Lêi nãi ®Çu
Kh«ng ph¶i chØ ®Õn khi nÒn kinh tÕ thÞ trêng ra ®êi, ngêi ta míi biÕt
®Õn vai trß cña viÖc tiªu thô s¶n phÈm ®èi víi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Lý
thuyÕt vµ thùc tiÔn ®Òu chøng minh r»ng tiªu thô lµ mét m¾t xÝch kh«ng
thÓ t¸ch rêi trong vßng tuÇn hoµn s¶n xuÊt - tiªu thô - ph©n phèi. Vµ nÒn
kinh tÕ thÞ trêng cµng ph¸t triÓn th× ngêi ta cµng chó ý nhiÒu h¬n ®Õn
kh©u tiªu thô thËm chÝ trong mét chõng mùc nµo ®ã tiªu thô ®· t¸ch khái
vai trß thô ®éng, phô thuéc cña m×nh ®Ó t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi kh©u s¶n
xuÊt ®îc coi lµ quan träng nhÊt. Ngµy nay trong bèi c¶nh cña nÒn kinh tÕ
®ang ph¸t triÓn kh«ng ngõng ë níc ta cïng víi sù ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh
tÕ, c«ng t¸c kÕ to¸n nãi chung vµ kÕ to¸n tiªu thô nãi riªng ®· ® îc ®æi míi
hoµn thiÖn kh«ng ngõng ®Ó ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý kinh tÕ doanh nghiÖp
lµ ®¬n vÞ trùc tiÕp t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cung cÊp s¶n phÈm, lao vô, dÞch
vô cho x· héi do ®ã nã gi÷ vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ. Muèn vËy
c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i sö dông c«ng cô qu¶n lý cã hiÖu qu¶ trong ®ã
c«ng t¸c kÕ to¸n ®Æc biÖt lµ c«ng t¸c kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô
thµnh phÈm lµ mét trong nh÷ng c«ng cô qu¶n lý cã hiÖu qu¶ nhÊt.
Trong nh÷ng n¨m qua C«ng ty da giÇy Hµ Néi kh«ng ngõng ®Çu t chiÒu
s©u, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, c¶i tiÕn mÉu m· mÆt hµng, n©ng cao chÊt lîng
vµ h¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n phÈm t×m ®îc chç ®øng cho m×nh trë thµnh niÒm
tù hµo cña nÒn s¶n xuÊt ViÖt Nam. §¹t ®îc nh÷ng thµnh tÝch ®ã ph¶i kÓ
®Õn sù ®ãng gãp hÕt søc lín lao cña c«ng t¸c kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu
thô thµnh phÈm. Nãi chung c«ng t¸c kÕ to¸n nµy ®· ®îc ®æi míi kÞp thêi
nh»m ph¸t huy t¸c dông trong c¬ chÕ thÞ trêng. Tuy nhiªn vÉn cßn nh÷ng
tån t¹i nh÷ng vÊn ®Ò cÇn th¸o gì vµ hoµn thiÖn.
XuÊt ph¸t tõ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn ®Æt ra cho c«ng t¸c kÕ to¸n
thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm sau khi ®i s©u vµo kh¶o s¸t nghiªn cøu
t×nh h×nh thùc tÕ vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n nµy ë c«ng ty t«i ®· chän nghiªn cøu
®Ò tµi"Hoµn thiÖn tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh
phÈm ë c«ng ty da giÇy Hµ Néi" víi mong muèn rÌn luyÖn c¸c kü n¨ng nghÒ
nghiÖp cña m×nh, cã ®iÒu kiÖn t×m hiÓu thùc tÕ vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p
kh«ng ngõng hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n ë c«ng ty.
1
Ngoµi lêi nãi ®Çu, phÇn kÕt luËn b¶n luËn v¨n gåm 3 phÇn:
PhÇn I:
Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n TP vµ tiªu thô TP trong c¸c doanh
nghiÖp.
PhÇn II:
Thùc tr¹ng tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n TP vµ tiªu thô TP ë c«ng
ty da giÇy Hµ Néi.
PhÇn III:
Hoµn thiÖn tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n TP vµ tiªu thô TP ë
C«ng ty da giÇy Hµ Néi.
Do tr×nh ®é cßn h¹n chÕ, kinh nghiÖm thùc tÕ cßn cha nhiÒu nªn t«i
rÊt mong nhËn ®îc sù ®ãng gãp, gióp ®ì cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ b¹n ®äc ®Ó
hiÓu ®îc vÊn ®Ò mét c¸ch s©u s¾c h¬n.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù híng dÉn rÊt tËn t×nh cña vµ ®Çy tr¸ch
nhiÖm cña c« gi¸o TrÇn ThÞ BiÕt, c¸c c« chó nh©n viªn phßng tµi chÝnh - kÕ
to¸n cña c«ng ty da giÇy Hµ Néi gióp t«i hoµn thµnh b¶n luËn v¨n nµy.
2
PhÇn I
Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm ë c¸c doanh
nghiÖp
I. Thµnh phÈm - tiªu thu vai trß cña kÕ to¸n thµnh phÈm tiªu thô ë c¸c doanh nghiÖp
Nh chóng ta ®· biÕt thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm cã mét vai trß rÊt quan träng tíi ®êi sèng
con ngêi. Chóng kh«ng chØ ¶nh hëng ®Õn b¶n th©n doanh nghiÖp ®Õn ngêi tiªu dïng mµ cßn ¶nh hëng
®Õn c¶ sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt x· héi. Do ®ã hiÓu ®îc kh¸i niÖm vÒ thµnh phÈm, tiªu thô
thµnh phÈm còng nh yªu cÇu qu¶n lý ®èi víi chóng lµ hÕt søc cÇn thiÕt.
1. Thµnh phÈm vµ yªu cÇu qu¶n lý thµnh phÈm:
C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt lµm ra c¸c lo¹i s¶n phÈm ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ. §ã cã
thÓ lµ thµnh phÈm, nöa thµnh phÈm, lao vô cã tÝnh chÊt c«ng nghiÖp... trong ®ã thµnh phÈm chiÕm tû
lÖ cao.
Nãi mét c¸ch ®Çy ®ñ h¬n, thµnh phÈm lµ s¶n phÈm ®· kÕt thóc quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt do
doanh nghiÖp thùc hiÖn hoÆc thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕn, ®· ®îc kiÓm nghiÖm phï hîp víi tiªu chuÈn
kü thuËt, nhËp kho hoÆc ®em b¸n.
Nh vËy gi÷a thµnh phÈm vµ s¶n phÈm cã sù kh¸c nhau vÒ ph¹m vi giíi h¹n x¸c ®Þnh. Thµnh phÈm
lµ kÕt qu¶ cña sù chÕ biÕn theo mét quy tr×nh c«ng nghÖ nhÊt ®Þnh trong doanh nghiÖp cßn s¶n phÈm lµ
kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÕ t¹o ra nã, cã thÓ lµ thµnh phÈm nhng còng cã thÓ cha ph¶i lµ thµnh
phÈm. Trong s¶n xuÊt chØ s¶n phÈm cña bíc c«ng nghÖ cuèi cïng vµ ®ñ tiªu chuÈn kü thuËt míi ®îc coi lµ
thµnh phÈm, cßn c¸c s¶n phÈm cña bíc c«ng nghÖ tríc ®ã chØ míi lµ nöa thµnh phÈm mµ th«i. Tuy nhiªn,
viÖc ph©n ®Þnh thµnh phÈm cña b¸n thµnh phÈm chØ cã ý nghÜa trong.... cã mét ý nghÜa rÊt quan träng.
XÐt trong ph¹m vi nÒn kinh tÕ thµnh phÈm do c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cung cÊp cho x· héi cã
vai trß ®Æc biÖt quan träng trong viÖc tho¶ m·n c¸c nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña x· héi. Trong ®iÒu
kiÖn ph©n c«ng lao ®éng ngµy cµng ph¸t triÓn, c¸c doanh nghiÖp cµng cã quan hÖ chÆt chÏ bæ xung lÉn
nhau, thµnh phÈn cña doanh nghiÖp nµy cã thÓ lµ t liÖu s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp kh¸c. Do vËy hoµn
thµnh kÕ ho¹ch s¶n xuÊt thµnh phÈm cña doanh nghiÖp c¶ vÒ sè lîng , chÊt lîng vµ thêi gian sÏ ¶nh hëng
trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ kh¸c ®Õn viÖc ®¸p øng ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi nhu
cÇu tiªu dïng ngµy cµng t¨ng cña x· héi.
