LỜI MỞ ĐẦU
Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸, Nhµ níc cÊp ph¸t vèn cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh c¨n cø vµo chøc n¨ng, nhiÖm vô mµ c¸c doanh
nghiÖp ®îc giao.
Tõ khi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam chuyÓn sang c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng, ®Æc biÖt lµ tõ sau
khi Nhµ níc thùc hiÖn “quy chÕ giao vèn” cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc (chØ thÞ 138CT
ngµy 25/4/1991 cña H§BT) th× Nhµ níc kh«ng tiÕn hµnh cÊp ph¸t thªm vèn cho c¸c doanh
nghiÖp Nhµ níc n÷a. Trªn c¬ së sè vèn ®îc giao, c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã tr¸ch nhiÖm b¶o
toµn vèn, thêng xuyªn bæ sung vèn ®Ó ®Çu t më réng, ®æi míi c«ng nghÖ ®Ó ph¸t triÓn s¶n
xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp m×nh.
Trªn thùc tÕ hiÖn nay, quan hÖ tµi chÝnh gi÷a doanh nghiÖp víi ng©n s¸ch Nhµ níc ®îc thÓ hiÖn chñ yÕu th«ng qua ho¹t ®éng: doanh nghiÖp nép thuÕ vµ c¸c lo¹i lÖ phÝ cho
ng©n s¸ch Nhµ níc. ThuÕ lµ nguån thu quan träng cña ng©n s¸ch Nhµ níc vµ gãp phÇn ®iÒu
tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. Nh÷ng n¨m qua, hÖ thèng Ph¸p luËt vÒ thuÕ ë níc ta ®· ®îc ban
hµnh, söa ®æi, bæ sung ngµy cµng phong phó vµ hoµn thiÖn h¬n. Cïng víi nh÷ng ®æi míi
trong hÖ thèng thuÕ ®ßi hái c«ng t¸c kÕ to¸n nãi chung vµ c«ng t¸c kÕ to¸n thuÕ nãi riªng
còng kh«ng ngõng ®îc hoµn thiÖn ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu ®ång bé gi÷a c¬ chÕ tµi chÝnh vµ c¸c
quy ®Þnh cña hÖ thèng kÕ to¸n. Víi t c¸ch lµ c«ng cô qu¶n lý tµi chÝnh, kÕ to¸n ®¶m nhËn
chøc n¨ng ph¶n ¸nh vµ kiÓm so¸t, cung cÊp th«ng tin c¨n b¶n kh«ng nh÷ng cho ban l·nh
®¹o mµ cßn cho nh÷ng ®èi tîng quan t©m bªn ngoµi qua hÖ thèng b¸o c¸o tµi chÝnh. V× vËy,
sè liÖu kÕ to¸n ph¶i ®¶m b¶o chÝnh x¸c, trung thùc, hîp lý.
NhËn thøc ®îc vÊn ®Ò ®ã, víi nh÷ng kiÕn thøc ®· tiÕp thu t¹i nhµ trêng cïng thêi
gian ng¾n t×m hiÓu thùc tÕ tæ chøc c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n t¹i Nhµ m¸y ThiÕt bÞ Bu ®iÖn
-Tæng Cty BCVTVN, vµ víi sù híng dÉn tËn t×nh cña C« gi¸o -TiÕn sÜ NguyÔn ThÞ §«ng
em xin m¹nh d¹n chän ®Ò tµi:
“Hoµn thiÖn tæ chøc c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n thuÕ t¹i Nhµ m¸y ThiÕt bÞ Bu
®iÖn".
Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ nh»m kÕt hîp c¸c quy ®Þnh cña LuËt thuÕ, quy
®Þnh cña hÖ thèng kÕ to¸n hiÖn hµnh víi thùc tÕ c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n c¸c lo¹i thuÕ t¹i
doanh nghiÖp. Tõ ®ã, ph©n tÝch ®¸nh gi¸ vÒ c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n thuÕ t¹i doanh
nghiÖp vµ c¸c chÝnh s¸ch thuÕ cña Nhµ níc.
Do tr×nh ®é cßn h¹n chÕ, thêi gian thùc tËp kh«ng dµi nªn em chØ giíi h¹n nghiªn
cøu trong ph¹m vi h¹ch to¸n c¸c lo¹i thuÕ trªn lý luËn chung, vµ thùc tÕ h¹ch to¸n c¸c lo¹i
thuÕ t¹i Nhµ m¸y ThiÕt bÞ Bu ®iÖn.
Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu lý luËn vµ tiÕp cËn víi thùc tÕ ®Ó khai th¸c tµi liÖu cho ®Ò
tµi, em ®· vËn dông c¸c kiÕn thøc vÒ ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, ph¬ng ph¸p ph©n tÝch
thèng kª víi c¸c quan ®iÓm ®æi míi cña §¶ng, c¸c kiÕn thøc vÒ h¹ch to¸n kÕ to¸n, kiÕn
thøc kinh tÕ häc vi m«, vÜ m« vµ kiÕn thøc vÒ qu¶n lý.
LuËn v¨n ®îc chia lµm ba phÇn chÝnh:
1
PhÇn thø nhÊt: Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ thuÕ vµ tæ chøc h¹ch to¸n kÕ to¸n thuÕ
trong doanh nghiÖp.
PhÇn thø hai: Thùc tr¹ng tæ chøc c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n c¸c nghiÖp vô thuÕ t¹i
Nhµ m¸y ThiÕt bÞ Bu ®iÖn.
PhÇn thø ba: Ph¬ng híng hoµn thiÖn tæ chøc c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n thuÕ t¹i
Nhµ m¸y ThiÕt bÞ Bu ®iÖn.
2
PhÇn I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ thuÕ vµ tæ chøc
h¹ch to¸n kÕ to¸n thuÕ trong doanh nghiÖp.
I. Néi dung thuÕ vµ sù cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc c«ng t¸c kÕ
to¸n thuÕ trong doanh nghiÖp.
1. ThuÕ - c«ng cô qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ.
ThuÕ lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ®ång thêi lµ mét ph¹m trï lÞch sö. ThuÕ ra ®êi, tån t¹i
vµ ph¸t triÓn cïng víi Nhµ níc - mét s¶n phÈm tÊt yÕu cña sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi.
Nhµ níc ra ®êi vµ tån t¹i cÇn ph¶i cã nguån tµi chÝnh ®Ó chi tiªu, tríc hÕt lµ chi cho viÖc
duy tr× vµ cñng cè tæ chøc bé m¸y Nhµ níc, chi cho nh÷ng c«ng viÖc thuéc chøc n¨ng cña
Nhµ níc nh: quèc phßng, an ninh, x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ cë h¹ tÇng, chi cho c¸c vÊn ®Ò
ph¸p luËt c«ng céng, chi sù nghiÖp x· héi tríc m¾t vµ l©u dµi. X· héi cµng ph¸t triÓn th×
nhu cÇu chi tiªu cña Nhµ níc cµng lín, c¶ vÒ ph¹m vi vµ quy m« chi tiªu. LÞch sö ra ®êi vµ
ph¸t triÓn cña Nhµ níc trong c¸c chÕ ®é x· héi ®· chøng minh ®îc r»ng Nhµ níc cã ba h×nh
thøc ®éng viªn mét phÇn thu nhËp ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cña m×nh lµ: quyªn gãp;
vay cña d©n; dïng quyÒn lùc buéc d©n ph¶i ®ãng gãp. H×nh thøc dïng quyÒn lùc Nhµ níc
buéc d©n ph¶i ®ãng gãp - ®ã chÝnh lµ ThuÕ. VÒ quan hÖ gi÷a Nhµ níc vµ thuÕ, M¸c ®· viÕt
“ ThuÕ lµ c¬ së kinh tÕ cña bé m¸y Nhµ níc, lµ thñ ®o¹n gi¶n tiÖn cho kho b¹c thu ®îc
b»ng tiÒn hay s¶n vËt mµ ngêi d©n ph¶i ®ãng gãp ®Ó dïng vµo mäi viÖc chi tiªu cña Nhµ níc”. Anghen còng chØ râ lµ “ ®Ó duy tr× quyÒn lùc c«ng céng, cÇn ph¶i cã sù ®ãng gãp cña
c«ng d©n cho Nhµ níc, ®ã lµ ThuÕ “.
§èi víi Nhµ níc: ThuÕ lµ mét kho¶n thu ®èi víi c¸c tæ chøc vµ mäi thµnh viªn trong
x· héi, kho¶n thu ®ã mang tÝnh b¾t buéc, kh«ng hoµn tr¶ trùc tiÕp vµ ®îc Ph¸p luËt quy
®Þnh.
§èi víi ngêi nép: ThuÕ lµ kho¶n ®ãng gãp mang tÝnh ph¸p lÖnh cña Nhµ níc, b¾t
buéc mäi ngêi d©n hoÆc c¸c tæ chøc kinh tÕ nép vµo NSNN ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cña
bé m¸y Nhµ níc.
Xu híng chi tiªu c«ng céng ngµy cµng mang tÝnh quy luËt, cã thÓ nãi ngµy nay ë tÊt
c¶ c¸c quèc gia, thuÕ ®· trë thµnh nguån thu chñ yÕu cña NSNN. Tuy nhiªn còng ph¶i nhËn
thøc r»ng ®Ó ®¶m b¶o thuÕ lµ nguån thu chñ yÕu cña NSNN kh«ng cã nghÜa lµ ®éng viªn
nguån tµi chÝnh vµo NSNN víi bÊt kú gi¸ nµo mµ sao cho nã ph¶i lµ ®éng lùc thóc ®Èy kinh
tÕ - x· héi ph¸t triÓn. ChÝnh v× vËy, ngoµi môc tiªu ®¸nh thuÕ ®Ó t¹o ra nguån thu cho
NSNN, thuÕ cßn lµ c«ng cô thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu hoµ c«ng b»ng x· héi, ®iÒu tiÕt vÜ m«
nÒn kinh tÕ.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, nÕu kh«ng cã sù can thiÖp cña Nhµ níc vµo ph©n phèi
thu nhËp, ®Æc biÖt th«ng qua c«ng cô thuÕ th× sÏ t¹o ra hai cùc ®èi lËp nhau lµm k×m h·m sù
ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Trong thùc tiÔn, cña c¶i x· héi lµ do kÕt qu¶ lao ®éng, ®ãng gãp
cña c¸c thµnh viªn trong x· héi nªn thµnh qu¶ ®ã ph¶i chia sÎ cho c¸c thµnh viªn, nÕu
kh«ng sÏ lµm mÊt tÝnh c«ng b»ng.
