Tài liệu Luận văn kế toán tài sản cố định hữu hình tại công ty truyền tải điện 1

LỜI MỞ ĐẦU Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, môc tiªu cao nhÊt cña mçi doanh nghiÖp lµ lµm thÕ nµo ®Ó ®¹t møc lîi nhuËn cao nhÊt, trong khi ®ã møc c¹nh tranh thÞ trêng l¹i rÊt lín. Bªn c¹nh ®ã, ngêi tiªu dïng ®ßi hái ngµy cµng cao vÒ mÆt chÊt lîng, kiÓu d¸ng, mÉu m· s¶n phÈm... ®ång thêi hä l¹i muèn mua víi gi¸ thÊp nhÊt. §iÒu ®ã cho thÊy doanh nghiÖp muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®îc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng th× cÇn ®æi míi c«ng nghÖ, trang bÞ thªm m¸y mãc, thiÕt bÞ hiÖn ®¹i nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng. Mét bé phËn trong ®ã lµ TSC§ hay cô thÓ h¬n lµ TSC§ h÷u h×nh – mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo, cho dï víi quy m« lín hay nhá. TSC§ lµ yÕu tè c¬ b¶n cña vèn kinh doanh, lµ h×nh th¸i biÓu hiÖn cña vèn cè ®Þnh. Nã ph¶n ¸nh tr×nh ®é c«ng nghÖ, n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ xu híng ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp ®ång thêi lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. C«ng ty TruyÒn t¶i §iÖn 1 lµ mét ®¬n vÞ cã quy m« vµ gi¸ trÞ tµi s¶n rÊt lín. ChÝnh v× vËy, viÖc h¹ch to¸n chÝnh x¸c sè lîng vµ gi¸ trÞ tµi s¶n hiÖn cã còng nh sù biÕn ®éng cña TSC§ h÷u h×nh lµ yÕu tè quan träng gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông TSC§. NhËn thÊy tÇm quan träng cña c«ng t¸c kÕ to¸n TSC§ h÷u h×nh trong doanh nghiÖp, kÕt hîp víi nh÷ng kiÕn thøc cã ®îc tõ häc tËp, nghiªn cøu vµ sù gióp ®ì tËn t×nh cña C« gi¸o Ph¹m BÝch Chi cïng c¸c c« chó, anh chÞ phßng Tµi chÝnh – KÕ to¸n C«ng ty TruyÒn t¶i §iÖn 1, em xin lùa chän ®Ò tµi: “KÕ to¸n TSC§ h÷u h×nh t¹i C«ng ty TruyÒn t¶i §iÖn 1“. §Ò tµi nµy ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn gåm cã ba ch¬ng sau: Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ kÕ to¸n TSC§ h÷u h×nh ë doanh nghiÖp. Ch¬ng II: Thùc tr¹ng kÕ to¸n TSC§ h÷u h×nh t¹i C«ng ty TruyÒn t¶i §iÖn 1. Ch¬ng III: C¸c gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn kÕ to¸n TSC§ h÷u h×nh t¹i C«ng ty TruyÒn t¶i §iÖn 1. Do tr×nh ®é vµ thêi gian cã h¹n, mÆc dï ®· rÊt cè g¾ng nhng luËn v¨n cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. V× vËy, em rÊt mong sù gióp ®ì, bæ sung cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®äc ®Ó luËn v¨n cña em ®îc hoµn thiÖn h¬n. - 1 - Ch¬ng 1 Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ kÕ to¸n tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh ë doanh nghiÖp 1.1. vÞ trÝ cña TSC§ h÷u h×nh vµ nhiÖm vô h¹ch to¸n Bé phËn quan träng nhÊt trong c¸c t liÖu lao ®éng sö dông trong qu¸ tr×nh SXKD cña doanh nghiÖp lµ c¸c TSC§. §ã lµ nh÷ng t liÖu lao ®éng chñ yÕu ®îc sö dông mét c¸ch trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp trong qu¸ tr×nh SXKD nh m¸y mãc thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn vËn t¶i, c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc, c¸c kho¶n chi phÝ ®Çu t mua s¾m c¸c TSC§ v« h×nh v.v.. Trong qu¸ tr×nh ®ã, mÆc dï TSC§ bÞ hao mßn nhng nã vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu. Th«ng thêng, khi TSC§ bÞ háng th× ®îc söa ch÷a kh«i phôc ®Ó kÞp thêi s¶n xuÊt, chØ khi nµo nã ®· bÞ hao mßn, h háng hoµn toµn hoÆc xÐt thÊy kh«ng cã lîi vÒ mÆt kinh tÕ th× sÏ ®îc lo¹i bá, thanh lý hoÆc nhîng b¸n ®Ó thu håi vèn ®Çu t. 1.1.1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh 1.1.1.1. Kh¸i niÖm tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh TSC§ h÷u h×nh: lµ nh÷ng tµi s¶n cã h×nh th¸i vËt chÊt do DN n¾m gi÷ ®Ó sö dông cho ho¹t ®éng SXKD phï hîp víi tiªu chuÈn ghi nhËn TSC§ h÷u h×nh. Theo hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n VN (ban hµnh vµ c«ng bè theo QuyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§-BTC ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 2001 cña Bé trëng Bé Tµi ChÝnh) th× c¸c tµi s¶n ®îc ghi nhËn lµ TSC§ h÷u h×nh ph¶i tho¶ m·n ®ång thêi tÊt c¶ bèn tiªu chuÈn ghi nhËn sau: - Ch¾c ch¾n thu ®îc lîi Ých kinh tÕ trong t¬ng lai tõ viÖc sö dông tµi s¶n ®ã. - Nguyªn gi¸ tµi s¶n ph¶i ®îc x¸c ®Þnh mét c¸ch ®¸ng tin cËy. - Thêi gian sö dông íc tÝnh trªn 1 n¨m. - Cã ®ñ tiªu chuÈn gi¸ trÞ theo qui ®Þnh hiÖn hµnh. TSC§ h÷u h×nh thêng lµ bé phËn chñ yÕu trong tæng sè tµi s¶n vµ ®ãng vai trß quan träng trong viÖc thÓ hiÖn t×nh h×nh tµi chÝnh cña DN v× vËy viÖc x¸c ®Þnh mét tµi s¶n cã ®îc ghi nhËn lµ TSC§ h÷u h×nh hay lµ mét kho¶n chi phÝ SXKD trong kú sÏ cã ¶nh hëng ®¸ng kÓ ®Õn b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña DN. - 2 - Khi x¸c ®Þnh tiªu chuÈn thø nhÊt cña mçi TSC§ h÷u h×nh, DN ph¶i x¸c ®Þnh møc ®é ch¾c ch¾n cña viÖc thu ®îc lîi Ých KT trong t¬ng lai, dùa trªn c¸c b»ng chøng hiÖn cã t¹i thêi ®iÓm ghi nhËn ban ®Çu vµ ph¶i chÞu mäi rñi ro liªn quan. Khi x¸c ®Þnh c¸c bé phËn cÊu thµnh TSC§ h÷u h×nh, doanh nghiÖp ph¶i ¸p dông c¸c tiªu chuÈn TSC§ h÷u h×nh cho tõng trêng hîp cô thÓ. Doanh nghiÖp cã thÓ hîp nhÊt c¸c bé phËn riªng biÖt kh«ng chñ yÕu nh khu«n ®óc, c«ng cô, khu«n dËp vµ ¸p dông c¸c tiªu chuÈn TSC§ h÷u h×nh vµo tæng gi¸ trÞ ®ã. C¸c phô tïng vµ thiÕt bÞ phô trî thêng ®îc coi lµ tµi s¶n lu ®éng vµ ®îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ khi sö dông. C¸c phô tïng chñ yÕu vµ c¸c thiÕt bÞ b¶o tr× ®îc x¸c ®Þnh lµ TSC§ h÷u h×nh khi doanh nghiÖp íc tÝnh thêi gian sö dông chóng nhiÒu h¬n mét n¨m. 1.1.1.2. §Æc ®iÓm cña TSC§ h÷u h×nh  VÒ mÆt hiÖn vËt: Tham gia vµo nhiÒu chu kú SXKD vµ vÉn gi÷ nguyªn ®îc h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu cho ®Õn khi h háng ph¶i lo¹i bá.  