Trong ph¹m vi mét doanh nghiÖp , khèi lîng thµnh phÈm hoµn thµnh trong kú cã ý nghÜa quyÕt
®Þnh quy m« tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ ®îc tû träng cung øng s¶n
3
phÈm cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ . §ång thêi còng qua ®ã mµ ph©n tÝch ®îc t×nh h×nh tæ chøc
cña doanh nghiÖp, quyÕt ®Þnh ®Õn c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ trong néi bé doanh nghiÖp còng nh quan hÖ
víi c¸c ®èi tîng liªn quan ngoµi doanh nghiÖp . Bëi vËy cÇn qu¶n lý tèt thµnh phÈm.
Qu¶n lý nãi chung còng nh qu¶n lý thµnh phÈm nãi riªng bao giê còng ph¶i biÓu hiÖn ë chØ tiªu kÕ
ho¹ch, biÖn ph¸p cô thÓ ®o lêng, sè liÖu h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch th«ng qua c¸c chØ tiªu.
Thµnh phÈm lµ bé phËn chñ yÕu h×nh thµnh lªn tµi s¶n cña doanh nghiÖp lµ thµnh qu¶ lao ®éng
cña toµn doanh nghiÖp bëi vËy ph¶i qu¶n lý tèt thµnh phÈm trªn c¶ 2 chØ tiªu sè lîng, chÊt lîng, ph¶i n¾m
b¾t ®îc sù vËn ®éng cña tõng lo¹i thµnh phÈm trong s¶n xuÊt, dù tr÷ vµ ®a ®i tiªu thô.
§Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch, ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ:
Tríc hÕt vÒ mÆt sè lîng, ®ßi hái c¸ nh©n, nh÷ng ®¬n vÞ liªn quan ph¶i thêng xuyªn ph¶n ¸nh t×nh
h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, t×nh h×nh nhËp xuÊt tån kho thµnh phÈm, kÞp thêi ph¸t hiÖn nh÷ng trêng hîp hµng ho¸ tån ®äng kho l©u, t×m biÖn ph¸p gi¶i quyÕt tr¸nh ø ®äng vèn.
Bªn c¹nh viÖc qu¶n lý vÒ mÆt sè lîng thµnh phÈm th× viÖc qu¶n lý vÒ mÆt chÊt lîng thµnh phÈm
lµ mét yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®îc ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ kh©u kiÓm tra chÊt lîng s¶n phÈm, kh«ng ®îc
®a ra thÞ trêng c¸c s¶n phÈm kÐm chÊt lîng sÏ lµm gi¶m uy tÝn cña doanh nghiÖp gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh
tranh, cã thÓ sÏ kh«ng tiªu thô ®îc. §ång thêi doanh nghiÖp ph¶i thêng xuyªn c¶i tiÕn mÉu m· mÆt hµng ®a
d¹ng ho¸ chñng lo¹i ®Ó ®¸p øng nhu c©ï ngµy cµng cao cña x· héi. Muèn vËy doanh nghiÖp ph¶i n¾m b¾t
®îc thÞ hiÕu tiªu dïng x· héi ®Ó kÞp thêi ®æi míi mÆt hµng, ph¸t hiÖn nh÷ng s¶n phÈm kÐm phÈm chÊt
hoÆc ®· lçi thêi ®Ó lo¹i ra khái qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tr¸nh ø ®äng vèn. Doanh nghiÖp ph¶i thiÕt lËp c¸c biÖn
ph¸p qu¶n lý khoa häc ®Õn tõng kh©u ®Õn tõng bé phËn qu¶n lý ph¶i ph©n c«ng râ rµng trong c«ng t¸c
qu¶n lý thµnh phÈm gi¸o dôc mäi thµnh viªn kh«ng ngõng n©ng cao ý thøc tù gi¸c trong viÖc b¶o vÖ tµi
s¶n. Bªn c¹nh ®ã, viÖc tæ chøc h¹ch to¸n ph¶i kÞp thêi, khoa häc ®óng víi chÕ ®é TC - KT cña nhµ n íc b¶o
®¶m ph¶n ¸nh trung thùc kh¸ch quan t×nh h×nh biÕn ®éng cña thµnh phÈm.
2. Tiªu thô - yªu cÇu qu¶n lý tiªu thô:
Tiªu thô thµnh phÈm hay cßn gäi lµ b¸n hµng, lµ qu¸ tr×nh trao ®æi ®Ó thùc hiÖn gi¸ trÞ cña
"hµng" (thµnh phÈm) tøc lµ chuyÓn ho¸ vèn cña doanh nghiÖp tõ h×nh th¸i hiÖn vËt sang h×nh th¸i gi¸ trÞ
(tõ hµng - tiÒn). Ngoµi thµnh phÈm lµ bé phËn chñ yÕu, "hµng" ®em tiªu thô cßn cã thÓ lµ hµng ho¸, vËt
t hay lao vô dÞch vô cung cÊp cho kh¸ch hµng.
§iÒu kiÖn ®Ó hµng ®îc coi lµ tiªu thô.
+ Hµng ®· chuyÓn cho ngêi mua
4
+ Ngêi mua ®· tr¶ tiÒn hay chÊp nhËn tr¶ tiÒn.
Tiªu thô ®îc hµng ho¸ cã mét ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ cã ý nghÜa sèng cßn
®èi víi b¶n th©n doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra nã. Bªn c¹nh ®ã viÖc tiªu thô cßn liªn quan ®Õn lîi Ých kinh tÕ
cña nhiÒu bªn liªn quan nh ngêi tiªu dông, nhµ ®Çu t... §Ó hiÓu râ h¬n ta ph©n tÝch ý nghÜa cña tiªu thô
trªn gãc ®é:
§èi víi nÒn KTQD: tiªu thô lµ tiÒn ®Ò cho c©n ®èi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, cÇn ®èi tiÒn vµ hµng
trong lu th«ng còng nh c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh c¸c khu vùc trong nÒn kinh tÕ . Gi÷a c¸c doanh nghiÖp
trong nÒn KTQD cã mèi quan hÖ víi nhau. Thµnh phÈm cña ngµnh nµy cã thÓ lµ t liÖu cña ngµnh kia. Do
®ã tiªu thô thµnh phÈm cã ¶nh hëng trùc tiÕp tíi quan hÖ c©n ®èi s¶n xuÊt gi÷a c¸c ngµnh, c¸c ®¬n vÞ
trong nÒn kinh tÕ vµ t¸c ®éng ®Õn quan hÖ cung - cÇu trªn thÞ trêng . MÆt kh¸c kÕt qu¶ tiªu thô cña mçi
doanh nghiÖp biÓu hiÖn sù t¨ng trëng cña doanh nghiÖp vµ chÝnh nã lµ nh÷ng nh©n tè tÝch cùc ®Ó t¹o
lªn bé mÆt nÒn KTQD.
- §èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n:
Tiªu thô lµ tiÒn ®Ò vËt chÊt ®Ó tiÕp tôc thùc hiÖn toµn bé qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng x· héi.
Ttiªu thô thùc hiÖn môc ®Ých cña nÕn s¶n xuÊt x· héi phôc phô tiªu dïng, phôc vô ®êi sèng nh©n d©n.
Bªn c¹nh ®ã tiªu thô thùc hiÖn nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng biÕn thu nhËp cña ngêi lao ®éng
thµnh hµng ho¸ phôc vô ®êi sèng nh©n d©n vµ gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi do ®ã nã
tho¶ m·n vÒ nhu cÇu tiªu dïng t¹o ®iÒu kiÖn t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng.
