`Lêi nãi ®Çu
Trong mét nÒn kinh tÕ, doanh nghiÖp th¬ng m¹i gi÷ vai
trß ph©n phèi lu th«ng hµng ho¸, thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¸i
s¶n xuÊt x· héi. Ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp
th¬ng m¹i
diÔn ra theo chu k× T-H-T’ hay nãi c¸ch kh¸c nã bao gåm
hai giai ®o¹n mua vµ b¸n hµng ho¸. Nh vËy, trong ho¹t
®éng kinh doanh
th¬ng m¹i, b¸n hµng lµ nghiÖp vô kinh
doanh c¬ b¶n, nã gi÷ vai trß chi phèi c¸c nghiÖp vô kh¸c.
c¸c chu k× kinh doanh chØ cã thÓ diÔn ra liªn tôc nhÞp
nhµng khi kh©u b¸n hµng ®îc tæ chøc tè nh»m quay vßng
vèn nhanh, t¨ng hiÖu suÊt sinh lêi.
Trong c¬ chÕ thÞ trêng, sù c¹nh tranh lµ hiÖn tîng tÊt
yÕu. Nã võa lµ c¬ héi võa lµ thö th¸ch ®èi víi mçi doanh
nghiÖp. C¬ chÕ thÞ trêng cho phÐp ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c
hiÖu qu¶ kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp
nµo tæ chøc tèt nghiÖp vô b¸n hµng ®¶m b¶o thu håi vèn
vµ cã l·i sÏ cã ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Ngîc l¹i doanh
nghiÖp tá ra non kÐm trong tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh
th× ch¼ng bao l©u sÏ ®i ®Õn bê vùc ph¸ s¶n, thùc tÕ cña
nÒn kinh tÕ níc ta ®ang chøng tá ®iÒu ®ã.
Bíc sang n¨m 2001, viÖc b¸n hµng ho¸ cña c¸c doanh
nghiÖp trªn toµn quèc ph¶i ®èi mÆt víi kh«ng Ýt khã kh¨n
thö th¸ch. Mét lµ, sù gia t¨ng ngµy cµng nhiÒu cña c¸c
doanh nghiÖp víi c¸c lo¹i h×nh kinh doanh ®a d¹ng lµm cho
sù c¹nh tranh ngµy cµng trë nªn gay g¾t. Thªm vµo ®ã,
cïng víi chÝnh s¸ch më cña nÒn kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp
ViÖt Nam cßn ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh cña c¸c h·ng n-
1
íc ngoµi. Hai lµ, c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ cßn nhiÒu bÊt cËp
g©y kh«ng Ýt khã kh¨n trë ng¹i cho c¸c doanh nghiÖp. Do
vËy, ®Ó cã thÓ ®øng v÷ng trªn th¬ng trêng th× doanh
nghiÖp ph¶i tæ chøc tèt c«ng t¸c b¸n hµng, cã chiÕn lîc b¸n
hµng thÝch hîp cho phÐp doanh nghiÖp chñ ®éng thÝch øng
víi m«i trêng n¾m b¾t c¬ héi, huy ®éng cã hiÖu qu¶ nguån
lùc hiÖn cã vµ l©u dµi ®Ó b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn, n©ng
cao hiÖu qu¶ kinh doanh. G¾n liÒn víi c«ng t¸c b¸n hµng vµ
x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh, kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c
®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh gi÷ mét vai trß hÕt søc quan träng
v× nã ph¶n ¸nh toµn bé qu¸ tr×nh b¸n hµng cña doanh
nghiÖp còng nh viÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh cung cÊp
th«ng tin cho nhµ qu¶n lý vÒ hiÖu qu¶, t×nh h×nh kinh
doanh cña tõng ®èi tîng hµng ho¸ ®Ó tõ ®ã cã ®îc nh÷ng
quyÕt ®Þnh kinh doanh chÝnh x¸c kÞp thêi vµ cã hiÖu qu¶.
Còng nh c¸c doanh nghiÖp kh¸c, C«ng ty TNHH Sµi Gßn
Xanh II ®· sö dông kÕ to¸n nh mét c«ng cô ®¾c lùc trong
®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh vµ qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng
kinh doanh cña m×nh. Trong ®ã C«ng ty ®Æc biÖt quan
t©m ®Õn c«ng t¸c kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶
kinh doanh. V× vËy mµ viÖc tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n vµ
x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh nãi riªng ë C«ng ty ®· ®i vµo
nÒ nÕp vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao trong kinh doanh.
Qua thêi gian thùc tËp t¹i C«ng ty TNHH Sµi Gßn Xanh II,
thÊy râ ®îc tÇm quan träng cña c«ng t¸c kÕ to¸n b¸n hµng
vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh, cïng víi sù gióp ®ì cña c¸c
c¸n bé trong phßng kÕ to¸n, em ®· m¹nh d¹n ®i s©u t×m
hiÓu ®îc thùc tÕ qua ®Ò tµi:
2
"KÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh
ë C«ng ty TNHH Sµi Gßn Xanh II".
Néi dung chuyªn ®Ò gåm ba phÇn:
PhÇn I: Nh÷ng lý luËn chung vÒ kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c
®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i.
PhÇn II: T×nh h×nh thùc tÕ c«ng t¸c kÕ to¸n vµ x¸c
®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh ë C«ng ty TNHH Sµi Gßn Xanh II.
PhÇn III: Hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c
®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh ë C«ng ty TNHH Sµi Gßn Xanh II.
