céng dån 1 2 3 4 C Dông cô phô tïng kÌm theo. STT Tªn qui c¸ch dông cô, phô tïng §¬n vÞ tÝnh Sè lîng Gi¸ trÞ A B C 1 2 Ghi gi¶m TSC§ chøng tõ sè:…….. Ngµy…. th¸ng… n¨m…. Lý do gi¶m………… c. Biªn b¶n thanh lý TSC§ ( MÉu sè 03-TSC§ ): Dïng lµm thñ tôc thanh lý TSC§ h háng tõng phÇn hay toµn bé vµ lµm c¨n cø ghi thÎ TSC§. d. Biªn b¶n giao nhËn söa ch÷a lín hoµn thµnh (MÉu sè 04-TSC§ ): Dïng lµm thñ tôc x¸c nhËn viÖc giao nhËn TSC§ khi hoµn thµnh viÖc söa ch÷a lín gi÷a bªn cã TSC§ söa ch÷a vµ bªn thùc hiÖn söa ch÷a, lµ c¨n cø ®Ó ghi sæ kÕ to¸n vµ thanh to¸n chi phÝ söa ch÷a TSC§. e. Biªn b¶n ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ ( MÉu sè 05-TSC§ ): Biªn b¶n nµy ®îc lËp cho tõng ®èi tîng TSC§, dïng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc cña TSC§ phï hîp víi gi¸ c¶ hiÖn hµnh. C«ng viÖc b¾t ®Çu tõ kh©u kiÓm kª tÝnh gi¸ l¹i cho tõng TSC§ theo b¶ng gi¸ chung cña héi ®ång ®Þnh gi¸, sau ®ã lËp biªn b¶n vÒ ®Þnh gi¸ l¹i TSC§ ®Ó lµm c¨n cø ghi sæ. Ngoµi c¸c chøng tõ nªu trªn, doanh nghiÖp cã thÓ sö dông thªm mét sè chøng tõ kh¸c ®Ó qu¶n lý vµ h¹ch to¸n TSC§. 1.1.3.2. Sæ s¸ch kÕ to¸n vµ ghi sæ kÕ to¸n TSC§. a. Sæ s¸ch kÕ to¸n. C¨n cø ®Ó h¹ch to¸n chi tiÕt lµ dùa vµo chøng tõ cã liªn quan ®Õn mçi ®èi tîng ghi TSC§ lËp hå s¬ TSC§. Mçi ®èi tîng ghi TSC§ ®îc lËp riªng mét hå s¬. C¨n cø vµo hå s¬ nµy kÕ to¸n lËp sæ hoÆc thÎ chi tiÕt cho c¸c ®èi tîng ghi TSC§. Cã hai híng më sæ chi tiÕt TSC§. 13 -KÕt hîp trªn cïng mét sæ chi tiÕt theo dâi c¶ lo¹i TSC§ vµ n¬i sö dông TSC§ . Ph¬ng ph¸p nµy thêng ¸p dông ®èi víi ®¬n vÞ cã Ýt lo¹i tµi s¶n vµ tµi s¶n cã tÝnh chÊt chuyªn dïng theo bé phËn. Sæ chi tiÕt TSC§ cã mÉu chung nh sau: 14 MÉu sè 3 : Sæ chi tiÕt tµi s¶n cè ®Þnh. Sæ chi tiÕt TSC§ Lo¹i TSC§ : §¬n vÞ: Ghi t¨ng TSC§ Chøng tõ S T T SH 1 2 KhÊu hao TSC§ NT Tªn, ®Æc ®iÓm ký hiÖu Níc s¶n xuÊt N¨m ®a vµo sö dông Sè hiÖu TS C§ NG TS C§ 3 4 5 6 7 8 khÊu hao Ghi gi¶m TSC§ Tû lÖ khÊu hao Møc KH KH ®· tÝnh ®Õn khi ghi gi¶m TSC§ 9 10 11 Chøng tõ SH NT Lý do ghi gi¶m TSC§ 12 13 14 Ngêi ghi sæ KÕ to¸n trëng (Ký, hä tªn) (Ký, hä tªn) T¸ch mÉu sæ chi tiÕt TSC§ thµnh hai lo¹i: Sæ chi tiÕt theo lo¹i TSC§ ®îc thiÕt kÕ gièng mÉu sæ chi tiÕt TSC§ vµ sæ chi tiÕt theo bé phËn sö dông chØ ®Ó theo dâi nguyªn gi¸ t¨ng, gi¶m mµ kh«ng theo dâi hao mßn vµ gi¸ trÞ cßn l¹i. MÉu sè 4: Sæ tµi s¶n theo ®¬n vÞ sö dông. Sæ tµi s¶n theo ®¬n vÞ sö dông N¨m Tªn ®¬n vÞ (Phßng, ban hoÆc ngêi