LỜI MỞ ĐẦU
Sù c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng diÔn ra rÊt gay g¾t,
sù sèng cßn cña mçi doanh nghiÖp phô thuéc rÊt lín vµo søc m¹nh
cña sù c¹nh tranh. §èi víi mçi ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh, muèn
tån t¹i ®îc cÇn ph¶i chiÕm lÜnh ®îc thÞ trêng, ®îc ngêi tiªu dïng
chÊp nhËn s¶n phÈm cña doanh nghiÖp c¶ vÒ chÊt lîng vµ gi¸ c¶.
C¸c doanh nghiÖp ®Òu mong muèn cã mét sù kÕt hîp tèi u gi÷a
c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh»m t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt lîng cao
vµ gi¸ c¶ hîp lý mµ ngêi tiªu dïng cã thÓ chÊp nhËn ®îc. MÆt kh¸c,
doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i thêng xuyªn theo dâi th«ng tin vÒ gi¸
c¶ thÞ trêng ®Ó cã thÓ tÝnh to¸n chi phÝ s¶n xuÊt nh thÕ nµo ®Ó
thu l¹i ®îc mét lîi nhuËn tèi ®a.
Ngµy nay, khi sù c¹nh tranh kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sù c¹nh
tranh vÒ chÊt lîng cña s¶n phÈm mµ cßn lµ sù c¹nh tranh vÒ gi¸
c¶, th× vÊn ®Ò gi¶m chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm lu«n lu«n ®îc ®Æt lªn môc tiªu hµng ®Çu ®èi víi mçi doanh nghiÖp.VÊn ®Ò
nµy tuy kh«ng cßn míi mÎ, nhng nã lu«n lµ vÊn ®Ò mµ mäi doanh
nghiÖp quan t©m hµng ®Çu. VËy c¸c doanh nghiÖp cÇn cã biÖn
ph¸p g× ®Ó cã thÓ ®¹t ®îc môc tiªu: Gi¶m chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh
nhng vÉn ®¶m b¶o chÊt lîng cña s¶n phÈm, t¹o ra søc c¹nh tranh
trªn thÞ trêng.
ChÝnh v× vËy, viÖc h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh ®óng gi¸ thµnh
s¶n phÈm t¹i c¸c doanh nghiÖp cã ý nghÜa rÊt lín trong c«ng t¸c
qu¶n lý chi phÝ, tÝnh gi¸ thµnh, mÆt kh¸c t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c
doanh nghiÖp cã biÖn ph¸p phÊn ®Êu h¹ thÊp gi¸ thµnh vµ n©ng
cao chÊt lîng s¶n phÈm. §ã lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan
träng ®Ó s¶n phÈm cña doanh nghiÖp cã thÓ ®øng v÷ng ®îc trªn
thÞ trêng vµ cã søc c¹nh tranh víi c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i trªn thÞ
trêng cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét trong nh÷ng phÇn hµnh quan
träng cu¶ kÕ to¸n, nã cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong c«ng
t¸c qu¶n lý cña doanh nghiÖp nãi riªng còng nh qu¶n lý vÜ m« cña
nhµ níc nãi chung.
ë níc ta, sau nhiÒu n¨m chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan
liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña
nhµ níc. NhiÒu doanh nghiÖp do ®· quen trong c¬ chÕ quan liªu,
bao cÊp, quen víi viÖc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo kÕ
ho¹ch chØ tiªu mµ kh«ng chó ý ®Õn hiÖu qu¶ thùc sù nªn ®·
kh«ng ®øng v÷ng ®îc trong c¬ chÕ thÞ trêng vµ ®· ph¶i gi¶i thÓ.
1
Nhng bªn c¹nh ®ã vÉn cã nh÷ng doanh nghiÖp nhµ níc ®· t×m ra
cho m×nh mét híng ®i ®óng ®¾n, s¶n xuÊt ngµy cµng ®i lªn,
quy m« ngµy cµng ph¸t triÓn. C«ng ty May ViÖt TiÕn lµ mét doanh
nghiÖp nhµ níc chuyªn s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng may mÆc
thuéc Tæng c«ng ty DÖt May ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng doanh
nghiÖp ®ã. Tõ khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng C«ng ty
kh«ng nh÷ng ®øng v÷ng ®îc mµ cßn ph¸t triÓn lín m¹nh trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y, s¶n xuÊt ngµy cµng ®i lªn, cã nh÷ng
chuyÓn biÕn m¹nh mÏ vÒ nhiÒu mÆt nh»m hoµ nhËp víi xu híng
ph¸t triÓn chung cña ®Êt níc hiÖn nay.
NhËn thøc râ ®îc vai trß vµ tÇm quan träng cña c«ng t¸c h¹ch
to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, trong thêi gian thùc tËp
t¹i C«ng ty May ViÖt TiÕn em ®· ®i s©u vµo nghiªn cøu, t×m
hiÓu c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm vµ hoµn thµnh b¸o c¸o tèt nghiÖp víi ®Ò tµi “KÕ to¸n chi
phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty May
ViÖt TiÕn”
§Ò tµi trªn nh»m môc tiªu: VËn dông lý luËn h¹ch to¸n kÕ to¸n
vµo thùc tiÔn, trªn c¬ së t×m hiÓu thùc tÕ ®Ó cã ý kiÕn ®ãng
gãp nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n t¹i
®în vÞ thùc tËp
§Ó ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu trªn b¸o c¸o thùc tËp gåm ba ch¬ng
®ã lµ:
Ch¬ng I: nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n
xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp.
Ch¬ng II: thùc tr¹ng c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty may viÖt tiÕn .
Ch¬ng III: mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ
to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹I C«ng ty may
viÖt tiÕn.0
ViÖc nghiªn cøu ®Ò tµi em sö dông c¸c ph¬ng ph¸p sau:
- Dùa vµo ph¬ng ph¸p biÖn chøng lµm c¬ b¶n.
- Dùa vµo ph¬ng ph¸p tæng hîp, ph©n tÝch vµ so s¸nh cã liªn
hÖ thùc tÕ.
- Dùa vµo c¸c s¬ ®å, b¶ng biÓu vµ c¸c phÐp tÝnh mang tÝnh
thèng kª, kÕ to¸n ®Ó minh häa qóa tr×nh h¹ch to¸n.