- Tiªu thô cßn cã ý nghÜa ®Æc biÖt ®èi víi doanh nghiÖp. Tríc hÕt tiªu thô gióp doanh nghiÖp thu
håi ®îc vèn nhanh t¨ng tèc ®é vßng quay cña vèn, bæ sung nguån vèn cho viÖc më réng vµ hiÖn ®¹i ho¸ s¶n
xuÊt . Qu¸ tr×nh tiªu thô thµnh phÈm tèt kh«ng nh÷ng lµm cho ho¹t ®äng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp tèt mµ nã cßn t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn tõng thµnh viªn cña doanh nghiÖp , thu nhËp cao sÏ lµ ®éng
lùc thóc ®Èy mäi ngêi lµm viÖc tèt h¬n. Nh vËy, tiªu thô cã vai trß to lín ®èi víi sù tån t¹i ph¸t triÓn vµ søc
c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng .
XuÊt ph¸t tõ ý nghÜa quan träng trªn cña c«ng t¸c tiªu thô bëi vËy c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i qu¶n lý
tèt kh©u tiªu thô.
Nh chóng ta ®· biÕt thµnh phÈm lu«n biÓu hiÖn trªn hai mÆt: gi¸ trÞ vµ hiÖn vËt. H¬n thÕ n÷a
t×nh h×nh vÒ sè lîng, chÊt lîng vµ gi¸ trÞ cña thµnh phÈm lu«n biÕn ®éng th«ng qua c¸c nghiÖp vô nhËp,
xuÊt kho. NghiÖp vô b¸n hµng l¹i liªn quan ®Õn nhiÒu kh¸ch hµng kh¸c nhau, c¸c ph¬ng thøc b¸n hµng, thÓ
thøc thanh to¸n phong phó, ®a d¹ng. Do vËy qu¶n lý qu¸ tr×nh tiªu thô lµ qu¶n lý tèt c¶ vÒ mÆt kÕ ho¹ch
5
vµ møc ®é hoµn thµnh kÕ häach tiªu thô s¶n phÈm c¶ vÒ sè lîng, chÊt lîng, chñng lo¹i mÆt hµng, chi phÝ
b¸n hµng. Cô thÓ.
- Ph¶i n¾m b¾t theo dâi chÆt chÏ tõng ph¬ng thøc b¸n hµng, h×nh thøc tiªu thô sao cho phï hîp víi
tõng thÞ trêng, tõng kh¸ch hµng ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh tiªu thô. Ph¶i n¾m b¾t ®îc sù vËn ®éng cña tõng
lo¹i thµnh phÈm, hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh nhËp xuÊt, tån kho trªn c¸c chØ tiªu sè l îng chÊt lîng vµ gi¸ trÞ.
§ång thêi gi¸m s¸t chÆt chÏ c¶ chi phÝ b¸n hµng ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tiªu thô x¸c ®Þnh gi¸ vèn ®óng
®¾n cña thµnh phÈm tiªu thô ®Ó tÝnh chÝnh x¸c kÕt qu¶ tiªu thô vµ thùc hiÖn nghiªm tóc c¬ chÕ ph©n
phèi lîi nhuËn.
- Ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ t×nh h×nh thanh to¸n cña mçi kh¸ch hµng ®«n ®èc kh¸ch hµng thanh to¸n
®óng h¹n nh»m tr¸nh mÊt m¸t ø ®äng vèn còng nh bÞ chiÕm dông vèn.
Ngoµi ra doanh nghiÖp cßn ph¶i lµm tèt c«ng t¸c th¨m dß nghiªn cøu thÞ trêng ®Ó ®¸p øng tèt h¬n
nhu cÇu cña kh¸ch hµng còng nh t×m kiÕm më réng thÞ trêng tiªu thô.
3. Vai trß nhiÖm vô cña kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô.
Ngµy nay trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng kÕ to¸n ®îc quan niÖm nh mét ng«n ng÷ kinh
doanh, mét thø "nghÖ thuËt" ghi chÐp, ph©n lo¹i tæng hîp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh nh»m phôc vô
cho yªu cÇu qu¶n lý. Víi c¸c chøc n¨ng cung cÊp th«ng tin kiÓm tra kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh cña doanh nghiÖp. KÕ to¸n lµ c«ng cô qu¶n lý ®¾c lùc ®Æc biÖt lµ kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô
thµnh phÈm.
§èi víi mét doanh nghiÖp tæ chøc tèt c«ng t¸c kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm sÏ t¹o
®iÒu kiÖn ph¸t triÓn s¶n xuÊt, tõng bíc h¹n chÕ ®îc sù thÊt tho¸t thµnh phÈm, ph¸t hiÖn nh÷ng thµnh
phÈm chËm lu©n chuyÓn ®Ó cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi. Th«ng qua sè liÖu kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu
thô cung cÊp chñ doanh nghiÖp cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc møc ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch vÒ s¶n xuÊt , gi¸ thµnh,
tiªu thô, lîi nhuËn. Dùa vµo ®ã chñ doanh nghiÖp cã biÖn ph¸p tèi u duy tr× sù c©n ®èi thêng xuyªn gi÷a
c¸c yÕu tè ®Çu vµo s¶n xuÊt ®Çu ra.
Còng tõ sè liÖu cña b¸o c¸o tµi chÝnh do kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô cung cÊp, nhµ n íc cã thÓ
n¾m b¾t ®îc t×nh h×nh tµi chÝnh, kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp tõ ®ã thùc hiÖn
chøc n¨ng qu¶n lý vµ kiÓm so¸t vÜ m« nÒn kinh tÕ . §ång thêi qua ®ã nhµ níc cã thÓ kiÓm tra gi¸m so¸t
viÖc chÊp hµnh luËt ph¸p kinh tÕ - tµi chÝnh.
Trong nÒn kinh tÕ më, ngoµi mèi quan hÖ víi nhµ níc, doanh nghiÖp cßn cã thÓ liªn doanh, liªn kÕt
víi ®¬n vÞ b¹n, c¶i tiÕn c«ng nghÖ thu hót vèn ®Çu t. Víi nh÷ng sè liÖu cña kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu
thô hä biÕt ®îc kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ tiªu thô c¸c mÆt hµng cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng, kÕt qu¶ kinh
6
doanh cña doanh nghiÖp ®Ó tõ ®ã ra quyÕt ®Þnh ®Çu t, cho vay hoÆc cã quan hÖ lµm ¨n víi doanh
nghiÖp .
§Ó thùc sù lµ c«ng cô qu¶n lý, kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ
nhiÖm vô sau:
- Tæ chøc theo dâi ph¶n ¸nh chÝnh x¸c ®Çy ®ñ, kÞp thêi vµ gi¸m ®èc chÆt chÏ vÒ t×nh h×nh hiÖn
cã vµ sù biÕn ®éng cña tõng lo¹i thµnh phÈm hµng ho¸ trªn c¸c mÆt hiÖn vËt còng nh gi¸ trÞ.
- Theo dâi ph¶n ¸nh vµ gi¸m ®èc chÆt chÔ qu¸ tr×nh tiªu thô ghi chÐp kÞp thêi ®Çy ®ñ c¸c kho¶n
chi phÝ b¸n hµng còng nh chi phÝ vµ thu nhËp c¸c ho¹t ®éng kh¸c.
- X¸c ®Þnh chÝnh x¸c kÕt qu¶ cña tõng lo¹i ho¹t ®éng trong doanh nghiÖp ph¶n ¸nh vµ gi¸m ®èc
t×nh h×nh ph©n phèi kÕt qu¶ ®«n ®èc thùc hiÖn nghÜa vô víi nhµ níc.
- Cung cÊp th«ng tin kinh tÕ cÇn thiÕt cho c¸c bé phËn liªn quan ®Þnh kú tiÕn hµnh ph©n tÝch
kinh tÕ ®èi víi ho¹t ®éng b¸n hµng, thu nhËp vµ ph©n phèi kÕt qu¶.
II/ Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm trong c¸c doanh nghiÖp
1. §¸nh gi¸ thµnh phÈm:
§¸nh gi¸ thµnh phÈm lµ viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña chóng theo nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. ViÖc
x¸c ®Þnh ®óng gi¸ trÞ cña thµnh phÈm sÏ ¶nh hëng lín kh«ng chØ ®Õn BC§K T mµ cßn ¶nh hëng trùc tiÕp
®Õn b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp .
Theo nguyªn t¾c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ thµnh phÈm ph¶i thèng nhÊt gi÷a c¸c kú. NÕu cã sù thay ®æi
doanh nghiÖp ph¶i cã gi¶i tr×nh cô thÓ. KÕ to¸n nhËp xuÊt tån kho thµnh phÈm ph¶i ph¶n ¸nh theo trÞ gi¸
thùc tÕ nghÜa lµ khi nhËp kho ph¶i tÝnh to¸n ph¶n ¸nh theo trÞ gi¸ thùc tÕ nghÜa lµ khi xuÊt kho còng
ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ thùc tÕ xuÊt kho theo ®óng ph¬ng ph¸p quy ®Þnh.
Tuy nhiªn ®Ó ®¸p øng yªu cÇu h¹ch to¸n hµng ngµy ®¬n gi¶n vµ gi¶m bít khèi l îng ghi chÐp tÝnh
to¸n ngêi ta cã thÓ dïng gi¸ h¹ch to¸n ®Ó ph¶n ¸nh t×nh h×nh nhËp, xuÊt mét c¸ch thêng xuyªn, kÞp thêi
song dï ®¸nh gi¸ theo gi¸ h¹ch to¸n ®Ó h¹ch to¸n t×nh h×nh nhËp xuÊt thµnh phÈm trªn c¸c tµi kho¶n, sæ kÕ
to¸n tæng hîp theo gi¸ thùc tÕ.
1.1. §¸nh gi¸ thµnh phÈm theo gi¸ thùc tÕ.
a) Gi¸ thùc tÕ nhËp kho.
7
Trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt thµnh phÈm cã thÓ ®îc nhËp tõ nhiÒu nguån tõ s¶n xuÊt, nhËp tõ thuª
ngoµi gia c«ng, nhËp tõ mua ngoµi. Trong trêng hîp gi¸ trÞ thùc tÕ cña thµnh phÈm nhËp kho còng ®îc x¸c
®Þnh kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ khi ¸p dông thuÕ GTGT cô thÓ:
* §èi víi doanh nghiÖp ¸p dông ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ GTGT.
- §èi víi thµnh phÈm do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra ®îc ®¸nh gi¸ theo gi¸ thµnh c«ng xëng thùc tÕ
(gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ) bao gåm chi phÝ NVL trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng, chi phÝ s¶n xuÊt chung
kh«ng bao gåm thuÕ GTGT.
- §èi víi thµnh phÈm thuª ngoµi gia c«ng ®îc ®¸nh gi¸ theo gi¸ thµnh thùc tÕ gia c«ng bao gåm chi
phÝ NVL trùc tiÕp ®em ®i gia c«ng, chi phÝ gia c«ng vµ c¸c chi phÝ kh¸c liªn quan trùc tiÕp ®Õn thµnh
phÈm lo¹i trõ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
- §èi víi thµnh phÈm mua ngoµi ®îc tÝnh theo trÞ gi¸ vèn thùc tÕ: gi¸ vèn thùc tÕ mua, chi phÝ mua
kh«ng bao gåm thuÕ GTGT.
* §èi víi doanh nghiÖp ¸p dông ph¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp gi¸ trÞ gia t¨ng, vµ kh«ng chÞu thuÕ
GTGT c¸c trêng hîp nhËp kho còng ®îc ®¸nh gi¸ t¬ng tù nhng bao gåm c¶ thuÕ GTGT.
b. Gi¸ thùc tÕ xuÊt kho.
§èi víi thµnh phÈm xuÊt kho, ngêi ta còng ph¶n ¸nh theo gi¸ thùc tÕ. Do thµnh phÈm nhËp tõ nhiÒu
nguån kh¸c nhau, gi¸ thùc tÕ cña tõng lÇn nhËp ®ît nhËp kh«ng hoµn toµn gièng nhau. KÕ to¸n ph¶i x¸c
®Þnh gi¸ thùc tÕ xuÊt kho ®· ®¨ng ký vµ ¸p dông ®¶m b¶o tÝnh nhÊt qu¸n trong niªn ®é kÕ to¸n. §Ó tÝnh
trÞ gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm xuÊt kho cã thÓ ¸p dông mét trong c¸c ph¬ng ph¸p sau;
- Theo ®¬n gi¸ thùc tÕ ®Ých danh
- TÝnh theo ®¬n gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n gia quyÒn
- Theo ®¬n gi¸ thùc tÕ tån cuèi kú tríc
- Theo ®¬n gi¸ thùc tÕ nhËp tríc xuÊt tríc.
Mçi ph¬ng ph¸p ®Òu cã nh÷ng u nhîc ®iÓm riªng vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn ¸p dông nhÊt ®Þnh. Do vËy
c¸c doanh nghiÖp ph¶i c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kh¶ n¨ng tr×nh ®é nghiÖp vô
cña c¸n bé kÕ to¸n, yªu cÇu qu¶n lý còng nh ®iÒu kiÖn trang bÞ c¸c ph¬ng tiÖn tÝnh to¸n, xö lý th«ng tin
®Ó lùa chän vµ ®¨ng kú ph¬ng ph¸p phï hîp.
* TÝnh theo gi¸ thùc tÕ tån ®Çu kú.
8
- Theo ph¬ng ph¸p nµy gi¸ thùc tÕ cña thµnh phÈm xuÊt kho ®îc tÝnh trªn c¬ së sè lîng thµnh phÈm
xuÊt kho vµ ®¬n gi¸ thµnh phÈm thùc tÕ tån ®Çu kú.
Gi¸ thùc tÕ xuÊt kho = Sè lîng xuÊt kho x ®¬n gi¸ thùc tÕ tån ®Çu kú
TrÞ gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm tån ®Çu kú
§¬n gi¸ thùc tÕ tån ®Çu kú =
Sè lîng thµnh phÈm tån ®Çu kú
Ph¬ng ph¸p nµy cã u ®iÓm viÖc ¸p dông rÊt ®¬n gi¶n, ®¬n gi¸ tån ®Çu kú co thÓ ¸p dông ®Ó
tÝnh to¸n hµng ngµy. Tuy nhiªn nhîc ®iÓm lín nhÊt cña ph¬ng ph¸p nµy khiÕn nã Ýt sö dông réng r·i lµ ®é
chÝnh x¸c kh«ng cao ®Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp cã lîng nhËp kho lín gi¸ thµnh biÕn ®éng
lín so víi c¸c kú thËm chÝ gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm gi¶m m¹nh viÖc ¸p dông ph¬ng ph¸p trªn cã thÓ
®a ®Õn sè d cã trªn tµi kho¶n 155.
Do vËy, ph¬ng ph¸p nµy chØ thÝch hîp víi nh÷ng doanh nghiÖp cã gi¸ thµnh s¶n xuÊt æn ®Þnh qua
c¸c kú, tØ träng cña thµnh phÈm ®Çu kú lín so víi lîng nhËp trong kú.
* TÝnh theo gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n gia quyÒn (gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n cña sè tån ®Çu kú vµ nhËp
trong kú)
Theo ph¬ng ph¸p nµy gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm xuÊt kho ®îc tÝnh c¨n cø vµo sè lîng thµnh phÈm
xuÊt kho vµ ®¬n gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n .
Gi¸ thùc tÕ xuÊt kho = sè lîng xuÊt kho x ®¬n gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n.
TrÞ gi¸ thùc tÕ tån ®Çu kú + TrÞ gi¸ thùc tÕ nhËp trong kú
§¬n gi¸ thùc tÕ =
b×nh qu©n
Sè lîng tån ®Çu kú + Sè lîng nhËp trong kú
Th«ng thêng ®¬n gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n ®îc x¸c ®Þnh vµo cuèi th¸ng tuy niªn doanh nghiÖp còng
cã thÓ x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ sau mçi lÇn nhËp xuÊt gäi lµ b×nh qu©n gia quyÒn liªn hoµn.
¦u ®iÓm næi tréi cña ph¬ng ph¸p nµy lµ ®é chÝnh x¸c t¬ng ®èi cao viÖc tÝnh to¸n còng kh«ng qu¸
phøc t¹p nÕu ta chØ tÝnh ®¬n gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n vµo cuèi th¸ng. Tuy nhiªn nÕu ¸p dông ®¬n gi¸ b×nh
qu©n gia quyÒn liªn hoµn th× khèi lîng c«ng t¸c tÝnh to¸n t¨ng nhiÒu ph¶i theo dâi sè lîng vµ gi¸ trÞ trong
tõng lÇn nhËp.