sö dông) Ghi t¨ng TSC§ vµ c«ng cô lao ®éng Chøng tõ SH NT Tªn nh·n hiÖu qui c¸ch TSC§ vµ CCL§ §v tÝnh Sè lîng §¬n gi¸ Ngµy Ghi gi¶m TSC§ vµ c«ng cô lao ®éng Sè tiÒn Chøng tõ SH th¸ng Ngêi ghi sæ NT Lý do Sè lîng Sè tiÒn Ghi chó n¨m KÕ to¸n trëng (Ký,ghi hä tªn) (Ký,ghi hä tªn) b. Ghi sæ kÕ to¸n. Mçi doanh nghiÖp chØ cã mét hÖ thèng sæ s¸ch theo chÕ ®é qui ®Þnh. Sæ kÕ to¸n ph¶i më khi b¾t ®Çu niªn ®é kÕ to¸n vµ kho¸ sæ khi kÕt thóc niªn ®é kÕ to¸n. Tuy nhiªn , viÖc sö dông h×nh thøc sæ nµo, cã sè lîng, kÕt cÊu vµ quan hÖ ghi chÐp gi÷a c¸c sæ ra sao lµ phô thuéc vµo h×nh thøc sæ mµ doanh nghiÖp ¸p dông. Theo mçi h×nh thøc tæ chøc, kÕ to¸n tæng hîp TSC§ sö dông hÖ thèng sæ sau: 15 - H×nh thøc sæ “ NhËt ký chung” - H×nh thøc sæ “ Chøng tõ ghi sæ ” - H×nh thøc sæ “ NhËt ký sæ c¸i ” - H×nh thøc sæ “ NhËt ký chøng tõ ” c. Quy tr×nh tæ chøc chøng tõ kÕ to¸n TSC§: Quy tr×nh tæ chøc chøng tõ kÕ to¸n TSC§ Thñ trëng KÕ to¸n trëng Héi ®ång (ban ) KÕ to¸n TSC§ (4) NghiÖp vô TSC§ (1) (2) (3) Lu hå s¬ kÕ to¸n LËp thÎ, huû thÎ, b¶ng tÝnh khÊu hao, ghi sæ kÕ 1.2.4 Tæ chøc h¹ch to¸n chi tiÕt TSC§: to¸n Quy tr×nh h¹ch to¸n chi tiÕt TSC§ Ra quyÕt ®Þnh vÒ TSC§ Chøng tõ TSC§ (hå s¬ giao nhËn) Giao nhËn TSC§ (chøng tõ TSC§ ) LËp thÎ, huû thÎ Sæ chi tiÕt Tæng hîp t¨ng, gi¶m TSC§ B¸o c¸o kÕ to¸n Hµng ngµy, c¨n cø vµo c¸c chøng tõ gèc TSC§ nh biªn b¶n giao nhËn, thanh lý TSC§ kÕ to¸n lËp hoÆc huû thÎ TSC§ ®îc më cho tõng TSC§, trªn c¬ së ®ã kÕ to¸n tiÕn hµnh vµo sæ chi tiÕt TSC§. Cuèi th¸ng c¨n cø vµo sæ chi tiÕt TSC§ kÕ to¸n tiÕn hµnh lËp sæ tæng hîp t¨ng gi¶m TSC§ vµ ®a ra c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n. 1.3. H¹ch to¸n tæng hîp t¨ng gi¶m TSC§ TSC§ cña doanh nghiÖp t¨ng do nhiÒu nguyªn nh©n nh: t¨ng do mua s¾m, x©y dùng c¬ b¶n, cÊp ph¸t, gãp vèn liªn doanh... T¬ng tù nh vËy TSC§ gi¶m còng do nhiÒu nguyªn nh©n nh nhîng b¸n, thanh lý, gãp vèn víi ®¬n vÞ kh¸c, do ®iÒu chuyÓn néi bé... ®Ó qu¶n lý tèt TSC§ kÕ to¸n cÇn ph¶i theo dâi chÆt chÏ, ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ mäi trêng hîp biÕn ®éng t¨ng hay gi¶m TSC§. Mçi mét TSC§ ®Òu cã mét bé hå s¬ kÕ to¸n riªng bao gåm biªn b¶n giao nhËn, ho¸ ®¬n, giÊy vËn chuyÓn, bèc dì... do phßng kÕ to¸n gi÷ ®Ó lµm c¨n cø ghi vµo thÎ TSC§ vµ sæ TSC§ (MÉu ®· nªu ë phÇn 1.2.2). 