VÒ mÆt gi¸ trÞ: Tµi s¶n cè ®Þnh ®îc biÓu hiÖn díi hai h×nh th¸i:  Mét bé phËn gi¸ trÞ tån t¹i díi h×nh th¸i ban ®Çu g¾n víi hiÖn vËt TSC§.  Mét bé phËn gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh chuyÓn vµo s¶n phÈm vµ bé phËn nµy sÏ chuyÓn ho¸ thµnh tiÒn khi b¸n ®îc s¶n phÈm. Khi tham gia vµo qu¸ tr×nh SX, nh×n chung TSC§ kh«ng bÞ thay ®æi h×nh th¸i hiÖn vËt nhng tÝnh n¨ng c«ng suÊt gi¶m dÇn tøc lµ nã bÞ hao mßn vµ cïng víi sù gi¶m dÇn vÒ gi¸ trÞ sö dông th× gi¸ trÞ cña nã còng gi¶m ®i. Bé phËn gi¸ trÞ hao mßn ®ã chuyÓn vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm mµ nã SX ra vµ gäi lµ trÝch khÊu hao c¬ b¶n. TSC§ lµ mét hµng ho¸ nh mét hµng ho¸ th«ng thêng kh¸c, th«ng qua mua b¸n trao ®æi, nã cã thÓ chuyÓn quyÒn së h÷u, quyÒn sö dông tõ chñ thÓ nµy sang chñ thÓ kh¸c trªn thÞ trêng t liÖu SX.  Do cã kÕt cÊu phøc t¹p gåm nhiÒu bé phËn víi møc ®é hao mßn kh«ng ®ång ®Òu nªn trong qu¸ tr×nh sö dông TSC§ cã thÓ bÞ h háng tõng bé phËn. 1.1.2. Vai trß vµ yªu cÇu qu¶n lý TSC§ h÷u h×nh trong Doanh nghiÖp 1.1.2.1. Vai trß TSC§ h÷u h×nh trong Doanh nghiÖp Trong lÞch sö ph¸t triÓn nh©n lo¹i, c¸c cuéc ®¹i c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp ®Òu tËp trung vµo gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ c¬ khÝ ho¸, ®iÖn khÝ ho¸, tù ®éng ho¸ cña qu¸ tr×nh SX, ®æi míi, hoµn thiÖn TSC§. Nh×n tõ gãc ®é vÜ m« ta thÊy: YÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña DN trong nÒn KT thÞ trêng lµ uy tÝn chÊt lîng s¶n phÈm cña m×nh ®a ra thÞ trêng nhng ®ã chØ lµ biÓu hiÖn bªn ngoµi cßn thùc chÊt bªn trong lµ c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ chÕ biÕn cã ®¸p øng ®îc yªu cÇu SX - 3 - cña DN hay kh«ng? TSC§ lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ Quèc d©n. Nã thÓ hiÖn mét c¸ch chÝnh x¸c nhÊt n¨ng lùc vµ tr×nh ®é trang bÞ c¬ së vËt chÊt cña mçi DN. TSC§ ®îc ®æi míi vµ sö dông cã hiÖu qu¶ sÏ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp nãi riªng vµ toµn bé nÒn kinh tÕ nãi chung. 1.1.2.2. Yªu cÇu qu¶n lý tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh - Ph¶i qu¶n lý TSC§ nh lµ yÕu tè c¬ b¶n cña s¶n xuÊt kinh doanh, gãp phÇn t¹o n¨ng lùc s¶n xuÊt ®¬n vÞ. Do ®ã kÕ to¸n ph¶i cung cÊp th«ng tin vÒ sè lîng tµi s¶n hiÖn cã t¹i ®¬n vÞ, t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng, gi¶m cña TSC§ trong ®¬n vÞ. - KÕ to¸n ph¶i cung cÊp nh÷ng th«ng tin vÒ c¸c lo¹i vèn ®· ®Çu t cho tµi s¶n vµ chi tiÕt vèn ®Çu t cho chñ së h÷u, ph¶i biÕt ®îc nhu cÇu vèn cÇn thiÕt ®Ó ®Çu t míi còng nh ®Ó söa ch÷a tµi s¶n cè ®Þnh. - Ph¶i qu¶n lý TSC§ ®· sö dông nh lµ mét bé phËn chi phÝ SXKD. Do ®ã, yªu cÇu kÕ to¸n ph¶i tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ møc khÊu hao tÝch luü tõng thêi kú KD theo hai môc ®Ých: thu håi ®îc vèn ®Çu t vµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng bï ®¾p ®îc chi phÝ. - Qu¶n lý TSC§ kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o cho tµi s¶n “sèng cã Ých” mµ cßn ®¶m b¶o kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt vµ cã kÕ ho¹ch ®Çu t míi khi cÇn thiÕt. 1.1.3. Ph©n lo¹i vµ ®¸nh gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh 1.1.3.1. Ph©n lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh C¸c DN sö dông nhiÒu lo¹i TSC§ víi nh÷ng c«ng dông, tiªu chuÈn kü thuËt kh¸c nhau trong tõng lÜnh vùc KD. Do ®ã ®Ó phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lý, h¹ch to¸n th× cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i. ViÖc ph©n lo¹i còng nh»m môc ®Ých ®Ó h¹ch to¸n chÝnh x¸c TSC§, ph©n bæ ®óng sè khÊu hao vµo chi phÝ SXKD ®Ó thu håi ®ñ vèn TSC§ ®· sö dông. Cã nh÷ng tiªu thøc ph©n lo¹i TSC§ nh sau: a. Ph©n lo¹i TSC§ theo h×nh th¸i biÓu hiÖn  TSC§ h÷u h×nh: lµ nh÷ng TSC§ cã h×nh th¸i vËt chÊt cô thÓ nh nhµ xëng, m¸y mãc thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn vËn t¶i, vên c©y l©u n¨m...  TSC§ v« h×nh: lµ nh÷ng TSC§ kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt thÓ hiÖn mét lîng chi phÝ mµ DN ®· ®Çu t nh»m thu ®îc lîi Ých KT trong t¬ng lai bëi nh÷ng ®Æc quyÒn cña DN nh quyÒn sö dông ®Êt, quyÒn ph¸t hµnh, nh·n hiÖu hµng ho¸... Ph©n lo¹i theo h×nh th¸i biÓu hiÖn gióp cho ngêi qu¶n lý cã c¸ch nh×n tæng thÓ vÒ c¬ cÊu ®Çu t cña DN vµ ®ã lµ c¨n cø quan träng ®Ó ra ph¬ng híng x©y dùng hay cã mét quyÕt ®Þnh ®Çu t phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ DN, gióp cho DN cã biÖn ph¸p qu¶n lý, tÝnh to¸n khÊu hao mét c¸ch khoa häc ®èi víi tõng lo¹i tµi s¶n. - 4 - b. Ph©n lo¹i TSC§ theo quyÒn së h÷u Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy th× TSC§ ®îc chia ra lµm hai lo¹i:  TSC§ tù cã: lµ nh÷ng TSC§ ®îc x©y dùng, mua s¾m, h×nh thµnh tõ c¸c nguån vèn do ng©n s¸ch, do c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn cÊp, do liªn doanh, do nguån vèn ®i vay vµ c¸c lo¹i vèn trÝch tõ c¸c quü cña doanh nghiÖp.  