LỜI MỞ ĐẦU
HiÖn nay níc ta ®ang trong thêi kú ®æi míi vµ ph¸t triÓn
nÒn kinh tÕ c¶ níc ®ang chuyÓn m×nh theo guång m¸y cña
c¬ chÕ thÞ trêng cho nªn trong hÖ thèng chØ tiªu kinh tÕ - tµi
chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vÊn ®Ò chi phÝ s¶n xuÊt
vµ tÝnh gi¸ thµnh lµ hai chØ tiªu hÕt søc quan träng vµ cã mèi
quan hÖ kh¨ng khÝt nã lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña mét ®¬n vÞ.
TiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã ý nghÜa
to lín ®èi víi t¨ng tÝch luü vµ gãp phÇn ®¸ng kÓ c¶i thiÖn ®êi
sèng ngêi lao ®éng. PhÊn ®Êu kh«ng ngõng tiÕt kiÖm chi phÝ
s¶n xuÊt h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô
quan träng vµ thêng xuyªn cña c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ, qu¶n
lý doanh nghiÖp.
MÆt kh¸c trong t×nh h×nh hiÖn nay yªu cÇu cña chÕ ®é
ho¹ch to¸n kinh doanh vµ sù vËn hµnh c¬ chÕ thanh to¸n ë níc
ta th× nhiÖm vô tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt vµ h¹ gi¸ thµnh
s¶n phÈm doanh nghiÖp s¶n xuÊt l¹i cµng cã ý nghÜa ®Æc
biÖt quan träng. §Ó qu¶n lý tèt chi phÝ s¶n xuÊt vµ thµnh
phÈm cÇn tæ chøc tèt c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ h¹
gi¸ thµnh thùc tÕ cña c¸c lo¹i s¶n phÈm s¶n xuÊt ra mét c¸ch
chÝnh x¸c, kÞp thêi, ®óng ®èi tîng, ®óng chÕ ®é quy ®Þnh
vµ ®óng ph¬ng ph¸p. Tæ chøc tèt c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n
xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cã ý nghÜa thiÕt thùc ®èi víi
viÖc t¨ng cêng vµ c¶i thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt,
gi¸ thµnh s¶n phÈm nãi riªng vµ c«ng t¸c qu¶n lý doanh
nghiÖp nãi chung.
ChÝnh v× vËy, viÖc nghiªn cøu c¸c kho¶n môc chi phÝ, gi¸
thµnh c¸c biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét ®ßi hái bøc
thiÕt ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ trêng. Nh»m tæ chøc c¸c kho¶n
môc chi phÝ s¶n xuÊt tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cho hîp lý vµ
t×m ra biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. VËy trªn c¬ së tµi
1
liÖu thu thËp ®îc t¹i XÝ nghiÖp X©y l¾p II trùc thuéc C«ng ty
X©y l¾p vµ S¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Em xin chän ®Ò tµi:
“KÕ to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p
t¹i xÝ nghiÖp x©y l¾p II”
Môc ®Ých cña ®Ò tµi lµ vËn dông lý thuyÕt vÒ h¹ch to¸n
chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p vµo
nghiªn cøu thùc tÕ c«ng viÖc nµy t¹i xÝ nghiÖp x©y l¾p II.
Trªn c¬ së ®ã, ph©n tÝch nh÷ng tån t¹i nh»m gãp phÇn nhá
vµo viÖc hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n t¹i xÝ nghiÖp.
§Ó ®¹t ®îc môc ®Ých trªn bè côc cña ®Ò tµi ngoµi lêi më
®Çu vµ kÕt luËn gåm ba phÇn sau:
PhÇn I:
Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ kÕ to¸n chi phÝ vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p.
PhÇn II: Thùc tr¹ng cña c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p t¹i XÝ nghiÖp X©y
l¾p II.
PhÇn III:Mét sè ý kiÕn ®ãng gãp nh»m gãp phÇn hoµn thiÖn
c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm t¹i XÝ nghiÖp X©y l¾p II.
2
PhÇn I
nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ kÕ to¸n chi phÝ
vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p
I-/ vai trß cña c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm.
Trong t×nh h×nh níc ta hiÖn nay, khi nÒn kinh tÕ chuyÓn
tõ c¬ chÕ bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng, Nhµ níc kh«ng cßn
bao cÊp hoµn toµn vèn ®Çu t cho c¸c ngµnh x©y l¾p, viÖc
h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hÕt
søc cÊp thiÕt cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp
x©y l¾p.
Th«ng qua nghiªn cøu gi¸ thµnh s¶n phÈm, doanh nghiÖp
cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc nh÷ng kho¶n chi phÝ cßn l·ng phÝ cha cã
hiÖu qu¶ thuéc vÒ nguyªn nh©n chñ quan. Tõ ®ã doanh
nghiÖp cã biÖn ph¸p qu¶n lý vµ tæ chøc s¶n xuÊt kiÓm tra rµ
so¸t l¹i c¸c ®Þnh møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu, tiÒn vèn n©ng
cao n¨ng suÊt lao ®éng, ph¸t huy nh÷ng kh¶ n¨ng tiÒm tµng
vÒ mäi mÆt ®ång thêi viÖc tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ thµnh s¶n
phÈm gióp cho viÖc ph¶n ¸nh ®óng t×nh h×nh vµ kÕt qu¶
thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp x©y dùng
®óng kÕt qu¶ tµi chÝnh, tr¸nh ®îc hiÖn tîng l·i gi¶, lç thËt.
ChÝnh v× vËy tÝnh chÝnh x¸c gi¸ thµnh cã vÞ trÝ quan träng
vµ thiÕt thùc ph¶i hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh
gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p.
Trong s¶n xuÊt XDCB kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm lµ kh©u cuèi cïng vµ lµ kh©u quan träng nhÊt
trong c«ng t¸c kÕ to¸n. TËp hîp ®óng vµ ®Çy ®ñ c«ng t¸c kÕ
to¸n chi phÝ s¶n xuÊt sÏ tÝnh ®îc gi¸ thµnh chÝnh x¸c t¹o
®iÒu kiÖn cung cÊp c¸c th«ng tin cÇn thiÕt cho c¸c nhµ doanh
nghiÖp ra quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n gãp phÇn mang l¹i th¾ng lîi
3
cho doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh trong c¬ chÕ
thÞ trêng.
VÊn ®Ò tiÕt kiÖm ngµy cµng ®îc ®Ò cao h¬n trong ®ã
tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt ®ãng vai trß hÕt søc quan träng.