3
Sö dông thuÕ lµm c«ng cô qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vÜ m« ®èi víi nÒn kinh tÕ lµ mét sù cÇn
thiÕt kh¸ch quan ®èi víi mäi Nhµ níc. Nhng møc ®é vµ néi dung sö dông c«ng cô thuÕ ®Ó
qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ ë c¸c níc th× kh«ng hoµn toµn gièng nhau, nã tuú thuéc
vµo tõng Nhµ níc nhÊt ®Þnh, víi t×nh h×nh kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh vµ ®Þnh híng ph¸t triÓn
kinh tÕ cô thÓ cña tõng thêi kú lÞch sö. ChÝnh s¸ch thuÕ cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn gi¸ c¶,
quan hÖ cung cÇu... Th«ng qua c¬ chÕ thuÕ, Nhµ níc cã thÓ chñ ®éng ph¸t huy t¸c dông
®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ, co hÑp hay khuÕch tr¬ng thuÕ vµo lóc hoµn c¶nh qu¸ thÞnh vîng hay
suy tho¸i.
Nh vËy c«ng cô thuÕ cã nh÷ng vai trß quan träng gióp Nhµ níc qu¶n lý nÒn kinh tÕ x· héi, cã thÓ lµ c«ng cô thóc ®Èy hay k×m h·m sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ.
§iÓm kh¸c biÖt næi bËt gi÷a thuÕ vµ kho¶n phÝ, lÖ phÝ kh¸c lµ tÝnh kh«ng hoµn tr¶
trùc tiÕp. NghÜa lµ kho¶n ®ãng gãp cña c«ng d©n b»ng h×nh thøc thuÕ kh«ng ®ßi hái ph¶i
hoµn tr¶ ®óng b»ng sè lîng vµ kho¶n thu mµ Nhµ níc thu ®îc tõ c«ng d©n ®ã nh lµ mét
kho¶n vay mîn. Kho¶n thuÕ nµy sÏ ®îc hoµn tr¶ cho ngêi nép thuÕ th«ng qua c¬ chÕ ®Çu t
cña NSNN, cho s¶n xuÊt... Tuy vËy, viÖc hoµn tr¶ nµy thêng kh«ng tu©n thñ theo nguyªn t¾c
ngang gi¸.
HÖ thèng thuÕ cña mçi quèc gia bao gåm nhiÒu lo¹i thuÕ. NÕu ph©n lo¹i theo tÝnh
chÊt, c¸c lo¹i thuÕ ®îc chia thµnh: thuÕ trùc thu vµ thuÕ gi¸n thu.
ThuÕ trùc thu: lµ lo¹i thuÕ mµ ngêi trùc tiÕp nép thuÕ ®ång thêi lµ ngêi chÞu thuÕ nh
thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ thu nhËp ®èi víi ngêi cã thu nhËp cao...
ThuÕ gi¸n thu: lµ h×nh thøc thu thuÕ gi¸n tiÕp qua mét ngêi kh¸c hay nãi kh¸c ®i ngêi chÞu thuÕ lµ ngêi tiªu dïng, nhng sè thuÕ ®ã ®îc thu qua c¸c c¸ nh©n hay c¸c tæ chøc
kinh tÕ ho¹t ®éng kinh doanh s¶n xuÊt hay dÞch vô, th«ng qua viÖc ®¸nh thuÕ vµo sè s¶n
phÈm, hµng ho¸, dÞch vô ®îc thùc hiÖn nh thuÕ GTGT, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt
khÈu, thuÕ nhËp khÈu...
NÕu ph©n lo¹i theo ®èi tîng ®¸nh thuÕ, thuÕ gåm c¸c lo¹i:
ThuÕ ®¸nh vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh dÞch vô: nh thuÕ GTGT...
ThuÕ ®¸nh vµo s¶n phÈm, hµng ho¸ nh thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ XK, NK...
ThuÕ ®¸nh vµo thu nhËp nh thuÕ TNDN...
ThuÕ ®¸nh vµo tµi s¶n nh thuÕ nhµ, ®Êt...
ThuÕ ®¸nh vµo viÖc sö dông mét sè tµi s¶n cña Nhµ níc nh thuÕ tµi nguyªn, chÕ
®é thu vÒ sö dông vèn NSNN...
ë ViÖt Nam, qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, c«ng
cô thuÕ ®· cã bíc c¶i c¸ch quan träng vµ mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ c¶ vÒ yªu
cÇu thu NSNN vµ qu¶n lý ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ, ®· gãp phÇn quan träng lµm æn ®Þnh
t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi, t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn nÒn kinh tÕ sang mét
thêi kú ph¸t triÓn míi: ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Tuy nhiªn, ®æi míi
lµ mét qu¸ tr×nh tõ t duy lý luËn ®Õn ¸p dông vµo thùc tÕ ®Ó hoµn thiÖn dÇn, b¶o ®¶m cho c¬
chÕ qu¶n lý nãi chung, thuÕ nãi riªng lu«n phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ x· héi, nh»m ®¹t
4
môc tiªu ®Ò ra cho tõng thêi kú. HÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ hiÖn hµnh cña ViÖt Nam ® îc ban
hµnh tõ n¨m 1990, víi nh÷ng bæ sung, söa ®æi cã nhiÒu ch¾p v¸ vµ còng béc lé nh÷ng nhîc
®iÓm, v× vËy cÇn thiÕt ph¶i tiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn nh»m ph¸t huy m¹nh mÏ h¬n vai
trß qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« cña c«ng cô thuÕ ®èi vãi nÒn kinh tÕ.
2. Néi dung c¸c s¾c thuÕ trong hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ ViÖt Nam hiÖn hµnh.
ThuÕ lµ mét biÖn ph¸p tµi chÝnh cña Nhµ níc mang tÝnh cìng chÕ vµ tÝnh ph¸p lý
cao. Nã cã vai trß t¹o lËp nguån thu cho NSNN, gãp phÇn ®iÒu hoµ thu nhËp, thùc hiÖn b×nh
®¼ng, c«ng b»ng x· héi, ®Æc biÖt lµ vai trß qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ níc. §©y lµ mét lÜnh vùc hÕt søc phøc t¹p vµ nh¹y c¶m, ®Æc biÖt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng
hiÖn nay. NhËn biÕt ®îc sù quan träng nµy, §¶ng vµ ChÝnh phñ ®· kh«ng ngõng quan t©m
chó ý tíi c«ng t¸c ®æi míi hÖ thèng thuÕ. Chñ tr¬ng c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ cña Nhµ níc ta
®· ®îc khëi xíng tõ n¨m 1989.
Ngµy 1/10/1990, mét hÖ thèng Ph¸p luËt, ph¸p lÖnh vÒ thuÕ ¸p dông thèng nhÊt
trong c¶ níc ®îc ban hµnh. Vµ cho ®Õn ngµy 1/1/1999, hÖ thèng thuÕ GTGT vµ thuÕ TNDN
b¾t ®Çu cã hiÖu lùc (thay thÕ cho thuÕ doanh thu vµ thuÕ lîi tøc). Trong qu¸ tr×nh ¸p dông,
hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ còng thêng xuyªn ®îc söa ®æi, bæ sung cho phï hîp víi thùc
tr¹ng cña nÒn kinh tÕ, ®¶m b¶o yªu cÇu dÔ hiÓu, dÔ lµm, kh¾c phôc dÇn nh÷ng ch¾p vµ thiÕu
hÖ thèng trong nhiÒu n¨m qua...
Tuy nhiªn hÖ thèng thuÕ hiÖn hµnh cßn cã nhiÒu tån t¹i nh cha bao qu¸t hÕt c¸c
nguån thu, diÖn thu, sö dông tõng s¾c thuÕ cßn t¸ch rêi nhau, sö dông s¾c thuÕ nµy thay cho
s¾c thuÕ kh¸c nªn thuÕ suÊt thêng rÊt cao, kÝch thÝch trèn lËu thuÕ, h¹n chÕ t¸c dông chÝnh
cña tõng s¾c thuÕ trong viÖc qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ.
HiÖn nay, hÖ thèng thuÕ ë ViÖt Nam bao gåm 10 s¾c thuÕ (tÝnh tõ n¨m 1999):
ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng,
ThuÕ tiªu thô ®Æc biÕt,
ThuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu,
ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp,
ThuÕ m«n bµi,
ThuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp
ThuÕ tµi nguyªn,
ThuÕ nhµ, ®Êt,
ThuÕ thu nhËp ®èi víi ngêi cã thu nhËp cao,
ChÕ ®é thu sö dông vèn ng©n s¸ch Nhµ níc.
Ngoµi c¸c lo¹i thuÕ cßn cã phÝ, lÖ phÝ nh: lÖ phÝ tríc b¹, lÖ phÝ c«ng chøng, lÖ phÝ h¶i
quan, ¸n phÝ, lÖ phÝ toµ ¸n...
5
2.1. ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (GTGT)
Kh¸i niÖm: ThuÕ GTGT lµ lo¹i thuÕ gi¸n thu ®îc tÝnh trªn kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm
cña hµng ho¸, dÞch vô ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt, lu th«ng ®Õn tiªu dïng.
ThuÕ GTGT cã nguån gèc tõ thuÕ doanh thu.
XÐt vÒ b¶n chÊt, thuÕ GTGT do c¸c nhµ s¶n xuÊt, doanh nghiÖp nép hé ngêi tiªu
dïng th«ng qua viÖc tÝnh gép thuÕ nµy vµo gi¸ b¸n mµ ngêi tiªu dïng ph¶i thanh to¸n.
§èi tîng nép thuÕ: Bao gåm c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ ë ViÖt Nam, kh«ng ph©n biÖt ngµnh nghÒ, h×nh thøc tæ chøc
kinh doanh vµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c cã nhËp khÈu hµng ho¸ thuéc diÖn chÞu thuÕ
GTGT, gäi chung lµ ngêi nhËp khÈu.
C¨n cø tÝnh thuÕ GTGT.
C¨n cø tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ tÝnh thuÕ vµ thuÕ suÊt.