TSC§ thuª ngoµi: lµ TSC§ ®i thuª ®Ó sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh theo hîp ®ång thuª tµi s¶n. Tuú theo ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång thuª mµ TSC§ ®i thuª ®îc chia thµnh TSC§ thuª tµi chÝnh vµ TSC§ thuª ho¹t ®éng.  TSC§ thuª tµi chÝnh: lµ TSC§ ®i thuª nhng doanh nghiÖp cã quyÒn kiÓm so¸t vµ sö dông l©u dµi theo c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång thuª. + Theo th«ng lÖ Quèc tÕ, c¸c tµi s¶n cè ®Þnh ®îc gäi lµ thuª tµi chÝnh nÕu tho¶ m·n mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn sau ®©y: + QuyÒn së h÷u TSC§ thuª ®îc chuyÓn cho bªn ®i thuª khi hÕt h¹n H§. + Hîp ®ång cho phÐp bªn ®i thuª ®îc lùa chän mua TSC§ thuª víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ thùc tÕ cña TSC§ thuª t¹i thêi ®iÓm mua l¹i. + Thêi h¹n thuª theo H§ Ýt nhÊt b»ng 3/4 thêi gian h÷u dông cña TSC§ thuª. + Gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña kho¶n chi theo H§ Ýt nhÊt b»ng 90% gi¸ trÞ TSC§ thuª.  TSC§ thuª ho¹t ®éng: lµ nh÷ng TSC§ kh«ng cÇn tho¶ m·n bÊt cø mét ®iÒu kiÖn nµo nh lµ TSC§ thuª tµi chÝnh. Bªn ®i thuª ®îc quyÒn sö dông, qu¶n lý vµ khi hÕt h¹n hîp ®ång th× hoµn tr¶ l¹i cho bªn cho thuª. Ph©n lo¹i TSC§ theo quyÒn së h÷u gióp cho c«ng t¸c qu¶n lý, h¹ch to¸n TSC§ ®îc chÆt chÏ, chÝnh x¸c vµ thóc ®Èy viÖc sö dông TSC§ cã hiÖu qu¶ cao nhÊt. c. Ph©n lo¹i TSC§ theo c«ng dông vµ ®Æc trng kü thuËt  TSC§ h÷u h×nh ®îc chia thµnh: - Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc: lµ TSC§ cña DN ®îc h×nh thµnh sau qu¸ tr×nh thi c«ng, x©y dùng nh trô së lµm viÖc, nhµ kho, hµng rµo, th¸p níc, s©n b·i,... - M¸y mãc thiÕt bÞ: lµ toµn bé c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ dïng trong ho¹t ®éng KD cña DN nh m¸y mãc chuyªn dïng, thiÕt bÞ c«ng t¸c, d©y chuyÒn c«ng nghÖ,... - Ph¬ng tiÖn vËn t¶i, thiÕt bÞ truyÒn dÉn: lµ c¸c lo¹i ph¬ng tiÖn vËn t¶i gåm ph¬ng tiÖn vËn t¶i ®êng s¾t, ®êng thuû, ®êng bé, ®êng èng vµ c¸c thiÕt bÞ truyÒn dÉn nh hÖ thèng th«ng tin, hÖ thèng ®iÖn, ®êng èng níc... - ThiÕt bÞ, dông cô qu¶n lý: lµ nh÷ng thiÕt bÞ, dông cô dïng trong c«ng t¸c qu¶n lý ho¹t ®éng KD cña DN nh m¸y vi tÝnh, thiÕt bÞ ®iÖn, dông cô ®o lêng,... - 5 - - Vên c©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc vµ cho s¶n phÈm: lµ c¸c vên c©y l©u n¨m nh vên cµ phª, vên chÌ, vên cao su, vên c©y ¨n qu¶, th¶m cá, th¶m c©y xanh..., sóc vËt lµm viÖc vµ cho s¶n phÈm nh ®µn voi, ®µn ngùa... - C¸c TSC§ kh¸c: lµ toµn bé c¸c tµi s¶n kh¸c cha liÖt kª vµo n¨m lo¹i trªn nh t¸c phÈm nghÖ thuËt, s¸ch chuyªn m«n kü thuËt...  TSC§ v« h×nh ®îc ph©n lo¹i nh sau: - QuyÒn sö dông ®Êt: Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ TSC§ v« h×nh lµ toµn bé c¸c chi phÝ thùc tÕ ®· chi ra cã liªn quan trùc tiÕp tíi ®Êt sö dông, bao gåm: tiÒn chi ra ®Ó cã quyÒn sö dông ®Êt, chi phÝ cho ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng... - QuyÒn ph¸t hµnh: Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ TSC§ v« h×nh lµ toµn bé c¸c chi phÝ thùc tÕ doanh nghiÖp ®· chi ra ®Ó cã quyÒn ph¸t hµnh. - B¶n quyÒn, b»ng s¸ng chÕ: Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ TSC§ v« h×nh lµ c¸c chi phÝ thùc tÕ chi ra ®Ó cã b¶n quyÒn t¸c gi¶, b»ng s¸ng chÕ. - Nh·n hiÖu hµng ho¸: Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ TSC§ v« h×nh lµ c¸c chi phÝ thùc tÕ liªn quan tíi viÖc mua nh·n hiÖu hµng ho¸. - PhÇn mÒm m¸y vi tÝnh: Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ TSC§ v« h×nh lµ toµn bé c¸c chi phÝ thùc tÕ doanh nghiÖp ®· chi ra ®Ó cã phÇn mÒm m¸y vi tÝnh. - GiÊy phÐp vµ giÊy phÐp nhîng quyÒn: Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ TSC§ v« h×nh lµ c¸c kho¶n chi ra ®Ó doanh nghiÖp cã ®îc giÊy phÐp vµ giÊy phÐp nhîng quyÒn thùc hiÖn c«ng viÖc ®ã nh giÊy phÐp khai th¸c, giÊy phÐp s¶n xuÊt lo¹i s¶n phÈm míi... - TSC§ v« h×nh kh¸c: bao gåm c¸c lo¹i TSC§ v« h×nh kh¸c cha ®îc quy ®Þnh ph¶n ¸nh ë trªn nh b¶n quyÒn, quyÒn sö dông hîp ®ång... - Ph©n lo¹i TSC§ theo c«ng dông vµ ®Æc trng kü thuËt gióp cho viÖc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n chi tiÕt cô thÓ theo tõng lo¹i, nhãm TSC§; th«ng qua ®ã biÕt ®îc tû träng tõng lo¹i TSC§ trong doanh nghiÖp ®Ó cã sù ®Çu t, trang bÞ thÝch hîp vµ thùc hiÖn yªu cÇu ®æi míi vÒ TSC§ cho phï hîp víi chiÕn lîc ph¸t triÓn SXKD. Ngoµi ra, doanh nghiÖp cßn cã c¸ch ph©n lo¹i kh¸c ®Ó phôc vô nhu cÇu qu¶n lý nh: ph©n lo¹i TSC§ theo tÝnh chÊt sö dông, ph©n lo¹i TSC§ theo c«ng dông kinh tÕ, ph©n lo¹i TSC§ theo nguån vèn h×nh thµnh... 1.1.3.2. §¸nh gi¸ TSC§ §¸nh gi¸ TSC§ lµ viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ghi sæ cña TSC§ t¹i tõng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. TSC§ ®îc ®¸nh gi¸ lÇn ®Çu vµ cã thÓ ®îc ®¸nh gi¸ l¹i trong qu¸ tr×nh sö dông. Do yªu cÇu h¹ch to¸n TSC§ ph¶i phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña TSC§ nªn chóng ®îc ®¸nh gi¸ theo ba chØ tiªu: nguyªn gi¸, gi¸ trÞ hao mßn vµ gi¸ trÞ cßn l¹i. - 6 - a. Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh: Nguyªn gi¸: Lµ toµn bé c¸c chi phÝ thùc tÕ mµ DN ph¶i bá ra ®Ó cã ®îc TSC§ h÷u h×nh tÝnh ®Õn thêi ®iÓm ®a tµi s¶n ®ã vµo tr¹ng th¸i s½n sµng sö dông. X¸c ®Þnh nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh trong tõng trêng hîp:  TSC§ h÷u h×nh mua s¾m  Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh mua s¾m bao gåm gi¸ mua (trõ c¸c kho¶n ®îc chiÕt khÊu th¬ng m¹i hoÆc gi¶m gi¸), c¸c kho¶n thuÕ (kh«ng bao gåm c¸c kho¶n thuÕ ®îc hoµn l¹i) vµ c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc ®a tµi s¶n vµo tr¹ng th¸i s½n sµng sö dông nh: Chi phÝ chuÈn bÞ mÆt b»ng, chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì, chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö vµ c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c.  Trêng hîp TSC§ h÷u h×nh mua s¾m ®îc thanh to¸n theo ph¬ng thøc tr¶ chËm, nguyªn gi¸ TSC§ ®ã ®îc ph¶n ¸nh theo gi¸ mua tr¶ ngay t¹i thêi ®iÓm mua. Kho¶n chªnh lÖch gi÷a tæng sè tiÒn ph¶i thanh to¸n vµ gi¸ mua tr¶ ngay ®îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ theo kú h¹n thanh to¸n.  Trêng hîp mua TSC§ h÷u h×nh lµ nhµ cöa, vËt kiÕn tróc g¾n liÒn víi quyÒn sö dông ®Êt th× gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt ph¶i ®îc x¸c ®Þnh riªng biÖt vµ ghi nhËn lµ TSC§ v« h×nh.  TSC§ h÷u h×nh tù x©y hoÆc tù chÕ  Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh tù x©y dùng hoÆc tù chÕ lµ gi¸ thµnh thùc tÕ cña c«ng tr×nh x©y dùng céng chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö vµ thuÕ tríc b¹ (nÕu cã). Khi tÝnh nguyªn gi¸, cÇn lo¹i trõ c¸c kho¶n l·i néi bé, c¸c kho¶n chi phÝ kh«ng hîp lý, c¸c chi phÝ vît qu¸ møc b×nh thêng trong qu¸ tr×nh tù x©y hoÆc tù chÕ.  §èi víi TSC§ h÷u h×nh h×nh thµnh do ®Çu t x©y dùng theo ph¬ng thøc giao thÇu, nguyªn gi¸ lµ gi¸ quyÕt to¸n c«ng tr×nh ®Çu t x©y dùng, c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c vµ lÖ phÝ tríc b¹ (nÕu cã).  TSC§ h÷u h×nh thuª tµi chÝnh Trêng hîp ®i thuª TSC§ h÷u h×nh theo h×nh thøc thuª tµi chÝnh, nguyªn gi¸ TSC§ ®îc x¸c ®Þnh theo quy ®Þnh cña chuÈn mùc kÕ to¸n “Thuª tµi s¶n”.  TSC§ h÷u h×nh mua díi h×nh thøc trao ®æi  Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh mua díi h×nh thøc trao ®æi víi mét TSC§ h÷u h×nh t¬ng tù (tµi s¶n t¬ng tù lµ tµi s¶n cã c«ng dông t¬ng tù, trong cïng lÜnh vùc kinh doanh vµ cã gi¸ trÞ t¬ng ®¬ng). Nguyªn gi¸ TSC§ nhËn vÒ ®îc tÝnh b»ng gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ®em trao ®æi.  Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh mua díi h×nh thøc trao ®æi víi TSC§ h÷u h×nh - 7 - kh«ng t¬ng tù ®îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ hîp lý cña TSC§ h÷u h×nh nhËn vÒ hoÆc gi¸ trÞ hîp lý cña tµi s¶n ®em trao ®æi sau khi ®iÒu chØnh c¸c kho¶n tiÒn hoÆc t¬ng ®¬ng tiÒn tr¶ thªm hoÆc thu vÒ. Trong c¶ hai trêng hîp kh«ng cã bÊt kú kho¶n l·i hay lç nµo ®îc ghi nhËn trong qu¸ tr×nh trao ®æi.  TSC§ h÷u h×nh t¨ng tõ c¸c nguån kh¸c Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh ®îc tµi trî, biÕu tÆng ®îc ghi nhËn theo gi¸ trÞ hîp lý ban ®Çu. Trêng hîp kh«ng ghi nhËn theo gi¸ trÞ hîp lý ban ®Çu th× doanh nghiÖp ghi nhËn theo gi¸ trÞ danh nghÜa céng c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc ®a tµi s¶n vµo tr¹ng th¸i s½n sµng sö dông. b. KhÊu hao TSC§ h÷u h×nh KhÊu hao: Lµ sù ph©n bæ mét c¸ch cã hÖ thèng gi¸ trÞ ph¶i khÊu hao cña TSC§ h÷u h×nh trong suèt thêi gian sö dông h÷u Ých cña tµi s¶n ®ã. Trong qu¸ tr×nh ®Çu t vµ sö dông, díi t¸c ®éng cña m«i trêng tù nhiªn vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc còng nh tiÕn bé kü thuËt, TSC§ bÞ hao mßn. Hao mßn nµy ®îc thÓ hiÖn díi hai d¹ng:  Hao mßn h÷u h×nh: lµ sù hao mßn vËt lý trong qu¸ tr×nh sö dông do bÞ cä x¸t, bÞ ¨n mßn, bÞ h háng tõng bé phËn hay do tù nhiªn t¸c ®éng ®Õn nh ®é Èm, khÝ hËu,... lµm t¨ng sù hao mßn h÷u h×nh cña TSC§.  Hao mßn v« h×nh: lµ sù gi¶m gi¸ trÞ cña TSC§ do tiÕn bé khoa häc kü thuËt ®· s¶n xuÊt ra nh÷ng TSC§ cïng lo¹i cã nhiÒu tÝnh n¨ng víi n¨ng suÊt cao h¬n vµ chi phÝ Ýt h¬n. Hao mßn v« h×nh kh«ng chØ diÔn ra ®èi víi c¸c TSC§ cã h×nh th¸i vËt chÊt mµ ngay c¶ ®èi víi c¸c TSC§ kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt. §Ó thu håi l¹i gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§, ngêi ta tiÕn hµnh trÝch khÊu hao b»ng c¸ch chuyÓn phÇn gi¸ trÞ hao mßn nµy vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm lµm ra. Nh vËy, hao mßn lµ mét hiÖn tîng kh¸ch quan lµm gi¶m gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña TSC§ cßn khÊu hao lµ biÖn ph¸p chñ quan trong qu¶n lý nh»m thu håi l¹i gi¸ trÞ ®· hao mßn cña TSC§. C¸c ph¬ng ph¸p khÊu hao TSC§ h÷u h×nh chñ yÕu:  Ph¬ng ph¸p khÊu hao b×nh qu©n §©y lµ ph¬ng ph¸p khÊu hao ®¬n gi¶n nhÊt, ®îc sö dông kh¸ phæ biÕn ®Ó tiÕn hµnh khÊu hao TSC§. Theo ph¬ng ph¸p nµy tû lÖ khÊu hao vµ møc khÊu hao hµng n¨m ®îc x¸c ®Þnh theo