V× vËy, nã lµ môc tiªu phÊn ®Êu còng lµ mét trong nh÷ng
nhiÖm vô chñ yÕu cña doanh nghiÖp. Yªu cÇu cña c«ng t¸c
qu¶n lý nãi chung vµ c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ nãi riªng trong
®iÒu kiÖn ®æi míi s¶n xuÊt kinh doanh hiÖn nay ®ßi hái
doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh
gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch chÝnh x¸c vµ khoa häc.
ViÖc t×m kiÕm ra nh÷ng ph¬ng ph¸p còng nh c¸c biÖn
ph¸p cô thÓ ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c h¹ch to¸n chi
phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh c«ng tr×nh víi ®Æc ®iÓm cña
mçi lo¹i doanh nghiÖp lµ rÊt quan träng.
1-/ Hoµn thiÖn tæ chøc h¹ch to¸n ban ®Çu:
Ph¶i x¸c ®Þnh c¸c lo¹i chøng tõ sö dông cho tõng bé phËn
trong doanh nghiÖp quy ®Þnh viÖc sö dông c¸c mÉu chøng tõ
kÕ to¸n ban ®Çu vµ c¸ch thøc ghi chÐp c¨n cø vµo hÖ thèng
chøng tõ ban ®Çu do Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh. Ngoµi ra doanh
nghiÖp cã thÓ x¸c ®Þnh thªm c¸c lo¹i chøng tõ h¹ch to¸n ban
®Çu c¨n cø vµo yªu cÇu qu¶n lý cña doanh nghiÖp.
Quy ®Þnh ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm, ghi chÐp ®Çy ®ñ c¸c
néi dung th«ng tin vÒ c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh vµo c¸c
chøng tõ ban ®Çu, ®¶m b¶o tÝnh hîp lÖ, hîp ph¸p cña chøng
tõ kÕ to¸n.
Quy ®Þnh kªnh lu©n chuyÓn vµ tr×nh tù lu©n chuyÓn
chøng tõ ban ®Çu tõ c¸c bé phËn ®Õn phßng kÕ to¸n hoÆc
c¸c bé phËn kÕ to¸n mét c¸ch hîp lý, tr¸nh ghi chÐp trïng lÆp,
lu©n chuyÓn vßng quanh.
2-/ VËn dông hÖ thèng tµi kho¶n.
Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh “HÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n
doanh nghiÖp” theo QuyÕt ®Þnh sè 1141/TC-C§KT ngµy
4
01/11/1995 ¸p dông thèng nhÊt cho c¸c lo¹i doanh nghiÖp
thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ.
C¨n cø vµo chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ néi dung ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp ®Ó lùa chän, x¸c
®Þnh cho m×nh danh môc c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n trong ®ã cã
thÓ bá ®i nh÷ng kho¶n kh«ng phï hîp víi néi dung ho¹t ®éng
kinh doanh cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp cã thÓ më thªm
c¸c tµi kho¶n chi tiÕt cÊp II, III, IV,...
§ång thêi viÖc lùa chän ph©n c«ng tµi kho¶n cho c¸c bé
phËn kÕ to¸n trëng, ®ång thêi ph¶i quy ®Þnh sæ s¸ch, biÓu
mÉu ghi chÐp chi tiÕt vµ b¸o c¸o kÕ to¸n trong néi bé doanh
nghiÖp vÒ tËp trung t¹i phßng kÕ to¸n.
3-/ Lùa chän h×nh thøc kÕ to¸n ®Ó tæ chøc hÖ thèng sæ
s¸ch ghi chÐp kÕ to¸n.
Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n trong mét doanh nghiÖp g¾n víi
viÖc nghiªn cøu vËn dông h×nh thøc kÕ to¸n vµ tæ chøc hÖ
thèng sæ s¸ch kÕ to¸n thÝch hîp. VÝ dô nh: t¹i c«ng ty X©y
l¾p I ®· lùa chän h×nh thøc c«ng t¸c tæ chøc kÕ to¸n chøng
tõ ghi sæ.
§Æc ®iÓm cña h×nh thøc nµy lµ mäi nghiÖp vô kinh tÕ
ph¶i c¨n cø vµo chøng tõ gèc hoÆc b¶ng tæng hîp chøng tõ
gèc cïng lo¹i, cïng kú ®Ó lËp chøng tõ ghi sæ ghi vµo “Sæ
®¨ng ký chøng tõ ghi sæ” tríc khi vµo sæ c¸i.
Sæ kÕ to¸n theo h×nh thøc kÕ to¸n chøng tõ ghi sæ gåm
cã: sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ, sæ c¸i, sæ nhËt ký quü, c¸c
sæ chi tiÕt.
H×nh thøc kÕ to¸n chøng tõ ghi sæ râ rµng, dÔ hiÓu, dÔ
ph¸t hiÖn sai sãt, ®iÒu chØnh, thÝch hîp víi mäi lo¹i h×nh
doanh nghiÖp, s¶n xuÊt kinh doanh sö dông nhiÒu tµi kho¶n,
khèi lîng nghiÖp vô nhiÒu, cã nhiÒu nh©n viªn kÕ to¸n, dÔ
kÕt hîp sö lý trong c«ng t¸c ®iÖn to¸n. ViÖc lùa chän h×nh
thøc c«ng t¸c tæ chøc sæ kÕ to¸n chøng tõ ghi sæ tuy cã
5
nhiÒu u ®iÓm song kh«ng tr¸nh khái nh÷ng nhîc ®iÓm nh:
kh«ng nhËn ®îc sù chØ ®¹o thêng xuyªn cña kÕ to¸n trëng,
viÖc ®i l¹i gi÷a c¸c c¬ së gÆp nhiÒu khã kh¨n, viÖc kiÓm tra
gi¸m s¸t chÆt chÏ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lý
tµi s¶n t¹i c¸c c«ng tr×nh, c¸c tæ ®éi thi c«ng kh«ng ®îc nhÊt
qu¸n, kÞp thêi.
4-/ Lùa chän h×nh thøc tæ chøc bé m¸y kÕ to¸n.