3
PhÇn I
Nh÷ng lý luËn chung vÒ kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt
qu¶ kinh doanh trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i
I. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ b¸n hµng
1. §Æc ®iÓm, chøc n¨ng, ý nghÜa cña ho¹t ®éng b¸n
hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh trong doanh
nghiÖp th¬ng m¹i.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, khi mµ c¸c doanh nghiÖp
ph¶i tù h¹ch to¸n kinh doanh, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ quyÕt
®Þnh cña m×nh th× b¸n hµng ho¸ cã ý nghÜa hÕt søc quan
träng ®èi víi sù sèng cßn cña c¸c doanh nghiÖp. C¸c M¸c ®·
tõng kh¼ng ®Þnh: Lu th«ng võa lµ tiÒn ®Ò, võa lµ ®iÒu
kiÖn, võa lµ kÕt qu¶ cña s¶n xuÊt.Theo quan ®iÓm nµy th×
s¶n xuÊt vµ lu th«ng g¾n bã chÆt chÏ víi nhau t¹o nªn mét
chu tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. C¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i
thùc hiÖn kh©u trung gian nèi liÒn gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu
dïng. Qu¸ tr×nh nµy bao gåm hai kh©u mua vµ b¸n hµng
ho¸, lµ mét tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt.
Qu¸ trÝnh b¸n hµng ë c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i lµ qu¸
tr×nh vËn ®éng cña vèn kinh doanh tõ vèn hµng ho¸ sang
vèn b»ng tiÒn vµ h×nh thµnh kÕt qu¶ kinh doanh th¬ng m¹i.
Qu¸ tr×nh b¸n hµng hoµn tÊt khi hµng ho¸ ®ac giao cho ngêi mua vµ ®· thu ®uîc tiÒn b¸n hµng.
Chóng ta cã thÓ kh¸i qu¸t ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña qu¸
tr×nh b¸n hµng nh sau:
-§ã lµ sù mua b¸n cã tho¶ thuËn: doanh nghiÖp ®ång ý
b¸n vµ kh¸ch hµng ®ång ý mua, ®· tr¶ tiÒn hoÆc chÊp
nhËn tr¶ tiÒn.
4
-Doanh nghiÖp giao cho kh¸ch hµng mét lîng hµng ho¸ vµ
nhËn ®îc tõ kh¸ch hµng mét kho¶n tiÒn hoÆc mét kho¶n nî.
Kho¶n tiÒn nµy ®îc gäi lµ doanh thu b¸n hµng, dïng ®Ó bï
®¾p c¸c kho¶n chi phÝ ®· bá ra trong qu¸ tr×nh kinh
doanh.
- C¨n cø vµo sè tiÒn hay kho¶n nî mµ kh¸ch hµng chÊp
nhËn tr¶ ®Ó h¹ch to¸n kÕt qu¶ kinh doanh trong k× cña
doanh nghiÖp.
- XÐt vÒ mÆt kinh tÕ häc, b¸n hµng lµ mét trong bèn
kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. §ã lµ mét qu¸ tr×nh
lao ®éng kÜ thuËt nghiÖp vô phøc t¹p cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i nh»m tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng cho x· héi. ChØ cã
th«ng qua b¸n hµng th× tÝnh h÷u Ých cña hµng ho¸ míi ®îc
thùc hiÖn, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh t¸i s¶n xuÊt x· héi.
ViÖc thóc ®Èy b¸n hµng ho¸ ë doanh nghiÖp th¬ng m¹i lµ
c¬ së ®Ó thóc ®Èy c«ng t¸c
ë doanh nghiÖp
th¬ng m¹i
trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
- XÐt vÒ ph¬ng diÖn x· héi, b¸n hµng cã vai trß quan träng
trong viÖc ®¸p øng nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng. Th«ng qua
c«ng t¸c b¸n hµng, c¸c ®¬n vÞ kinh doanh cã thÓ dù ®o¸n
nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi nãi chung vµ tõng khu vùc nãi
riªng víi tõng s¶n phÈm hµng ho¸ tõ ®ã doanh nghiÖp sÏ
x©y dùng ®îc c¸c kÕ ho¹ch kinh doanh phï hîp nh»m ®¹t
hiÖu qu¶ cao nhÊt. ChÝnh qua ®ã, doanh nghiÖp ®· gãp
phÇn ®iÒu hoµ gi÷a cung vµ cÇu trong nÒn kinh tÕ.
- Ngoµi nh÷ng chøc n¨ng trªn, c«ng t¸c b¸n hµng lµ c¬
së ®Ó cã kÕt qu¶ kinh doanh. Gi÷a b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh
kÕt qu¶ kinh doanh cã mèi liªn hÖ hÕt søc mËt thiÕt vµ t¸c
5
®éng qua l¹i lÉn nhau. B¸n hµng lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh kÕt
qu¶ kinh doanh, quyÕt ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh lµ cao hay
thÊp cßn kÕt qu¶ kinh doanh lµ c¨n cø quan träng ®Ó ®a ra
c¸c quyÕt ®Þnhvµ b¸n hµng ho¸. Nh vËy, cã thÓ kh¼ng
®Þnh r»ng kÕt qu¶ kinh doanh lµ môc tiªu cuèi cïng cña
doanh nghiÖp, cßn b¸n hµng lµ ph¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn
môc tiªu cuèi cïng ®ã.
- ViÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh chÝnh lµ x¸c ®Þnh
phÇn chªnh lÖch gi÷a mét bªn lµ doanh thu thuÇn víi mét
bªn lµ toµn bé chi phÝ ®· bá ra. Sè chªnh lÖch ®ã biÓu hiÖn
“l·i” hoÆc “lç”. X¸c ®Þnh ®óng kÕt qu¶ kinh doanh lµ c¬ së
®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh trong mét thêi k× nhÊt ®Þnh cña doanh nghiÖp, c¸c
®Þnh nghÜa vô mµ doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn ®èi víi Nhµ
níc, lËp c¸c quÜ t¹o ®iÒu kiÖn më réng s¶n xuÊt. Ngoµi ra
viÖc x¸c ®Þnh ®óng kÕt qu¶ kinh doanh cßn lµ c¬ së ®Ó
lËp kÕ ho¹ch cho k× kinh doanh tiÕp theo, ®ång thêi nã
còng lµ sè liÖu cung cÊp th«ng tin cho c¸c ®èi tîng quan
t©m nh c¸c nhµ ®Çu t, c¸c ng©n hµng… Trong ®iÒu kiÖn
hiÖn nay, khi mµ c¸c doanh nghiÖp ®ang ph¶i tiÕn hµnh
kinh doanh trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t
cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, viÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh
doanh cã ý nghÜa rÊt quan träng trong viÖc xö lý, cung cÊp
c¸c th«ng tin kh«ng nh÷ng cho c¸c nhµ qu¶n lÝ cña doanh
nghiÖp ®Ó lùa chän ph¬ng ¸n kinh doanh cã hiÖu qña mµ
nã cßn lµ c¨n cø ®Ó c¸c c¬ quan qu¶n lý tµi chÝnh, c¬ quan
thuÕ... thùc hiÖn viÖc gi¸m s¸t viÖc chÊp hµnh c¸c chÝnh
s¸ch, chÕ ®é tµi chÝnh...
6
Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ vai trß nªu trªn, kÕ to¸n b¸n
hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh cã nh÷ng nhiÖm vô
sau:
- Mét lµ ghi chÐp ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ kÞp thêi khèi lîng
hµng ho¸ b¸n ta, tÝnh to¸n ®óng ®¾n trÞ gi¸ vèn cña
hµng b¸n ra vµ c¸c chi phÝ nh»m x¸c ®Þnh chÝnh x¸c
kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp
- Hai lµ cung cÊp th«ng tin kÞp thêi vÒ t×nh h×nh b¸n
hµng phôc vô cho l·nh ®¹o, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh
doanh th¬ng m¹i.
-
Ba lµ kiÓm tra tiÕn ®é thùc hiÖn kÕ ho¹ch b¸n hµng,
kÕ ho¹ch lîi nhuËn, kØ luËt thanh to¸n vµ qu¶n lÝ chÆt chÏ
tiÒn b¸n hµng, kØ luËt thu nép ng©n s¸ch.
§Ó thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô trªn kÕ to¸n b¸n hµng vµ
x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh ph¶i chó ý nh÷ng néi dung
sau:
Thø nhÊt, x¸c ®Þnh ®óng thêi ®iÓm hµng ho¸ ®îc coi lµ
®îc b¸n ®Ó kÞp thêi lËp b¸o c¸o b¸n hµng vµ ph¶n ¸nh
doanh thu. B¸o c¸o thêng xuyªn, kÞp thêi t×nh h×nh b¸n
hµng vµ thanh to¸n víi kh¸ch hµng, ®¶m b¶o gi¸m s¸t chÆt
chÏ hµng b¸n vÒ sè lîng, chÊt lîng, chñng lo¹i, thêi gian...§«n
®èc viÖc thu tiÒn b¸n hµng vÒ quÜ kÞp thêi, tr¸nh hiÖn tîng
tiªu cùc sö dông tiÒn h¹ng cho môc ®Ých c¸ nh©n.
Thø hai, tæ chøc hÖ thèng chøng tõ ban ®Çu vµ tr×nh tù
lu©n chuyÓn hîp lÝ. C¸c chøng tõ ban ®Çu ph¶i ®Çy®ñ hîp
ph¸p, lu©n chuyÓn khoa häc, hîp lÝ tr¸nh trïng lÆp, bá sãt
vµ kh«ng qu¶ phøc t¹p nhng vÉn ®¶m b¶o yªu cÇu hîp lý,
n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c kÕ to¸n. Tæ chøc vËn dông tèt
7
hÖ thèng tµi kho¶n, hÖ thèng sæ s¸ch kÕ to¸n phï hîp víi
®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ.
Thø ba, x¸c ®Þnh ®óng vµ tËp hîp ®óng vµ tËp hîp ®Çy
®ñ chi phÝ b¸n hµng ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh b¸n hµng
còng nh chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp, ph©n bæ chi phÝ hîp
lÝ cho hµng cßn l¹i cuèi k× vµ kÕt chuyÓn chi phÝ hîp lÝ cho
hµng trong k× ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh chÝnh x¸c.
KÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh thùc
hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô cña m×nh sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ thiÕt
thùc cho c«ng t¸c b¸n hµng nãi riªng vµ cho ho¹t ®éng kinh
doanh nãi chung cña doanh nghiÖp. Nã gióp cho ngêi sö dông
nh÷ng th«ng tin cña kÕ to¸n n¾m ®îc toµn diÖn ho¹t ®éng
kinh doanh cña doanh nghiÖp, gióp cho ngêi qu¶n lý trong
viÖc ra quyÕt ®Þnh kÞp thêi còng nh trong viÖc lËp kÕ
ho¹ch kinh doanh trong t¬ng lai.
2. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ vèn cña hµng b¸n.