møc kh«ng ®æi trong suèt thêi gian sö dông TSC§. Møc khÊu hao hµng n¨m vµ tû lÖ khÊu hao hµng n¨m ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: Møc khÊu hao c¬ b¶n n¨m = Gi¸ trÞ ph¶i khÊu hao * Tû lÖ khÊu hao 1 - 8 - Tû lÖ khÊu hao c¬ b¶n n¨m = Thêi gian h÷u dông cña TSC§ Trong ®ã: Gi¸ trÞ ph¶i khÊu hao = Nguyªn gi¸ TSC§ - Gi¸ trÞ thanh lý thu håi íc tÝnh Do khÊu hao TSC§ ®îc tÝnh theo nguyªn t¾c trßn th¸ng nªn ®Ó ®¬n gi¶n cho viÖc tÝnh to¸n, quy ®Þnh nh÷ng TSC§ t¨ng hoÆc gi¶m trong th¸ng nµy th× th¸ng sau míi tÝnh (hoÆc th«i tÝnh) khÊu hao. V× thÕ sè khÊu hao gi÷a c¸c th¸ng chØ kh¸c nhau khi cã biÕn ®éng (t¨ng, gi¶m) vÒ TSC§. V× vËy, hµng th¸ng kÕ to¸n tiÕn hµnh trÝch khÊu hao theo c«ng thøc sau: Møc khÊu hao Møc khÊu hao Møc khÊu hao Møc khÊu hao TSC§ ®· TSC§ gi¶m trong TSC§ ph¶i trÝch = trÝch th¸ng tr- + TSC§ t¨ng th¸ng tríc trong th¸ng trong th¸ng tríc íc Ph¬ng ph¸p nµy cã u ®iÓm lµ sè tiÒn khÊu hao ®îc ph©n bæ ®Òu vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm hµng n¨m trong suèt qu¸ tr×nh sö dông cña TSC§. Nhîc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ thu håi vèn chËm; viÖc ®Çu t, ®æi míi kü thuËt TSC§ kh«ng kÞp thêi, rÊt dÔ bÞ tæn thÊt do hao mßn v« h×nh.  Ph¬ng ph¸p khÊu hao nhanh: Trong thùc tÕ, nhiÒu lo¹i TSC§ ph¸t huy hiÖu qu¶ vµ n¨ng lùc SX cao nhÊt trong giai ®o¹n ®Çu khi cßn míi vµ gi¶m dÇn n¨ng lùc SX trong giai ®o¹n sau. Phï hîp víi thùc tr¹ng nµy, møc tÝnh khÊu hao trong giai ®o¹n ®Çu khi TSC§ cßn míi sÏ cao h¬n. Khi TSC§ cò ®i th× møc trÝch khÊu hao sÏ gi¶m dÇn. Ph¬ng ph¸p nµy chØ vËn dông trong trêng hîp chi phÝ s¶n xuÊt chÞu ®îc tû träng khÊu hao cao vµ vÉn ®¶m b¶o lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. C¸c ph¬ng ph¸p khÊu hao nhanh gåm: * Ph¬ng ph¸p khÊu hao theo sè d gi¶m dÇn: Thùc chÊt cña ph¬ng ph¸p nµy lµ sè tiÒn khÊu hao hµng n¨m ®îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ theo thêi h¹n sö dông nh©n víi tû lÖ khÊu hao kh«ng ®æi. Nh vËy møc khÊu hao vµ tû lÖ khÊu hao theo thêi h¹n sö dông TSC§ sÏ gi¶m dÇn. Møc KH c¬ b¶n n¨m = Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ * Tû lÖ % KH cè ®Þnh * Ph¬ng ph¸p khÊu hao theo tæng sè c¸c n¨m sö dông §Ó ¸p dông ph¬ng ph¸p nµy ta ph¶i x¸c ®Þnh ®îc tû lÖ khÊu hao theo tõng n¨m vµ møc khÊu hao n¨m ®ã. Møc KH c¬ b¶n n¨m = (Nguyªn gi¸ TSC§ - GT thanh lý thu håi íc tÝnh) x Tû lÖ % KH gi¶m dÇn Ph¬ng ph¸p nµy cã u ®iÓm h¬n ph¬ng ph¸p sè d gi¶m dÇn ë sè khÊu hao luü kÕ ®Õn n¨m cuèi sÏ ®¶m b¶o bï ®¾p ®ñ gi¸ trÞ ban ®Çu cña TSC§. - 9 -  Ph¬ng ph¸p khÊu hao theo s¶n lîng: Víi ph¬ng ph¸p nµy doanh nghiÖp dùa vµo c«ng thøc thiÕt kÕ TSC§ ®Ó tÝnh ra møc khÊu hao cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm vµ s¶n lîng thùc tÕ cña kú ®ã. Nguyªn gi¸ TSC§ - Gi¸ trÞ thu håi Møc khÊu hao c¬ b¶n tÝnh = cho 1 ®¬n vÞ s¶n lîng Tæng s¶n lîng tÝnh theo c«ng suÊt thiÕt kÕ Møc khÊu hao c¬ = S¶n lîng s¶n Møc khÊu hao c¬ b¶n tÝnh b¶n th¸ng xuÊt trong th¸ng * cho 1 ®¬n vÞ s¶n lîng Ph¬ng ph¸p nµy vËn dông thÝch hîp ®èi víi nh÷ng ®¬n vÞ sö dông m¸y thi c«ng trong x©y dùng c¬ b¶n hay cho nh÷ng ®¬n vÞ vËn t¶i. c. Gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n cè ®Þnh: lµ hiÖu sè gi÷a nguyªn gi¸ tµi t¶n cè ®Þnh vµ sè khÊu hao luü kÕ. Gi¸ trÞ cßn l¹i = Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh - khÊu hao luü kÕ tµi s¶n 1.1.4. Yªu cÇu vµ nhiÖm vô h¹ch to¸n TSC§ Tæ chøc ghi chÐp, ph¶n ¸nh tæng hîp chÝnh x¸c, kÞp thêi t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ di chuyÓn TSC§ trong néi bé DN.  Theo dâi viÖc mua s¾m ®Çu t, b¶o qu¶n vµ sö dông TSC§ ë doanh nghiÖp.  TÝnh to¸n vµ ph©n bæ chÝnh x¸c møc khÊu hao TSC§ vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh víi møc ®é hao mßn cña tµi s¶n theo chÕ ®é quy ®Þnh. Tham gia viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch ®Çu t, kÕ ho¹ch söa ch÷a c¶i t¹o liªn quan ®Õn tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã.  ThiÕt kÕ hÖ thèng sæ s¸ch vµ ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi tiÕt cho tµi s¶n.  ThiÕt kÕ khèi lîng c«ng t¸c kÕ to¸n tæng hîp theo h×nh thøc sæ kÕ to¸n.  Tham gia kiÓm kª, kiÓm tra ®Þnh kú hoÆc bÊt thêng vÒ TSC§, ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ theo qui ®Þnh cña Nhµ níc vµ yªu cÇu b¶o qu¶n vèn. 1.2. H¹ch to¸n chi TiÕt TSC§ h÷u h×nh H¹ch to¸n chi tiÕt TSC§ sö dông c¸c lo¹i chøng tõ, sæ s¸ch sau:  Biªn b¶n giao nhËn TSC§: dïng ®Ó ghi chÐp, theo dâi sù thay ®æi cña TSC§. Khi cã sù thay ®æi, giao nhËn TSC§ do bÊt kú nguyªn nh©n nµo còng ph¶i thµnh lËp Héi ®ång giao nhËn TSC§. Trêng hîp giao nhËn cïng lóc nhiÒu TSC§ cïng lo¹i th× biªn b¶n nµy cã thÓ ®îc lËp chung nhng sau ®ã ph¶i sao cho mçi TSC§ mét b¶n ®Ó lu vµo hå s¬ riªng.  