Lùa chän m« h×nh tæ chøc kÕ to¸n ë doanh nghiÖp ph¶i
c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt kinh doanh, quy m« s¶n
xuÊt kinh doanh lín hay nhá, réng hay hÑp, khèi lîng vµ tÝnh
chÊt cña c«ng t¸c kÕ to¸n phøc t¹p hay kh«ng, c¨n cø vµo
ph©n cÊp qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh trong ®¬n vÞ kinh tÕ c¬
së, c¨n cø vµo t×nh h×nh c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong h¹ch
to¸n, ®éi ngò c¸n bé, t×nh h×nh giao th«ng, th«ng tin liªn
l¹c,... lùa chän m« h×nh tæ chøc kÕ to¸n hîp lý, thÝch hîp sÏ
t¹o ®iÒu kiÖn gi¶i quyÕt hîp lý ho¸ c«ng t¸c kÕ to¸n, ®¶m
b¶o chÊt lîng h¹ch to¸n rót ng¾n thêi gian h¹ch to¸n, ®¶m
b¶o h¹ch to¸n phôc vô s¸t víi ho¹t ®éng kinh doanh, sö dông
cã hiÖu qu¶ lao ®éng h¹ch to¸n, n©ng cao n¨ng suÊt lao
®éng h¹ch to¸n.
Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông
mét trong c¸c h×nh thøc tæ chøc kÕ to¸n sau:
- H×nh thøc tæ chøc kÕ to¸n tËp trung.
- H×nh thøc tæ chøc kÕ to¸n ph©n t¸n.
- H×nh thøc tæ chøc kÕ to¸n võa tËp trung, võa ph©n
t¸n.
VÝ dô nh: ë c«ng ty X©y l¾p I ®· lùa chän h×nh thøc tæ chøc
kÕ to¸n tËp trung.
Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n theo h×nh thøc tËp trung, mäi
c«ng viÖc chñ yÕu cña h¹ch to¸n kÕ to¸n ®Òu ®îc thùc hiÖn ë
phßng kÕ to¸n doanh nghiÖp. Do ®ã gióp l·nh ®¹o doanh
nghiÖp n¾m ®îc kÞp thêi toµn bé th«ng tin vÒ ho¹t ®éng kinh
6
tÕ cña doanh nghiÖp, tõ ®ã thùc hiÖn sù kiÓm tra vµ chØ ®¹o
s¸t sao, kÞp thêi c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.
Sù chØ ®¹o c«ng t¸c kÕ to¸n thèng nhÊt, chÆt chÏ, tæng
hîp sè liÖu vµ th«ng tin kinh tÕ kÞp thêi, t¹o ®iÒu kiÖn trong
ph©n c«ng lao ®éng, n©ng cao tr×nh ®é vµ chuyªn m«n ho¸
lao ®éng h¹ch to¸n. ViÖc trang bÞ øng dông ph¬ng tiÖn kü
thuËt ®Ó c¬ giíi ho¸ c«ng t¸c kÕ to¸n ®îc thuËn lîi.
Tuy nhiªn h×nh thøc tæ chøc kÕ to¸n tËp trung cã nhîc
®iÓm: khèi lîng c«ng viÖc kÕ to¸n tËp trung ë phßng kÕ to¸n
doanh nghiÖp lín, t¹o ra kho¶ng c¸ch vÒ kh«ng gian vµ thêi
gian gi÷a n¬i x¶y ra th«ng tin, thu nhËn sö lý th«ng tin vµ tËp
hîp sè liÖu th«ng tin, h¹n chÕ sù chØ ®¹o kiÓm tra cña kÕ
to¸n.
II-/ Kh¸i niÖm, ý nghÜa cña kÕ to¸n chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n
phÈm x©y l¾p trong ®¬n vÞ x©y l¾p.
S¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n cña x·
héi loµi ngêi lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt tÊt yÕu lµ sù cÇn thiÕt
cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mäi chÕ ®é x· héi. Trong nÒn
kinh tÕ nãi chung, ®Æc biÖt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng mäi
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Òu nh»m
môc ®Ých kiÕm lêi. V× vËy, trong qu¸ tr×nh tån t¹i vµ ph¸t
triÓn kinh doanh cã l·i buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i t×m mäi
biÖn ph¸p vµ sö dông c¸c c«ng cô kinh tÕ ®Ó gi¶m tíi møc tèi
thiÓu chi phÝ s¶n xuÊt h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Muèn thùc hiÖn
®îc ®iÒu ®ã c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp nãi chung vµ
nh÷ng nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp x©y l¾p nãi riªng trong s¶n
xuÊt x©y l¾p s¶n phÈm cã quy m« lín, kÕt cÊu phøc t¹p, ®¬n
chiÕc vµ cã thêi gian s¶n xuÊt l©u dµi,... l¹i cµng cÇn thiÕt
ph¶i n¾m ch¾c ®îc kh¸i niÖm vµ ý nghÜa cña chi phÝ s¶n
xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Chi phÝ s¶n xuÊt cña mét ®¬n vÞ x©y l¾p lµ toµn bé chi
phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ph¸t sinh trong
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cÊu thµnh nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y
7
l¾p. Trong ®ã, chi phÝ lao ®éng sèng gåm: tiÒn l¬ng, trÝch
tiÒn BHXH, BHYT, KPC§, cßn chi phÝ lao ®éng vËt ho¸ gåm:
c¸c chi phÝ nguyªn nhiªn vËt liÖu, khÊu hao TSC§,... C¸c chi
phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp x©y l¾p ph¶i ®îc tÝnh to¸n
chÝnh x¸c trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh phï hîp víi viÖc thùc
hiÖn kÕ ho¹ch vµ kú b¸o c¸o.
Chi phÝ nµy gåm chi phÝ s¶n xuÊt vµ chi phÝ s¶n xuÊt
ngoµi x©y l¾p mµ ®îc tÝnh theo tõng th¸ng, quý, n¨m.
§Ó ®¸nh gi¸ chÊt lîng kinh doanh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ,
chi phÝ chi ra ph¶i xem xÐt trong mèi quan hÖ chÆt chÏ víi
mÆt thø hai còng lµ mÆt c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®ã
lµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt thu ®îc, quan hÖ so s¸nh ®ã ®· h×nh
thµnh nªn chØ tiªu “gi¸ thµnh s¶n phÈm”.
Cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm l¹i lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn
bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸
cã liªn quan ®Õn khèi lîng c«ng t¸c s¶n phÈm lao vô ®· hoµn
thµnh. V× vËy qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt
bao gåm hai mÆt: mÆt hao phÝ s¶n xuÊt vµ mÆt kÕt qu¶ s¶n
xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt ph¶n ¸nh mÆt hao phÝ s¶n xuÊt gi¸
thµnh s¶n phÈm x©y l¾p ph¶n ¸nh mÆt kÕt qu¶ x©y l¾p. TÊt
c¶ c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh (ph¸t sinh trong kú, kú tríc
chuyÓn sang) vµ c¸c chi phÝ trÝch tríc cã liªn quan ®Õn khèi lîng s¶n phÈm lao vô dÞch vô ®· hoµn thµnh trong kú sÏ t¹o nªn
chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. Nãi c¸ch kh¸c gi¸ thµnh
s¶n phÈm x©y l¾p lµ toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ mµ doanh
nghiÖp x©y l¾p bá ra bÊt kÓ kú nµo nhng cã liªn quan ®Õn
khèi lîng c«ng viÖc s¶n phÈm x©y l¾p ®· hoµn thµnh trong kú
mµ ®îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn.