Gi¸ tÝnh thuÕ GTGT:
Nguyªn t¾c chung: §èi víi hµng ho¸, dÞch vô do c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh b¸n ra
hoÆc cung øng cho ®èi tîng kh¸c lµ gi¸ b¸n cha cã thuÕ GTGT. Cô thÓ:
§èi víi hµng nhËp khÈu lµ gi¸ nhËp khÈu t¹i cöa khÈu ViÖt Nam (CIF) céng (+)
víi thuÕ nhËp khÈu.
Gi¸ tÝnh thuÕ
GTGT
=
Gi¸ hµng ho¸ nhËp
khÈu t¹i cöa khÈu
VN (CIF)
+
ThuÕ nhËp khÈu
Hµng ho¸ dÞch vô dïng ®Ó trao ®æi, sö dông néi bé, biÕu tÆng... gi¸ tÝnh thuÕ
GTGT ®îc x¸c ®Þnh theo gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸ dÞch vô cïng lo¹i hoÆc t¬ng ®¬ng t¹i
thêi ®iÓm ph¸t sinh ho¹t ®éng nµy.
Ho¹t ®éng cho thuª tµi s¶n bao gåm cho thuª nhµ, xëng, kho tµng... gi¸ tÝnh thuÕ
GTGT lµ gi¸ cho thuª cha cã thuÕ GTGT.
Trêng hîp cho thuª theo h×nh thøc tr¶ tiÒn thuª theo tõng kú hoÆc tr¶ tríc tiÒn thuª
cho mét thêi h¹n thuª th× thuÕ GTGT tÝnh trªn sè tiÒn thuª tr¶ tõng kú hoÆc tr¶ tríc.
§èi víi ho¹t ®éng b¸n hµng theo ph¬ng thøc tr¶ gãp, gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸ b¸n cha
cã thuÕ GTGT cña hµng ho¸ xuÊt b¸n theo gi¸ b¸n tr¶ mét lÇn (kh«ng bao gåm l·i tr¶ gãp).
§èi víi hµng ho¸, dÞch vô cã tÝnh chÊt ®Æc thï ®îc dïng chøng tõ thanh to¸n ghi
gi¸ thanh to¸n lµ gi¸ ®· cã thuÕ nh tem bu ®iÖn, vÐ cíc vËn t¶i, vÐ sæ xè kiÕn thiÕt... gi¸ cha
cã thuÕ ®îc tÝnh nh sau:
ThuÕ suÊt:
Gi¸ s¾c
thanh
to¸n
ThuÕ suÊt lµ linh hån cña mét
thuÕ,
nãthùc
®îctÕx©y dùng trªn c¬ së nÒn t¶ng lµ mét
Gi¸ cha cã
thùcthuÕ
tr¹ng
nÒn kinh
x· héi cña mét ®Êt níc, nhng ®ång thêi nã còng thÓ hiÖn ®êng lèi
GTGT
= tÕ---------------------------------------------------------------chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ níc ®ã trong tõng thêi kú nh»m phôc vô ®¾c lùc cho viÖc thùc
1 + ThuÕ suÊt thuÕ GTGT cña hµng ho¸, dÞch vô
hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong thêi kú ®ã. NÕu hÖ thèng thuÕ suÊt hîp lý sÏ
cã t¸c dông kÝch thÝch s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn, ngîc l¹i, nÕu thuÕ suÊt qu¸ cao sÏ
6
g©y hiÖn tîng trèn lËu thuÕ, k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµm thÊt thu
ng©n s¸ch, vµ cã thÓ cßn xuÊt hiÖn nhiÒu ¶nh hëng xÊu kh¸c ®Õn nÒn kinh tÕ x· héi.
Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 8 LuËt thuÕ GTGT vµ §iÒu 7 NghÞ ®Þnh sè 79/2000/N§-CP
cña ChÝnh phñ th× thuÕ suÊt thuÕ GTGT bao gåm 4 møc: 0%, 5%, 10%, 20% tuú theo mÆt
hµng vµ ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh.
Ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT.
ThuÕ GTGT ®îc tÝnh theo mét trong hai ph¬ng ph¸p: ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ vµ
ph¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn GTGT.
a) Ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ
§èi tîng ¸p dông:
C¸c ®¬n vÞ, tæ chøc kinh doanh ®îc tÝnh thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ
lµ nh÷ng ®¬n vÞ ®· thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kÕ to¸n, ho¸ ®¬n, chøng tõ, ®ã lµ:
DNNN, DN cã vèn ®Çu t níc ngoµi, DN t nh©n, c«ng ty cæ phÇn, hîp t¸c x· vµ c¸c tæ chøc
kinh doanh kh¸c.
C¸ch tÝnh thuÕ:
Møc thuÕ GTGT ph¶i nép ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau ®©y:
Møc thuÕ GTGT
ThuÕ GTGT
ThuÕ GTGT ®Çu
=
ph¶i nép
®Çu ra
vµo ®îc khÊu trõ
Trong ®ã:
ThuÕ GTGT ®Çu ra ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
ThuÕ GTGT
®Çu ra
=
Sè lîng hµng
ho¸, dÞch vô
tiªu thô
*
§¬n gi¸
tÝnh thuÕ
®¬n vÞ
*
ThuÕ suÊt
thuÕ
GTGT
ThuÕ GTGT ®Çu vµo cña hµng ho¸, dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸,
dÞch vô chÞu thuÕ GTGT ph¸t sinh trong th¸ng nµo th× ®îc kª khai khÊu trõ toµn bé khi x¸c
®Þnh sè thuÕ ph¶i nép cña th¸ng ®ã, kh«ng ph©n biÖt ®· xuÊt dïng hay cßn l¹i trong kho.
C¬ së nép thuÕ ph¶i cã chøng tõ x¸c minh tæng sè thuÕ ®îc khÊu trõ:
ThuÕ GTGT ghi trªn ho¸ ®¬n mua hµng ho¸, dÞch vô.
Chøng tõ nép thuÕ GTGT cña hµng ho¸ nhËp khÈu.
b) Ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng.
§èi tîng ¸p dông:
C¸c tæ chøc c¸ nh©n cha thùc hiÖn ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ kÕ to¸n, ho¸ ®¬n, chøng tõ
®Ó tÝnh thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ nh: c¸ nh©n s¶n xuÊt kinh doanh lµ ngêi ViÖt
Nam; tæ chøc, c¸ nh©n níc ngoµi kinh doanh ë ViÖt Nam kh«ng theo LuËt ®Çu t níc ngoµi
t¹i ViÖt Nam.
C¸c c¬ së kinh doanh vµng, b¹c, ®¸ quý, ngo¹i tÖ.
C¸ch tÝnh thuÕ:
Sè thuÕ GTGT ph¶i nép ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
7
Sè thuÕ GTGT
ph¶i nép
=
Gi¸ trÞ gia t¨ng cña
hµng ho¸, dÞch vô tiªu
thô trong kú
*
ThuÕ suÊt thuÕ
GTGT cña hµng
ho¸, dÞch vô ®ã
Trong ®ã:
GTGT cña hµng
ho¸, dÞch vô tiªu
thô trong kú
Gi¸ trÞ hµng ho¸,
= dÞch vô b¸n trong kú -
(1)
TrÞ gi¸ mua vµo cña hµng ho¸,
dÞch vô ph©n bæ cho lîng hµng
ho¸, dÞch vô tiªu thô trong kú (2)
(1)
TÝnh theo gi¸ b¸n thùc tÕ bªn mua ph¶i thanh to¸n cho bªn b¸n bao gåm c¶
thuÕ GTGT vµ c¸c kho¶n ph¶i phô thu, phÝ thu thªm mµ bªn mua ph¶i tr¶.
(2) Bao gåm:
TrÞ gi¸ mua vµo cña hµng ho¸ tiªu thô trong kú.
C¸c chi phÝ vÒ dÞch vô mua ngoµi (bao gåm c¶ thuÕ GTGT) ph©n bæ cho hµng
ho¸, dÞch vô tiªu thô trong kú.
Ngoµi ra, ®èi víi c¸c hé kinh doanh thùc hiÖn cha ®Çy ®ñ hoÆc cha thùc hiÖn chÕ ®é
chøng tõ, ho¸ ®¬n mua b¸n hµng ho¸, dÞch vô th× c¬ quan thuÕ c¨n cø vµo t×nh h×nh kinh
doanh cña tõng hé Ên ®Þnh doanh thu tÝnh thuÕ vµ tØ lÖ % GTGT tÝnh trªn doanh thu ®Ó lµm
c¨n cø tÝnh thuÕ.
Møc thuÕ
GTGT
ph¶i nép
=
Doanh thu thùc
tÕ hoÆc doanh
thu kho¸n
*
TØ lÖ %
gi¸ trÞ gia
t¨ng
*
ThuÕ suÊt
thuÕ
GTGT
Hoµn thuÕ
Theo chÕ ®é hiÖn hµnh, c¸c trêng hîp sau ®©y ®îc ®Ò nghÞ hoµn thuÕ:
C¬ së kinh doanh thuéc ®èi tîng nép thuÕ theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ ®îc hoµn thuÕ
trong c¸c trêng hîp sau: Cã sè thuÕ ®Çu vµo ®îc khÊu trõ cña 3 th¸ng liªn tiÕp thêng xuyªn
lín h¬n sè thuÕ ®Çu ra ph¸t sinh ë c¸c th¸ng ®ã...
Gi¶m thuÕ GTGT.
§èi tîng ®îc xÐt gi¶m thuÕ GTGT lµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt, x©y dùng, vËn t¶i bÞ lç do
møc thuÕ GTGT ph¶i nép lín h¬n møc thuÕ ph¶i nép tÝnh theo thuÕ doanh thu tríc ®©y.
ThuÕ GTGT chØ ®îc gi¶m tõng n¨m tÝnh theo n¨m d¬ng lÞch vµ chØ thùc hiÖn trong 3
n¨m (tõ n¨m 1999 ®Õn n¨m 2001).
§¨ng ký, kª khai nép thuÕ vµ quyÕt to¸n thuÕ GTGT.
C¬ së kinh doanh ph¶i ®¨ng ký nép thuÕ GTGT víi c¬ quan thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý
theo híng dÉn cña c¬ quan thuÕ.
C¬ së s¶n xuÊt kinh doanh vµ ngêi nhËp khÈu hµng ho¸ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm kª khai
thuÕ GTGT ph¶i nép theo quy ®Þnh.