Tuy nhiªn ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn tiÕp xóc vµ t×m hiÓu thùc tÕ,
quy m« cña C«ng ty l¹i lín, ph¹m vi nghiªn cøu mét c¸ch tæng
2
qu¸t nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, rÊt mong nhËn ®îc
sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c ThÇy C« Gi¸o, c¸c C¸n Bé phßng Tµi
ChÝnh- KÕ To¸n C«ng ty May ViÖt TiÕn vµ c¸c b¹n sinh viªn.
Ch¬ng I:
Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ h¹ch to¸n
chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong
doanh nghiÖp
I. nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp.
1. Chi phÝ s¶n xuÊt
1.1. Kh¸i niÖm vÒ chi phÝ s¶n xuÊt
Sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt. §Ó tiÕn hµnh mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt bÊt kú mét ph¬ng
thøc s¶n xuÊt nµo còng g¾n liÒn víi sù vËn ®éng vµ tiªu hao c¸c
yÕu tè c¬ b¶n t¹o nªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Hay nãi c¸ch kh¸c, qu¸
tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp cña ba yÕu tè ®ã
lµ: T liÖu lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng vµ søc lao ®éng, ®ång thêi
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh tiªu hao cña
chÝnh b¶n th©n ba yÕu tè trªn. Sù tham gia cña c¸c yÕu tè nµy
vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt h×nh thµnh nªn c¸c kho¶n chi phÝ t¬ng
øng.
3
Nh vËy, chi phÝ s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn
bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh
nghiÖp ®· bá ra cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong
mét thêi kú nhÊt ®Þnh (th¸ng, quý, n¨m).
Chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm nhiÒu lo¹i, nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau
song chung quy l¹i kh«ng n»m ngoµi chi phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ
lao ®éng vËt ho¸:
Chi phÝ vÒ lao ®éng sèng bao gåm: tiÒn l¬ng, c¸c kho¶n trÝch
theo l¬ng: b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng
®oµn. . . cña c«ng nh©n s¶n xuÊt .
Chi phÝ vÒ lao ®éng vËt ho¸ bao gåm: chi phÝ vÒ nguyªn vËt
liÖu, nhiªn liÖu, n¨ng lîng, khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh . . . dïng vµo
s¶n xuÊt.
1.2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt
§èi víi mçi doanh nghiÖp s¶n xuÊt th× chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm
rÊt nhiÒu lo¹i. Do ®ã ®Ó qu¶n lý chÆt chÏ viÖc sö dông tiÕt kiÖm
vµ hîp lý chi phÝ s¶n xuÊt còng nh ®Ó tæ chøc tèt c«ng t¸c kÕ
to¸n th× cÇn ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i chi phÝ, chi phÝ s¶n xuÊt cã
thÓ ®îc ph©n lo¹i theo mét sè tiªu thøc chÝnh:
a. Ph©n lo¹i chi phÝ theo yÕu tè chi phÝ.
Dùa vµo tÝnh chÊt cña c¸c chi phÝ ®Ó s¾p xÕp c¸c chi phÝ cã
tÝnh chÊt chung vµo cïng mét yÕu tè :
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy chi phÝ ®îc chia thµnh b¶y yÕu tè sau:
YÕu tè nguyªn liÖu, vËt liÖu.
YÕu tè nhiªn liÖu, ®éng lùc sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
YÕu tè tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp theo l¬ng.
YÕu tè BHXH, BHYT,KPC§ trÝch theo tû lÖ quy ®Þnh trªn
tæng sè tiÒn l¬ng vµ phô cÊp l¬ng.
YÕu tè khÊu hao TSC§.
YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi.
YÕu tè chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn.
C¸ch ph©n lo¹i chi phÝ nµy cho biÕt kÕt cÊu, tû träng cña tõng
lo¹i chi phÝ, nã cung cÊp th«ng tin vÒ chi phÝ mét c¸ch cô thÓ
nh»m phôc vô cho viÖc x©y dùng vµ ph©n tÝch ®Þnh møc vèn lu
4
®éng, viÖc lËp, kiÓm tra vµ ph©n tÝch dù to¸n chi phÝ cña doanh
nghiÖp.
b. Ph©n lo¹i chi phÝ theo kho¶n môc gi¸ thµnh.
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy chi phÝ ®îc chia thµnh c¸c yÕu tè sau:
C¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n
phÈm. Chi phÝ nµy kÕt cÊu nªn gi¸ thµnh s¶n xuÊt:
- Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ vÒ
nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô cã liªn quan trùc tiÕp
®Õn viÖc s¶n xuÊt vµ chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô,
dÞch vô.
- Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: Lµ nh÷ng kho¶n tiÒn ph¶i tr¶,
ph¶i thanh to¸n cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n phÈm, trùc tiÕp
thùc hiÖn c¸c lao vô dÞch vô nh: TiÒn l¬ng, c¸c kho¶n phô
cÊp, BHXH, BHYT, KPC§ ®îc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt.
- Chi phÝ s¶n xuÊt chung: Bao gåm c¸c chi phÝ phôc vô s¶n
xuÊt, kinh doanh ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh chÕ t¹o s¶n phÈm,
phôc vô c¸c lao vô, dÞch vô nh: Chi phÝ l¬ng nh©n viªn ph©n
xëng, c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng cña nh©n viªn ph©n xëng,
chi phÝ khÊu hao TSC§, chi phÝ vËt liÖu c«ng cô, dông cô,
dÞch vô mua ngoµi, chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c phôc vô cho qu¶n
lý s¶n xuÊt.
C¸c chi phÝ gi¸n tiÕp kh«ng g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt,
chi phÝ nµy cÊu thµnh nªn gi¸ thµnh toµn bé cña s¶n phÈm,
chi phÝ nµy ®îc ph©n bæ cho sè thµnh phÈm, hµng ho¸ ®îc
tiªu thô trong kú ®Ó tÝnh vµo gi¸ thµnh toµn bé cña sè s¶n
phÈm hµng ho¸ ®ã:
- Chi phÝ b¸n hµng: Lµ tÊt c¶ c¸c kho¶n chi phÝ liªn quan ®Õn
viÖc tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸, lao vô, dÞch vô trong kú
nh: chi phÝ qu¶ng c¸o, giíi thiÖu s¶n phÈm, ®ãng gãi, vËn
chuyÓn, hoa hång b¸n hµng . . .
- Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp: Lµ toµn bé nh÷ng chi phÝ liªn
quan ®Õn viÖc qu¶n lý hµnh chÝnh vµ qu¶n lý kinh doanh mµ
doanh nghiÖp bá ra trong kú nh: Chi phÝ khÊu hao TSC§, l¬ng, phô cÊp vµ c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng, chi phÝ nguyªn
vËt liÖu, ®å dïng v¨n phßng . . . phôc vô cho qu¶n lý toµn
doanh nghiÖp.
C¸ch ph©n lo¹i nµy cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc tæ chøc kÕ
to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ë c¸c doanh nghiÖp vµ viÖc
5
x©y dùng c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n trong viÖc kÕ to¸n chi phÝ vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i doanh nghiÖp.
c. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo mèi quan
hÖ gi÷a chi phÝ víi
khèi l îng s¶n
phÈm, dÞch vô hoµn thµnh.
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy chi phÝ ®îc chia thµnh hai yÕu tè:
§Þnh phÝ (chi phÝ cè ®Þnh) lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng thay ®æi
theo khèi lîng s¶n phÈm, dÞch vô hoµn thµnh nh: Chi phÝ khÊu
hao TSC§, chi phÝ thuª tµi s¶n, chi phÝ qu¶n lý, chi phÝ phôc
vô. . .
BiÕn phÝ (chi phÝ biÕn ®æi) lµ nh÷ng chi phÝ thay ®æi theo
khèi lîng s¶n phÈm dÞch vô hoµn thµnh nh: chi phÝ nguyªn vËt
liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. . .
ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ theo nguyªn t¾c nµy thuËn lîi cho viÖc
lËp kÕ ho¹ch vµ ®iÒu tra chi phÝ ®ång thêi lµm c¨n cø ®Ó ®Ò ra
c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh cña c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp.
ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ theo nh÷ng tiªu thøc kh¸c nhau cho phÐp
ph©n ®Þnh râ néi dung vµ tÝnh chÊt cña chi phÝ, vÞ chÝ cña c¸c
chi phÝ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ chÕ t¹o s¶n phÈm, møc ®é vµ
ph¹m vi quan hÖ cña mçi lo¹i chi phÝ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Tõ
®ã cã thÓ ®¸p øng ®îc nhu cÇu th«ng tin ®a d¹ng cña qu¸ tr×nh
qu¶n trÞ doanh nghiÖp vµ nh÷ng ngêi ngoµi doanh nghiÖp, sö
dông ph¬ng ph¸p ph©n lo¹i nµo lµ tuú thuéc vµo tõng yªu cÇu cô
thÓ cña tõng nhµ qu¶n lý.
2. Gi¸ thµnh s¶n phÈm.
2.1. Kh¸i niÖm gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi s¶n
xuÊt hµng ho¸, Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu quan träng
cña qu¶n lý theo nguyªn t¾c h¹ch to¸n kinh tÕ. Gi¸ thµnh s¶n
phÈm ®îc tÝnh to¸n, x©y dùng theo tõng lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô
hoµn thµnh cô thÓ.
VËy, Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn
bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸
mµ doanh nghiÖp ®· bá ra cã liªn quan ®Õn khèi lîng s¶n
phÈm, c«ng t¸c lao vô vµ dÞch vô ®· hoµn thµnh trong kú.
6
Gi¸ thµnh lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ph¶n ¸nh chÊt lîng
toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lý kinh tÕ tµi
chÝnh cña doanh nghiÖp.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi gi¸ trÞ hµng
ho¸ vµ lµ mét bé phËn c¬ b¶n cña gi¸ trÞ hµng ho¸. Nh chóng ta
®· biÕt, c¸c chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra cÊu thµnh nªn gi¸ trÞ
cña s¶n phÈm, lao vô dÞch vô. Gi¸ trÞ cña s¶n phÈm, lao vô dÞch
vô gåm ba bé phËn :
C
+
V +
m
= Gi¸ trÞ s¶n phÈm, lao vô dÞch vô.
Trong ®ã:
- C : Lµ toµn bé gi¸ trÞ t liÖu s¶n xuÊt ®· tiªu hao trong qu¸
tr×nh t¹o ra s¶n phÈm, dÞch vô nh: khÊu hao TSC§, chi phÝ
nguyªn vËt liÖu, c«ng cô, dông cô. Chi phÝ nµy ®îc gäi lµ hao
phÝ lao ®éng vËt ho¸.
- V : Lµ chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng tr¶ cho ngêi lao ®éng
tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra s¶n phÈm, dÞch vô,
®îc gäi lµ hao phÝ lao ®éng sèng cÇn thiÕt.
- m : Lµ gi¸ trÞ míi do lao ®éng sèng t¹o ra trong qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt s¶n phÈm, dÞch vô.
ë gãc ®é doanh nghiÖp th× (C + V ) lµ chi phÝ s¶n xuÊt mµ
doanh nghiÖp ph¶i bá ra ®Ó t¹o ra s¶n phÈm, dÞch vô. Gi¸ thµnh
s¶n xuÊt s¶n phÈm lµ chi phÝ s¶n xuÊt tÝnh cho s¶n phÈm, dÞch
vô do doanh nghiÖp tiÕn hµnh s¶n xuÊt ®· hoµn thµnh.
2.2. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh.
a. Ph©n lo¹i theo thêi ®iÓm lËp gi¸ thµnh vµ nguån sè liÖu
®Ó tÝnh to¸n.
Theo c¸ch nµy gi¸ thµnh ®îc chia ra thµnh ba lo¹i sau:
Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: Lµ chØ tiªu ®îc x¸c ®Þnh tríc khi bíc vµo
kú kinh doanh trªn c¬ së gi¸ thùc tÕ kú tríc vµ c¸c ®Þnh møc
kinh tÕ kÕ ho¹ch hiÖn hµnh.