1.3.1. Tµi kho¶n sö dông. §Ó tiÕn hµnh h¹ch to¸n tæng hîp TSC§, kÕ to¸n sö dông mét sè tµi kho¶n chñ yÕu sau: 16 a. Tµi kho¶n 211: TSC§ h÷u h×nh: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hiÖn cã vµ biÕn ®éng t¨ng, gi¶m cña toµn bé TSC§ h÷u h×nh theo nguyªn gi¸ . Nî Cã TK211 Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô lµm t¨ng TSC§ h÷u h×nh theo nguyªn gi¸ Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô lµm gi¶m TSC§ h÷u h×nh theo nguyªn gi¸ D: Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh hiÖn cã TK211 ®îc chi tiÕt thµnh 6 tiÓu kho¶n: 2112: Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc. 2113: M¸y mãc, thiÕt bÞ. 2114: Ph¬ng tiÖn vËn t¶i, thiÕt bÞ truyÒn dÉn. 2115 : ThiÕt bÞ, dông cô qu¶n lý. 2116: C©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc vµ cho s¶n phÈm. 2118: TSC§ h÷u h×nh kh¸c. 1.3.2. Tr×nh tù h¹ch to¸n. S¬ ®å h¹ch to¸n tæng qu¸t t¨ng TSC§ (¸p dông cho doanh nghiÖp tÝnh thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ) TK 111,112,341 TK 211 (1) TK 1332 (2) TK 331 (3) (4) TK 241 (6) (5) (7) TK 411 (8) TK 414,431,441 (9) TK 111,112,341 (10 )) (1): Mua thanh to¸n ngay (KÓ c¶ phÝ tæn míi). (2): ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ. 17 (3) (3): Ph¶i tr¶ ngêi b¸n. (4): Tr¶ tiÒn cho ngêi b¸n. (5) Thanh to¸n tiÒn trùc tiÕp cho ngêi x©y dùng ngêi l¾p ®Æt … (6) Gi¸ giao thÇu kh«ng thuÕ. (7) KÕt chuyÓn t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ khi hoµn thµnh bµn giao. (8): NhËn cÊp ph¸t, tÆng thëng, liªn doanh. (9): KÕt chuyÓn nguån vèn ®Çu t. (10): C¸c trêng hîp t¨ng kh¸c (nhËn l¹i vèn gãp, ®¸nh gi¸ t¨ng tµi s¶n). S¬ ®å h¹ch to¸n tæng qu¸t t¨ng TSC§ (¸p dông cho doanh nghiÖp tÝnh thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp) TK 111,112,341 TK 211,213 (1) TK 331 (3) (2) TK 241 (4) (5) TK 411 (7) TK 414,431,441 (8) TK 111,112,341 (9) (1): Mua thanh to¸n ngay (kÓ c¶ phÝ tæn míi). (2): Ph¶i tr¶ ngêi b¸n. (3): Tr¶ tiÒn cho ngêi b¸n. (4): Ph¶i tr¶ ngêi nhËn thÇu vÒ x©y dùng l¾p ®Æt. (5): Thanh to¸n ngay cho ngêi x©y dùng l¾p ®Æt. (6): KÕt chuyÓn t¨ng nguyªn gi¸ khi hoµn thµnh. (7): NhËn cÊp ph¸t, tÆng thëng, liªn doanh. 18 (6) (8): KÕt chuyÓn nguån vèn ®Çu t. (9): C¸c trêng hîp t¨ng kh¸c (NhËn l¹i vèn gãp, ®¸nh gi¸ t¨ng tµi s¶n). S¬ ®å h¹ch to¸n gi¶m TSC§ h÷u h×nh TK 211 TK 214 (1) TK 811 (2) TK 111,112,331 (3) TK 111,112,153,131... TK 711 (4) TK 33311 (5) TK 1381 (6) TK 222,128 (7) TK 412 (8) TK 411 (9) (1): Gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§ gi¶m do c¸c nguyªn