Do ®Æc ®iÓm trªn nªn ph¬ng ph¸p nµy thêng phï hîp víi c¸c doanh nghiÖp chØ sö dông mét lo¹i gi¸
thùc tÕ ®Ó ghi sè kÕ to¸n, viÖc tæ chøc h¹ch to¸n nhËp, tån, xuÊt cña tõng thø s¶n phÈm ®îc theo dâi vÒ sè
lîng gi¸ trÞ trong tõng lÇn nhËp.
* TÝnh theo gi¸ ®Ých danh:
9
Theo ph¬ng ph¸p nµy gi¸ thùc tÕ xuÊt kho ®îc c¨n cø vµo ®¬n gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm nhËp kho
theo tõng l«, tõng lÇn nhËp sè lîng xuÊt kho theo tõng lÇn.
Ph¬ng ph¸p nµy cã u ®iÓm lµ tÝnh chÝnh x¸c cao nhng l¹i cã nhîc ®iÓm lµ khèi lîng c«ng viÖc
tÝnh to¸n kh¸ nhiÒu ®ßi hái viÖc qu¶n lý thµnh phÈm ph¶i khoa häc hîp lý. Do vËy ph¬ng ph¸p nµy chØ ¸p
dông ë nh÷ng doanh nghiÖp mµ thµnh phÈm cã gi¸ trÞ cao, Ýt nhng lo¹i s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng.
* TÝnh theo gi¸ nhËp tríc xuÊt tríc, nhËp sau xuÊt tríc.
VÒ c¬ b¶n viÖc tÝnh to¸n theo hai ph¬ng ph¸p ®èi víi thµnh phÈm còng t¬ng tù nh ®èi víi NVL .
Song do sù kh¸c nhau gi÷a thµnh phÈm vµ vËt liÖu lµ thµnh phÈm dï nhËp kho bao nhiªu lÇn trong th¸ng
còng chØ dùa trªn gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®¬n gi¸ thùc tÕ nhËp kho cña mäi lÇn ®Òu nh nhau nªn hai ph¬ng
ph¸p nµy Ýt ®îc sö dông trong viÖc ®¸nh gi¸ thµnh phÈm. V¶ l¹i ë c«ng ty da giÇy Hµ néi kh«ng sö dông
hai ph¬ng ph¸p nµy nªn em xin phÐp kh«ng tr×nh bµy kü phÇn nµy.
1.2. §¸nh gi¸ thµnh phÈm theo gi¸ h¹ch to¸n.
Do sù biÕn ®éng thêng xuyªn cña thµnh phÈm vµ do c¶ viÖc x¸c ®Þnh gi¸ thùc tÕ cña thµnh phÈm
chØ x¶y ra theo ®Þnh kú nªn ®Ó ghi chÐp kÞp thêi gi¸ thµnh phÈm nhËp xuÊt doanh nghiÖp cÇn sö dông
mét lo¹i gi¸ h¹ch to¸n . Gi¸ h¹ch to¸n lµ lo¹i gi¸ æn ®Þnh ® îc sö dông thèng nhÊt trong mét thêi gian dµi cã
thÓ lµ gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®Ó x¸c ®Þnh. Tuy nhiªn cuèi kú ta ph¶i ®iÒu chØnh tõ gi¸ h¹ch to¸n sang gi¸
thµnh thùc tÕ cña thµnh phÈm xuÊt kho theo c«ng thøc sau:
TrÞ gi¸ thùc tÕ
thµnh phÈm
TrÞ gi¸ h¹ch to¸n
=
thµnh phÈm xuÊt
xuÊt kho
x
HÖ sè gi¸
kho
Trong ®ã:
TrÞ gi¸ thùc tÕ TP
tån kho ®Çu kú
HÖ sè gi¸
TrÞ gi¸ thùc tÕ TP nhËp
+
kho trong kú
=
TrÞ gi¸ h¹ch to¸n TP
TrÞ gi¸
+ h¹ch to¸n TP
Tån kho ®Çu kú
nhËp kho trong kú
HÖ sè gi¸ ®îc tÝnh cho tõng nhãm, tõng lo¹i tõng thö thµnh phÈm tuú thuéc vµo tr×nh ®é qu¶n lý
cña doanh nghiÖp .
2. KÕ to¸n thµnh phÈm:
2.1. KÕ to¸n chi tiÕt thµnh phÈm.
10
C¸c ho¹t ®éng nhËp kho vµ xuÊt kho thµnh phÈm ®em tiªu thô lµm cho thµnh phÈm trong doanh
nghiÖp lu«n lu«n biÕn ®éng. §Ó qu¶n lý vµ theo dâi chÆt chÏ thµnh phÈm, mäi ho¹t ®éng nhËp xuÊt kho
thµnh phÈm ph¶i ®îc kÕ to¸n ghi chÐp, ph¶n ¸nh kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ vµo ®óng mÉu biÓu quy ®Þnh.
Nh÷ng chøng tõ nµy lµ c¬ së ph¸p lý tiÕn hµnh h¹ch to¸n. C¸c chøng tõ chñ yÕu bao gåm
- PhiÕu nhËp kho
- ho¸ ®¬n GTGT
- PhiÕu xuÊt kho
- biªn b¶n kiÓm kª thµnh phÈm
KÕ to¸n chi tiÕt thµnh phÈm lµ viÖc h¹ch to¸n chi tiÕt theo tõng danh ®iÓm tõng nhãm, tõng lo¹i
s¶n phÈm vÒ chØ tiªu hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ ®îc tiÕn hµnh ë kho vµ c¶ bé phËn kÕ to¸n theo tõng kho vµ
tõng ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm b¶o qu¶n.
Ph¬ng ph¸p kÕ to¸n chi tiÕt thµnh phÈm lµ sù phèi hîp kÕt hîp gi÷a thñ kho vµ kÕ to¸n thµnh phÈm
trong viÖc tæ chøc vµ kÕ to¸n thµnh phÈm theo tõng danh ®iÓm tõng nhãm, tõng lo¹i c¶ vÒ sè l îng vµ gi¸
trÞ ë tõng kho theo tõng ngêi cã tr¸ch nhiÖm b¶o qu¶n thµnh phÈm. Mçi mét c¸ch thøc thay ®æi sù phèi hîp
gi÷a thñ kho vµ kÕ to¸n l¹i t¹o ra mét ph¬ng ph¸p kh¸c. HiÖn nay cã 3 ph¬ng ph¸p kÕ to¸n chi tiÕt thµnh
phÈm.
- Ph¬ng ph¸p thÎ song song
- Ph¬ng ph¸p sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn.
- Ph¬ng ph¸p sæ sè d.
ë c¶ 3 ph¬ng ph¸p c«ng viÖc cña thñ kho ë kho ®Òu gièng nhau. Khi nhËn c¸c chøng tõ nhËp xuÊt
thµnh phÈm, thñ kho ph¶i kiÓm tra tÝnh hîp lý, hîp ph¸p cña chøng tõ råi tiÕn hµnh ghi chÐp sè thùc nhËp,
thùc xuÊt vµo chøng tõ vµ thÎ kho. Cuèi ngµy tÝnh ra sè tån kho ghi vµo thÎ kho. §Þnh kú thñ kho göi lªn
hoÆc kÕ to¸n xuèng kho nhËn c¸c chøng tõ nhËp xuÊt ®· ®îc ph©n lo¹i theo tõng lo¹i thµnh phÈm . ChØ
riªng ph¬ng ph¸p sæ sè d lµ ngoµi c¸c c«ng viÖc trªn cuèi th¸ng thñ kho ph¶i ghi sè tån kho ®· tÝnh trªn thÎ
kho sang sæ sè d vµo cét sè lîng.