Nh vËy chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh trong c«ng t¸c qu¶n
lý doanh nghiÖp chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ
nh÷ng chØ tiªu quan träng lu«n ®îc c¸c nhµ doanh nghiÖp
quan t©m, v× chóng g¾n liÒn víi kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt,
kinh doanh. NÕu tæ chøc tèt ®îc c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi
8
phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm sÏ ®em l¹i nhiÒu ý nghÜa quan
träng cung cÊp cho c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp x©y l¾p
biÕt ®îc chi phÝ vµ gi¸ thµnh thùc tÕ cña mçi lo¹i s¶n phÈm
x©y l¾p còng nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Tõ ®ã ph©n
tÝch ®¸nh gi¸ ®îc t×nh h×nh thùc hiÖn ®Þnh møc, dù to¸n,
chi phÝ sö dông nh lao ®éng, vËt t thiÕt bÞ,... ®Ò ra ph¬ng
ph¸p h÷u hiÖu, kÞp thêi t×m c¸ch tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt
h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, ®Ò ra ®îc c¸c quyÕt ®Þnh phï hîp cho
sù ph¸t triÓn kinh doanh vµ yªu cÇu cña qu¶n trÞ doanh
nghiÖp. Do vËy viÖc tæ chøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm gi÷ mét vai trß ®Æc biÖt quan träng
trong c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n vµ c«ng t¸c qu¶n lý cña
doanh nghiÖp.
NÒn kinh tÕ níc ta ®ang vËn hµnh theo thÞ trêng cã sù
®iÒu tiÕt cña Nhµ níc mäi sù bao cÊp cung tiªu kh«ng cßn
n÷a, khi mµ ph¬ng thøc ®Êu thÇu thi c«ng c«ng tr×nh ®· ®îc
¸p dông réng r·i trong lÜnh vùc x©y dùng th× viÖc tæ chøc tèt
c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm ngµy cµng cã ý nghÜa quan träng h¬n trong
s¶n xuÊt kinh doanh vµ trong chiÕn lîc ph¸t triÓn cña c¸c
doanh nghiÖp x©y l¾p hiÖn nay.
III-/
KÕ to¸n tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm x©y l¾p t¹i ®¬n vÞ x©y l¾p.
1-/ §Æc ®iÓm kÕ to¸n trong ®¬n vÞ x©y l¾p.
§Æc ®iÓm s¶n xuÊt x©y l¾p cã ¶nh hëng ®Õn tæ chøc
kÕ to¸n trong qu¸ tr×nh ®Çu t XDCB nh»m t¹o ra c¬ së vËt
chÊt cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, c¸c tæ chøc x©y l¾p nhËn
thÇu gi÷ vai trß quan träng. HiÖn nay, ë níc ta ®ang tån t¹i
c¸c tæ chøc x©y l¾p nh: Tæng c«ng ty, c«ng ty, xÝ nghiÖp,
®éi x©y dùng,... thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Tuy c¸c ®¬n
vÞ nµy kh¸c nhau vÒ quy m« s¶n xuÊt, h×nh thøc qu¶n lý nhng c¸c ®¬n vÞ ®Òu lµ nh÷ng tæ chøc nhËn thÇu x©y l¾p.
9
S¶n phÈm x©y l¾p cã ®Æc ®iÓm riªng biÖt kh¸c víi ngµnh
s¶n xuÊt kh¸c vµ ¶nh hëng ®Õn tæ chøc kÕ to¸n.
S¶n phÈm x©y l¾p lµ nh÷ng c«ng tr×nh x©y dùng, vËt
kiÕn tróc,... cã nh÷ng ®Æc thï riªng biÖt kh¸c h¼n víi c¸c s¶n
phÈm cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt, kh¸c v× nã cã quy m« lín, kÕt
cÊu phøc t¹p ®a d¹ng nhng l¹i mang tÝnh ®¬n chiÕc, thêi gian
s¶n xuÊt s¶n phÈm x©y l¾p l©u dµi,... ®Æc ®iÓm nµy ®ái
hái viÖc tæ chøc qu¶n lý vµ ho¹ch to¸n nhÊt thiÕt s¶n phÈm
x©y l¾p ph¶i lËp dù to¸n (dù to¸n thiÕt kÕ, dù to¸n thi c«ng)
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm x©y l¾p ph¶i so s¸nh víi dù
to¸n, lÊy dù to¸n lµm thíc ®o.
S¶n phÈm x©y l¾p ®îc tiªu thô theo gi¸ dù to¸n hoÆc gi¸
tho¶ thuËn víi chñ ®Çu t (gi¸ ®Êu thÇu), do ®ã tÝnh chÊt
hµng ho¸ cña s¶n phÈm x©y l¾p kh«ng ®îc thÓ hiÖn râ v× ®·
quy ®Þnh gi¸ c¶, ngêi mua, ngêi b¸n s¶n phÈm x©y l¾p cã tríc khi x©y dùng th«ng qua hîp ®ång giao nhËn thÇu,...
S¶n phÈm x©y l¾p cè ®Þnh t¹i n¬i s¶n xuÊt cßn c¸c ®iÒu
kiÖn s¶n xuÊt (xe m¸y, thiÕt bÞ thi c«ng, ngêi lao ®éng,...)
ph¶i di chuyÓn theo ®Þa ®iÓm ®Æt s¶n phÈm. §Æc ®iÓm
nµy lµm cho c«ng t¸c qu¶n lý sö dông h¹ch to¸n tµi s¶n vËt t
rÊt phøc t¹p do ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn, thêi tiÕt
vµ dÔ mÊt m¸t h háng. Thêi gian sö dông s¶n phÈm x©y l¾p
rÊt l©u dµi ®ßi hái viÖc tæ chøc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n sao cho
chÊt lîng c«ng tr×nh ®¶m b¶o ®óng dù to¸n thiÕt kÕ, b¶o
hµnh c«ng tr×nh (gi÷ l¹i 5% gi¸ trÞ c«ng tr×nh khi hÕt thêi
h¹n b¶o hµnh míi tr¶ l¹i cho ®¬n vÞ x©y l¾p,...).