§Ó cã sè liÖu h¹ch to¸n, còng nh x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh
doanh cña doanh nghiÖp cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ph¬ng ph¸p
tÝnh trÞ gi¸ mua thùc tÕ cña hµng ho¸ b¸n ra trong k× cña
doanh nghiÖp ®Ó tõ ®ã x¸c ®Þnh gi¸ vèn hµng b¸n. Ta cã:
Gi¸ vèn
hµng b¸n
Gi¸ mua
+
Chi phÝ mua
=
hµng ho¸
ph©n bæ
x¸c ®Þnh lµ
Tuú theo ®iÒu kiÖntiªu
cña thô
m×nh mµ doanh nghiÖp lùa chän
ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ mua hµng ho¸ x¸c ®Þnh lµ ®îc b¸n
cho phï hîp trªn c¬ së t«n träng ngguyªn t¾c nhÊt qu¸m
trong kÕ to¸n, tøc lµ sö dông ph¬ng ph¸p nµo th× ph¶i
8
thèng nhÊt trong niªn ®é kÕ to¸n. Th«ng thíng, cã nh÷ng
ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ mua hµng ho¸ nh sau:
2.1. Ph¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n gia quyÒn.
Gi¸ mua cña
hµng ho¸ mua
trong k×
Trong ®ã:
=
Sè lîng hµng ho¸
xuÊt kho trong
k×
Gi¸ mua tùc
tÕ hµng tån
®Çu k×
x
§¬n gi¸ mua
b×nh qu©n
gia quyÒn
Gi¸ mua thùc
tÕ Hµng nhËp
§¬n gi¸ b×nh
=
trong k×
qu©n gia
Sè lîng hµng ho¸
Sè lîng hµng
quyÒn
+
tån ®Çu k×
ho¸ nhËp
trong k×
Theo ph¬ng ph¸p nµy, gi¸ vèn cña hµng ho¸ xuÊt kho ®Ó
+
b¸n tÝnh ®îc t¬ng ®èi hîp lý nhng kh«ng linh ho¹t v× cuèi
th¸ng cuèi th¸ng míi tÝnh ®îc ®¬n gi¸ b×nh qu©n.
2.2. Ph¬ng ph¸p b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp.
VÒ b¶n chÊt, ph¬ng ph¸p nµy gièng ph¬ng ph¸p trªn nhng
®¬n gi¸ b×nh qu©n ph¶i ®îc tÝnh l¹i sau mçi lÇn nhËp trªn
c¬ së gi¸ mua cña hµng tån vµ gi¸ mua cña lÇn nhËp ®ã.
Ph¬ng ph¸p nµy ®¶m b¶o sè liÖu cã ®é chÝnh x¸c cao vµ
kÞp thêi tuy nhiªn khèi lîng c«ng viÖc tÝnh to¸n l¹i t¨ng thªm
do ®ã chØ nªn ¸p dông víi c¸c doanh nghiÖp cã sè lÇn mua
hµng ho¸ Ýt nhng khèi lîng lín.
2.3. Ph¬ng ph¸p nhËp tríc, xuÊt tríc (FIFO)
Theo ph¬ng ph¸p nµy hµng ho¸ xuÊt ®îc tÝnh gi¸ mua
trªn c¬ së gi¶ ®Þnh l« hµng nµo nhËp kho tríc th× tÝnh gÝa
mua vµo cña cho hµng ho¸ xuÊt tríc, nhËp sau th× tÝnh sau.
KÕ to¸n ph¶i më sæ chi tiÕt cho tõng lo¹i hµng vÒ sè lîng,
®¬n gi¸ vµ thµnh tiÒn vÒ tõng lÇn nhËp xuÊt hµng ho¸.
9
2.4. Ph¬ng ph¸p nhËp sau xuÊt tríc (LIFO)
Ph¬ng ph¸p nµy tÝnh gi¸ mua hµng ho¸ b¸n ra trªn c¬ së
gi¶ ®Þnh l« hµng nµo nhËp kho sau th× ®îc xuÊt tríc, v×
vËy viÖc tÝnh gi¸ mua sÏ ngîc l¹i víi ph¬ng ph¸p nhËp tríc
xuÊt tríc.
2.5. Ph¬ng ph¸p ghi sæ theo gi¸ h¹ch to¸n.
Gi¸ h¹ch to¸n lµ gi¸ do doanh nghiÖp ®Æt ra, cã thÓ lÊy
gi¸ kÕ ho¹ch hoÆc gi¸ cuèi k× tríc vµ ®îc qui ®Þnh thèng
nhÊt trong mét k× h¹ch to¸n. Theo ph¬ng ph¸p nµy, ®Ó
tÝnh ®îc trÞ gi¸ mua thùc tÕ cña hµng ho¸ b¸n ra trong k×,
kÕ to¸n ph¶i më sæ kÕ to¸n chi tiÕt, ph¶n ¸nh sù biÕn
®éng cña hµng ho¸ nhËp, xuÊt trong k× theo gi¸ h¹ch to¸n.
Hµng ngµy, kÕ to¸n ghi sæ vÒ c¸c nghiÖp vô xuÊt hµng ho¸
theo gi¸ h¹ch to¸n:
Cuèi kú, kÕ to¸n tiÕn hµnh x¸c ®Þnh hÖ sè chªnh lÖch gi¸
cña tõng lo¹i hµng ho¸ theo c«ng thøc:
TrÞ gi¸ h¹ch
Sè lîng
§¬n gi¸
=
x
to¸n cña hµng
hµng ho¸
h¹ch to¸n
TrÞ
gi¸
mua
thùc
xuÊt khoTrÞ gi¸ mua thùc
xuÊt kho
+ tÕ cña hµng nhËp
tÕ cña hµng tån
trong k×
®Çu k×
HÖ sè chªnh =
lÖch tû gi¸
TrÞ gi¸ h¹ch to¸n
TrÞ gi¸ mua h¹ch
+
cña hµng tån
to¸n cña hµng
TrÞ gi¸ mua thùc tÕ cña hµng ho¸ b¸n ra ®îc x¸c ®Þnh
®Çu k×
nhËp trong k×
theo c«ng thøc:
TrÞ gi¸ mua
=
Gi¸ h¹ch to¸n
thùc tÕ hµng
cña hµng b¸n ra
b¸n ra
trong k×
x
HÖ sè chªnh
lÖch gi¸
10
2.6. Ph¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh.
Theo ph¬ng ph¸p nµy, trÞ gi¸ mua cña hµng ho¸ xuÊt kho
b¸n thuéc l« hµng nhËp nµo th× tÝnh theo ®¬n gi¸ cña
chÝnh l« ®ã.