Sù kh¸c nhau gi÷a 3 ph¬ng ph¸p chÝnh lµ c«ng viÖc ë phßng kÕ to¸n ®èi víi ph¬ng ph¸p thÎ song
song kÕ to¸n sö dông sæ (thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt thµnh phÈm ®Ó theo dâi thµnh phÈm theo tõng danh ®iÓm
c¶ vÒ chØ tiªu hiÖn vËt vµ chØ tiªu gi¸ trÞ. VÒ c¬ b¶n sæ kÕ to¸n chi tiÕt thµnh phÈm cã kÕt cÊu gièng
thÎ kho nhng cã thªm cét ®Ó ghi chÐp chØ tiªu gi¸ trÞ. ViÖc ghi sæ chi tiÕt ®îc tiÕn hµnh hµng ngµy cuèi
th¸ng kÕ to¸n céng sæ chi tiÕt ®Ó kiÓm tra ®«Ý chiÕu víi thÎ kho. Ngoµi ra ®Ó cã sè liÖu ®èi chiÕu kÕ
to¸n tæng hîp cÇn ph¶i tæng hîp sè liÖu tõ sæ kÕ to¸n chi tiÕt vµo b¶ng tæng hîp nhËp - xuÊt - tån kho theo
tõng nhãm tõng lo¹i s¶n phÈm .
11
¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ viÖc ghi chÐp rÊt ®¬n gi¶n , dÔ kiÓm tra, ®èi chiÕu do ®ã nã ®îc
¸p dông mét c¸ch rÊt phæ biÕn. Tuy nhiªn ph¬ng ph¸p nµy l¹i cã nhîc ®iÓm lµ viÖc ghi chÐp gi÷a kho vµ
phßng kÕ to¸n cßn trïng lÆp vÒ chØ tiªu sè lîng, viÖc ®èi chiÕu kiÓm tra chñ yÕu tiÕn hµnh vµo cuèi
th¸ng nªn h¹n chÕ chøc n¨ng kiÓm tra kÞp thêi cña kÕ to¸n. Do vËy ph¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi nh÷ng
doanh nghiÖp cã Ýt chñng lo¹i thµnh phÈm, c¸c nghiÖp vô nhËp xuÊt Ýt kh«ng thêng xuyªn vµ tr×nh ®é
chuyªn m«n cña kÕ to¸n cßn h¹n chÕ.
- §èi víi ph¬ng ph¸p sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn ë phßng kÕ to¸n kh«ng dïng sæ chi tiÕt thµnh phÈm
mµ dïng sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn ë tõng kho, dïng cho c¶ n¨m. Sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn còng theo dâi
theo tõng danh ®iÓm trªn c¶ hai chØ tiªu hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ nh sæ chi tiÕt thµnh phÈm nhng chØ ghi mét
lÇn vµo cuèi th¸ng. §Ó cã sè liÖu ghi vµo sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn, kÕ to¸n ph¶i lËp c¸c b¶n kª nhËp,
xuÊt thµnh phÈm trªn c¬ së c¸c chøng tõ do thñ kho göi lªn cuèi th¸ng kÕ to¸n tiÕn hµnh ®èi chiªó sè liÖu
gi÷a sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn víi thÎ kho vµ sè liÖu kÕ to¸n tæng hîp.
Do c¸ch lµm nh trªn nªn khèi lîng ghi chÐp cña kÕ to¸n gi¶m bít (chØ ghi vµo cuèi th¸ng) nhng viÖc
ghi sè vÉn trïng l¾p gi÷a phßng kÕ to¸n vµ kho vÒ chØ tiªu hiÖn vËt. ViÖc kiÓm tra vµ ®èi chiÕu gi÷a thñ
kho vµ kÕ to¸n còng ®îc tiÕn hµnh vµo cuèi th¸ng nªn t¸c dông kiÓm tra bÞ h¹n chÕ. Ph ¬ng ph¸p nµy do
vËy chØ thÝch hîp víi c¸c doanh nghiÖp cã Ýt nghiÖp vô nhËp, xuÊt cha bè trÝ riªng nh©n viªn kÕ to¸n chi
tiÕt thµnh phÈm ®Ó cã ®iÒu kiÖn ghi chÐp theo dâi t×nh h×nh nhËp xuÊt hµng ngµy.
- Cßn ë ph¬ng ph¸p sæ sè d kÕ to¸n më sæ sè d theo tõng kho dïng chung cho c¶ n¨m. Tõ c¸c b¶ng kª
nhËp, b¶ng kª xuÊt kÕ to¸n lËp b¶ng luü kÕ nhËp, luü kÕ xuÊt råi tõ c¸c b¶ng luü kÕ nhËp, luü kÕ xuÊt
lËp b¶ng nhËp xuÊt tån kho theo tõng nhãm thµnh phÈm vµ chØ ghi theo chØ tiªu gi¸ trÞ. Cuèi th¸ng nhËn
sæ sè d do thñ kho göi lªn kÕ to¸n c¨n cø vµo sæ tån cuèi th¸ng do thñ kho tÝnh ghi trªn sæ sè d vµ ®¬n gi¸
h¹ch to¸n tÝnh ra gi¸ trÞ tån kho ®Ó ghi vµo cét sè tiÒn trªn sæ sè d vµ cét sè tiÒn tån kho trªn b¶ng tæng hîp
nhËp xuÊt tån vµ sè liÖu kÕ to¸n tæng hîp.
Ph¬ng ph¸p nµy ®· t¨ng hiÖu suÊt cña c«ng t¸c kÕ to¸n gi¶m ®îc sù ghi chÐp trïng l¾p gi÷a kho vµ
phßng kÕ to¸n, c«ng viÖc ®îc tiÕn hµnh ®Òu trong th¸ng. Tuy nhiªn ph¬ng ph¸p nµy thêng lµm cho viÖc
ph¸t hiÖn sai sãt gi÷a kho vµ phßng kÕ to¸n trë nªn khã kh¨n, kÕ to¸n muèn biÕt t×nh h×nh t¨ng gi¶m hiÖn
vËt l¹i ph¶i xem trªn thÎ kho.
2.2. KÕ to¸n tæng hîp thµnh phÈm.
a. KÕ to¸n thµnh phÈm theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn.
Ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn cã ®Æc ®iÓm lµ:
12
- Theo ph¬ng ph¸p nµy kÕ to¸n theo dâi mét c¸ch thêng xuyªn liªn tôc t×nh h×nh nhËp xuÊt tån cña
hµng tån kho trªn c¸c tµi kho¶n tån kho c¨n cø trùc tiÕp vµo c¸c chøng tõ nhËp, xuÊt.
- §Þnh kú mét n¨m tõ 1 ®Õn 2 lÇn ph¶i tiÕn hµnh kiÓm kª hµng tån kho ®Ó ®iÒu chØnh chªnh
lÖch nÕu cã.
Víi ph¬ng ph¸p nµy c¸c tµi kho¶n ®îc sö dông lµ TK 155, 157, TK632, TK154 vµ mét sè tµi kho¶n
liªn quan.
- Tµi kho¶n 1 55 "Thµnh phÈm" dïng ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng cña c¸c
lo¹i thµnh phÈm cña doanh nghiÖp .
-Tµi kho¶n 157 "Hµng göi ®i b¸n" ®îc dïng ®Ó ph¶n ¸nh trÞ gi¸ cña hµng ho¸ , s¶n phÈm ®· göi
hoÆc ®· chuyÓn cho kh¸ch hµng hoÆc nhê b¸n ®¹i lý, ký göi , trÞ gi¸ cña lao vô dÞch vô ®· hoµn thµnh
bµn giao cho ngêi ®Æt hµng, nhng cha ®îc chÊp nhËn thanh to¸n hµng ho¸ , thµnh phÈm ph¶n ¸nh trªn TK
nµy vÉn thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp .
- TK 632: "Gi¸ vèn hµng b¸n": ®îc dïng ®Ó ph¶n ¸nh trÞ gi¸ vèn thµnh phÈm, hµng ho¸, lao vô dÞch
vô xuÊt b¸n trong kú.
b. KÕ to¸n thµnh phÈm theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú.
KÕ to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú cã ®Æc ®iÓm :
- Kh«ng theo dâi thêng xuyªn trªn c¸c tµi kho¶n hµng tån kho t×nh h×nh nhËp xuÊt cña hµng tån kho
mµ chØ ph¶n ¸nh sè tån kho ®Çu kú, cuèi kú
- Sö dông thªm TK TK 611 - mua hµng, ®Ó h¹ch to¸n t×nh h×nh mua vµ nhËp kho cña vËt t trªn c¬
së c¸c chøng tõ mua vµ nhËp kho nh ®«Ý víi ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn.
- C¸ch tÝnh vµ h¹ch to¸n trÞ gi¸ thùc tÕ xuÊt kho thµnh phÈm.