Gi¸ thµnh ®Þnh møc: Lµ chØ tiªu ®îc x¸c ®Þnh tríc khi b¾t
®Çu s¶n xuÊt kinh doanh, ®îc x©y dùng trªn c¬ së ®Þnh møc
hiÖn hµnh t¹i thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong kú kÕ ho¹ch hay
chÝnh lµ gi¸ thµnh thùc tÕ cña kú tríc.
7
Gi¸ thµnh thùc tÕ: Lµ chØ tiªu ®îc x¸c ®Þnh sau khi ®· hoµn
thµnh viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm, dÞch vô c¨n cø vµo chi phÝ
thùc tÕ ph¸t sinh.
b. Ph©n lo¹i theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ .
Theo c¸ch nµy gi¸ thµnh ®îc chia thµnh hai lo¹i sau:
Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (gi¸ thµnh c«ng xëng): Lµ toµn bé hao phÝ
cña c¸c yÕu tè dïng ®Ó t¹o ra s¶n phÈm nh: chi phÝ nguyªn
vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n
xuÊt chung tÝnh cho s¶n phÈm hoµn thµnh.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm tiªu thô (gi¸ thµnh toµn bé): bao gåm gi¸
thµnh thùc tÕ s¶n phÈm ®· tiªu thô vµ chi phÝ b¸n hµng, chi
phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp ph©n bæ cho sè s¶n phÈm ®· tiªu
thô ®ã. Gi¸ thµnh s¶n phÈm tiªu thô ®îc dïng ®Ó x¸c ®Þnh
kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp.
3. Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n
phÈm.
Cã thÓ nãi chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai mÆt
kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Chi phÝ s¶n xuÊt
biÓu hiÖn mÆt hao phÝ cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm biÓu hiÖn mÆt
kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Òu gièng nhau vÒ
chÊt c¶ hai ®Òu bao gåm chi phÝ vÒ lao ®éng vÒ lao ®éng sèng
vµ lao ®éng vËt ho¸ nhng trong ph¹m vi vµ néi dung cña chi phÝ
s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau:
Chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm tÊt c¶ c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t
sinh trong mét kú nhÊt ®Þnh (th¸ng, quý, n¨m). Gi¸ thµnh
s¶n phÈm th× giíi h¹n sè chi phÝ s¶n xuÊt cã liªn quan ®Õn
khèi lîng s¶n phÈm dÞch vô hoµn thµnh.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm cã liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt dë
dang kú tríc chuyÓn sang kú nµy, chi phÝ ph¸t sinh trong kú
vµ chi phÝ dë dang cuèi kú chuyÓn sang
kú sau. Do ®ã tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm trong kú thêng
kh«ng trïng víi chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú ®ã.
Tuy nhiªn ®Ó cã thÓ tÝnh ®îc gi¸ thµnh s¶n phÈm th× ph¶i tiÕn
hµnh c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. Hay cã thÓ nãi “KÕt qu¶
cña viÖc tËp hîp vµ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt phÇn nµo thÓ hiÖn
qua c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh”.
8
4. NhiÖm vô cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm.
§Ó t¹o ra søc m¹nh c¹nh tranh cho s¶n phÈm cña doanh nghiÖp
m×nh trªn thÞ trêng, ngoµi vÊn ®Ò chÊt lîng th× chØ tiªu vÒ gi¸
thµnh ®îc quan t©m hµng ®Çu. C¸c doanh nghiÖp lu«n ®Æt ra
môc tiªu h¹ gi¸ thµnh mµ vÉn ®¶m b¶o chÊt lîng s¶n phÈm. XÐt
vÒ mÆt kinh tÕ, ®Ó h¹ ®îc gi¸ thµnh s¶n phÈm th× cÇn h¹ch
to¸n ®Çy ®ñ, ®óng, chÝnh x¸c chi phÝ s¶n xuÊt vµo gi¸ thµnh
s¶n phÈm, trªn c¬ së ph©n tÝch ®a ra nh÷ng biÖn ph¸p tèt nhÊt
®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. H¬n n÷a, tÝnh
®óng ®ñ gi¸ thµnh s¶n phÈm cßn lµ tiÒn ®Ò ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh
x¸c kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Do vËy cã thÓ nãi: viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm mét c¸ch chÝnh x¸c lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu cña
chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ, lµ kh©u quan träng nhÊt cña c«ng t¸c
kÕ to¸n trong doanh nghiÖp.
KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë c¸c
doanh nghiÖp cã nhiÖm vô chñ yÕu sau:
C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ, ®Æc ®iÓm chi
phÝ, ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm vµ yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n
lý cña doanh nghiÖp mµ x¸c ®Þnh ®èi tîng vµ ph¬ng ph¸p
tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, ®èi tîng vµ ph¬ng ph¸p
tÝnh gi¸ thµnh phï hîp.
Tæ chøc tËp hîp vµ ph©n bæ tõng lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh
doanh theo ®óng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ ®· x¸c ®Þnh b»ng
c¸c ph¬ng ph¸p thÝch hîp ®èi víi tõng lo¹i chi phÝ, tËp hîp chi
phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo c¸c kho¶n môc chi phÝ vµ theo
c¸c yÕu tè chi phÝ quy ®Þnh.
Thêng xuyªn kiÓm tra, ®èi chiÕu vµ ®Þnh kú ph©n tÝch t×nh
h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc chi phÝ ®èi víi chi phÝ trùc
tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung, chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n
lý doanh nghiÖp, ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p t¨ng cêng qu¶n lý vµ
tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh.
Tæ chøc kiÓm tra ®¸nh gi¸ s¶n phÈm ®ang chÕ t¹o dë dang,
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô, lao vô hoµn thµnh. §Þnh kú
kiÓm tra viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch h¹ gi¸ thµnh, v¹ch ra
nguyªn nh©n lµm cho hoµn thµnh hoÆc cha hoµn thµnh
nhiÖm vô, tõ ®ã cã ph¬ng híng cÇn phÊn ®Êu ®Ó kh«ng
ngõng h¹ gi¸ thµnh mét c¸ch hîp lý.
9
II. §èi tîng vµ ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm, dÞch vô.
1. §èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm.
1.1. §èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt.
§èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh lµ c¸c lo¹i chi phÝ
®îc tËp hîp trong mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh, nh»m phôc vô cho viÖc
kiÓm tra, ph©n tÝch chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô. Giíi
h¹n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cã thÓ lµ n¬i ph¸t sinh chi
phÝ (ph©n xëng, bé phËn, giai ®o¹n c«ng nghÖ. . .) hoÆc cã thÓ
lµ ®èi tîng chÞu chi phÝ (nh s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, chi tiÕt
s¶n phÈm. . .).
ViÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh
thùc chÊt lµ x¸c ®Þnh n¬i g©y ra chi phÝ vµ ®èi tîng chÞu chi
phÝ. §Ó x¸c ®Þnh ®óng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt kinh
doanh ph¶i c¨n cø vµo:
TÝnh chÊt s¶n xuÊt vµ qui tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n
phÈm.
Lo¹i h×nh s¶n xuÊt.
§Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt.
Yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp.
§¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh ¸p dông trong doanh nghiÖp.
§Æc ®iÓm cña s¶n phÈm vµ yªu cÇu cña c«ng t¸c tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm.
ViÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh
theo ®óng ®èi tîng quy ®Þnh cã t¸c dông tÝch cùc cho viÖc t¨ng
cêng qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh vµ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh,
cho c«ng t¸c h¹ch to¸n kinh tÕ, phôc vô kÞp thêi cho c«ng t¸c tÝnh
gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô.
1.2. §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
§èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô lµ s¶n phÈm, b¸n
thµnh phÈm, c«ng viÖc hoÆc lao vô, dÞch vô hoµn thµnh ®ßi hái
ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ thµnh ®¬n vÞ.
§èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®èi tîng tÝnh
gi¸ thµnh cã néi dung kh¸c nhau nhng cã mèi quan hÖ mËt thiÕt
víi nhau vµ ë nhiÒu trêng hîp ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt,
10
kinh doanh cã thÓ phï hîp víi ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm,
dÞch vô. Sè liÖu vÒ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®· tËp hîp trong
kú theo tõng ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh lµ c¬
së vµ c¨n cø ®Ó tÝnh gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ cho tõng ®èi
tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô liªn quan.
2. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm.
2.1. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt.
Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¸c chi phÝ s¶n xuÊt
khi ph¸t sinh sÏ ®îc tËp hîp vµ ph©n bæ theo mét ®èi tîng tËp hîp
chi phÝ s¶n xuÊt ®· ®îc x¸c ®Þnh.
Do ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cã nhiÒu lo¹i kh¸c nhau nªn
ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt còng kh¸c nhau cho phï
hîp víi tõng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Trong thùc tÕ c¸c
ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh thêng ®îc ¸p
dông lµ:
- Ph¬ng ph¸p
s¶n phÈm.
- Ph¬ng ph¸p
- Ph¬ng ph¸p
- Ph¬ng ph¸p
- Ph¬ng ph¸p
- Ph¬ng ph¸p
h¹ch to¸n chi phÝ theo chi tiÕt hoÆc bé phËn cña
h¹ch
h¹ch
h¹ch
h¹ch
h¹ch
to¸n
to¸n
to¸n
to¸n
to¸n
chi
chi
chi
chi
chi
phÝ
phÝ
phÝ
phÝ
phÝ
theo
theo
theo
theo
theo
s¶n phÈm.
nhãm s¶n phÈm.
®¬n ®Æt hµng.
®¬n vÞ s¶n xuÊt.
giai ®o¹n c«ng nghÖ.
2.2. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô.
Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô lµ ph¬ng ph¸p kü
thuËt sö dông c¸c sè liÖu vÒ chi phÝ s¶n xuÊt mµ kÕ to¸n ®· tËp
hîp ®Ó tÝnh ra tæng gi¸ thµnh thùc tÕ ®¬n vÞ s¶n phÈm, lao vô,
dÞch vô ®· hoµn thµnh theo kho¶n môc hoÆc theo yÕu tè ®·
®Þnh.
§Ó phï hîp víi c¸c ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ®·
tr×nh bµy ë trªn, doanh nghiÖp ph¶i lùa chän c¸c ph¬ng ph¸p
tÝnh gi¸ thµnh phï hîp. Nh÷ng ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thêng
®îc ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp.
a. Ph¬ng ph¸p trùc tiÕp.
Gi¸ thµnh s¶n
phÈm lao vô,
dÞch vô hoµn
thµnh trong kú
Gi¸ trÞ
s¶n phÈm
dë dang
®Çu kú 11
Chi phÝ s¶n
xuÊt kinh
doanh ph¸t
sinh trong kú
Gi¸ trÞ s¶n
phÈm dë
dang cuèi
kú
=
+
-
Ph¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp ¸p dông trong trêng hîp ®èi tîng tËp
hîp chi phÝ s¶n xuÊt còng chÝnh lµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. Ph¬ng
ph¸p nµy ®îc ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp cã sè lîng mÆt
hµng Ýt, chu kú s¶n xuÊt ng¾n.
b. Ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ.
Z
=
C1
+
C2
+
...
+Cn
Trong ®ã: - Z lµ gi¸ thµnh cña s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô hoµn
thµnh trong kú
- C1, C2, . . . , Cn lµ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ë giai
®o¹n 1, 2, . . . , n.
Ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ ¸p dông trong trêng hîp ®èi tîng
tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¸c giai ®o¹n c«ng viÖc cßn ®èi tîng
tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô hoµn thµnh.
c. Ph¬ng ph¸p hÖ sè.
Gi¸ thµnh
cña tõng
thø s¶n
Gi¸ trÞ
s¶n
phÈm- dë
dang
Chi phÝ
ph¸t
sinh
trong
=
Sè lîng SP
thùc tÕ cña
tõng thø SP
Gi¸ trÞ
s¶n phÈm
dë dang
cuèi kú
HÖ sè quy
®æi vÒ SP
tiªu chuÈn cña
Sè lîng
+
SP tiªu
chuÈn
cña
tõng
thø SP x
x
Ph¬ng ph¸p tÝnh hÖ sè ¸p dông trong trêng hîp ®èi tîng tËp hîp
chi phÝ s¶n xuÊt lµ toµn bé quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt hoÆc
nhãm s¶n phÈm, cßn ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh l¹i lµ tõng s¶n phÈm.
d. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo tû lÖ.