Ph¬ng ph¸p nµy ph¶n ¸nh rÊt chÝnh x¸c gi¸ cña tõng l«
hµng xuÊt b¸n nhng c«ng viÖc rÊt phøc t¹p ph¬ng ph¸p ®ßi
hái thñ kho ph¶i n¾m ®îc chi tiÕt rõng l« hµng, ph¬ng ph¸p
nµy ®îc ¸p ph¸p dông cho c¸c lo¹i hµng ho¸ cã gi¸ trÞ cao,
®îc b¶o qu¶n riªng theo tõng l« cña, mçi lÇn nhËp.
Cuèi kú, kÕ to¸n tiÕn hµnh ph©n bè chi phÝ thu mua cña
hµng cßn l¹i ®Çu kú vµ chi phÝ thu mua ph¸t sinh trong kú
nµy cho h¸n xuÊt kho vµ hµn cßn l¹i cuèi kú theo c«ng thøc:
Chi phÝ mua
Chi phÝ
hµng ph©n bæ + mua hµng
Chi phÝ thu mua
cho hµng trong
ph¸t sinh
ph©n bæ cña =
k×
trong k×
hµng b¸n ra
trong k×
TrÞ gi¸ mua cña
TrÞ gi¸ mua
+
cña hµng
hµng tån ®Çu k×
x
TrÞ gi¸
mua cña
hµng b¸n
ra trong k×
nhËp trong
k×
Nh vËy gi¸ vèn cña hµng b¸n ra ®îc tÝnh theo c«ng thøc
sau:
TrÞ gi¸ vèn cña
hµng b¸n ra trong
k×
=
TrÞ gi¸ mua cña
+
hµng xuÊt b¸n
trong k×
Chi phÝ thu mua
ph©n bæ cho hµng
xuÊt b¸n trong k×
3. C¸c ph¬ng ph¸p kÕ to¸n chi tiÕt hµng ho¸.
KÕ to¸n chi tiÕt hµng ho¸ ®îc thùc hiÖn ®èi víi tõng lo¹i
hµng lu chuyÓn qua kho c¶ vÒ chØ tiªu gi¸ trÞ vµ hiÖn vËt.
§Ó cã thÓ qu¶n lý tèt nhÊt hµng ho¸ cã trong kho th×
®iÒu quan träng lµ doanh nghiÖp ph¶i lùa chän vËn dông
11
ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi tiÕt phï hîp víi yªu cÇu vµ tr×nh
®é qu¶n ký cña ®éi ngò kÕ to¸n cña doanh nghiÖp. Tuú
theo t×nh h×nh, ®Æc ®iÓm riªng cña m×nh mµ doanh
nghiÖp cã thÓ ¸p dông mét trong ba ph¬ng ph¸p sau:
3.1. Ph¬ng ph¸p thÎ song song.
* §iÒu kiÖn vËn dông:
Nh÷ng ®¬n vÞ thêng xuyªn ¸p dông ph¬ng ph¸p h¹ch
to¸n thÎ song song thêng cã ®Æc trng: chñng lo¹i vËt t Ýt,
mËt ®é nhËp xuÊt nhiÒu cÇn gi¸m s¸t thêng xuyªn, hÖ
thèng kho tµng tËp trung kÕ to¸n cã thÓ kiÓm tra vµ ®èi
chiÕu thêng xuyªn.
* §Æc ®iÓm tæ chøc sæ vµ quy tr×nh h¹ch to¸n :
Chøng tõ
nhËp
(2)
(1)
Chøng tõ
xuÊt
Chøng tõ
nhËp
(2)
(3)
Sæ chi
tiÕt hµng
ho¸
(4)
B¶ng
tæng hîp
xuÊt
nhËp tån
luü kÕ
xuÊt
Ghi hµng ngµy hoÆc
®Þnh kú
§èi chiÕu kiÓm tra
Ghi cuèi th¸ng
T¹i kho: thùc hiÖn bíc (1). ViÖc ghi chÐp t×nh h×nh nhËp
xuÊt tån do thñ kho tiÕn hµnh trªn thÎ kho hoÆc sæ kho theo
12
tõng lo¹i hµng, tõng mÆt hµng cã trong kho vµ ghi theo chØ
tiªu sè lîng.
-
T¹i phßng kÕ to¸n thùc hiÖn c¸c bíc (2), (3), (4). KÕ
to¸n më thÎ kÕ to¸n chi tiÕt cho tõng lo¹i hµng ho¸ t¬ng øng
víi thÎ kho nhng kh¸c lµ ®îc theo dâi trªn c¶ hai chØ tiªu
hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ. Hµng ngµy hoÆc ®Þnh kú, khi nhËn ®îc
chøng tõ nhËp xuÊt do thñ kho chuyÓn tíi, nh©n viªn kÕ
to¸n kiÓm tra ®èi chiÕu sau ®ã vµo sè chi tiÕt. Cuèi th¸ng
tiÕn hµnh céng sæ vµ ®èi chiÕu víi thÎ kho.