§Æc ®iÓm cña s¶n xuÊt x©y l¾p ¶nh hëng ®Õn tæ chøc
c«ng t¸c kÕ to¸n trong ®¬n vÞ x©y l¾p thÓ hiÖn chñ yÕu ë
néi dung, ph¬ng ph¸p, tr×nh tù h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt,
ph©n lo¹i chi phÝ c¬ cÊu gi¸ thµnh x©y l¾p, cô thÓ lµ:
- §èi tîng h¹ch to¸n cã thÓ lµ c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh,
c¸c giai ®o¹n c«ng viÖc cña h¹ng môc c«ng tr×nh hoÆc nhãm
10
c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh,... tõ ®ã x¸c ®Þnh ph¬ng ph¸p h¹ch
to¸n chi phÝ thÝch hîp.
- §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh ®·
hoµn thµnh, c¸c giai ®o¹n c«ng viÖc ®· hoµn thµnh, c¸c khèi
lîng x©y l¾p cã tÝnh dù to¸n riªng ®· hoµn thµnh tõ ®ã, x¸c
®Þnh ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp: Ph¬ng ph¸p tÝnh
trùc tiÕp, ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ, ph¬ng ph¸p hÖ sè
hoÆc ph¬ng ph¸p tû lÖ,...
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p lËp dù
to¸n trong XDCB dù to¸n ®îc lËp theo tõng h¹ng môc c«ng
tr×nh vµ ®îc ph©n tÝch theo tõng kho¶n môc chi phÝ: ®Ó cã
thÓ so s¸nh kiÓm tra chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p thùc tÕ ph¸t
sinh víi dù to¸n ®· ®îc lËp ban ®Çu chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p
®îc ph©n lo¹i theo chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ
nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung.
2-/ Sù cÇn thiÕt tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n
xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta hiÖn nay lîi nhuËn
®ang lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña mçi doanh nghiÖp. §Ó s¶n xuÊt
®îc s¶n phÈm, mét doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã nh÷ng yÕu tè
®Çu t vµo nh ®Çu t m¸y mãc, ®æi míi c«ng nghÖ, mua s¾m
m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu, nh©n c«ng,... vµ c¸c yÕu
tè kÕt hîp ®ã chuyÓn ®æi víi nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
®Ó t¹o nªn thùc thÓ cña s¶n phÈm. Sù tiªu hao c¸c yÕu tè
®Çu vµo h×nh thµnh nªn c¸c kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt x©y
l¾p.
Bªn c¹nh nh÷ng chi phÝ trùc tiÕp vµo s¶n xuÊt, doanh
nghiÖp cßn cã nh÷ng chi phÝ ®Ó qu¶n lý s¶n xuÊt hoÆc tiªu
thô s¶n phÈm c¸c chi phÝ nµy ®îc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt.
§Ó tÝnh ®îc gi¸ thµnh s¶n phÈm tríc hÕt doanh nghiÖp ph¶i
tËp hîp ®îc chi phÝ vµ tõ nh÷ng chi phÝ ®· tËp hîp ®îc ®ã
®em so s¸nh víi doanh thu tiªu thô s¶n phÈm. Lîi nhuËn chØ
cã ®îc khi chi phÝ toµn bé nhá h¬n doanh thu tiªu thô s¶n
11
phÈm, trong thÞ trêng c¹nh tranh hiÖn nay, gi¸ b¸n s¶n phÈm
lu«n cã xu híng gi¶m xuèng th× lîi nhuËn sÏ phô thuéc rÊt
nhiÒu vµo chi phÝ. Do ®ã, gi¶m chi phÝ h¹ gi¸ thµnh s¶n
phÈm lµ vÊn ®Ò quan träng trong chiÕn lîc ph¸t triÓn cña mét
doanh nghiÖp. V× vËy, gi¶m chi phÝ h¹ gi¸ thµnh ph¶i ®îc u
tiªn hµng ®Çu t¹i mçi doanh nghiÖp. Song ®Ó thùc hiÖn ®îc
®iÒu ®ã th× doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc tËp hîp ®îc c¸c chi
phÝ vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý ®Ó h¹ gi¸ thµnh.
3-/ B¶n chÊt cña chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm.
S¶n xuÊt s¶n phÈm lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi cã ý thøc c¸c
yÕu tè ®Çu vµo, ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt doanh nghiÖp ph¶i
thêng xuyªn bá ra c¸c kho¶n chi phÝ c¸c lo¹i yÕu tè ®Çu vµo
nh: kho¶n chi phÝ vÒ ®èi tîng lao ®éng, kho¶n chi phÝ vÒ t
liÖu lao ®éng, chi phÝ vÒ nh©n c«ng lao ®éng,... §Ó biÕt ®îc
doanh nghiÖp ®· bá ra bao nhiªu chi phÝ trong tõng kú ho¹t
®éng ®Ó phôc vô kÞp thêi cho c«ng t¸c qu¶n lý. V× vËy
doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc, ph©n tÝch, cËp nhËt thèng kª tËp
hîp chi phÝ cña b¶n th©n doanh nghiÖp vµ cã tÝnh ®Õn
nh÷ng t¸c ®éng cña c¸c bªn cã liªn quan ®Õn nh÷ng chi phÝ
s¶n xuÊt x©y l¾p cña doanh nghiÖp m×nh vµ mäi chi phÝ ®ã
®Òu ®îc biÓu hiÖn díi h×nh th¸i gi¸ trÞ cho nªn cã thÓ nãi:
chi phÝ s¶n xuÊt lµ toµn bé chi phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao
®éng vËt ho¸ ®· chi ra ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh
doanh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh, biÓu hiÖn b»ng tiÒn.
§Ó lµm râ b¶n chÊt cña chi phÝ s¶n xuÊt, cÇn ph¶i ph©n
biÖt ®îc c¸c lo¹i chi phÝ, song ®ã lµ sù tiªu hao, gi¶m ®i cña
vèn b»ng tiÒn dï chi tiªu b»ng tiÒn mÆt hay kh«ng dïng tiÒn
mÆt. Cã lo¹i chi phÝ kh«ng ph¶i lµ chi phÝ s¶n xuÊt, trêng hîp
nµy x¶y ra khi chi tiªu vµ chi phÝ s¶n xuÊt kh«ng diÔn ra trong
kú h¹ch to¸n vµ ngîc l¹i.