+ Kh«ng h¹ch to¸n thêng xuyªn vµ kh«ng c¨n cø vµo chøng tõ xuÊt
+ ChØ x¸c ®Þnh vµ h¹ch to¸n mét th¸ng mét lÇn vµo cuèi th¸ng trªn c¬ së kÕt qu¶ kiÓm kª.
TrÞ gi¸ thùc tÕ cña
thµnh
kho
phÈm
xuÊt
TrÞ gi¸ thùc tÕ cña
=
thµnh phÈm tån ®Çu
TrÞ gi¸ thùc tÕ cña
+
kú
thµnh phÈm nhËp
trong kú
TrÞ gi¸ thùc tÕ cña
-
thµnh phÈm tån cuèi
kú
Kh¸c víi ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn lµ ph¬ng ph¸p cã thÓ ¸p dông víi mäi lo¹i h×nh doanh
nghiÖp th× ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú thÝch hîp víi nh÷ng vËt t, thµnh phÈm khã c©n ®o ®ong ®Õm
mét c¸ch chÝnh x¸c cã nhiÒu chñng lo¹i nhng gi¸ trÞ cña mçi chñng lo¹i thÊp.
13
* S¬ ®å kÕ to¸n tæng hîp thµnh phÈm theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn
TK 154
TK 155
TK 632
1
TK 911
2
5
7
TK 157
TK 338
6
3
TK 138
4a
4b
(1). NhËp kho thµnh phÈm do doanh nghiÖp s¶n xuÊt hoÆc thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕn c¨n cø
vµo gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ.
(2). XuÊt kho ®Ó giao b¸n hay tr¶ l¬ng c«ng nh©n viªn, ®æi vËt t hµng ho¸
(3). TrÞ gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm xuÊt göi ®i b¸n hoÆc xuÊt cho c¬ së nhËn ®¹i lý, ký göi.
(4) kiÓm kª ph¸t hiÖn thõa thiÕu thµnh phÈm
(5) s¶n xuÊt xong kh«ng nhËp kho mµ giao b¸n hoÆc göi b¸n ®¹i lý ngay
(6) §èi víi thµnh phÈm hµng ho¸ lao vô dÞch vô ®Ó göi b¸n lóc nµy míi x¸c ®Þnh lµ tiªu thô.
* S¬ ®å kÕ to¸n thµnh phÈm theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú
TK
155,157
(3)
TK
632
(1)
TK
(3)
(4)
TK 631
(2)
14
911
(1) KÕt chuyÓn gi¸ trÞ thùc tÕ cña thµnh phÈm tån kho ®Çu kú.
(2) Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm hoµn thµnh nhËp kho , gi¸ thµnh lao vô dÞch vô ®· hoµn
thµnh.
(3) Cuèi kú c¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm kª thµnh phÈm tån kho (trong kho vµ ®ang göi b¸n cha ®îc x¸c
®Þnh lµ tiªu thô)
(4) kÕt chuyÓn trÞ gi¸ vèn cña thµnh phÈm xuÊt kho ®· ®îc x¸c ®Þnh lµ tiªu thô ®Ó tÝnhkÕt qu¶
kinh doanh .
3. Tæ chøc kÕ to¸n tiªu thô thµnh phÈm.
3.1. C¸c ph¬ng thøc b¸n hµng:
Ngµy nay cïng víi sù ph¸t triÓn ®a d¹ng cña c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ c¸c ph¬ng thøc b¸n hµng còng
trë nªn rÊt phong phó. ViÖc ph©n ®Þnh r¹ch rßi c¸c ph¬ng thøc b¸n hµng cã mét ý nghÜa lín kh«ng chØ ®åi
víi c«ng t¸c kÕ to¸n tiªu thô mµ cßn ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t
®éng cña doanh nghiÖp . HiÖn nay nh×n chung ngêi ta chia ph¬ng thøc tiªu thô vÒ hai lo¹i chÝnh ®ã lµ b¸n
hµng ra bªn ngoµi vµ b¸n hµng néi bé.
B¸n hµng ra bªn ngoµi lµ viÖc b¸n thµnh phÈm cho c¸c ®¬n vÞ tæ chøc c¸ nh©n ë bªn ngoµi doanh
nghiÖp nh dïng chi quü cña doanh nghiÖp . Cßn b¸n hµng néi bé lµ viÖc cung cÊp hµng ho¸ dÞch vô lÉn
nhau gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn trong mét cïng mét ®¬n vÞ, tæng c«ng ty, liªn hiÖp... trong ®ã mçi thµnh
viªn ®Òu cã t c¸ch ph¸p nh©n kh«ng ®Çy ®ñ vµ cã bé m¸y kÕ to¸n riªng .
Ngoµi ra dùa vµo ®Æc ®iÓm cña vèn trong qu¸ t×nh tiªu thô ngêi ta chia thµnh c¸c ph¬ng thøc tiªu
thô sau:
- Ph¬ng thøc b¸n hµng trùc tiÕp: lµ ph¬ng thøc giao hµng cho ngêi mua trùc tiÕp t¹i kho (hay t¹i c¸c
ph©n xëng kh«ng qua kho cña doanh nghiÖp). Thµnh phÈm khi bµn giao cho kh¸ch hµng ® îc chÝnh thøc
coi lµ tiªu thu, sè hµng kh«ng thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp
- Ph¬ng thøc hµng göi b¸n: lµ ph¬ng thøc giao hµng dùa trªn hîp ®ång göi b¸n. Thµnh phÈm khi giao
cho kh¸ch hµng cha ®îc coi lµ tiªu thô mµ chê ®Õn khi kh¸ch hµng thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n.
- Ph¬ng thøc b¸n hµng tr¶ gãp: theo ph¬ng thøc nµy khi giao hµng cho ngêi mua th× lîng hµng
chuyÓn giao th× coi nh lµ tiªu thô. Ngêi mua sÏ thanh to¸n mét phÇn ngay t¹i thêi ®iÓm mua phÇn cßn l¹i
ngêi mua chÊp nhËn tr¶ dÇn ë c¸c kú tiÕp theo vµ chÞu mét tû lÖ l·i suÊt nhÊt ®Þnh.
15
3.2. KÕ to¸n b¸n hµng
3.2.1. Doanh thu b¸n hµng
Tiªu thô lµ qu¸ tr×nh trao ®æi ®Ó thùc hiÖn gi¸ trÞ thµnh phÈm, chuyÓn ho¸ vèn cña doanh nghiÖp
tõ h×nh th¸i hiÖn vËt sang h×nh th¸i gi¸ trÞ, Trong qu¸ tr×nh tiªu thu doanh nghiÖp ph¶i chi ra nh÷ng kho¶n
chi phÝ b¸n hµng ®ång thêi sÏ thu l¹i nh÷ng kho¶n doanh thu b¸n hµng.
Doanh thu b¸n hµng lµ tæng gi¸ trÞ thùc hiÖn ®îc do ho¹t ®éng tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô
cho kh¸ch hµng.
Do ¸p dông luËt thuÕ GTGT thay cho luËt thuÕ doanh thu, doanh thu ë c¬ së ¸p dông ph ¬ng ph¸p
nép thuÕ kh¸c nhau th× c¸ch x¸c ®Þnh doanh thu còng kh¸c nhau.
* §èi víi c¬ së kinh doanh thuéc ®èi tîng nép thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ.
- Doanh thu b¸n hµng cung cÊp dÞch vô lµ toµn bé tiÒn b¸n hµng tiÒn cung cÊp dÞch vô (cha cã
thuÕ VAT) bao gåm c¶ phô thu vµ phÝ thu thªm ngoµi gi¸ b¸n (nÕu cã) mµ c¬ së kinh doanh ®îc hëng.
* §èi víi c¬ së kinh doanh thuéc ®èi tîng nép thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp trªn GTGT vµ
®èi víi hµng ho¸ dÞch vô kh«ng thuéc ®èi tîng nép thuÕ GTGT. Doanh thu b¸n hµng cung cÊp dÞch vô lµ
toµn bé tiÒn b¸n hµng, tiÒn cung øng dÞch vô bao gåm c¶ thu vµ phÝ thu thªm ngoµi gi¸ b¸n (nÕu cã) mµ
c¬ së kinh doanh ®îc hëng tæng gi¸ thanh to¸n bao gåm c¶ thuÕ.