3.2. Ph¬ng ph¸p sæ sè d.
*§iÒu kiÖn vËn dông:
Ph¬ng ph¸p nµy thÝch hîp cho nh÷ng doanh nghiÖp cã
®Æc trng:
chñng lo¹i hµng ho¸ phong phó, mËt ®é nhËp
xuÊt lín, hÖ thèng kho tµng ph©n t¸n vµ qu¶n lý tæng hîp,
thêng sö dông gi¸ h¹ch to¸n ®Ó ghi chÐp, lao ®éng kÕ to¸n
kh«ng ®ñ ®Ó thùc hiÖn ®èi chiÕu, kiÓm tra thêng xuyªn
nhng ®ßi hái ph¶i cã chuyªn m«n v÷ng vµng, tinh thÇn tr¸ch
nhiÖm cao, ®¶m b¶o sè liÖu ®îc ghi chÐp chÝnh x¸c trung
thùc.
§Æc ®iÓm tæ chøc sè vµ quy tr×nh h¹ch to¸n:
(2)
(4)
Chøng tõ
B¶ng kª
nhËp
kuü kÕ
nhËp
(1
(3)
(5)
(
B¶ng kª tæng
Sæ sè d
)
ThÎ kho
3
hîp nhËp xuÊt - tån
)
(1
) (4
)
(2
Chøng tõ
B¶ng kª
)
)
xuÊt
kuü kÕ
xuÊt
Ghi hµng ngµy hoÆc
®Þnh k×
§èi chiÕu kiÓm tra
Ghi cuèi th¸ng
13
T¹i kho: Thñ kho thùc hiÖn c¸c bíc (1), (3). ë ph¬ng ph¸p
nµy ngoµi viÖc ghi chÐp gièng ph¬ng ph¸p trªn thñ kho cßn
sö dông sæ sè d ®Ó ghi chÐp chØ tiªu sè lîng cña hµng ho¸.
Sæ nµy do kÕ to¸n lËp cho tõng thñ kho vµ sö dông c¶ n¨m.
Hµng th¸ng, vµo ngµy cuèi th¸ng kÕ to¸n chuyÓn sæ d cho
thñ kho. Thñ kho sau khi céng sè liÖu nhËp xuÊt trong th¸ng
vµ tÝnh ra sè tån cuèi th¸ng cña tõng lo¹i hµng trªn thÎ kho
vµ vµo sæ sè d theo tõng lo¹i hµng ho¸.
Còng vµo cuèi th¸ng, sau khi nhËn ®îc sæ sè d do thñ kho
chuyÓn lªn th× kÕ to¸n c¨n cø vµo sè lîng vµ ®¬n gi¸ cña
tõng lo¹i hµng ho¸ tån kho ®Ó tÝnh ra chØ tiªu gi¸ trÞ cña
sè d vµ ghi vµo cét “thµnh tiÒn” trªn sæ sè d. Sè liÖu nµy ®îc ®èi chiÕu víi sè liÖu cét tån kho trªn B¶ng tæng hîp vµ
chóng ph¶i trïng nhau.
3.3. Ph¬ng ph¸p sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn.
*§iÒu kiÖn vËn dông: (2)
Chøng tõ
nhËp
B¶ng kª
nhËp
Ph¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi doanh nghiÖp cã quy m«
häat ®éng (1
võa, chñng lo¹i nguyªn vËt liÖu kh«ng
nhiÒu, khèi
(3
) nhËp xuÊt(4)
)
lîng chøng
tõ
kh«ng qu¸ nhiÒu,
kh«ng
bè trÝ riªng
ThÎ kho
Sæ ®èi chiÕu lu©n
nh©n viªn kÕ to¸n vËt liÖu do vËy kh«ng cãchuyÓn
®iÒu kiÖn ghi
(1
(3)
chÐp, theo dâi hµng ngµy.
)
(2
Chøng tõ
B¶ng kª
* §ÆcxuÊt
®iÓm tæ chøc )vµ quy tr×nh h¹ch to¸n.
xuÊt
Ghi hµng ngµy
§èi chiÕu kiÓm tra
Ghi cuèi kú
14
- T¹i kho: Thñ kho thùc hiÖn bíc (2), (3), (4). KÕ to¸n më
sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn ®Ó ghi chÐp t×nh h×nh nhËp
xuÊt tèn kho cña tõng lo¹i hµng ho¸ theo c¶ 2 chØ tiªu : sè lîng, gi¸ trÞ ë tõng kho cho c¶ n¨m, mçi th¸ng chØ ghi mét
lÇn vµo cuèi th¸ng. §Ó cã sè liÖu ghi vµo sè ®èi chiÕu lu©n
chuyÓn, kÕ to¸n lËp b¶ng kª nhËp, xuÊt, cuèi th¸ng tiÕn
hµnh kiÓm tra sè liÖu gi÷a sè ®èi chiÕu lu©n chuyÓn víi thÎ
kho vµ sè liÖu kÕ to¸n tæng hîp.
4. C¸c ph¬ng thøc b¸n hµng ho¸.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, viÖc b¸n s¶n phÈm, hµng ho¸
cña c¸c doanh nghiÖp ®îc thùc hiÖn b»ng nhiÒu ph¬ng thøc
kh¸c nhau, theo ®ã c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ vËn ®éng tõ
doanh nghiÖp ®Õn tay c¸c hé tiªu dïng cuèi cïng. Tuú thuéc
vµo ®Æc ®iÓm s¶n phÈm hµng ho¸ tiªu thô mµ doanh
nghiÖp cã thÓ sö dông mét trong c¸c ph¬ng thøc sau:
4.1. B¸n bu«n qua kho.
15
§©y lµ h×nh thøc b¸n bu«n mµ hµng ho¸ b¸n ®îc xuÊt ra
tõ kho cña doanh nghiÖp. Theo ph¬ng thøc nµy cã 2 h×nh
thøc b¸n bu«n:
* B¸n bu«n qua kho b»ng c¸ch giao hµng trùc tiÕp: theo
h×nh thøc nµy, bªn mua cö ®¹i diÖn ®Õn kho doanh nghiÖp
th¬ng m¹i ®Ó nhËn hµng. Doanh nghiÖp xuÊt kho hµng ho¸
giao trùc tiÕp cho ®¹i diÖn bªn mua ký nhËn ®ñ hµng, bªn
mua ®· thanh ro¸n hoÆc chËp nhËn thanh to¸n, hµng ho¸
®îc x¸c nhËn lµ tiªu thô.