C¬ së kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT ph¶i lËp vµ göi cho c¬ quan
thuÕ tê khai thuÕ GTGT tõng th¸ng kÌm theo b¶ng kª hµng ho¸, dÞch vô mua vµo, b¸n ra
theo mÉu quy ®Þnh ®Ó lµm c¨n cø x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i nép cña th¸ng cho c¬ quan thuÕ.
8
C¬ së nhËp khÈu ph¶i kª khai vµ nép tê khai thuÕ GTGT theo tõng lÇn nhËp khÈu
cïng víi viÖc kª khai thuÕ nhËp khÈu víi c¬ quan thuÕ n¬i cöa khÈu nhËp.
§èi víi c¬ së kinh doanh thùc hiÖn nép thuÕ hµng th¸ng theo th«ng b¸o nép thuÕ
cña c¬ quan thuÕ, thêi h¹n nép thuÕ cña th¸ng chËm nhÊt kh«ng qu¸ ngµy 25 cña th¸ng tiÕp
theo.
C¬ së kinh doanh ph¶i thùc hiÖn quyÕt to¸n thuÕ hµng n¨m víi c¬ quan thuÕ. N¨m
quyÕt to¸n thuÕ ®îc tÝnh theo n¨m d¬ng lÞch. Trong thêi h¹n 60 ngµy kÓ tõ ngµy kÕt thóc
n¨m, c¬ së kinh doanh ph¶i nép b¸o c¸o quyÕt to¸n thuÕ cho c¬ quan thuÕ vµ ph¶i nép ®ñ
sè thuÕ cßn thiÕu vµo ng©n s¸ch trong thêi h¹n 10 ngµy kÓ tõ ngµy nép b¸o c¸o quyÕt to¸n.
NÕu nép thõa th× ®îc trõ vµo sè thuÕ ph¶i nép cña kú tiÕp theo.
Nh vËy, so víi thuÕ doanh thu th× thuÕ GTGT cã u ®iÓm chÝnh nh sau:
ThuÕ GTGT kh¾c phôc ®îc viÖc tÝnh thuÕ trïng l¾p cña thuÕ doanh thu, v× vËy
t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó më réng s¶n xuÊt, lu th«ng hµng ho¸, dÞch vô.
ThuÕ GTGT cã t¸c dông khuyÕn khÝch m¹nh mÏ h¬n so víi thuÕ doanh thu ®èi
víi c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ ®Çu t.
ThuÕ GTGT thÓ hiÖn râ h¬n lµ lo¹i thuÕ gi¸n thu do ngêi tiªu dïng chÞu vµ
kh«ng ¶nh hëng trùc tiÕp tíi kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¬ së kinh doanh.
ThuÕ GTGT thóc ®Èy c¸c c¬ së kinh doanh thùc hiÖn tèt chÕ ®é h¹ch to¸n kinh
tÕ, mua b¸n hµng cã ho¸ ®¬n, chøng tõ.
2.2- ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt (TT§B).
ThuÕ TT§B lµ lo¹i thuÕ thu trªn gi¸ trÞ cña mét sè hµng ho¸ ®îc xem lµ ®Æc biÖt.
§èi tîng nép thuÕ: Lµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, ®oµn thÓ
x· héi, c¸c doanh nghiÖp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo LuËt §Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam cã
nhËp khÈu hay s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng kinh doanh dÞch vô thuéc ®èi tîng chÞu thuÕ TT§B.
C¸ch tÝnh thuÕ TT§B:
ThuÕ TT§B
ph¶i nép
=
Sè lîng hµng ho¸
tiªu thô hoÆc NK
*
Gi¸ tÝnh
thuÕ ®¬n vÞ
*
ThuÕ
suÊt
C¬ së s¶n xuÊt hµng ho¸ thuéc diÖn chÞu thuÕ TT§B ph¶i nép thuÕ TT§B vµ kh«ng
ph¶i nép thuÕ GTGT ®èi víi hµng ho¸ nµy ë kh©u s¶n xuÊt.
C¨n cø tÝnh thuÕ ®èi víi hµng ho¸ thuéc diÖn chÞu thuÕ TT§B lµ sè lîng hµng ho¸,
dÞch vô chÞu thuÕ; gi¸ tÝnh thuÕ vµ thuÕ suÊt.
Gi¸ tÝnh thuÕ:
§èi víi hµng ho¸ s¶n xuÊt trong níc: Lµ gi¸ do c¬ së s¶n xuÊt mÆt hµng chÞu thuÕ
TT§B b¸n ra t¹i n¬i s¶n xuÊt cha tÝnh thuÕ TT§B.
Gi¸ b¸n hµng
Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B
=
1 + thuÕ suÊt
9
§èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu: Gi¸ tÝnh thuÕ TT§B ®èi víi hµng nhËp khÈu = Gi¸ tÝnh
thuÕ NK + thuÕ NK.
ThuÕ suÊt thuÕ TT§B ¸p dông ®èi víi tõng mÆt hµng ®îc quy ®Þnh t¹i BiÓu thuÕ TT§B. VD:
Rîu tõ 15% ®Õn 90%; Bia tõ 70% ®Õn 90%...
Gi¶m thuÕ TT§B
§èi víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt gÆp khã kh¨n do thiªn tai, ®Þch ho¹ tai n¹n bÊt ngê; c¸c ®¬n vÞ
më réng s¶n xuÊt mµ bÞ thua lç th× ®îc xÐt miÔn gi¶m thuÕ TT§B nhng møc gi¶m kh«ng qu¸ 30%
sè thuÕ ph¶i nép vµ thêi h¹n gi¶m kh«ng qu¸ 2 n¨m.
§¨ng ký, kª khai nép thuÕ.
C¬ së s¶n xuÊt hµng ho¸ kinh doanh dÞch vô chÞu thuÕ TT§B ph¶i ®¨ng ký nép thuÕ víi c¬
quan thuÕ n¬i s¶n xuÊt, kinh doanh theo quy ®Þnh vÒ ®¨ng ký thuÕ vµ híng dÉn cña c¬ quan thuÕ.
C¬ së s¶n xuÊt hµng ho¸, kinh doanh dÞch vô chÞu thuÕ TT§B hµng th¸ng ph¶i nép tê khai
thuÕ cho c¬ quan thuÕ vµ nép thuÕ theo th«ng b¸o nép thuÕ cña c¬ quan thuÕ.
§èi víi c¬ së nhËp khÈu hµng ho¸ ph¶i nép thuÕ theo tõng lÇn nhËp khÈu t¹i n¬i kª khai
nép thuÕ nhËp khÈu.
ThuÕ TT§B ®îc sö dông nh mét c«ng cô híng dÉn tiªu dïng ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô
nh»m khuyÕn khÝch viÖc tiÕt kiÖm trong tiªu dïng c¸c mÆt hµng ho¸ thiÕt yÕu. Tõ ®ã t¨ng kh¶ n¨ng
®Çu t vèn cho nÒn kinh tÕ.
2.3.ThuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu (XK, NK).
ThuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu lµ kho¶n tiÒn mµ tæ chøc, c¸ nh©n cã hµng ho¸ thuéc danh môc
hµng ho¸ chÞu thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®Òu lµ ®èi tîng nép thuÕ.
VÒ b¶n chÊt, thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu lµ thuÕ gi¸n thu tøc lµ thuÕ ®¸nh vµo ngêi tiªu dïng
cuèi cïng cña hµng ho¸.
Trêng hîp xuÊt, nhËp khÈu uû th¸c th× tæ chøc nhËn uû th¸c (bªn nhËn uû th¸c) lµ ®èi tîng
nép thuÕ xuÊt, nhËp khÈu.
Hµng ho¸ lµ ®èi tîng chÞu thuÕ xuÊt, nhËp khÈu theo quy ®Þnh bao gåm hµng ho¸ xuÊt,
nhËp khÈu cña c¸c tæ chøc kinh tÕ trong vµ ngoµi níc xuÊt, nhËp khÈu qua biªn giíi ViÖt Nam (trõ
hµng vËn chuyÓn qu¸ c¶nh, hµng t¹m nhËp t¸i xuÊt, hµng viÖn trî nh©n ®¹o, hµng tõ níc ngoµi nhËp
khÈu vµo khu chÕ xuÊt hay tõ khu chÕ xuÊt xuÊt ra níc ngoµi hoÆc tõ khu chÕ xuÊt nµy sang khu
chÕ xuÊt kh¸c trong l·nh thæ ViÖt Nam...).
C¨n cø vµ c«ng thøc tÝnh thuÕ.
ThuÕ xuÊt, nhËp khÈu ®îc tÝnh c¨n cø vµo sè lîng tõng mÆt hµng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, gi¸
tÝnh thuÕ vµ thuÕ suÊt tõng mÆt hµng. C¸ch tÝnh sè thuÕ ph¶i nép nh sau:
ThuÕ xuÊt khÈu
(hoÆc nhËp
khÈu) ph¶i nép
=
Sè lîng mÆt hµng chÞu
thuÕ kª khai trong tê
khai hµng ho¸
*
Gi¸ tÝnh
thuÕ b»ng
VND
*
ThuÕ
suÊt
Trong ®ã:
Gi¸ tÝnh thuÕ:
Gi¸ tÝnh thuÕ xuÊt khÈu lµ gi¸ b¸n t¹i cöa khÈu ®i theo hîp ®ång (gi¸ FOB).
10
Gi¸ tÝnh thuÕ nhËp khÈu lµ gi¸ mua t¹i cöa khÈu ®Õn kÓ c¶ phÝ vËn t¶i, phÝ b¶o hiÓm
theo hîp ®ång (gi¸ CIF).
Trong trêng hîp mua, b¸n hµng theo c¸c ph¬ng thøc kh¸c th× gi¸ tÝnh thuÕ ph¶i dùa vµo c¸c
chøng tõ hîp lÖ (biªn lai, vËn ®¬n, LC...) hoÆc theo tho¶ thuËn riªng vÒ thuÕ gi÷a chÝnh phñ ViÖt
Nam víi níc ngoµi. §èi víi c¸c hîp ®ång mua, b¸n theo ph¬ng thøc tr¶ chËm, gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸
mua (b¸n) ®· trõ phÇn l·i tr¶ chËm. Riªng víi c¸c khu chÕ xuÊt, gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸ thùc tÕ ®· mua
hay ®· b¸n t¹i cöa khÈu khu chÕ xuÊt.