Nh vËy, chi phÝ s¶n xuÊt thùc sù lµ sù chuyÓn dÞch cña
c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµo ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh vµ c¸c chi phÝ
12
nµy lµ c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong kú ®îc tËp hîp chi phÝ, tÝnh
to¸n vµ ph©n bæ cho tõng ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh.
§Ó x¸c ®Þnh ®îc ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm th× tríc
hÕt ph¶i hiÓu ®îc thÕ nµo lµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, gi¸
thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn c¸c chi phÝ s¶n xuÊt
cho mét khèi lîng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh ®· hoµn thµnh. Gi¸
thµnh s¶n phÈm lµ chØ tiªu tæng hîp, nã cã ý nghÜa quan träng
®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh.
Th«ng qua chØ tiªu gi¸ thµnh, cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc hiÖu qu¶
cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chøng minh ®îc thùc tÕ c¸c yÕu tè vËt
chÊt ®· hiÖu qu¶ hay cha. §ång thêi ®¸nh gi¸ ®îc toµn bé c¸c
biÖn ph¸p, c¸c ph¬ng tiÖn kü thuËt mµ doanh nghiÖp ®· ®Çu
t vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
V× mang mét ý nghÜa quan träng nh vËy gi¸ thµnh s¶n
phÈm ®a l¹i nh÷ng th«ng tin vµ t¸c dông sau:
- Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ giíi h¹n bï ®¾p chi phÝ.
- Gi¸ thµnh lµ c¨n cø lËp gi¸ b¸n s¶n phÈm.
ViÖc hiÓu râ kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt còng nh gi¸ thµnh
s¶n phÈm lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó gióp cho doanh
nghiÖp tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ chi phÝ vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm
vµ ®Ó tõ ®ã t×m ra biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh, ph¸t huy t¸c
dông cña chØ tiªu gi¸ thµnh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ qu¶n
lý doanh nghiÖp.
Nh vËy, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Òu cã
thÓ x¸c ®Þnh ®îc trªn c¶ hai mÆt:
- MÆt ®Þnh tÝnh: thÓ hiÖn c¸c yÕu tè vËt chÊt ph¸t sinh
vµ tiªu hao trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o nªn s¶n phÈm.
- MÆt ®Þnh lîng: thÓ hiÖn møc tiªu hao cô thÓ cña tõng
yÕu tè vËt chÊt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (møc tiªu hao nµy
®îc x¸c ®Þnh bëi hai yÕu tè khèi lîng vµ gi¸ c¶ cña yÕu tè
®ã).
13
Tõ kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh ®îc trªn c¶ hai mÆt ®Þnh tÝnh vµ
®Þnh lîng mµ doanh nghiÖp cã thÓ ph©n lo¹i ®îc chi phÝ s¶n
xuÊt còng nh gi¸ thµnh s¶n phÈm tuú vµo yªu cÇu tÝnh to¸n
ph©n tÝch hay qu¶n lý. Bªn c¹nh ®ã ®Ó s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n
phÈm, doanh nghiÖp cÇn rÊt nhiÒu c¸c lo¹i chi phÝ kh¸c nhau,
mµ mçi lo¹i chi phÝ l¹i cã tÝnh chÊt kinh tÕ, c«ng dông vµ yªu
cÇu qu¶n lý kh¸c nhau. §Ó qu¶n lý chÆt chÏ chi phÝ s¶n xuÊt
vµ tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt nh»m môc ®Ých h¹ gi¸ thµnh
còng nh gióp cho c«ng t¸c tiÕn hµnh thuËn lîi th× cÇn thiÕt
ph¶i cã sù ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n
phÈm.
4-/ Ph¹m vi tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p.
- Gi¸ thµnh hoµn chØnh: ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ liªn
quan ®Õn mét c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh hoµn thµnh.
Hay chÝnh lµ chi phÝ chi ra ®Ó tiÕn hµnh thi c«ng mét c«ng
tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh kÓ tõ khi khëi c«ng cho ®Õn khi
kÕt thóc hoµn thµnh bµn giao cho Bªn A.
ChØ tiªu nµy cho phÐp ®¸nh gi¸ mét c¸ch tæng qu¸t hiÖu
qu¶ kinh tÕ cña tÝnh to¸n, vèn ®Çu t cho mét c«ng tr×nh,
h¹ng môc c«ng tr×nh nhng l¹i kh«ng ®¸p øng ®îc kÞp thêi c¸c
sè liÖu cÇn thiÕt cho viÖc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh trong
suèt qu¸ tr×nh thi c«ng c«ng tr×nh. Do vËy, ®Ó ®¸p øng yªu
cÇu qu¶n lý vµ ®¶m b¶o chØ ®¹o s¶n xuÊt kÞp thêi, ®ßi hái
ph¶i x¸c ®Þnh ®îc gi¸ thµnh khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh
quy íc.
- Gi¸ thµnh khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh quy íc: lµ gi¸
thµnh cña c¸c khèi lîng x©y l¾p mµ khèi lîng ®ã ph¶i tho¶
m·n c¸c ®iÒu kiÖn sau:
+ Ph¶i n»m trong thiÕt kÕ vµ ®¶m b¶o chÊt lîng kü
thuËt.
+ Ph¶i ®îc x¸c ®Þnh cô thÓ vµ ®îc chñ ®Çu t nghiÖm
thu vµ chÊp nhËn thanh to¸n.
14
+ Ph¶i ®¹t ®iÓm dõng kü thuËt hîp lý.
Gi¸ thµnh khèi lîng x©y l¾p hoµn thµnh quy íc ph¶n ¸nh
kÞp thêi chi phÝ cho ®èi tîng x©y l¾p trong qu¸ tr×nh thi
c«ng, tõ ®ã gióp cho doanh nghiÖp n¾m b¾t ®îc kÞp thêi,
chÝnh x¸c c¸c chi phÝ ®· chi ra cho tõng ®èi tîng ®Ó cã biÖn
ph¸p qu¶n lý thÝch hîp. Tuy nhiªn chØ tiªu nµy l¹i ph¶n ¸nh
kh«ng toµn diÖn, chÝnh x¸c toµn bé c«ng tr×nh, h¹ng môc
c«ng tr×nh.