Gi¸
thµnh =
cña
Tæng gi¸ thµnh
thùc tÕ cña c¶
nhãm SP
x
Tæng gi¸ thµnh kÕ
ho¹ch hoÆc gi¸ thµnh
®Þnh møc cña nhãm SP
12
x
Gi¸ thµnh kÕ
ho¹ch hoÆc
gi¸ thµnh
®Þnh møc
cña tõng thø
Ph¬ng ph¸p tÝnh theo tû lÖ ¸p dông trong trêng hîp ®èi tîng tËp
hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ nhãm s¶n phÈm cßn ®èi tîng tÝnh gi¸
thµnh lµ tõng s¶n phÈm.
e. Ph¬ng ph¸p tÝnh lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô.
Z
Gi¸ trÞ
= s¶n
phÈm
- dë
dang
Chi phÝ s¶n
xuÊt kinh
doanh ph¸t
sinh trong
Gi¸ trÞ
s¶n
+ phÈm
dë dang
cuèi kú
Gi¸ trÞ
s¶n
phÈm
phô
Ph¬ng ph¸p tÝnh lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô ¸p dông trong trêng hîp mµ trong cïng mét quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt võa thu
®îc s¶n phÈm chÝnh võa thu ®îc s¶n phÈm phô.
g. Ph¬ng ph¸p liªn hîp.
Cã thÓ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô theo ph¬ng ph¸p liªn
hîp b»ng c¸ch kÕt hîp nhiÒu ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh.
- Cã thÓ kÕt hîp ph¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp víi ph¬ng ph¸p hÖ
sè vµ tû lÖ, trong trêng hîp ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt
lµ nhãm s¶n phÈm, ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm.
- Cã thÓ kÕt hîp ph¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp víi ph¬ng ph¸p
tæng céng chi phÝ, trong trêng hîp ®èi tîng tËp hîp chi phÝ
s¶n xuÊt lµ bé phËn s¶n phÈm cßn ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ
s¶n phÈm hoµn chØnh.
III. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch
vô.
1. H¹ch to¸n chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm.
1.1. H¹ch to¸n chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh.
§Ó phôc vô trùc tiÕp cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô
®îc nhanh chãng vµ chÝnh x¸c cÇn ph¶i tiÕn hµnh h¹ch to¸n chi
tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo ®èi tîng, qua ®ã kiÓm tra
qu¸ tr×nh h×nh thµnh gi¸ thµnh cña s¶n phÈm, dÞch vô qua c¸c
giai ®o¹n s¶n xuÊt.
MÆc dï cã nhiÒu ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt
kinh doanh kh¸c nhau ¸p dông ë c¸c doanh nghiÖp, nhng viÖc h¹ch
to¸n chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng ®èi tîng cã thÓ tiÕn hµnh
theo mét tr×nh tù chung nh sau:
13
1) C¨n cø vµo c¸c ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ ®· ®îc x¸c ®Þnh,
më sæ hoÆc thÎ h¹ch to¸n chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt kinh
doanh theo tõng ®èi tîng h¹ch to¸n.
2) C¸c chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t sinh trong th¸ng cã liªn
quan ®Õn ®èi tîng h¹ch to¸n nµo ®îc tËp hîp ghi vµo sæ
hoÆc thÎ h¹ch to¸n chi phÝ më cho tõng ®èi tîng ®ã.
3) Cuèi th¸ng tæng hîp toµn bé chi phÝ ph¸t sinh theo kho¶n môc
thuéc tõng ®èi tîng h¹ch to¸n lµm c¨n cø cho viÖc tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm, dÞch vô.
Trªn thùc tÕ cã nhiÒu c¸ch bè trÝ sæ hoÆc thÎ h¹ch to¸n chi tiÕt
chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, díi ®©y tr×nh bµy mét mÉu sæ sö
dông chung cho nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp.
Sæ chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh
(Dïng cho c¸c TK 621, 622, 627, 154, 631, 642, 142, 335).
-Tµi kho¶n. . .
-Tªn s¶n phÈm, dÞch vô. . .
Ngµy Chøng tõ
th¸n Sè Ngµ
g ghi hiÖ
y
sæ
u
th¸
ng
DiÔn gi¶i
TK
®èi
øng
Ghi Nî TK. . .
Tæng
Chia ra
sè
.. .. ...
tiÒn
.
.
-Sè d ®Çu kú
...
-Céng ph¸t sinh
-Ghi Cã TK. . .
-Ghi d cuèi kú
1.2. H¹ch to¸n chi tiÕt gi¸ thµnh s¶n phÈm.
a. TÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô ®èi víi doanh nghiÖp
cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, h¹ch to¸n chi
phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh theo s¶n phÈm, dÞch vô.
§èi víi doanh nghiÖp cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt gi¶n
®¬n, s¶n xuÊt Ýt lo¹i s¶n phÈm, chi phÝ s¶n xuÊt ®îc tËp hîp theo
tõng s¶n phÈm, dÞch vô, th× gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô trong
kú ®îc tÝnh b»ng ph¬ng ph¸p trùc tiÕp (gi¶n ®¬n)
14
-
Gi¸ thµnh
s¶n phÈm
dÞch vô
hoµn
thµnh =
Gi¸ trÞ s¶n
phÈm dë
dang ®Çu
kú
Chi phÝ s¶n
xuÊt kinh
doanh ph¸t
sinh trong kú
Gi¸ trÞ s¶n
phÈm dë
dang cuèi
kú
+
Sè lîng s¶n phÈm dÞch vô
hoµn thµnh trong kú
B¶ng tÝnh gi¸ thµnh theo kho¶n môc.
Kho¶n môc
chi phÝ
CPhÝ SX
dë dang
®Çu kú
CPhÝ SX
P/S trong
kú
CPhÝ SX
dë dang
cuèi kú
Tæng
gi¸
thµnh
Gi¸
thµnh
®¬n vÞ
NVL trùc tiÕp
NC«ng trùc
tiÕp
S¶n xuÊt
chung
Céng
b. TÝnh gi¸ thµnh trong trêng hîp chi phÝ s¶n xuÊt ®îc tËp
hîp theo nhãm s¶n phÈm.