ThuÕ suÊt:
ThuÕ suÊt thuÕ xuÊt khÈu: ®îc thÓ hiÖn trªn biÓu thuÕ thuÕ xuÊt khÈu.
ThuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu: gåm thuÕ suÊt th«ng thêng, thuÕ suÊt u ®·i vµ thuÕ suÊt u ®·i
®Æc biÖt ®îc quy ®Þnh trªn c¸c biÓu thuÕ thuÕ nhËp khÈu.
ViÖc ph©n lo¹i c¸c møc thuÕ suÊt kh¸c nhau cña thuÕ xuÊt, nhËp khÈu thÓ hiÖn râ vai trß
®iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ cña lo¹i thuÕ nµy.
MiÔn gi¶m thuÕ
LuËt thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu quy ®Þnh miÔn gi¶m thuÕ ®èi víi hµng viÖn trî kh«ng hoµn
l¹i, hµng t¹m nhËp t¸i xuÊt, hµng lµ vËt t, nguyªn vËt liÖu nhËp khÈu ®Ó gia c«ng cho níc ngoµi...
2 .4. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp (TNDN).
ThuÕ TNDN lµ mét lo¹i thuÕ trùc thu ®¸nh vµo phÇn thu nhËp.
§èi tîng nép thuÕ TNDN: Bao gåm nh÷ng tæ chøc, c¸ nh©n s¶n xuÊt kinh doanh hµng hãa,
dÞch vô cã thu nhËp ®Òu ph¶i nép thuÕ TNDN.
C¸ch tÝnh thuÕ TNDN.
C¨n cø tÝnh thuÕ lµ thu nhËp chÞu thuÕ vµ thuÕ suÊt.
TN chÞu thuÕ
trong kú tÝnh
thuÕ
=
DT ®Ó tÝnh TN
chÞu thuÕ trong
kú tÝnh thuÕ
-
CF hîp lý
TN chÞu thuÕ kh¸c
trong kú tÝnh +
(nÕu cã)
thuÕ
trong kú tÝnh thuÕ
ThuÕ TNDN = TN chÞu thuÕ trong kú tÝnh thuÕ * thuÕ suÊt
Doanh thu ®Ó tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ lµ toµn bé tiÒn b¸n hµng, tiÒn cung øng dÞch
vô (kh«ng cã thuÕ GTGT) bao gåm c¶ trî gi¸, phô thu, phô tréi mµ c¬ së s¶n xuÊt kinh
doanh ®îc hëng.
Chi phÝ hîp lý ®îc khÊu trõ khi x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ:
+ KhÊu hao TSC§
+ Chi phÝ NL,VL, nhiªn liÖu, n¨ng lîng, hµng ho¸ sö dông vµo s¶n xuÊt kinh
doanh dÞch vô liªn quan ®Õn doanh thu vµ thu nhËp chÞu thuÕ trong kú.
+ Chi phÝ tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, tiÒn ¨n ca, c¸c kho¶n mang tÝnh chÊt tiÒn l¬ng,
tiÒn c«ng.
+ Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi.
+ Chi cho lao ®éng n÷, chi b¶o hé lao ®éng, chi b¶o vÖ c¬ së kinh doanh,
trÝch nép KPC§.
+ TrÝch nép quü BHXH, BHYT.
11
+ Chi tr¶ l·i tiÒn vay vèn s¶n xuÊt, kinh doanh dÞch vô cña ng©n hµng, c¸c tæ
chøc tÝn dông.
+ TrÝch c¸c kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho, dù phßng c«ng nî khã
®ßi, dù phßng gi¶m gi¸ chøng kho¸n t¹i doanh nghiÖp.
+ Trî cÊp th«i viÖc cho ngêi lao ®éng.
+ Chi vÒ tiªu thô hµng ho¸, dÞch vô.
+ Chi tr¶ hé tiÒn thuª nhµ ë cho ngêi lao ®éng.
+ C¸c kho¶n thuÕ, phÝ, lÖ phÝ cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh,
dÞch vô.
Thu nhËp chÞu thuÕ kh¸c: Chªnh lÖch vÒ mua, b¸n chøng kho¸n, Thu nhËp tõ
chuyÓn nhîng, thanh lý, cho thuª tµi s¶n, L·i tiÒn göi, l·i cho vay vèn...
ThuÕ suÊt thuÕ TNDN:
§èi víi c¸c c¬ së kinh doanh trong níc vµ c¸c tæ chøc c¸ nh©n níc ngoµi
kinh doanh ë ViÖt Nam kh«ng theo LuËt §Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam th× ¸p dông møc
thuÕ suÊt 32%.
Ngoµi ra cßn cã c¸c møc thuÕ suÊt 25%, 5%, 7%, 10%, 50% tuú vµo c¸c
lo¹i h×nh doanh nghiÖp vµ lÜnh vc kinh doanh.
MiÔn gi¶m thuÕ vµ hoµn thuÕ.
Theo chÕ ®é hiÖn hµnh, c¸c c¬ së kinh doanh, s¶n xuÊt, dÞch vô míi thµnh lËp, ®Çu t
d©y chuyÒn s¶n xuÊt míi, c¬ së kinh doanh di chuyÓn ®Õn miÒn nói h¶i ®¶o, vïng khã
kh¨n... ®îc miÔn thuÕ TNDN tõ 1-4 n¨m ®Çu vµ ®îc gi¶m 50% sè thuÕ TNDN ph¶i nép
trong kho¶ng thêi gian tõ 2-9 n¨m tiÕp theo.
ViÖc hoµn thuÕ ®îc ¸p dông ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi dïng thu nhËp ®îc chia
®Ó t¸i ®Çu t.
Tû lÖ hoµn thuÕ thu nhËp lµ 50%,70%,100% sè thuÕ ®· nép ®èi víi c¸c trêng hîp ¸p
dông thuÕ suÊt thu nhËp lµ 20%, 15%, 10% trong thêi h¹n quy ®Þnh.
Kª khai, nép thuÕ vµ quyÕt to¸n thuÕ TNDN.
Kª khai thuÕ: C¬ së kinh doanh cã tr¸ch nhiÖm kª khai vµ nép tê khai thuÕ t¹m nép
c¶ n¨m cho c¬ quan thuÕ trùc tiÕp qu¶n lý chËm nhÊt vµo 25/1 hµng n¨m.
C¨n cø ®Ó kª khai lµ kÕt qu¶ kinh doanh n¨m tríc vµ kh¶ n¨ng kinh doanh n¨m tiÕp
theo.
Nép thuÕ:
C¬ së kinh doanh thùc hiÖn ®Çy ®ñ chÕ ®é kÕ to¸n, ho¸ ®¬n, chøng tõ t¹m
nép thuÕ hµng quý theo th«ng b¸o thuÕ cña c¬ quan thuÕ chËm nhÊt vµo ngµy cuèi quý.
C¬ së kinh doanh cha thùc hiÖn ®Çy ®ñ chÕ ®é kÕ to¸n, hãa ®¬n, chøng tõ,
kª khai vµ nép thuÕ hµng th¸ng theo th«ng b¸o cña c¬ quan thuÕ chËm nhÊt vµo ngµy 25
cña th¸ng sau.
12
QuyÕt to¸n thuÕ: C¬ së kinh doanh ph¶i quyÕt to¸n thuÕ TNDN hµng n¨m tÝnh theo
n¨m d¬ng lÞch. Thêi h¹n nép b¸o c¸o quyÕt to¸n thuÕ cho c¬ quan thuÕ lµ 60 ngµy kÓ tõ
ngµy kÕt thóc n¨m d¬ng lÞch.
LuËt thuÕ TNDN cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/1/99, thay thÕ thuÕ lîi tøc tríc ®©y cã
nh÷ng u ®iÓm sau:
ThuÕ TNDN bao qu¸t vµ ®iÒu tiÕt ®îc tÊt c¶ c¸c kho¶n thu nhËp ®·, ®ang vµ sÏ
ph¸t sinh cña c¬ së kinh doanh ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN
ë níc ta.
Th«ng qua viÖc u ®·i vÒ thuÕ suÊt, vÒ miÔn gi¶m thuÕ ®· khuyÕn khÝch c¸c nhµ
®Çu t níc ngoµi ®Çu t vµo ViÖt Nam, khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong níc tiÕt kiÖm
®Ó dµnh vèn cho ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh.
Tõng bíc thu hÑp sù ph©n biÖt gi÷a ®Çu t níc ngoµi vµ ®Çu t trong níc, gi÷a
DNNN vµ DNTN, ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng trong s¶n xuÊt, kinh doanh, phï hîp víi chñ tr¬ng
ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë ViÖt Nam.
HÖ thèng ho¸ nh÷ng quy ®Þnh u ®·i vÒ thuÕ trong c¸c luËt kh¸c vµo luËt thu
nhËp kinh doanh, ®¶m b¶o sù râ rµng, thèng nhÊt trong viÖc thùc hiÖn c¸c chÕ ®é u ®·i
thuÕ.
2.5. Thu sö dông vèn.
Thu vÒ sö dông vèn ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ lµ kho¶n thu tÝnh trªn vèn (bao gåm
c¶ vèn cè ®Þnh vµ vèn lu ®éng) do NSNN cÊp vµ cã nguån gèc tõ NSNN (gäi chung lµ vèn
NSNN cÊp).
§èi tîng nép vÒ thu sö dông vèn lµ c¸c tæ chøc kinh doanh h¹ch to¸n kinh tÕ ®éc lËp
cã sö dông vèn ng©n s¸ch ®Òu ph¶i nép tiÒn thu sö dông vèn ng©n s¸ch nÕu ho¹t ®éng kinh
doanh cã hiÖu qu¶.
Ngîc l¹i, nÕu doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng cã lîi nhuËn th× kh«ng ph¶i
nép tiÒn thu sö dông vèn cho NSNN.