3.2.2. KÕ to¸n b¸n hµng
Do viÖc nhµ níc ban hµnh luËt thuÕ míi thuÕ GTGT thay thÕ thuÕ doanh thu cã sù thay ®æi trong
c«ng t¸c kÕ to¸n doanh thu. Khi tiªu thô hµng kÕ to¸n võa ph¶n ¸nh doanh thu ®ång thêi ph¶n ¸nh thuÕ
GTGT.
KÕ to¸n b¸n hµng sö dông c¸c TK sau: TK 511, TK 512, TK 133, TK3331 vµ mét sè TK liªn quan.
TK 511 dïng ®Ó ph¶n ¸nh doanh thu b¸n hµng thùc tÕ cña doanh nghiÖp thùc hiÖn trong mét kú ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh .
- TK 511 cã 4 TK cÊp II
+ TK 5111 doanh thu b¸n hµng ho¸
+ TK 5112 doanh thu b¸n thµnh phÈm
+ TK 5113 doanh thu cung cÊp dÞch vô
+ TK 5114 doanh thu trî cÊp trÞ gi¸.
16
- TK 512 "doanh thu b¸n hµng néi bé"
TK 512 dïng ®Ó ph¶n ¸nh doanh thu cña s¶n phÈm hµng ho¸ , lao vô dÞch vô tiªu thô néi bé. TK nµy
chØ sö dông ë c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc trong mét c«ng ty hay tæng c«ng ty.
KÕt cÊu vµo néi dung ph¶n ¸nh cña TK 512 vÒ c¬ b¶n t¬ng tù nh TK 511 doanh thu b¸n hµng. TK
512 còng më 3 TK cÊp hai t¬ng øng nh TK 511 nhng kh«ng cã doanh thu trî cÊp trî gi¸. TK 3331 "ThuÕ
GTGT ph¶i nép" dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu ra sè thuÕ GTGT ph¶i nép, sè thuÕ ®· nép, sè thuÕ
cßn ph¶i nép vµo NSNN.
TK nµy ¸p dông chung cho ®èi tîng nép thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ vµ ph¬ng ph¸p
trùc tiÕp.
TK 3331 cã 2 TK cÊp II
TK 3331.1 thuÕ GTGT ®Çu ra cña hµng ho¸ , dÞch vô
TK 3331.2 thuÕ GTGT cña hµng nhËp khÈu.
* Tr×nh tù kÕ to¸n c¸c nghiÖp vô chñ yÕu
§èi víi c¬ së nép thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ:
1. B¸n hµng ho¸ TP, lao vô dÞch vô ®îc thanh to¸n ngay b»ng tiÒn mÆt hoÆc tiÒn göi ng©n hµng
Nî TK 111, 112 (Tæng sè tiÒn thanh to¸n)
Cã TK 511 (doanh thu b¸n hµng kh«ng cã thuÕ)
Cã TK 3331 (thuÕ GTGT ph¶i nép)
2. B¸n hµng ho¸ TP, lao vô dÞch vô kh¸ch hµng chÊp nhËn thanh to¸n nhng cha thanh to¸n
Nî TK 131 (Tæng sè tiÒn thanh to¸n)
Cã TK 511 (doanh thu b¸n hµng kh«ng cã thuÕ)
Cã TK 3331 (thuÕ GTGT ph¶i nép)
3. B¸n hµng ®Ó ®æi lÊy hµng ho¸ sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô
chÞu thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ
Nî TK 152, 153, 156
Nî TK 133
17
Cã TK 511
Cã TK 3331
* §èi víi c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh nép thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp. Tr×nh tù h¹ch to¸n
mét sè nghiÖp vô chñ yÕu
1. B¸n hµng ho¸ thµnh phÈm lao vô dÞch vô kh¸ch hµng chÊp nhËn tr¶ tiÒn nhng cha tr¶
Nî TK 131 (Tæng gi¸ thanh to¸n)
Cã TK 511 (Tæng gi¸ thanh to¸n)
2. B¸n hµng thanh to¸n ngay b»ng tiÒn mÆt hay TGNH
Nî TK 111, 112 (Tæng gi¸ thanh to¸n)
Cã TK 511 (Tæng gi¸ thanh to¸n)
3. B¸n hµng ®æi lÊy hµng ho¸ ®Ó sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô
kh«ng chÞu thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ.
Nî TK 152, 153, 156
Cã TK 3331
Cã TK 511
TK 155
TK 632
2
TK 911
TK 511
3
TK 111,112
1a
4
TK 3331
1b
1a. Ph¶n ¸nh doanh thu b¸n hµng, kh¸ch hµng ®· thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n
1b. ThuÕ GTGT t¬ng øng víi sè hµng ®· b¸n.
2. Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ vèn thµnh phÈm xuÊt b¸n cho kh¸ch hµng
3. Cuèi kú kÕt chuyÓn gi¸ vèn vµo TK 911 x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh
4. Cuèi kú kÕt chuyÓn doanh thu thuÇn ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh .
18
b. Trêng hîp b¸n hµng tr¶ gãp.
TK 155
TK 632
TK 511
TK 911
TK 111,112,131
2a
1
4b
4a
TK3331
2b
TK711
3
1. Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ vèn thµnh phÈm xuÊt cho kh¸ch hµng.
2a. Doanh thu b¸n hµng (gi¸ b¸n tr¶ mét lÇn cã thuÕ GTGT)
2b. ThuÕ GTGT ph¶i nép
3. L·i do b¸n tr¶ gãp.
4a, 4b. Cuèi kú kÕt chuyÓn gi¸ vèn hµng b¸n vµ doanh thu thuÇn vµo TK911 x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh
doanh.
c. Trêng hîp hµng ®æi hµng.
TK 155
3
TK632
TK911 TK511
4a
TK152,153,156
TK131
4b
1a
2a
TK 333 1
TK 133
1b
2b
1 a. Doanh thu b¸n hµng ®æi lÊy vËt t hµng ho¸ kh¸c
19
1b. ThuÕ GTGT ®Çu ra t¬ng øng víi sè hµng ®em ®æi
2a. Ph¶n ¸nh NVL hµng ho¸ nhËp kho gi¸ mua cha cã thuÕ
2b. ThuÕ GTGT ®Çu vµo t¬ng øng víi sè hµng ho¸ , NVL nhËp kho
3. Thµnh phÈm xuÊt kho ®em ®i ®æi hµng.
4a, 4b. Cuèi kú kÕt chuyÓn gi¸ vèn hµng b¸n vµ doanh thu thuÇn vµo TK911 x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh
doanh.
d. Trêng hîp göi b¸n ®¹i lý.
TK 155
TK 157TK 632
TK 911
TK 511
4
1
131
5a
5b
641
2a
TK 3331
3
TK 133
2b
1. XuÊt kho göi hµng cho ®¬n vÞ nhËn ®¹i lý
2a Ph¶n ¸nh doanh thu hµng ho¸ ®em göi b¸n ®· b¸n ®îc (gi¸ cha cã thuÕ)
2b. Sè thuÕ VAT ®Çu ra t¬ng øng víi sè hµng ®¹i lý ®· b¸n.
3. PhÇn hoa hång ®¬n vÞ nhËn ®¹i lý ®îc hëng
4. KÕt chuyÓn gi¸ vèn thµnh phÈm ®îc x¸c ®Þnh lµ tiªu thô.
5a, 5b. Cuèi kú kÕt chuyÓn gi¸ vèn hµng b¸n vµ doanh thu thuÇn vµo TK911 x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh
doanh.
Trêng hîp sö dông thµnh phÈm hµng ho¸ ®em biÕn tÆng
TK 155
TK 632
2
TK 911 TK 511
3a
TK 431
3bb
1a
TK 3331
1b
1a.b. Doanh thu vµ thuÕ GTGT cña hµng ho¸ ®em biÕu tÆng
2. Thµnh phÈm kho ®em ®i biÕu tÆng
3a, 3b. Cuèi kú kÕt chuyÓn gi¸ vèn hµng b¸n vµ doanh thu thuÇn vµo TK911 x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh
doanh.
20
- Xem thêm -
.DOC 
97 
33 
66 