Nh÷ng s¶n phÈm ®îc chÕ t¹o tõ cïng mét lo¹i nguyªn vËt liÖu vµ
quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt t¬ng tù nhau, kÕt qu¶ thu ®îc
nhãm s¶n phÈm chØ kh¸c nhau quy c¸ch, kÝch thíc, chÊt lîng. Chi
phÝ s¶n xuÊt ®îc tËp hîp theo nhãm s¶n phÈm th× gi¸ thµnh tõng
thø s¶n phÈm trong nhãm ®îc tÝnh theo ph¬ng ph¸p liªn hîp (ph¬ng ph¸p gi¶n ®¬n kÕt hîp víi ph¬ng ph¸p hÖ sè hoÆc tû lÖ). Cô
thÓ nh sau:
15
Tæng gi¸ thµnh cña
nhãm s¶n phÈm
Gi¸ thµnh
tõng SP
trong =
nhãm
Tæng sè s¶n phÈm tiªu
chuÈn cña nhãm s¶n
phÈm
x
Sè lîng s¶n
phÈm tiªu
chuÈn cña
tõng thø s¶n
phÈm trong
Trong ®ã:
Tæng gi¸
thµnh cña
nhãm s¶n
phÈm
Gi¸ trÞ
s¶n phÈm
dë dang +
®Çu kú
=
Sè lîng s¶n phÈm
thùc tÕ cña tõng
thø s¶n phÈm trong
nhãm
Tæng sè s¶n
phÈm tiªu
=
chuÈn cña
nhãm s¶n phÈm
Sè lîng s¶n phÈm
tiªu chuÈn cña
tõng thø SP trong
nhãm
Gi¸ thµnh
®¬n vÞ cña
tõng thø SP
trong nhãm
=
=
Chi phÝ s¶n
xuÊt kinh
doanh ph¸t
sinh trong kú
Sè lîng SP thùc
tÕ cña tõng thø
SP trong nhãm
Gi¸ trÞ s¶n
phÈm dë
- dang cuèi kú
HÖ sè (tû lÖ) quy
®æi vÒ s¶n phÈm
x tiªu chuÈn cña tõng
thø SP trong nhãm
HÖ sè (tû lÖ) quy
®æi
vÒ SP tiªu chuÈn
x
cña tõng thø SP trong
nhãm
Tæng gi¸ thµnh tõng thø s¶n phÈm trong
nhãm
Sè lîng s¶n phÈm thùc tÕ cña tõng thø SP trong
nhãm
c. TÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô trong trêng hîp h¹ch
to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh theo ®¬n ®Æt hµng.
16
Trong c¸c doanh nghiÖp thuéc lo¹i h×nh s¶n xuÊt, kinh doanh
®¬n chiÕc, c«ng viÖc s¶n xuÊt, kinh doanh thêng ®îc tiÕn hµnh
c¨n cø vµo c¸c ®¬n ®Æt hµng cña kh¸ch hµng, cho nªn ®èi tîng
vµ ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ thÝch hîp lµ theo ®¬n ®Æt hµng.
Cßn ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ mçi ®¬n ®Æt hµng.
§èi víi chi phÝ trùc tiÕp nh chi phÝ nguyªn vËt liÖu, nh©n c«ng
trùc tiÕp ph¸t sinh trong kú thuéc ®¬n ®Æt hµng nµo ®îc h¹ch
to¸n trùc tiÕp cho ®¬n ®Æt hµng ®ã. Chi phÝ s¶n xuÊt chung liªn
quan ®Õn nhiÒu ®¬n ®Æt hµng, kh«ng thÓ h¹ch to¸n trùc tiÕp
cho tõng ®¬n ®Æt hµng, ph¶i tËp hîp theo n¬i ph¸t sinh chi phÝ,
cuèi kú ph©n bæ cho tõng ®¬n ®Æt hµng theo nh÷ng tiªu chuÈn
phï hîp. ViÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô cña mçi ®¬n ®Æt
hµng chØ tiÕn hµnh khi ®¬n ®Æt hµng hoµn thµnh. §èi víi nh÷ng
®¬n ®Æt hµng cha hoµn thµnh th× toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt kinh
doanh tËp hîp theo ®¬n ®Æt hµng ®Òu coi lµ s¶n phÈm dÞch vô
dë dang.
B¶ng kª chi phÝ s¶n xuÊt theo th¸ng
Chi tiÕt theo
®¬n ®Æt
hµng
§¬n ®Æt
hµng A
Chi phÝ NVL
trùc tiÕp
ChÝ phÝ
nh©n c«ng
trùc tiÕp
Chi phÝ s¶n
xuÊt chung
Céng
§¬n ®Æt
hµng B
....
Céng
B¶ng tÝnh gi¸ thµnh theo ®¬n ®Æt hµng hoµn thµnh.
TK ghi Nî
Th¸ng
154-®¬n
®Æt Thø nhÊt
hµng A
154-®¬n
hµng A
®Æt Thø hai
154-®¬n
hµng A
®Æt . . . .
621
Tæng gi¸ thµnh
17
622
627
Céng
Gi¸ thµnh ®¬n
vÞ
d. TÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô trong trêng hîp h¹ch
to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo giai ®o¹n c«ng nghÖ.
Theo ph¬ng ph¸p nµy th× c¸c chi phÝ ph¸t sinh ë giai ®o¹n
c«ng nghÖ nµo th× ®îc tËp hîp theo giai ®o¹n c«ng nghÖ ®ã. C¸c
chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, nh©n c«ng trùc tiÕp ®îc h¹ch
to¸n theo giai ®o¹n c«ng nghÖ, trong mçi giai ®o¹n c«ng nghÖ ®îc chi tiÕt theo tõng thø s¶n phÈm hoÆc nhãm s¶n phÈm cïng lo¹i.
§èi víi chi phÝ s¶n xuÊt chung ®îc tËp hîp theo ph©n xëng hoÆc
bé phËn s¶n xuÊt, sau ®ã ®îc ph©n bæ cho tõng thø s¶n phÈm ë
tõng bíc c«ng nghÖ theo tiªu chuÈn thÝch hîp.