Hå s¬ TSC§: Mçi TSC§ ph¶i cã mét bé hå s¬ riªng bao gåm: Biªn b¶n giao nhËn TSC§, c¸c b¶n sao tµi liÖu kü thuËt, híng dÉn sö dông c¸c ho¸ ®¬n, chøng tõ cã liªn quan ®Õn viÖc mua s¾m, söa ch÷a TSC§. - 10 -  Sæ chi tiÕt TSC§ lËp chung cho toµn doanh nghiÖp. Trªn sæ ghi chÐp c¸c diÔn biÕn liªn quan ®Õn TSC§ trong qu¸ tr×nh sö dông nh trÝch khÊu hao, TSC§ t¨ng, gi¶m.... Mçi bé phËn sö dông TSC§ lËp sæ theo dâi tµi s¶n ®Ó ghi chÐp c¸c thay ®æi do t¨ng, gi¶m TSC§. Khi ®a vµo sö dông, mçi TSC§ ®îc theo dâi riªng b»ng mét thÎ TSC§. ThÎ TSC§ gióp cho ®¬n vÞ n¾m ®îc lý lÞch cña TSC§; nguyªn gi¸ TSC§ vµ nguån vèn h×nh thµnh TSC§; gi¸ trÞ hao mßn vµ gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§,... Khi gi¶m TSC§, DN ph¶i lËp ®Çy ®ñ hå s¬ thñ tôc theo tõng trêng hîp:  NÕu thanh lý TSC§, doanh nghiÖp ph¶i c¨n cø vµo quyÕt ®Þnh thanh lý ®Ó thµnh lËp Ban thanh lý TSC§.  NÕu nhîng b¸n TSC§, kÕ to¸n ph¶i lËp ho¸ ®¬n b¸n TSC§.  NÕu chuyÓn giao TSC§ cho DN kh¸c th× ph¶i lËp biªn b¶n giao nhËn TSC§.  NÕu ph¸t hiÖn thiÕu mÊt TSC§ th× ph¶i lËp biªn b¶n thiÕu, mÊt TSC§. C¸c chøng tõ ®îc lËp trong tõng trêng hîp trªn lµ c¨n cø ®Ó ghi vµo thÎ TSC§ vµ c¸c sæ h¹ch to¸n chi tiÕt TSC§. 1.3. H¹ch to¸n tæng hîp t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng, gi¶m Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh 1.3.1. Tµi kho¶n sö dông  TK 211 - TSC§ h÷u h×nh Bªn nî: - Nguyªn gi¸ cña TSC§ h÷u h×nh t¨ng do ®îc cÊp, do XDCB hoµn thµnh bµn giao ®a vµo sö dông, do mua s¾m, do c¸c ®¬n vÞ tham gia liªn doanh gãp vèn,... - §iÒu chØnh t¨ng nguyªn gi¸ cña TSC§ do x©y l¾p, trang bÞ thªm hoÆc do c¶i t¹o n©ng cÊp; - §iÒu chØnh t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ do ®¸nh gi¸ l¹i. Bªn cã: - Nguyªn gi¸ cña TSC§ gi¶m do ®iÒu chuyÓn cho ®¬n vÞ kh¸c, do nhîng b¸n, thanh lý hoÆc ®em ®i gãp vèn liªn doanh... - Nguyªn gi¸ cña TSC§ gi¶m do th¸o bít mét hoÆc mét sè bé phËn; - §iÒu chØnh gi¶m nguyªn gi¸ do ®¸nh gi¸ l¹i TSC§. Sè d bªn Nî: Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh hiÖn cã ë doanh nghiÖp. Tµi kho¶n 211 “TSC§ h÷u h×nh“ cã 6 tµi kho¶n cÊp 2:  Tµi kho¶n 2112: Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc - 11 -  Tµi kho¶n 2113: M¸y mãc, thiÕt bÞ  Tµi kho¶n 2114: Ph¬ng tiÖn vËn t¶i, thiÕt bÞ truyÒn dÉn  Tµi kho¶n 2115: ThiÕt bÞ, dông cô qu¶n lý  Tµi kho¶n 2116: Vên c©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc vµ cho s¶n phÈm  Tµi kho¶n 2118: TSC§ h÷u h×nh kh¸c  TK 214 “ Hao mßn TSC§  TK 411 “ Nguån vèn kinh doanh Ngoµi ra, kÕ to¸n tæng hîp TSC§ cßn sö dông mét sè tµi kho¶n kh¸c nh: TK 111, 112, 1332, 331, 341, 441,... 1.3.2. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n 1.3.2.1. Ph¬ng ph¸p kÕ to¸n c¸c nghiÖp vô kinh tÕ chñ yÕu liªn quan ®Õn t¨ng TSC§ h÷u h×nh a.Trêng hîp DN ®îc tµi trî, biÕu tÆng TSC§ h÷u h×nh ®a vµo sö dông ngay cho ho¹t ®éng SXKD, ghi: Nî TK 211 - Nguyªn gi¸ TSC§ Cã TK 711 - Thu nhËp kh¸c C¸c chi phÝ kh¸c liªn quan trùc tiÕp ®Õn TSC§ h÷u h×nh ®îc tµi trî, biÕu tÆng tÝnh vµo nguyªn gi¸, ghi: Nî TK 211 Cã TK 111, 112, 331,... S¬ ®å sè 1 KÕ to¸n TSC§ h÷u h×nh ®îc tµi trî, biÕu tÆng TK 711 TK 211 Khi nhËn TSC§ do ®îc tµi trî, biÕu tÆng ®a vµo sö dông ngay cho s¶n xuÊt, kinh doanh TK 111, 112, 331 C¸c chi phÝ kh¸c liªn quan trùc tiÕp ®Õn TSC§ ®îc tµi trî, vµo thøc nguyªn b. Mua TSC§ h÷u biÕu h×nhtÆng theotÝnh ph¬ng tr¶gi¸ chËm, tr¶ gãp: - Khi mua TSC§ h÷u h×nh theo ph¬ng thøc tr¶ chËm, tr¶ gãp vµ ®a vÒ sö dông ngay cho ho¹t ®éng SXKD, ghi: Nî TK 211 – TSC§ h÷u h×nh (ghi theo gi¸ mua tr¶ tiÒn ngay) Nî TK 133 (1332) - ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ (nÕu cã) Nî TK 242- chi phÝ tr¶ tríc dµi h¹n (PhÇn l·i tr¶ chËm lµ sè chªnh lÖch gi÷a tæng sè tiÒn ph¶i thanh to¸n – gi¸ mua tr¶ tiÒn ngay – thuÕ GTGT (nÕu cã). - 12 - Cã TK 331- Ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n (Tæng gi¸ thanh to¸n). - §Þnh kú, thanh to¸n tiÒn cho ngêi b¸n, kÕ to¸n ghi: Nî TK 331- Ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n Cã TK 111, 112 (Sè ph¶i tr¶ ®Þnh kú bao gåm c¶ gi¸ gèc vµ l·i tr¶ chËm, tr¶ gãp). §ång thêi tÝnh vµo chi phÝ theo sè l·i tr¶ chËm, tr¶ gãp ph¶i tr¶ tõng kú Nî TK 635- Chi phÝ tµi chÝnh Cã TK 242- Chi phÝ tr¶ tríc dµi h¹n S¬ ®å sè 2 KÕ to¸n t¨ng TSC§ h÷u h×nh mua s¾m theo ph¬ng thøc tr¶ chËm, tr¶ gãp TK 111, 112 TK 331 §Þnh kú khi thanh to¸n tiÒn cho ngêi b¸n Tæng sè tiÒn ph¶i thanh to¸n TK 211 Nguyªn gi¸ (ghi theo gi¸ mua tr¶ tiÒn ngay t¹i thêi ®iÓm mua) TK 635 TK 242 S¬ ®å sè 3 §Þnh kú ph©n bæ Sè chªnh lÖch gi÷a to¸n tù chÕ tæng sèKÕtiÒn ph¶iTSC§ h÷u h×nh dÇn vµo chi phÝ theo sè l·i tr¶ chËm, tr¶ gi¸154 mua TK 621 thanh to¸n trõTK TK 632 tr¶ tiÒn ngay vµ trõ gãp ph¶i tr¶ ®Þnh kú thuÕ GTGT (nÕu cã) Gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm chuyÓn thµnh TSC§ sö dông Tæng cho s¶n xuÊt, kinh doanh TK 133 c)Trêng hîp t¨ng TSC§ h÷u h×nh do tù chÕ: hîp ThuÕ GTGT TK 622 - Khi sö dông s¶n phÈm do doanh nghiÖp tù møc chÕ t¹o chuyÓn chi phÝ vît b×nh®Óthêng cña thµnh TSC§ ®Çu vµo (nÕu cã) Chi TSC§ h÷u h×nh sö dông cho ho¹t ®éng SXKD, ghi:tù chÕ vµ chi phÝ kh«ng hîp lý tÝnh vµo gi¸ vèn hµng b¸n phÝ Nî TK 632 – Gi¸ vèn hµng b¸n Cã TK 155s¶n – Thµnh phÈm (NÕu xuÊt kho ra sö dông) TK 155 Cã TK 154 (NÕu SX xong ®a vµo sö dông ngay, kh«ng qua kho). xuÊt TK 627 XuÊt kho s¶n §ång thêi ghi t¨ng TSC§ h÷u h×nh: phÈm ®Ó chuyÓn Gi¸ thµnh s¶n ph¸t thµnh TSC§ sö phÈm nhËp kho Nî TK 211- TSC§ h÷u h×nh dông cho SXKD sinh Cã TK 