TiÒn thu sö dông vèn ng©n s¸ch ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
Sè tiÒn thu sö dông
vèn ph¶i nép trong kú
=
Tæng sè vèn thuéc diÖn
ph¶i nép thu sö dông vèn
*
Tû lÖ thu
Trong ®ã:
Tæng sè vèn thuéc
diÖn ph¶i nép thu
sö dông vèn
=
Sè vèn ng©n
s¸ch ®Çu kú +
Sè vèn ng©n
s¸ch t¨ng thªm
trong kú
-
Sè vèn ng©n
s¸ch gi¶m ®i
trong kú
Tû lÖ thu vÒ sö dông vèn ng©n s¸ch ph©n theo ngµnh nghÒ tõ 0.2% - 0.5% mét th¸ng
tuú theo ngµnh nghÒ.
Doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm kª khai nép tiÒn thu sö dông vèn hµng th¸ng chËm
nhÊt vµo ngµy 5 th¸ng sau.
13
2.6.ThuÕ m«n bµi.
§èi tîng nép thuÕ m«n bµi lµ mäi c¬ së kinh doanh trªn l·nh thæ ViÖt Nam trõ c¸c
®èi tîng ph¶i nép thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp. Th«ng qua thuÕ m«n bµi gióp Nhµ níc
qu¶n lý t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c c¬ së.
C¨n cø tÝnh thuÕ lµ thu nhËp/ th¸ng, n¨ng lùc kinh doanh vµ kÕt qu¶ kinh doanh cña
c¬ së:
BiÓu 1:
BiÓu thuÕ m«n bµi:
BËc thuÕ Thu nhËp mét th¸ng
Møc thuÕ c¶ n¨m
1
Trªn 1.250.000®
850.000®
2
Trªn 900.000® ®Õn 1.250.000®
550.000®
3
Trªn 600.000® ®Õn 900.000®
325.000®
4
Trªn 350.000® ®Õn 600.000®
165.000®
5
Trªn 150.000® ®Õn 350.000®
60.000®
6
Díi 150.000®
25.000®
ThuÕ m«n bµi ph¶i nép hµng n¨m, mçi n¨m mét lÇn, vµo ®Çu n¨m.
2.7. ThuÕ nhµ, ®Êt.
ThuÕ nhµ, ®Êt lµ thuÕ thu ®èi víi nhµ vµ ®èi víi ®Êt ë, ®Êt x©y dùng c«ng tr×nh nh»m
t¨ng cêng qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi viÖc x©y dùng vµ sö dông nhµ ë, khuyÕn khÝch tæ chøc,
c¸ nh©n sö dông ®Êt tiÕt kiÖm phï hîp víi LuËt ®Êt ®ai, ®éng viªn sù ®ãng gãp cña chñ së
h÷u nhµ vµ ngêi sö dông nhµ, ®Êt vµo ng©n s¸ch Nhµ níc.
HiÖn nay, Nhµ níc t¹m thêi cha thu thuÕ nhµ vµ cha quy ®Þnh vÒ thuÕ nhµ.
§èi tîng nép thuÕ ®Êt: lµ tÊt c¶ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã sö dông ®Êt ë, ®Êt x©y dùng
c«ng tr×nh ®Òu ph¶i nép thuÕ ®Êt.
Sè thuÕ nhµ, ®Êt
DiÖn tÝch nhµ *
Gi¸ tÝnh thuÕ tõng * ThuÕ
ph¶i nép
=
suÊt
®Êt tÝnh thuÕ
h¹ng ®Êt, h¹ng nhµ
ViÖc miÔn gi¶m thuÕ ®Êt ®îc ¸p dông ®èi víi ®Êt dïng ®Ó x©y dùng trô së cña c¸c c¬
quan Nhµ níc, tæ chøc x· héi, c«ng tr×nh v¨n ho¸ vµ dïng vµo môc ®Ých quèc phßng; ®Êt
vïng nói, ®Êt cña c¸c gia ®×nh th¬ng binh liÖt sÜ, ngêi tµn tËt...
2.8. TiÒn thuª ®Êt.
Sè tiÒn thuª ®Êt
DiÖn tÝch ®Êt
§¬n gi¸ tÝnh
* HÖ
=
*
ph¶i nép
tÝnh thuÕ
sè k
thuÕ trªn 1m2
HÖ sè k ®îc x¸c ®Þnh tuú theo tõng lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp. TiÒn thuª ®Êt cã thÓ nép mét n¨m 2 lÇn hoÆc cã thÓ nép lu«n mét lÇn.
2.9. ThuÕ tµi nguyªn.
ThuÕ tµi nguyªn ®îc quy ®Þnh bëi Ph¸p lÖnh thuÕ tµi nguyªn do Uû ban thêng vô
Quèc héi ban hµnh n¨m 1990 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ n¨m 1991.
14
§èi tîng nép thuÕ tµi nguyªn lµ mäi tæ chøc, c¸ nh©n cã khai th¸c tµi nguyªn thiªn
nhiªn thuéc chñ quyÒn cña níc CHXHCN ViÖt Nam díi mäi h×nh thøc.
§èi tîng tÝnh thuÕ tµi nguyªn bao gåm: c¸c kho¸ng s¶n kim lo¹i, c¸c lo¹i than má,
than bïn, dÇu khÝ, khÝ ®èt, kho¸ng s¶n tù nhiªn, thuû s¶n tù nhiªn vµ c¸c tµi nguyªn kh¸c...
ThuÕ tµi nguyªn ®îc tÝnh nh sau:
ThuÕ tµi nguyªn
S¶n lîng tµi
Gi¸ tÝnh thuÕ
ThuÕ
= nguyªn khai th¸c *
*
ph¶i nép
tµi nguyªn
suÊt
ThuÕ suÊt thuÕ tµi nguyªn ®îc quy ®Þnh tuú theo lo¹i tµi nguyªn khai th¸c theo
khung nh sau: Kho¸ng s¶n kim lo¹i tõ 2% ®Õn 10%, Than tõ 1% ®Õn 10%...
Ph¸p lÖnh thuÕ tµi nguyªn quy ®Þnh gi¶m thuÕ ®èi víi ®¬n vÞ gÆp khã kh¨n trong
thêi gian ®Çu míi khai th¸c hoÆc tËn dông khai th¸c t¹i nh÷ng vïng ®· th«i khai th¸c.
2.10. C¸c lo¹i thuÕ kh¸c.
Ngoµi c¸c kho¶n thuÕ trªn, c¸c doanh nghiÖp cßn ph¶i nép mét sè kho¶n thuÕ kh¸c
nh thuÕ tríc b¹, thuÕ thu nhËp c¸ nh©n, thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt...
ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n: ¸p dông ®èi víi nh÷ng ngêi cã thu nhËp cao nh»m ®iÒu tiÕt
mét phÇn thu nhËp, t¹o sù c©n b»ng trong x· héi. Theo LuËt thuÕ hiÖn hµnh, c«ng d©n ViÖt
Nam ë trong níc hoÆc c«ng t¸c, lao ®éng ë níc ngoµi vµ ngêi níc ngoµi cã thu nhËp t¹i
ViÖt Nam ë møc cao ®Òu ph¶i nép thuÕ thu nhËp.
ThuÕ suÊt thuÕ thu nhËp ®îc tÝnh theo biÓu thuÕ luü tiÕn tõng phÇn.
ThuÕ tríc b¹: Theo chÕ ®é quy ®Þnh, mäi trêng hîp chuyÓn dÞch quyÒn së h÷u hoÆc
quyÒn sö dông vÒ nhµ, ®Êt, « t«, xe g¾n m¸y... bao gåm mua b¸n, chuyÓn ®æi, thõa kÕ ®Òu
ph¶i khai b¸o vµ nép lÖ phÝ tríc b¹. LÖ phÝ tríc b¹ thu trªn gi¸ trÞ tµi s¶n chuyÓn dÞch nh©n
víi thuÕ suÊt vµ do ngêi nhËn tµi s¶n nép.
3. Sù cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n thuÕ trong doanh nghiÖp.
KÕ to¸n thuÕ lµ mét phÇn hµnh kh«ng thÓ thiÕu trong c«ng t¸c kÕ to¸n cña c¸c doanh
nghiÖp. TÊt c¶ c¸c phÇn hµnh kÕ to¸n tõ kÕ to¸n qu¸ tr×nh mua c¸c yÕu tè ®Çu vµo tíi qu¸
tr×nh b¸n ra vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh ®Òu cã liªn quan tíi c¸c yÕu tè vÒ thuÕ.
KÕ to¸n thuÕ ghi chÐp, ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh cã liªn quan lµm tµi liÖu c¬
së, phôc vô cho viÖc tÝnh to¸n, kª khai, nép thuÕ vµ quyÕt to¸n thuÕ. KÕ to¸n thuÕ theo dâi
diÔn biÕn qu¸ tr×nh nép thuÕ cña tõng lo¹i thuÕ theo mçi nghiÖp vô ph¸t sinh phôc vô cho
c«ng t¸c qu¶n lý, ®«n ®èc nép thuÕ, thùc hiÖn ®óng nghÜa vô ®ãng gãp theo LuËt thuÕ.
ViÖc tÝnh ®óng c¸c kho¶n thuÕ ngay khi ph¸t sinh gãp phÇn quan träng vµo viÖc x¸c
®Þnh ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c gi¸ mua cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo, chi phÝ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt,
x¸c ®Þnh ®óng doanh thu trong kú. Do ®ã, viÖc n¾m v÷ng nh÷ng quy tr×nh h¹ch to¸n c¸c
lo¹i thuÕ cã mét ý nghÜa quan träng ®èi víi c«ng t¸c kÕ to¸n cña doanh nghiÖp.
§Ó tÝnh ra sè tiÒn thuÕ ph¶i nép, ®· nép trong kú kÕ to¸n nhÊt thiÕt ph¶i theo dâi chÆt
chÏ tµi kho¶n “ThuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép Nhµ níc”.
15
Nh vËy, chØ cã thÓ theo dâi chÆt chÏ tµi kho¶n “ThuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép Nhµ níc” míi tÝnh ra sè tiÒn thuÕ ®· nép trong kú. ChØ tiªu “TiÒn ®· nép thuÕ vµ c¸c kho¶n kh¸c
cho Nhµ níc” kÕt hîp víi viÖc tÝnh ®óng c¸c chØ tiªu cßn l¹i trªn c¸c B¸o c¸o l u chuyÓn
tiÒn tÖ (mÉu sè B03-DN) sÏ lµm cho B¸o c¸o lu chuyÓn tiÒn tÖ ®îc chÝnh x¸c. MÆt kh¸c,
B¸o c¸o lu chuyÓn tiÒn tÖ ®îc lËp chÝnh x¸c sÏ cung cÊp cho ngêi sö dông nh÷ng th«ng tin
quan träng trong viÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng t¹o ra sù biÕn ®éng tµi s¶n thuÇn cña doanh
nghiÖp, kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp vµ dù ®o¸n luång tiÒn trong doanh nghiÖp.