Ngoµi ra, trong XDCB cßn sö dông hai chØ tiªu gi¸ thµnh
sau:
- Gi¸ thµnh ®Êu thÇu x©y l¾p: lµ mét lo¹i gi¸ thµnh x©y l¾p
do mét chñ ®Çu t ®a ra ®Ó c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p c¨n cø
vµo ®ã tÝnh to¸n gi¸ thµnh cña m×nh (cßn gäi lµ gi¸ thµnh dù
thÇu c«ng t¸c x©y l¾p). NÕu thÊy gi¸ thµnh cña m×nh thÊp h¬n
gi¸ thµnh cña chñ ®Çu t ®a ra th× sÏ tham gia ®Êu thÇu thi c«ng
x©y l¾p c«ng tr×nh.
VÒ nguyªn t¾c, gi¸ ®Êu thÇu x©y l¾p chØ ®îc b»ng
hoÆc nhá h¬n gi¸ dù to¸n. Nh vËy, chñ ®Çu t míi tiÕt kiÖm
®îc vèn, h¹ thÊp c¸c chi phÝ lao ®éng x· héi gãp phÇn thóc
®Èy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi.
- Gi¸ hîp ®ång c«ng t¸c x©y l¾p: lµ mét lo¹i gi¸ thµnh dù
to¸n c«ng t¸c x©y l¾p ghi trong hîp ®ång ®îc ký kÕt gi÷a chñ
®Çu t vµ doanh nghiÖp x©y l¾p sau khi ®· tho¶ thuËn giao
nhËn thÇu. §©y còng lµ gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp th¾ng thÇu
vµ ®îc chñ ®Çu t tho¶ thuËn ký hîp ®ång giao thÇu. VÒ nguyªn
t¾c, gi¸ thµnh hîp ®ång c«ng t¸c x©y l¾p chØ nhá h¬n hoÆc
b»ng gi¸ ®Êu thÇu c«ng t¸c x©y l¾p.
ViÖc ¸p dông hai lo¹i gi¸ thµnh lµ yÕu tè quan träng trong
viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ trong x©y dùng. Nã sö
dông quan hÖ tiÒn - hµng, t¹o ra sù mÒm dÎo nhÊt ®Þnh trong
mèi quan hÖ gi÷a chñ ®Çu t vµ doanh nghiÖp x©y l¾p, trong
viÖc ®Þnh gi¸ s¶n phÈm x©y l¾p còng nh chñ ®éng trong
15
kinh doanh, thÝch hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng, c¹nh tranh lµnh
m¹nh.
5-/ Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n
phÈm x©y l¾p.
Gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p cã
mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra
s¶n phÈm. Chi phÝ biÓu hiÖn mÆt hao phÝ, cßn gi¸ thµnh biÓu
hiÖn mÆt kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §©y lµ hai mÆt
thèng nhÊt cña cïng mét qu¸ tr×nh. V× vËy, chóng gièng nhau
vÒ chÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p
®Òu bao gåm c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt
ho¸ mµ doanh nghiÖp x©y l¾p ®· bá ra trong qu¸ tr×nh thi
c«ng. Tuy nhiªn, do bé phËn chi phÝ s¶n xuÊt gi÷a c¸c kú
kh«ng ®Òu nhau nªn gi¸ thµnh vµ chi phÝ s¶n xuÊt l¹i kh¸c
nhau vÒ lîng. §iÒu ®ã thÓ hiÖn qua s¬ ®å sau:
CPSXDD§
K
A
CPSXPSTK
CPSXDDC
K
B Tæng
C
GTSP
Qua s¬ ®å ta thÊy: AD = AC + CB - DB
D
Hay:
= + -
Nh vËy, nÕu chi phÝ s¶n xuÊt lµ tæng hîp nh÷ng chi phÝ
ph¸t sinh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh th× gi¸ thµnh s¶n
phÈm l¹i lµ tæng hîp nh÷ng chi phÝ bá ra g¾n liÒn víi viÖc s¶n
xuÊt vµ hoµn thµnh mét khèi lîng c«ng viÖc x©y l¾p nhÊt
®Þnh ®îc nghiÖm thu, bµn giao vµ thanh to¸n. Gi¸ thµnh s¶n
phÈm kh«ng bao hµm nh÷ng chi phÝ cho khèi lîng dë dang cuèi
kú, nh÷ng chi phÝ kh«ng liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt,
nh÷ng chi phÝ ®· chi ra nhng chê ph©n bæ cho kú sau. Nhng
nã l¹i bao gåm nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú tríc
chuyÓn sang, nh÷ng chi phÝ trÝch tríc vµo gi¸ thµnh nhng thùc
tÕ cha ph¸t sinh vµ nh÷ng chi phÝ cña kú tríc chuyÓn sang
ph©n bæ cho kú nµy.
16
Gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p vµ chi phÝ s¶n xuÊt thèng
nhÊt vÒ lîng trong trêng hîp ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt
vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ mét c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng
tr×nh ®îc hoµn thµnh trong kú tÝnh gi¸ thµnh hoÆc gi¸ trÞ
khèi lîng x©y l¾p dë dang ®Çu kú vµ cuèi kú b»ng nhau.
IV-/
§èi tîng tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
X¸c ®Þnh ®óng ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ vµ ®èi tîng
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò then
chèt, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm chÝnh x¸c, ph¸t
huy t¸c dông cña kÕ to¸n trong c«ng t¸c qu¶n lý kÕ to¸n, tµi
chÝnh cña doanh nghiÖp.
1-/ §èi tîng tËp hîp chi phÝ.
§èi tîng tËp hîp s¶n xuÊt lµ ph¹m vi giíi h¹n mµ c¸c chi phÝ
s¶n xuÊt cÇn ®îc tæ chøc tËp hîp theo ph¹m vi giíi h¹n ®ã.
ViÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ kh©u ®Çu
tiªn cña c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Thùc chÊt cña viÖc
x¸c ®Þnh ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ:
- N¬i ph¸t sinh nh: ph¹m vi ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt.
- N¬i g¸nh chÞu chi phÝ nh: s¶n phÈm, chi tiÕt s¶n phÈm,
®¬n ®Æt hµng, c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh,...
§èi tîng tËp hîp chi phÝ lµ kh«ng thèng nhÊt, mµ tuú thuéc
vµo ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm,
®Æc ®iÓm tæ chøc vµ yªu cÇu qu¶n lý cña doanh nghiÖp ®Ó
x¸c ®Þnh ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ®· ®îc x¸c ®Þnh
mµ ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p sau:
- Ph¬ng ph¸p tËp hîp s¶n xuÊt theo toµn bé c«ng nghÖ s¶n
xuÊt s¶n phÈm (toµn doanh nghiÖp).
- Ph¬ng ph¸p tËp hîp s¶n xuÊt theo tõng giai ®o¹n c«ng
nghÖ riªng biÖt (tõng ph©n xëng s¶n xuÊt).
- Ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng nhãm s¶n
phÈm côm chi tiÕt s¶n phÈm.
17
- Ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng thø s¶n
phÈm, tõng bé phËn chi tiÕt.
ViÖc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ®óng vµ phï hîp víi ®Æc
®iÓm ho¹t ®éng, yªu cÇu qu¶n lý cña doanh nghiÖp cã ý
nghÜa rÊt to lín trong viÖc tæ chøc kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n
xuÊt tõ viÖc h¹ch to¸n ban ®Çu ®Õn tæ chøc tæng hîp sè liÖu
vµ ghi chÐp trªn tõng tµi kho¶n, sæ chi tiÕt vµ phôc vô tèt cho
c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm kÞp thêi chÝnh x¸c.
2-/ §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh vµ kú tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm.
a. §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p.
X¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ c«ng viÖc ®Çu tiªn
trong c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong ngµnh XDCB,
do ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt mang tÝnh ®¬n chiÕc, mçi s¶n phÈm
®Òu ph¶i cã dù to¸n vµ thiÕt kÕ riªng nªn ®èi tîng tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm x©y l¾p thêng lµ nh÷ng c«ng tr×nh, h¹ng
môc c«ng tr×nh hay c¸c khèi lîng c«ng viÖc cã thiÕt kÕ vµ dù
to¸n riªng ®· hoµn thµnh.
Trªn c¬ së ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh ®· x¸c ®Þnh ®îc ph¶i
c¨n cø vµo chu kú s¶n xuÊt s¶n phÈm, ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt
s¶n phÈm vµ tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n mµ doanh nghiÖp x¸c
®Þnh kú tÝnh gi¸ thµnh ®Ó ®¶m b¶o cung cÊp sè liÖu kÞp
thêi phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp.
b. Kú gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Lµ thêi kú kÕ to¸n gi¸ thµnh cÇn ph¶i tÝnh gi¸ thµnh cho
c¸c ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. ViÖc x©y dùng kú tÝnh gi¸ thµnh
ph¶i c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ
chu kú s¶n xuÊt s¶n phÈm ®Ó quy ®Þnh cho thÝch hîp. Cã thÓ
tÝnh gi¸ thµnh lµ mét th¸ng, mét quý hoÆc kÕt thóc mét chu
kú s¶n xuÊt.
18
3-/ Ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh.
Ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét ph¬ng ph¸p
hay lµ mét hÖ thèng ph¬ng ph¸p ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt
trong ph¹m vi giíi h¹n cña ®èi tîng tËp hîp chi phÝ. Néi dung
chñ yÕu cña mçi ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¨n
cø vµo ®èi tîng tËp hîp chi phÝ, më c¸c tµi kho¶n sæ kÕ to¸n
(sæ chi tiÕt, b¶ng kª, thÎ chi tiÕt,...) ®Ó ph¶n c¸c chi phÝ s¶n
xuÊt ph¸t sinh vµo c¸c ®èi tîng tËp hîp chi phÝ. ThÝch øng víi
c¸c ®èi tîng tËp hîp chi phÝ ®ã lµ x¸c ®Þnh ph¬ng ph¸p tËp
hîp chi phÝ cho phï hîp.
a. Ph¬ng ph¸p kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu
trùc tiÕp.
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp trong doanh nghiÖp lµ
nh÷ng chi phÝ c¬ b¶n bao gåm chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chi
phÝ nguyªn liÖu phô, nöa thµnh phÈm mua ngoµi, ph¸t sinh
trong kú s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. Chi phÝ nguyªn vËt liÖu
trùc tiÕp ®îc c¨n cø vµo c¸c chøng tõ xuÊt kho ®Ó tÝnh trÞ gi¸
thùc tÕ vËt liÖu xuÊt dïng vµ c¨n cø vµo ®èi tîng tËp hîp chi
phÝ s¶n xuÊt ®Ó x¸c ®Þnh ®Ó tËp hîp.
ViÖc tËp hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp vµo c¸c ®èi
tîng cã thÓ tiÕn hµnh theo hai ph¬ng ph¸p:
- Ph¬ng ph¸p trùc tiÕp: ®îc ¸p dông trong trêng hîp chi
phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp chØ liªn quan ®Õn mét ®èi tîng
tËp hîp chi phÝ (tõng ph©n xëng, tæ ®éi hay ph©n xëng s¶n
xuÊt).
- Ph¬ng ph¸p bè trÝ gi¸n tiÕp: ¸p dông trong trêng hîp chi
phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi tîng
tËp hîp chi phÝ kh¸c nhau. §Ó ph©n bæ cho c¸c ®èi tîng liªn
quan cÇn ph¶i x¸c ®Þnh, lùa chän tiªu thøc ph©n bæ hîp lý.
§èi tîng chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp th× tiªu chuÈn
ph©n bæ cã thÓ lµ ®Þnh møc nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp hoÆc
cã thÓ lµ khèi lîng s¶n phÈm,...
19
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp ph¸t sinh trong kú do
tõng ®èi tîng h¹ch to¸n, kÕ to¸n ®îc tiÕn hµnh h¹ch to¸n nh
sau:
S¬ ®å kÕ to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
TK
111,112,331
TK 621
NVL xuÊt th¼ng
TK 152
NVL dïng kh«ng
hÕt
TK 133
nhËp l¹i kho
VAT ®îc
TK 154
KÕt chuyÓn chi
phÝ
khÊu trõ
TK 152
Mua NVL
XuÊt kho NVL
nhËp kho
®Ó thi c«ng
NVL trùc tiÕp
b. Ph¬ng ph¸p kÕ to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp.
Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp bao gåm c¸c kho¶n nh: tiÒn l¬ng chÝnh, l¬ng phô, phô cÊp, BHXH, BHYT,... cña c«ng nh©n
s¶n xuÊt s¶n phÈm trùc tiÕp.
VÒ nguyªn t¾c th× chi phÝ nh©n c«ng lao ®éng còng ®îc
tËp hîp gièng nh chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp.
Trong trêng hîp ph©n bæ gi¸n tiÕp th× cã thÓ chän tiªu
chuÈn ph©n bæ lµ giê c«ng ®Þnh møc hoÆc giê c«ng thùc tÕ.
Toµn bé tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n kh¸c ph¶i tr¶ cho ngêi lao
®éng trùc tiÕp s¶n xuÊt tËp hîp vµo bªn Nî TK 622 vµ kÕ to¸n
ghi:
20
- Xem thêm -