512 (Doanh thu lµ gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm). §ång thêi ghi: - Chi phÝ ®Æt, ch¹y thö,... liªn quan ®Õn TSC§ h÷u h×nh,TK ghi: TKl¾p 512 211 Nî TK 211- TSC§ h÷unguyªn h×nh gi¸ TSC§ Ghi t¨ng thu lµ gi¸ thµnh thùc tÕ Cã TK (Doanh 111,112,331,... s¶n phÈm chuyÓn thµnh TSC§ sö dông cho s¶n xuÊt, kinh doanh) TK 111, 112, 331,... - 13 Chi phÝ trùc tiÕp liªn- quan kh¸c (Chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö,...) d)Trêng hîp TSC§ h÷u h×nh mua díi h×nh thøc trao ®æi:  TSC§ h÷u h×nh mua díi h×nh thøc trao ®æi víi mét TSC§ h÷u h×nh t¬ng tù: - Khi nhËn TSC§ h÷u h×nh t¬ng tù do trao ®æi vµ ®a vµo sö dông ngay cho ho¹t ®éng SXKD, ghi: Nî TK 211- Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh nhËn vÒ ghi theo gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ®a ®i trao ®æi Nî TK 214- Gi¸ trÞ khÊu hao cña TSC§ ®a ®i trao ®æi Cã TK 211- Nguyªn gi¸ cña TSC§ h÷u h×nh ®a ®i trao ®æi  TSC§ h÷u h×nh mua díi h×nh thøc trao ®æi víi TSC§ h÷u h×nh kh«ng t¬ng tù: - Khi giao TSC§ h÷u h×nh cho bªn trao ®æi, kÕ to¸n ghi gi¶m TSC§: Nî TK 811( Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ h÷u h×nh ®a ®i trao ®æi) Nî TK 214 – Gi¸ trÞ ®· khÊu hao Cã TK 211- Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh. §ång thêi ghi t¨ng thu nhËp do trao ®æi TSC§: Nî TK 131- Ph¶i thu kh¸ch hµng (Tæng gi¸ thanh to¸n) Cã TK 711- Thu nhËp kh¸c (Gi¸ trÞ hîp lý cña TSC§ ®a ®i trao ®æi) Cã TK 3331(TK 33311) - thuÕ GTGT ph¶i nép (nÕu cã) - 14 - - Khi nhËn TSC§ h÷u h×nh do trao ®æi, ghi: Nî TK 211 (Gi¸ trÞ hîp lý cña TSC§ nhËn ®îc do trao ®æi) Nî TK 133 - ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ (nÕu cã) Cã TK 131 - Ph¶i thu cña kh¸ch hµng (Tæng gi¸ thanh to¸n). Trêng hîp ph¶i thu thªm tiÒn do gi¸ trÞ hîp lý cña TSC§ ®a ®i trao ®æi lín h¬n gi¸ trÞ hîp lý cña TSC§ nhËn ®îc do trao ®æi th× khi nhËn ®îc tiÒn cña bªn cã TSC§ trao ®æi, ghi: Nî TK 111,112 (Sè tiÒn ®· thu thªm) Cã TK 131- Ph¶i thu cña kh¸ch hµng. Trêng hîp ph¶i tr¶ thªm tiÒn do gi¸ trÞ hîp lý cña TSC§ ®a ®i trao ®æi nhá h¬n gi¸ trÞ hîp lý cña TSC§ nhËn ®îc do trao ®æi th× khi tr¶ tiÒn cho bªn cã TSC§ trao ®æi, ghi: Nî TK 131- Ph¶i thu cña kh¸ch hµng Cã TK 111,112,... S¬ ®å sè 4 S¬ ®å sè 5 KÕ to¸n trêng Hîp mua TSC§ h÷u h×nh KÕ to¸n trthøc êngtrao Hîp mua díi h×nh ®æi tTSC§ ¬ngh÷u tù h×nh díi h×nh thøc trao ®æi kh«ng t¬ng tùTK 214 TK 211 1. Khi ®a TSC§ h÷u h×nhGi¸ ®i trao ®æimßn TSC§ h÷u h×nh trÞ hao TK 811 ®a ®i trao ®æi TKNguyªn 211 gi¸ TSC§Nguyªn h÷u h×nh Ghi gi¶m TSC§ Gi¸ trÞ ®a ®i trao ®æi TK 211 ®a ®i trao ®æi cßn l¹i gi¸ Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh TK 214 nhËn vÒ (ghi theo gi¸ trÞ cßn l¹i hao mßn cña TSC§ ®Gi¸ a ®i trÞ trao ®æi) TK 711 TK 131 Gi¸ trÞ hîp lý Gi¸ trÞ hîp lý Gi¸ trÞ hîp lý cña TSC§ h÷u cña TSC§ h÷u cña TSC§ h÷u h×nh ®a h×nh ®a ®i trao h×nh nhËn vÒ vµ thuÕ GTGT ®Çu ®æi vµ thuÕ ®i trao ®æi vµo (nÕucã) GTGT ®Çu ra (nÕu cã) 2. Khi nhËn ®îc TSC§ h÷u h×nh do trao ®æi TK 211 Gi¸ trÞ hîp lý cña TSC§ h÷u h×nh nhËn vÒ TK 133 ThuÕ GTGT (nÕu cã) TK 33311 TK 111, 112 NhËn sè tiÒn ph¶i thu thªm ThuÕ GTGT (nÕu cã) - 15 - Thanh to¸n sè tiÒn ph¶i tr¶ thªm e) Trêng hîp mua TSC§ h÷u h×nh lµ nhµ cöa, vËt kiÕn tróc g¾n liÒn víi quyÒn sö dông ®Êt, ®a vµo sö dông ngay cho ho¹t ®éng SXKD S¬ ®å sè 6 KÕ to¸n mua TSC§ h÷u h×nh lµ nhµ cöa, vËt kiÕn tróc g¾n liÒn víi quyÒn sö dông ®Êt, ®a vµo sö dông ngay cho SXKD TK 211 TK 111, 112, 331,... Ghi t¨ng TSC§ h÷u h×nh (chi tiÕt nhµ cöa, vËt kiÕn tróc) TK 213 Ghi t¨ng TSC§ v« h×nh (chi tiÕt quyÒn sö dông ®Êt) TK 133 g) T¨ng TSC§ do XDCB hoµn thµnh bµn giao: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ (nÕu cã) - Khi ph¸t sinh c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn tõng c«ng tr×nh XDCB Nî TK 241 – C¸c chi phÝ XDCB ph¸t sinh. Cã TK 152,153 – Chi phÝ vËt t cho c«ng tr×nh. Cã TK 334 – Chi phÝ tiÒn l¬ng. Cã TK 331 – Chi phÝ mua ngoµi cha thanh to¸n Khi c«ng tr×nh XDCB hoµn thµnh bµn giao ®a vµo sö dông cho SXKD Nî TK 211 – TSC§ h÷u h×nh Cã TK 241 – XDCB dë dang S¬ ®å sè 7 KÕ to¸n t¨ng TSC§ do XDCB bµn giao TK 152, 153,... TK 111, 112, 331 TK 241 (1) (2) TK 211 (3) TK 133 (1) – C¸c chi phÝ XDCB ph¸t sinh (2) – ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ (nÕu cã) - 16 - (4) (3) – KÕt chuyÓn gi¸ trÞ c«ng tr×nh XDCB hoµn thµnh vµo nguyªn gi¸ TSC§ (4) – C¸c chi phÝ tríc khi sö dông TSC§ ph¸t sinh. - NÕu tµi s¶n h×nh thµnh qua ®Çu t kh«ng tho¶ m·n c¸c tiªu chuÈn ghi nhËn TSC§ h÷u h×nh theo qui ®Þnh cña chuÈn mùc kÕ to¸n, ghi: Nî TK 152, 153 (NÕu lµ vËt liÖu, c«ng cô nhËp kho) Cã TK 241 – XDCB dë dang. h) NhËn l¹i vèn gãp liªn doanh b»ng TSC§ S¬ ®å sè 8 KÕ to¸n NhËn l¹i vèn gãp liªn doanh b»ng TSC§ TK 222 TK 211 (1) TK 111, 112, 138 (2) TK 635 (3) 1 (1) – Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ gãp vèn liªn doanh ®îc nhËn l¹i. 2 (2) – PhÇn vèn gãp liªn doanh bÞ thiÕu hoÆc sÏ nhËn l¹i b»ng tiÒn. 3 (3) – PhÇn vèn gãp liªn doanh bÞ thiÕu kh«ng ®îc nhËn l¹i. 1.3.2.2. Ph¬ng ph¸p kÕ to¸n c¸c nghiÖp vô kinh tÕ chñ yÕu liªn quan ®Õn gi¶m TSC§ h÷u h×nh. a) Gi¶m TSC§ do thanh lý, nhîng b¸n. - Xo¸ sæ TSC§ bÞ thanh lý, nhîng b¸n: Nî TK 214- Gi¸ trÞ hao mßn TSC§ Nî TK 811 – Gi¸ trÞ cßn l¹i Cã TK 211 – Nguyªn gi¸ TSC§ - Ph¶n ¸nh sè tiÒn ®· thu hoÆc ph¶i thu vÒ thanh lý, nhîng b¸n: Nî TK 111,112,131 – Sè tiÒn ®· thu, ph¶i thu Nî TK 152- PhÕ liÖu, phô tïng nhËp kho S¬ ®å sè 9Cã TK 711 – Gi¸ b¸n cha cã thuÕ GTGT. KÕ333(33311) to¸n thanh nhGTGT îng b¸n Cã TK – lý, ThuÕ ph¶i TSC§ nép. TK 214 TK 211 - C¸c chi phÝ thanh lý, nhîng b¸n (1)ph¸t sinh: Nî TK 811- chi phÝ thanh lý, nhîng b¸n ph¸t sinh TKNî 333TK 133 – Sè thuÕ GTGT ®îc khÊu trõ (nÕu cã). TK 811 (2) Cã TK(5) 111,112,331,... TK 711 (4) TK 111, 112, 152,... - 17 - (3) 4 5 (1) – Gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§ thanh lý, nhîng b¸n 6 (2) – Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ thanh lý, nhîng b¸n 7 (3) – C¸c chi phÝ thanh lý, nhîng b¸n TSC§ 8 (4) – Thu nhËp thanh lý, nhîng b¸n TSC§ 9 (5) – ThuÕ GTGT ph¶i nép (nÕu cã) b) Gãp vèn liªn doanh b»ng TSC§ - NÕu gi¸ trÞ vèn gãp ®îc ®¸nh gi¸ cao h¬n gi¸ trÞ ghi sæ cña TSC§ Nî TK 222 – Gi¸ trÞ vèn gãp liªn doanh Nî TK 214 – Gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§ ®em gãp vèn liªn doanh Cã TK 211 – Nguyªn gi¸ TSC§ gãp vèn liªn doanh Cã TK 412 – Chªnh lÖch gi¸ trÞ vèn gãp cao h¬n gi¸ trÞ cßn l¹i - NÕu gi¸ trÞ vèn gãp bÞ ®¸nh gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ ghi sæ cña TSC§ Nî TK 222 – Gi¸ trÞ vèn gãp liªn doanh Nî TK 214 – Gi¸ trÞ hao mßn TSC§ ®em gãp liªn doanh Nî TK 412 – Chªnh lÖch gi¸ trÞ vèn gãp thÊp h¬n gi¸ trÞ cßn l¹i Cã TK 211 – Nguyªn gi¸ TSC§ ®em gãp liªn doanh S¬ ®å sè 10 TK 211 KÕ to¸n gãp liªn doanh b»ng TSC§ (Vèn gãp ®îc ®¸nh gi¸ cao h¬n gi¸ trÞ cßn l¹i) Nguyªn gi¸ TSC§ TK 214 Gi¸ trÞ hao mßn TK 222 TK 412 Chªnh lÖch gi¸ trÞ trÞ cßn l¹i vèn gãp >thiÕu gi¸ trÞph¸t cßnhiÖn l¹i khi kiÓmGi¸ c) TSC§ bÞ mÊt, kª. Nî TK 214 – Gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§ thiÕu, mÊt Nî TK 138 (1388) – Sè tiÒn båi thêng ph¶i thu cña ngêi ph¹m lçi Nî TK 811 – Tæn thÊt tÝnh vµo chi phÝ cña DN - 18 - Cã TK 211 – Nguyªn gi¸ TSC§ bÞ thiÕu, mÊt. S¬ ®å sè 11 TK 211 KÕ to¸n TSC§ mÊt, thiÕu khi kiÓm kª TK 214 Gi¸ trÞ hao mßn TK 138 (1) Nguyªn gi¸ TSC§ (1) – Sè tiÒn ngêi ph¹m lçi ph¶i båi thêng TK 811 (2) (2) – PhÇn tæn thÊt ®îc tÝnh vµo chi phÝ c) ChuyÓn TSC§ sang c«ng cô, dông cô. S¬ ®å sè 12 KÕ to¸n chuyÓn TSC§ sang c«ng cô, dông cô TK 211 TK 214 Gi¸ trÞ hao mßn (1) TK 627, 641, 642 (1) - Gi¸ trÞ cßn l¹i nhá chuyÓn vµo CPSXKD (2) TK 142, 242 (2) - Gi¸ trÞ cßn l¹i lín ph¶i ph©n bæ dÇn Khi TSC§ chuyÓn thµnh c«ng cô, dông cô, kÕ to¸n ®Þnh kho¶n: Nî TK 214 – Hao mßn TSC§ (Gi¸ trÞ ®· khÊu hao) Nî TK 627, 641, 642 (NÕu gi¸ trÞ cßn l¹i nhá) Nî TK 142, 242 (NÕu gi¸ trÞ cßn l¹i lín ph¶i ph©n bæ dÇn) Cã TK 211 – TSC§ h÷u h×nh 1.4. H¹ch to¸n khÊu hao TSC§ h÷u h×nh 1.4.1. Tµi kho¶n sö dông  TK 214 “ Hao mßn TSC§ Bªn Nî: Gi¸ trÞ hao mßn TSC§ gi¶m do c¸c lý do gi¶m TSC§ (Thanh lý, nhîng b¸n, ®iÒu ®éng cho ®¬n vÞ kh¸c, gãp vèn liªn doanh...). Bªn Cã: - Gi¸ trÞ hao mßn TSC§ t¨ng do trÝch khÊu hao TSC§, do ®¸nh gi¸ l¹i TSC§, do ®iÒu chuyÓn TSC§ ®· sö dông gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn cña Tæng c«ng ty... - 19 - - Gi¸ trÞ hao mßn TSC§ t¨ng do tÝnh hao mßn cña nh÷ng TSC§ dïng cho ho¹t ®éng sù nghiÖp, dù ¸n, phóc lîi... Sè d bªn Cã: Gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§ hiÖn cã ë ®¬n vÞ. Tµi kho¶n 214 “ Hao mßn TSC§ ®îc chia thµnh 3 tµi kho¶n cÊp 2 sau:  Tµi kho¶n 2141: Hao mßn TSC§ h÷u h×nh  Tµi kho¶n 2142: Hao mßn TSC§ thuª tµi chÝnh  Tµi kho¶n 2143: Hao mßn TSC§ v« h×nh Bªn c¹nh ®ã, kÕ to¸n cßn sö dông tµi kho¶n 009 “Nguån vèn khÊu hao c¬ b¶n” ®Ó theo dâi t×nh h×nh h×nh thµnh, t¨ng, gi¶m vµ sö dông sè vèn khÊu hao c¬ b¶n ë doanh nghiÖp. Bªn Nî: Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô t¨ng nguån vèn khÊu hao c¬ b¶n Bªn Cã: Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô lµm gi¶m nguån vèn khÊu hao (nép cÊp trªn, cho vay, ®Çu t, mua s¾m TSC§...) Sè d bªn Nî: Sè vèn khÊu hao c¬ b¶n hiÖn cßn. 1.4.2. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n kÕ to¸n mét sè ho¹t ®éng kinh tÕ chñ yÕu 1.4.2.1. §Þnh kú tÝnh, trÝch khÊu hao TSC§ vµo chi phÝ SXKD Nî TK 627 (6274) KhÊu hao TSC§ ë bé phËn s¶n xuÊt Nî TK 641 (6414) KhÊu hao TSC§ cho tiªu thô SP, hµng ho¸, dÞch vô Nî TK 642 (6424) KhÊu hao TSC§ dïng chung cho toµn DN Cã TK 214 (2141) Tæng sè khÊu hao ph¶i trÝch §ång thêi ph¶n ¸nh t¨ng vèn khÊu hao: Ghi ®¬n vµo bªn Nî Tµi kho¶n 009 “Nguån vèn khÊu hao c¬ b¶n”. 1.4.2.2. Trêng hîp cÊp trªn huy ®éng vèn khÊu hao Nî TK 411 – Gi¶m NVKD (nÕu kh«ng ®îc hoµn l¹i) Nî TK 136 (1368) – Ph¶i thu néi bé (nÕu ®îc hoµn l¹i) Cã TK 111, 112 – TiÒn mÆt, TGNH hoÆc Cã TK 336 – Sè ph¶i nép cÊp trªn §ång thêi ghi ®¬n vµo bªn Nî TK 009 (nÕu ®îc cÊp trªn hoµn tr¶ l¹i) hoÆc ghi ®¬n vµo bªn Cã TK 009 (nÕu kh«ng ®îc cÊp trªn hoµn tr¶ l¹i). 1.4.2.3. TSC§ ®· sö dông, nhËn ®îc do ®iÒu chuyÓn trong néi bé Tæng c«ng ty, c«ng ty, ghi: Nî TK 211 – TSC§ h÷u h×nh (Nguyªn gi¸) Cã TK 411 – Nguån vèn kinh doanh (Gi¸ trÞ cßn l¹i) - 20 -