§Ó cã thÓ nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ ®óng vÒ t×nh h×nh thanh to¸n cßn cÇn ®Õn nh÷ng th«ng
tin vÒ nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n, c¨n cø trªn sè thuÕ cÇn thanh to¸n cho Nhµ n íc,
doanh nghiÖp sÏ t×m nguån tiÒn ®Ó chi tr¶ theo ®óng thêi gian quy ®Þnh, t¹o c¬ së cho viÖc
thùc hiÖn tèt quy ®Þnh vÒ giao nép ng©n s¸ch.
Th«ng qua viÖc nghiªn cøu kÕ to¸n thuÕ t¹i doanh nghiÖp sÏ cã nh÷ng th«ng tin cËp
nhËt, bæ Ých vÒ hÖ thèng thuÕ hiÖn hµnh cña Nhµ níc. §ång thêi c«ng t¸c kÕ to¸n thuÕ còng
gióp cho sù ph©n biÖt gi÷a ph¹m vi vµ c¸ch tÝnh lîi nhuËn kÕ to¸n so víi lîi nhuËn chÞu
thuÕ, lîi nhuËn doanh nghiÖp. Tõ ®ã lµm râ kh¸i niÖm chi phÝ hîp lÖ vµ kh«ng hîp lÖ trong
kinh doanh ®îc quy ®Þnh bëi c¬ chÕ tµi chÝnh.
Trªn c¬ së ý nghÜa, b¶n chÊt néi dung cña c«ng t¸c kÕ to¸n thuÕ th× c«ng t¸c kÕ to¸n
thuÕ ph¶i thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô sau:
Doanh nghiÖp chñ ®éng tÝnh vµ x¸c ®Þnh sè thuÕ, phÝ, lÖ phÝ ph¶i nép cho Nhµ níc theo luËt ®Þnh vµ ph¶n ¸nh kÞp thêi sè tiÒn cña c¸c kho¶n ph¶i nép t¹m thêi theo kª khai
hoÆc sè chÝnh thøc theo møc duyÖt cña c¬ quan thuÕ, tµi chÝnh trªn hÖ thèng b¶ng kª khai,
sæ chi tiÕt c¸c kho¶n thanh to¸n vµ hÖ thèng ghi nhËt ký sæ C¸i tæng hîp.
Gi¸m ®èc t×nh h×nh thùc hiÖn nghÜa vô víi Nhµ níc ®Ó ®¶m b¶o nép ®óng, nép
®ñ, nép kÞp thêi c¸c kho¶n ph¶i nép. Mäi th¾c m¾c vµ khiÕu n¹i (nÕu cã) vÒ møc thuÕ, sè
thuÕ ph¶i nép theo th«ng b¸o cÇn ®îc gi¶i quyÕt kÞp thêi theo quy ®Þnh. Kh«ng ®îc v× bÊt
cø lý do g× ®Ó tr× ho·n nép thuÕ.
KÕ to¸n ph¶i më sæ chi tiÕt theo dâi tõng kho¶n thuÕ, phÝ, lÖ phÝ ph¶i nép, ®· nép.
Nh÷ng doanh nghiÖp nép thuÕ b»ng ngo¹i tÖ, ph¶i quy ®æi ra ®ång ViÖt Nam theo
tû gi¸ quy ®Þnh ®Ó ghi sæ kÕ to¸n.
II. Tæ chøc c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n thuÕ trong
doanh nghiÖp.
1. Tæ chøc vËn dông hÖ thèng chøng tõ.
1.1- Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ chøng tõ trong thanh to¸n víi NSNN.
Chøng tõ kÕ to¸n thanh to¸n lµ v¨n b¶n chøng minh c¸c nghiÖp vô thanh to¸n víi
NSNN ph¸t sinh. Chøng tõ thanh to¸n gåm hai lo¹i: chøng tõ gèc vµ chøng tõ ghi sæ.
Chøng tõ gèc: (ho¸ ®¬n mua hµng, ho¸ ®¬n b¸n hµng, ho¸ ®¬n GTGT, uû nhiÖm thu,
chi...) lµ c¨n cø ph¸p lý ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô thanh to¸n ph¸t sinh, lµ c¨n cø ®Ó ghi sæ vµ
tµi kho¶n kÕ to¸n, lµ b»ng chøng xö lý c¸c tranh chÊp, c¸c vô viÖc tríc Ph¸p luËt. Mäi
16
nghiÖp vô cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, dï ph¸t sinh
ë ®©u, lóc nµo còng nhÊt thiÕt ph¶i lËp chøng tõ gèc chøng minh. Chøng tõ sö dông trong
c«ng t¸c thanh to¸n víi NSNN ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh chung nhÊt vÒ chøng tõ nãi
chung.
Chøng tõ ph¶i ®îc lËp theo ®óng chÕ ®é quy ®Þnh vµ ghi chÐp ®Çy ®ñ, kÞp thêi ®óng
sù thùc nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh.
Chøng tõ ghi sæ: lµ chøng tõ do phßng kÕ to¸n lËp ®Ó ®Þnh râ ph¬ng ph¸p ghi sæ cña
tõng nghiÖp vô kinh tÕ. Chøng tõ ghi sæ cã thÓ lµ chøng tõ gèc hoÆc lËp trªn c¬ së chøng tõ
gèc vµ cã chøng tõ gèc ®Ýnh kÌm. Chøng tõ ghi sæ cã t¸c dông lµm gi¶m nhÑ khèi lîng ghi
chÐp sæ kÕ to¸n vµ tµi kho¶n kÕ to¸n.
ViÖc tæ chøc hÖ thèng chøng tõ thanh to¸n mét c¸ch khoa häc, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn
lîi cho ®¬n vÞ tiÕn hµnh theo dâi, h¹ch to¸n vµ kiÓm tra c«ng t¸c thanh to¸n mét c¸ch
nhanh chãng, thuËn tiÖn ®ång thêi lµ c¬ së ph¸p lý cho c¸c nghiÖp vô thanh to¸n ph¸t sinh.
1.2- VËn dông hÖ thèng chøng tõ trong c«ng t¸c thanh to¸n víi NSNN.
HÖ thèng chøng tõ vËn dông trong c«ng t¸c thanh to¸n ë c¸c doanh nghiÖp ngoµi c¸c
chøng tõ mang tÝnh b¾t buéc theo quy ®Þnh, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ chñ ®éng x©y dùng
c¸c lo¹i chøng tõ phôc vô cho néi bé doanh nghiÖp sao cho qu¸ tr×nh tæ chøc h¹ch to¸n
®¶m b¶o thuËn tiÖn vµ râ rµng cho c«ng t¸c kiÓm tra, ®èi chiÕu vµ ghi sæ kÕ to¸n. Chøng tõ
sö dông trong thanh to¸n víi NSNN bao gåm:
GiÊy th«ng b¸o thuÕ,
Uû nhiÖm chi, lÖnh chuyÓn tiÒn,
B¸o c¸o thu nép ng©n s¸ch...
1.3- Tæ chøc lu©n chuyÓn vµ lu gi÷ chøng tõ.
Tæ chøc lu©n chuyÓn chøng tõ thanh to¸n lµ viÖc tæ chøc qu¸ tr×nh giao chuyÓn
chøng tõ lÇn lît tíi tõng bé phËn cã liªn quan ®Ó nh÷ng bé phËn n¾m t×nh h×nh, néi dung
nghiÖp vô thanh to¸n lÊy sè liÖu ghi vµo sæ kÕ to¸n. ViÖc tæ chøc lu©n chuyÓn chøng tõ do
kÕ to¸n trëng trong doanh nghiÖp quy ®Þnh trªn nguyªn t¾c nhanh chãng, kÞp thêi, kh«ng
g©y trë ng¹i cho c«ng t¸c kÕ to¸n. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i chøng tõ mµ quy ®Þnh
tr×nh tù lu©n chuyÓn sao cho hîp lý. §Ó sù lu©n chuyÓn chøng tõ vµ ghi sæ kÕ to¸n ® îc tæ
chøc khoa häc, nÒ nÕp cÇn thiÕt x©y dùng kÕ ho¹ch lu©n chuyÓn chøng tõ b»ng c¸ch biÓu
diÔn tr×nh tù lu©n chuyÓn chøng tõ tõng lo¹i tõ díi d¹ng s¬ ®å trong ®ã quy ®Þnh ®êng ®i
cña tõng lo¹i chøng tõ, thêi gian cho mçi lÇn lu©n chuyÓn, nhiÖm vô cña tõng nh©n viªn khi
nhËn ®îc chøng tõ.
Chøng tõ thanh to¸n sau khi ®· dïng lµm c¨n cø ghi sæ ph¶i ®îc lu tr÷, b¶o qu¶n
theo ®óng quy ®Þnh. XuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng cña chøng tõ lµ tµi liÖu gèc, cã gi¸ trÞ
ph¸p lý nªn chøng tõ kÕ to¸n ph¶i ®îc b¶o qu¶n vµ lu tr÷ ®Ó khi cÇn cã c¬ së ®Ó ®èi chiÕu
vµ kiÓm tra.
17
2.Tµi kho¶n sö dông.
Tµi kho¶n kÕ to¸n lµ c¸ch thøc ph©n lo¹i vµ hÖ thèng ho¸ c¸c tµi s¶n, c¸c nghiÖp vô
kinh tÕ ph¸t sinh theo néi dung kinh tÕ. Nãi c¸ch kh¸c, tµi kho¶n kÕ to¸n lµ ph¬ng tiÖn ®Ó
tãm t¾t tÊt c¶ c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh ¶nh hëng tíi mét kho¶n môc tµi s¶n, vèn chñ së h÷u,
doanh thu hoÆc chi phÝ riªng biÖt.