* B¸n bu«n qua kho b»ng c¸ch chuyÓn th¼ng hµng: Theo
h×nh thøc nµy, c¨n cø vµo hîp ®ång ®· ký kÕt, doanh
nghiÖp th¬ng m¹i xuÊt kho hµng ho¸ b»ng ph¬ng tiÖn vËn
t¶i cña m×nh hay thuª ngoµi chuyÓn ®Õn giao cho bªn mua
t¹i mét ®Þa ®iÓm ®· ®îc tho¶ thuËn gi÷a hai bªn. Hµng
ho¸ chuyÓn b¸n vÉn thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp
th¬ng m¹i, sè hµng nµy ®îc x¸c nhËn lµ tiªu thô khi nhËn ®îc tiÒn cña bªn mua thanh to¸n hay chÊp nhËn thanh to¸n.
16
4.2. B¸n bu«n vËn chuyÓn th¼ng.
§©y lµ h×nh thøc b¸n bu«n mµ c¸c doanh nghiÖp th¬ng
m¹i sau khi mua hµng, nhËn hµng mua vÒ kh«ng nhËp kho
mµ chuyÓn th¼ng cho bªn mua. Ph¬ng thøc nµy ®îc thùc
hiÖn theo c¸c h×nh thøc:
* B¸n bu«n vËn chuyÓn th¼ng kh«ng tham gia thanh
to¸n.
Theo h×nh thøc nµy, doanh nghiÖp kh«ng tham gia vµo
viÖc thanh to¸n tiÒn mua hµng b¸n hµng víi ngêi mua, ngêi
b¸n. Doanh nghiÖp chØ thùc hiÖn viÖc m«i giíi: sau khi t×m
®îc nguån hµng, tho¶ thuËn gi¸ c¶ sè lîng (dùa trªn c¬ së
gi¸ c¶ sè lîng trong ®¬n ®Æt hµng cña ngêi mua) doanh
nghiÖp tiÕn hµnh bµn giao hµng ngµy t¹i kho hay ®Þa ®iÓm
giao hµng cña ngêi b¸n vµ ngêi mua cã tr¸ch nhiÖm thanh
to¸n víi ngêi b¸n chø kh«ng ph¶i víi doanh nghiÖp. Nh vËy,
hµng ho¸ trong trêng hîp nµy kh«ng thuéc së h÷u cña doanh
nghiÖp, doanh nghiÖp ®îc hëng hoa hång m«i giíi.
*B¸n bu«n vËn chuyÓn th¼ng cã tham gia thanh to¸n.
Theo h×nh thøc nµy, doanh nghiÖp th¬ng m¹i sau khi mua
hµng chuyÓn hµng ®i b¸n th¼ng cho bªn mua t¹i mét ®Þa
diÓm ®· tho¶ thuËn. Hµng ho¸ lóc nµy vÉn thuéc së h÷u cña
doanh nghiÖp. ChØ khi bªn mua thanh to¸n hoÆc khi doanh
nghiÖp nhËn ®îc giÊy biªn nhËn hµng vµ bªn mua chÊpnhËn
thanh to¸n th× hµng ho¸ ®îc x¸c nhËn lµ tiªu thô. Trong tr¬ng hîp nµy, doanh nghiÖp tham gia thanh to¸n víi c¶ hai
bªn: Thu tiÒn b¸n hµng cña ngêi mua vµ tr¶ tiÒn mua hµng
cho ngêi b¸n.
4.3. Ph¬ng thøc b¸n lÎ:
17
§©y lµ ph¬ng thøc b¸n hµng trùc tiÕp cho ngêi tiªu dïng.
*H×nh thøc b¸n hµng thu tiÒn tËp trung:
Theo h×nh thøc nµy nhiÖm vô thu tiÒn cña ngêi mua vµ
giao hµng cho ngêi mua t¸ch rêi nhau. Mçi quÇy hµng cã mét
nh©n viªn thu tiÒn mua hµng cña kh¸ch hµng, viÕt ho¸ ®¬n
hoÆc tÝch kª giao hµng cho kh¸ch ®Ó kh¸ch hµng ®Õn
nhËn ë quÇy hµng do nh©n viªn b¸n hµng giao. HÕt ca, hÕt
ngµy b¸n hµng, nh©n viªn b¸n hµng c¨n cø vµo ho¸ ®¬n
hoÆc kiÓm kª hµng ho¸ tån quÇy ®Ó x¸c ®Þnh sè lîng hµng
ho¸ b¸n trong ca, trong ngµy vµ lËp b¸o c¸o b¸n hµng.
Nh©n viªn thu tiÒn vµ nép tiÒn cho thñ quü vµ lµm giÊy nép
tiÒn.
*H×nh thøc b¸n hµng thu tiÒn trùc tiÕp:
Theo h×nh thøc nµy, nh©n viªn b¸n hµng thu tiÒn trùc
tiÕp cña kh¸c vµ giao hµng cho kh¸ch. HÕt ca, hÕt ngµy b¸n
hµng, nh©n viªn b¸n hµng nép tiÒn cho thñ quü vµ lÊy giÊy
nép tiÒn b¸n hµng. Sau ®ã nh©n viªn b¸n hµng kiÓm kª
hµng tån quÇy ®Ó x¸c ®Þnh sè lîng hµng ®· b¸n trong ca,
trong ngµy vµ lËp b¸o c¸o b¸n hµng.