nh©n. (2): Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ gi¶m do c¸c nguyªn nh©n. (3): C¸c chi phÝ liªn quan ®Õn nhîng b¸n thanh lý. (4): Gi¸ nhîng b¸n TSC§ (kh«ng thuÕ) vµ c¸c kho¶n thu håi kh¸c tõ thanh lý. (5): ThuÕ GTGT ph¶i nép. (6): Gi¸ trÞ thiÖt h¹i do thiÕu mÊt (Theo gi¸ trÞ cßn l¹i ). (7): Gi¸ trÞ vèn gãp liªn doanh x¸c nhËn. (8): Kho¶n chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ cßn l¹i lín h¬n gi¸ trÞ vèn gãp. (9): Tr¶ l¹i vèn gãp liªn doanh, vèn cæ phÇn, vèn cÊp ph¸t. 19 1.4. H¹ch to¸n khÊu hao TSC§. 1.4.1. Tµi kho¶n sö dông TK214 : Hao mßn TSC§: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hao mßn cña c¸c lo¹i TSC§ cña doanh nghiÖp. Nî Cã TK214 Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô lµm gi¶m nguån khÊu hao c¬ b¶n Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô lµm t¨ng nguån khÊu hao c¬ b¶n D: Gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§ hiÖn cã Tµi kho¶n 214: §îc chi tiÕt thµnh 3 tiÓu kho¶n. 2141: Hao mßn TSC§ h÷u h×nh. 2142: Hao mßn TSC§ thuª tµi chÝnh. 2143: Hao mßn TSC§ v« h×nh. Ngoµi ra cßn sö dông tµi kho¶n ngoµi b¶ng TK 009 nguån vèn khÊu hao c¬ b¶n. Theo dâi qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ sö dông sè vèn khÊu hao c¬ b¶n TSC§. Bªn Nî: ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô t¨ng nguån vèn khÊu hao c¬ b¶n. Bªn Cã: ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô lµm gi¶m nguån vèn khÊu hao c¬ b¶n. D Nî: sè vèn khÊu hao c¬ b¶n hiÖn cßn. 1.4.2. Tr×nh tù h¹ch to¸n a. C¸c ph¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao TSC§ . Tuú theo ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, tuú thuéc vµo qui ®Þnh cña nhµ níc vÒ chÕ ®é qu¶n lý tµi s¶n ®èi víi doanh nghiÖp vµ yªu cÇu qu¶n lý cña doanh nghiÖp mµ kÕ to¸n lùa chän ph¬ng ph¸p khÊu hao cho phï hîp víi kh¶ n¨ng trang tr¶i chi phÝ cña doanh nghiÖp. ViÖc tÝnh khÊu hao cã thÓ tiÕn hµnh theo nhiÒu ph¬ng ph¸p. HiÖn nay cã c¸c ph¬ng ph¸p sau: Ph¬ng ph¸p khÊu hao ®êng th¼ng. Theo quyÕt ®Þnh sè 166/1999/Q§- BTC ngµy 30/12/1999 cña Bé tµi chÝnh th× ph¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao TSC§ ®îc ¸p dông ë c¸c doanh nghiÖp lµ phong ph¸p khÊu hao ®êng th¼ng. Theo ph¬ng ph¸p nµy møc khÊu hao hµng n¨m cña mét TSC§ ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: Møc khÊu hao TSC§ b×nh qu©n n¨m = Nguyªn gi¸ x tµi s¶n cè ®Þnh Tû lÖ khÊu hao 20 = Nguyªn gi¸ Sè n¨m sö dông