§Ó theo dâi t×nh h×nh thanh to¸n c¸c kho¶n víi Ng©n s¸ch Nhµ níc vÒ c¸c kho¶n
thuÕ, phÝ, lÖ phÝ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép... kÕ to¸n doanh nghiÖp sö dông tµi kho¶n 333- ThuÕ
vµ c¸c kho¶n ph¶i nép Nhµ níc. Tµi kho¶n nµy ®îc më chi tiÕt theo t×nh h×nh thanh to¸n
tõng kho¶n nghÜa vô (ph¶i nép, ®· nép, cßn ph¶i nép, nép thõa). Mäi kho¶n thuÕ, phÝ, lÖ phÝ
theo quy ®Þnh ®îc tÝnh b»ng ®ång VND. Trêng hîp doanh nghiÖp nép thuÕ b»ng ngo¹i tÖ,
ph¶i quy ®æi ra VND theo tû gi¸ thùc tÕ ®Ó ghi sæ. Tµi kho¶n 333- ThuÕ vµ c¸c kho¶n
ph¶i nép Nhµ níc cã kÕt cÊu nh sau:
Bªn Nî:
C¸c kho¶n ®· nép ng©n s¸ch Nhµ níc.
C¸c kho¶n trî cÊp, trî gi¸ ®îc ng©n s¸ch duyÖt.
C¸c nghiÖp vô lµm gi¶m sè ph¶i nép ng©n s¸ch.
Bªn Cã:
C¸c kho¶n ph¶i nép ng©n s¸ch Nhµ níc.
C¸c kho¶n trî cÊp, trî gi¸ ®· nhËn.
D Cã: C¸c kho¶n cßn ph¶i nép ng©n s¸ch Nhµ níc.
D Nî (nÕu cã): Sè nép thõa cho ng©n s¸ch hoÆc c¸c kho¶n trî cÊp, trî gi¸ ®îc ng©n
s¸ch duyÖt nhng cha nhËn.
Tµi kho¶n 333 ®îc chi tiÕt thµnh c¸c tiÓu kho¶n t¬ng øng víi tõng lo¹i thuÕ theo luËt
thuÕ hiÖn hµnh:
3331: ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
+ 33311: ThuÕ GTGT ®Çu ra.
+ 33312: ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu.
3332: ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt.
3333: ThuÕ xuÊt, nhËp khÈu.
3334: ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.
3335: ThuÕ trªn vèn.
3336: ThuÕ tµi nguyªn.
3337: ThuÕ nhµ, ®Êt; tiÒn thuª ®Êt.
3338: C¸c lo¹i thuÕ kh¸c.
3339: PhÝ, lÖ phÝ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép kh¸c.
18
Bªn c¹nh tµi kho¶n 333, kÕ to¸n cßn ph¶i sö dông tµi kho¶n 133 “ThuÕ gi¸ trÞ gia
t¨ng ®îc khÊu trõ”. Tµi kho¶n nµy chØ sö dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp thuéc ®èi tîng nép
thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ. Néi dung ph¶n ¸nh cña tµi kho¶n 133- ThuÕ gi¸ trÞ
gia t¨ng ®îc khÊu trõ.
Bªn Nî: Ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®îc khÊu trõ.
Bªn Cã:
Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· khÊu trõ trong kú.
C¸c nghiÖp vô kh¸c lµm gi¶m thuÕ GTGT ®Çu vµo (sè kh«ng ®îc khÊu trõ,
sè ®· ®îc hoµn l¹i, sè thuÕ cña hµng mua tr¶ l¹i...).
D Nî: Ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu vµo cßn ®îc khÊu trõ hay hoµn l¹i nhng cha
nhËn.
Tµi kho¶n 133 ®îc chi tiÕt thµnh 2 tiÓu kho¶n:
1331: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ cña hµng ho¸, dÞch vô.
1332: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ cña tµi s¶n cè ®Þnh.
3. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n c¸c lo¹i thuÕ t¹i doanh nghiÖp.
3.1- H¹ch to¸n thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
ThuÕ GTGT c¬ së kinh doanh ph¶i nép ®îc tÝnh theo mét trong hai ph¬ng ph¸p: Ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ vµ ph¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn GTGT.
3.1.1- §èi víi doanh nghiÖp ¸p dông ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n thuÕ GTGT theo ph¬ng
ph¸p khÊu trõ.
a) Qu¸ tr×nh mua hµng.
VËt t, hµng ho¸ mua vµo ë c¸c doanh nghiÖp ®îc dïng vµo nhiÒu môc ®Ých kh¸c
nhau nh mua ®Ó b¸n, ®Ó lµm nguyªn vËt liÖu s¶n xuÊt, gia c«ng, dÞch vô... tuú theo lo¹i h×nh
doanh nghiÖp, môc ®Ých sö dông ®èi víi tõng lo¹i hµng ho¸, vËt t, kÕ to¸n sö dông kÕ to¸n,
sæ kÕ to¸n chi tiÕt ®Ó theo dâi ph¶n ¸nh.
VÒ nguyªn t¾c, vËt t, hµng ho¸ mua vµo nhËp kho ®îc tÝnh theo gi¸ trÞ vèn thùc tÕ t¹i
thêi ®iÓm nhËp kho bao gåm trÞ gi¸ ph¶i thanh to¸n víi ngêi b¸n (cha cã thuÕ GTGT ®Çu
vµo) céng (+) thuÕ nhËp khÈu (nÕu cã) céng (+) chi phÝ mua.
§èi víi nguyªn vËt liÖu, c«ng cô, dông cô vµ mét sè vËt t kh¸c mua vµo nhËp
kho, kÕ to¸n ghi vµo TK152- Nguyªn vËt liÖu hoÆc TK153- C«ng cô, dông cô theo trÞ gi¸
vèn thùc tÕ (cha cã thuÕ GTGT), sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ ghi vµo TK133- ThuÕ
GTGT ®îc khÊu trõ.
§èi víi hµng ho¸ mua vµo trong c¸c ®¬n vÞ kinh doanh th¬ng m¹i ®îc ph¶n ¸nh
trªn TK156- Hµng ho¸. Tµi kho¶n nµy më chi tiÕt thµnh 2 tµi kho¶n cÊp 2:
TK 1561- TrÞ gi¸ mua hµng ho¸.
TK 1562- Chi phÝ mua hµng.
19
Gi¸ mua (cha cã thuÕ GTGT) ®îc ghi trong TK 1561 kh«ng bao gåm chi phÝ thu
mua. C¸c chi phÝ thu mua (chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì...) ®îc theo dâi riªng trªn TK1562Chi phÝ mua hµng.
§èi víi nguyªn vËt liÖu, c«ng cô, dông cô vµ hµng ho¸, dÞch vô mua vµo dïng
lu«n cho s¶n xuÊt - kinh doanh (kh«ng nhËp kho) thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT, kÕ to¸n còng
ph¶i tÝnh gi¸ trÞ vèn thùc tÕ cña vËt liÖu, hµng ho¸, dÞch vô ®ã kh«ng bao gåm thuÕ GTGT
®Ó tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong kú, ®ång thêi x¸c ®Þnh thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ ®Ó ghi vµo bªn Nî TK133- ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ.
§èi víi hµng ho¸, vËt t, thiÕt bÞ nhËp khÈu, viÖc tÝnh thuÕ GTGT ph¶i nép ®îc c¨n
cø vµo gi¸ trÞ nhËp khÈu t¹i cöa khÈu (gi¸ CIF) céng (+) thuÕ nhËp khÈu lµm gi¸ tÝnh thuÕ
GTGT. NÕu hµng ho¸, vËt t nhËp khÈu dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh thuéc ®èi tîng chÞu
thuÕ GTGT, kÕ to¸n ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®îc khÊu trõ vµo TK133- ThuÕ GTGT ®îc
khÊu trõ, ®ång thêi ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ph¶i nép vµo TK3331- ThuÕ GTGT ph¶i nép
(TK33312- ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu).
Khi nhËp khÈu hµng ho¸ chÞu thuÕ GTGT, c¬ së kinh doanh ph¶i kª khai thuÕ GTGT
theo tõng lÇn nhËp khÈu cïng víi viÖc kª khai thuÕ nhËp khÈu víi c¬ quan h¶i quan thu
thuÕ nhËp khÈu.
Trong th¸ng, nÕu ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô gi¶m gi¸ hµng mua vµ hµng tr¶ l¹i, kÕ to¸n
tÝnh to¸n x¸c ®Þnh sè tiÒn thuÕ GTGT ®îc ngêi b¸n tr¶ l¹i ®Ó ghi vµo bªn Cã TK133- ThuÕ
GTGT ®îc khÊu trõ.
C¸c doanh nghiÖp ph¶i lËp b¶ng kª, ho¸ ®¬n, chøng tõ hµng ho¸, dÞch vô mua vµo
(theo mÉu sè 03-GTGT) trong tõng th¸ng ®Ó x¸c ®Þnh sè thuÕ GTGT ®Çu vµo trong th¸ng
®ã vµ cuèi th¸ng nép cïng tê khai thuÕ GTGT cho c¬ quan thuÕ.
b) Qu¸ tr×nh b¸n hµng.
Trong qu¸ tr×nh b¸n hµng, c¸c c¬ së kinh doanh ph¶i tÝnh to¸n, kª khai nép thuÕ
GTGT ®Çu ra. V× vËy, khi b¸n hµng ho¸, cung cÊp dÞch vô thuéc ®èi tîng chÞu thuÕ GTGT,
ngêi viÕt ho¸ ®¬n ghi râ gi¸ b¸n cha cã thuÕ GTGT, c¸c kho¶n phô thu vµ phÝ thu ngoµi gi¸
b¸n (nÕu cã): thuÕ GTGT ph¶i nép vµ tæng gi¸ trÞ thanh to¸n, kÕ to¸n ph¶n ¸nh doanh thu
b¸n hµng vµo bªn Cã TK 511- Doanh thu b¸n hµng hoÆc bªn Cã TK512- Doanh thu b¸n
hµng néi bé: lµ trÞ gi¸ b¸n cha cã thuÕ GTGT. Sè thuÕ GTGT ph¶i nép ®îc ph¶n ¸nh vµo
bªn Cã TK33311- ThuÕ GTGT ®Çu ra.
Nh vËy, thuÕ GTGT ®Çu ra chØ ®îc ghi khi hµng ho¸ ®îc coi lµ tiªu thô (thêi ®iÓm
ghi nhËn doanh thu).
20
- Xem thêm -
.DOC 
73 
175 
81 