H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo ph¬ng ph¸p nµy cã
thÓ ®îc thùc hiÖn theo ph¬ng ph¸p cã b¸n thµnh phÈm hoÆc
kh«ng cã b¸n thµnh phÈm. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh cña thµnh
phÈm (hay b¸n thµnh phÈm) thêng ®îc ¸p dông theo ph¬ng ph¸p
tæng céng chi phÝ kÕt hîp víi ph¬ng ph¸p trùc tiÕp, ph¬ng ph¸p
hÖ sè hoÆc ph¬ng ph¸p tû lÖ. §Çu tiªn x¸c ®Þnh tæng gi¸ thµnh
cña s¶n phÈm dÞch vô b»ng ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ s¶n
xuÊt trong c¸c giai ®o¹n c«ng nghÖ, sau ®ã b»ng ph¬ng ph¸p
trùc tiÕp x¸c ®Þnh gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm, dÞch vô. NÕu tËp
hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo nhãm s¶n phÈm th× sau khi x¸c ®Þnh
®îc tæng gi¸ thµnh cña nhãm s¶n phÈm, dÞch vô, ®Ó x¸c ®Þnh
gi¸ thµnh cña tõng thø s¶n phÈm trong nhãm ph¶i dïng ph¬ng
ph¸p hÖ sè hoÆc ph¬ng ph¸p tû lÖ.
TÝnh gi¸ thµnh trong trêng hîp h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo
ph¬ng ¸n cã b¸n thµnh phÈm.
Trong trêng hîp nµy ph¶i tÝnh gi¸ thµnh b¸n thµnh phÈm trong
mçi giai ®o¹n c«ng nghÖ theo tr×nh tù: §Çu tiªn tÝnh gi¸ thµnh
cña b¸n thµnh phÈm bíc 1, råi lÊy gi¸ thµnh cña b¸n thµnh phÈm
bíc 1 céng víi chi phÝ chÕ biÕn bíc 2, ®Ó tÝnh gi¸ thµnh
cña b¸n thµnh phÈm bíc 2 vµ cø nh thÕ ®Õn bíc c«ng nghÖ s¶n
xuÊt
thø 3. . . cho ®Õn bíc c«ng nghÖ s¶n xuÊt ë bíc cuèi cïng
®Ó tÝnh gi¸ thµnh cña s¶n phÈm.
B¶ng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong th¸ng
18
Néi dung chi
phÝ
Giai ®o¹n Giai ®o¹n Giai ®o¹n
1
2
3
....
Céng
NVL trùc tiÕp
NhC«ng
tiÕp
trùc
S¶n
chung
xuÊt
Céng
PhiÕu tÝnh gi¸ thµnh theo tõng giai ®o¹n c«ng nghÖ.
Néi dung chi
phÝ
CPhÝ dë
dang ®Çu
kú
CPhÝ
P/S
trong
kú
CPhÝ dë
dang cuèi
kú
Tæng gi¸
thµnh
b¸nTP
Gi¸
thµnh
®¬n vÞ
NVL trùc tiÕp
NC«ng
tiÕp
trùc
S¶n
chung
xuÊt
Céng
TÝnh gi¸ thµnh trong trêng hîp h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt
theo ph¬ng ¸n kh«ng cã b¸n thµnh phÈm
Trong trêng hîp nµy ta kh«ng tÝnh gi¸ thµnh cña b¸n thµnh
phÈm hoµn thµnh ë mçi giai ®o¹n c«ng nghÖ s¶n xuÊt, mµ b»ng
ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ trong c¸c giai ®o¹n c«ng nghÖ sÏ
tÝnh ®îc gi¸ thµnh cña thµnh phÈm.
Tríc tiªn, tÝnh to¸n vµ ph©n bæ tæng chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh
ë mçi bíc giai ®o¹n c«ng nghÖ cho thµnh phÈm vµ s¶n phÈm dë
dang cña tÊt c¶ c¸c bíc. Sau ®ã tæng céng chi phÝ ë c¸c giai ®o¹n
tÝnh cho thµnh phÈm, ®îc gi¸ thµnh cña thµnh phÈm.
19
B¶ng tæng hîp kÕt qu¶ theo tõng giai ®o¹n.
Néi dung chi
phÝ
CPhÝ SX
dë dang
®Çu kú
CPhÝ SX
P/S trong
kú
CPhÝ SX dë
dang cuèi
kú
Chi phÝ giai
®o¹n x tÝnh
vµo thµnh phÈm
NVL trùc tiÕp
NC«ng
tiÕp
trùc
S¶n
chung
xuÊt
Céng
B¶ng tæng hîp tÝnh gi¸ thµnh c¸c giai ®o¹n c«ng nghÖ
Néi dung chi
phÝ
Chi phÝ G§ Chi phÝ G§
1 tÝnh vµo 2 tÝnh vµo
TP
TP
...
Tæng
gi¸
thµnh
Gi¸
thµnh
®¬n vÞ
NVL trùc tiÕp
NC«ng
tiÕp
trùc
S¶n
chung
xuÊt
Céng
2. H¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt.
2.1. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo ph ¬ng ph¸p kª khai
thêng xuyªn.
a. H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp.
Chi phÝ NVL trùc tiÕp bao gåm gi¸ trÞ NVL chÝnh, NVL phô, nhiªn
liÖu. . .®îc xuÊt dïng trùc tiÕp cho viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm.
§èi víi nh÷ng NVL khi xuÊt dïng cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn tõng
®èi tîng tËp hîp chi phÝ riªng biÖt (ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt,
hoÆc s¶n phÈm, lo¹i s¶n
phÈm . . .) th× h¹ch to¸n trùc tiÕp
theo ®èi tîng ®ã.
Trêng hîp NVL xuÊt dïng cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi tîng tËp hîp
chi phÝ kh«ng thÓ tæ chøc h¹ch to¸n riªng ®îc th× ph¶i ¸p dông
ph¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp ®Ó ph©n bæ chi phÝ cho c¸c ®èi
tîng cã liªn quan. Tiªu thøc ph©n bæ thêng ®îc sö dông lµ ph©n
bæ theo gi¸ trÞ tiªu hao NVL chÝnh, sè giê lµm viÖc cña m¸y mãc
20
- Xem thêm -
.DOC 
99 
46 
139 