*H×nh thøc b¸n hµng tr¶ gãp:
Theo h×nh thøc nµy, ngêi mua ®îc tr¶ tiÒn mua hµng
thµnh nhiÒu lÇn. Doanh nghiÖp th¬ng m¹i ngoµi sè tiÒn thu
theo gi¸ b¸n hµng cßn thu thªm ë ngêi mua mét kho¶n tiÒn
l·i v× tr¶ chËm.
4.4. Ph¬ng thøc b¸n hµng qua ®¹i lý.
- §èi víi bªn giao ®¹i lý:
18
Hµng giao cho ®¬n vÞ ®¹i lý vÉn thuéc quyÒn së h÷u cña
doanh nghiÖp vµ cha x¸c dÞnh lµ ®· b¸n. Doanh nghiÖp
chØo h¹ch to¸n vµo doanh thu khi nhËn ®îc tiÒn to¸n cña
bªn nhËn ®¹i lý hoÆc ®· ®îc chÊp nhËn thanh to¸n.
Doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm nép thuÕ GTGT, thuÕ tiªu
thô ®Æc biÖt (nÕu cã) trªn tæng gi¸ trÞ hµng göi b¸n ®·
tiªu thô mµ kh«ng ®îc trõ ®i phÇn hoa hång ®· tr¶ cho bªn
nhËn ®¹i lý. Kho¶n hoa hång doanh nghiÖp ®· tr¶ coi nh lµ
phÇn chi phÝ b¸n hµng ®îc h¹ch to¸n vµo tµi kho¶n 641.
*§èi víi bªn nhËn ®¹i lý:
Sè hµng nhËn ®¹i lý kh«ng thuéc quyÒn së h÷u cña doanh
nghiÖp nhng doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm ph¶i b¶o qu¶n,
gi÷ g×n, b¸n hé. Sè hoa hång ®îc hëng lµ doanh thu trong
hîp ®ång b¸n hé cña doanh nghiÖp.
4.5. Ph¬ng thøc hµng ®æi hµng.
Trêng hîp nµy kh¸c víi c¸c ph¬ng thøc b¸n hµng trªn lµ ngêi mua kh«ng tr¶ b»ng tiÒn mµ tr¶ b»ng vËt t, hµng ho¸.
ViÖc trao ®æi hµng ho¸ thêng cã lîi cho c¶ hai bªn v× nã
tr¸nh ®îc viÖc thanh to¸n b»ng tiÒn, tiÕt kiÖm ®îc vèn lu
®éng, ®ång thêi vÉn tiªu thô ®îc hµng ho¸.
Theo ph¬ng thøc nµy c¨n cø vµo hîp ®ång kinh tÕ mµ c¸c
doanh nghiÖp ®· ký kÕt víi nhau, hai bªn tiÕn hµnh trao
®æi hµng ho¸ cña m×nh cho nhau trªn c¬ së ngang gi¸.
Trong trêng hîp nµy hµng göi ®i coi nh b¸n vµ hµng nhËn vÒ
coi nh mua.
II. KÕ to¸n b¸n hµng ho¸.
* Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh hµng ®îc b¸n.
19
Theo chÕ ®é kÕ to¸n míi ban hµnh cña ViÖt Nam, nh÷ng
®iÒu kiÖn ®Ó ®îc x¸c ®Þnh lµ ®· b¸n vµ cã doanh thu lµ:
-
Hµng ho¸ ®ã ph¶i th«ng qua mua b¸n vµ thanh to¸n
b»ng tiÒn theo mét ph¬ng thøc thanh to¸n nhÊt ®Þnh.
-
Doanh nghiÖp mÊt quyÒn së h÷u vÒ sè hµng ho¸
®ã, ngêi mua ®· tr¶ tiÒn hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n.
-
Hµng ho¸ thuéc diÖn kinh doanh cña doanh nghiÖp
do doanh nghiÖp mua vµo hoÆc s¶n xuÊt chÕ biÕn.
Ngoµi ra cßn cã mét sè trêng hîp ngo¹i lÖ ®îc h¹ch to¸n
vµo doanh thu nh sau:
-
Hµng ho¸ xuÊt ®Ó ®æi lÊy mét hµng ho¸ kh¸c gäi lµ
hµng ®èi lu.
-
Hµng ho¸ ®Ó thanh to¸n tiÒn l¬ng cho c«ng nh©n
viªn, thanh to¸n thu nhËp, chia cho c¸c bªn tham gia kinh
doanh, thanh to¸n c¸c kho¶n chiÕt khÊu b¸n hµng gi¶m
gi¸ hµng ho¸ cho bªn mua.
-
Hµng ho¸ hao hôt, tæn thÊt trong klh©u b¸n hµng
theo hîp ®ång bªn mua chÞu.
1. KÕ to¸n nghiÖp vô b¸n hµng theo ph¬ng ph¸p kª
khai thêng xuyªn ë ®¬n vÞ tÝnh thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ.
1.1. Chøng tõ vµ lu©n chuyÓn chøng tõ b¸n hµng.
Chøng tõ dïng trong kÕ to¸n b¸n hµng ho¸ gåm cã ho¸
®¬n GTGT, hps ®pm kiªm phiÕu xuÊt kho, phiÕu thu phiÕu
chi tiÒn mÆt,giÊy b¸o cã, b¸o nî ng©n hµng...Tr×nh tù lu©n
chuyÓn chøng tõ b¸n hµng nh sau:
20
- Xem thêm -
.DOC 
110 
30 
75 
