Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
1
LỜI MỞ ĐẦU
Lập kế hoạch kiểm toán là giai đoạn đầu tiên của một cuộc kiểm toán có
vai trò quan trọng, chi phối tới chất lượng và hiệu quả chung của toàn bộ
cuộc kiểm toán. Kế hoạch kiểm toán là đúng đắn sẽ là cơ sở để KTV thu
thập bằng chứng hợp lý để đưa ra ý kiến xác đáng về tình hình tài chính của
khách hàng.
Trong điều kiện Việt Nam hiện nay, hoạt động kiểm toán nói chung
cũng như hoạt động kiểm toán độc lập nói riêng là những hoạt động hết sức
mới mẻ. Trong khi hành lang pháp lý cho hoạt động kiểm toán chưa đầy
đủ, nội dung, quy trình cũng như phương pháp được vận dụng trong các
cuộc kiểm toán ở Việt Nam mới ở giai đoạn đầu, nguồn tài liệu thiếu cả về
số lượng và chất lượng. Do vậy, việc lập kế hoạch kiểm toán cần được coi
trọng để đảm bảo chất lượng và hiệu quả cho cuộc kiểm toán.
Với ý nghĩa đó, Em đã chọn Đề tài “Hoàn thiện công tác lập kế hoạch
kiểm toán của Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính quốc tế IFC ” làm Chuyên đề thực tập tốt nghiệp của mình.
Chuyên đề thực tập của Em gồm ba phần chính:
Phần I: Cơ sở lý luận chung của lập kế hoạch kiểm toán trong kiểm
toán Báo cáo tài chính;
Phần II: Thực trạng quy trình lập kế hoạch kiểm toán trong kiểm toán
tài chính tại Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài chính quốc tế - IFC;
Phần III: Bài học kinh nghiệm và một số ý kiến hoàn thiện kế hoạch kiểm
toán do Công ty Kiểm toán và Tư vấn tài chính quốc tế thực hiện;
Em xin chân thành cảm ơn Thầy giáo GS.TS Nguyễn Quang Quynh và
các anh chị kiểm toán viên tại Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn tài
chính quốc tế - IFC đã hướng dẫn và giúp đỡ Em hoàn thành Chuyên đề
thực tập tốt nghiệp này.
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
2
PHẦN I: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA LẬP KẾ HOẠCH KIỂM TOÁN
TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH
1.1 Khái quát về lập kế hoạch kiểm toán trong kiểm toán báo cáo tài
chính
1.1.1 Ý nghĩa của việc lập kế hoạch kiểm toán
Lập kế hoạch kiểm toán là giai đoạn đầu tiên mà KTV thực hiện trong
mỗi cuộc kiểm toán nhằm tạo ra các điều kiện pháp lý cũng như các điều
kiện cần thiết khác cho kiểm toán. Việc lập kế hoạch kiểm toán đã được
quy định rõ ràng trong các Chuẩn mực Kiểm toán hiện hành, Chuẩn mực
Thứ Tư trong mười Chuẩn mực Kiểm toán được thừa nhận rộng rãi
(GAAS) đòi hỏi công tác kiểm toán phải được lập kế hoạch đầy đủ và các
trợ lý nếu có phải giám sát đúng đắn. Trong Chuẩn mực Kiểm toán Việt
Nam Số 300 cũng nêu rõ “ Kiểm toán viên và công ty kiểm toán cần lập kế
hoạch kiểm toán để đảm bảo cuộc kiểm toán được tiến hành một cách có
hiệu quả”. ( Mục 02 - Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam Số 300 )
Kế hoạch kiểm toán phải được lập cho mọi cuộc kiểm toán. Kế hoạch
kiểm toán phải được lập một cách thích hợp nhằm đảm bảo khái quát hết
các khía cạnh trọng yếu của một cuộc kiểm toán; phát hiện gian lận, rủi ro
và những vấn đề tiềm ẩn, đảm bảo cuộc kiểm toán được hoàn thành đúng
thời hạn. Như vậy, việc lập kế hoạch kiểm toán không chỉ xuất phát từ yêu
cầu chính của cuộc kiểm toán nhằm chuẩn bị những điều kiện cơ bản trong
công tác kiểm toán mà còn là nguyên tắc cơ bản trong công tác kiểm toán
đã được quy định thành Chuẩn mực và đòi hỏi các kiểm toán viên phải tuân
theo đầy đủ nhằm đảm bảo tiến hành công tác kiểm toán có hiệu quả và
chất lượng.
Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam Số 300 chia kế hoạch kiểm toán thành
ba bộ phận: kế hoạch chiến lược, kế hoạch tổng thể và chương trình kiểm
toán.
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
3
Kế hoạch chiến lược là định hướng cơ bản, nội dung trọng tâm và
phương pháp tiếp cận chung của cuộc kiểm toán do cấp chỉ đạo vạch ra dựa
trên hiểu biết về tình hình hoạt động và môi trường kinh doanh của đơn vị
được kiểm toán. Theo Chuẩn mực kiểm toán Số 300: “ Kế hoạch chiến
lược phải được lập cho các cuộc kiểm toán lớn về quy mô, tính chất phức
tạp, địa bàn hoạt động và kiểm toán Báo cáo tài chính của nhiều năm”. (
Mục 13 - Chuẩn mực Kiểm toán Số 300)
Cuộc kiểm toán lớn về quy mô là cuộc kiểm toán BCTC tổng hợp (hoặc
BCTC hợp nhất) của tổng công ty, trong đó có nhiều công ty, đơn vị trực
thuộc cùng loại hình hoặc khác loại hình kinh doanh.
Cuộc kiểm toán có tính chất phức tạp là cuộc kiểm toán có tranh chấp,
kiện tụng hoặc có nhiều hoạt động mới mà KTV và công ty kiểm toán chưa
có nhiều kinh nghiệm.
Cuộc kiểm toán địa bàn rộng là cuộc kiểm toán của đơn vị có nhiều đơn
vị cấp dưới nằm trên nhiều tỉnh thành kể cả các chi nhánh ở nước ngoài.
Kế hoạch chiến lược vạch ra mục tiêu, định hướng cơ bản, nội dung
trọng tâm, phương pháp tiếp cận và tiến trình của cuộc kiểm toán. Kế
hoạch chiến lược do người phụ trách kiểm toán lập và được Giám đốc công
ty kiểm toán phê duyệt. Nó là cơ sở lập kế hoạch kiểm toán tổng thể, đồng
thời là cơ sở chỉ đạo thực hiện và soát xét kết quả cuộc kiểm toán. Kế
hoạch chiến lược được lập thành một văn bản riêng hoặc lập thành một
phần riêng trong kế hoạch kiểm toán tổng thể.
Hiện nay, nhu cầu kiểm toán ngày một tăng cao. Khách hàng của các
công ty kiểm toán có thể hoạt động trong nhiều lĩnh vực khác nhau hoặc
thuộc những loại hình doanh nghiệp khác nhau. Để đảm bảo chất lượng
cuộc kiểm toán, đối với những khách hàng có quy mô lớn, hoạt động trong
lĩnh vực phức tạp thì các công ty kiểm toán cần thực hiện lập kế hoạch
chiến lược để có những hướng dẫn cụ thể hơn cho việc lập kế hoạch kiểm
toán tổng thể và cũng là cơ sở chỉ đạo thực hiện và soát xét kết quả cuộc
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
4
kiểm toán.
Kế hoạch kiểm toán tổng thể là việc cụ thể hoá kế hoạch chiến lược và
phương pháp tiếp cận chi tiết về nội dung, lịch trình và phạm vi dự kiến của
các thủ tục kiểm toán.
Theo Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam Số 300:
“Kế hoạch kiểm toán tổng thể phải được lập cho mọi cuộc kiểm toán,
trong đó mô tả phạm vi dự kiến và cách thức tiến hành công việc kiểm
toán. Kế hoạch kiểm toán tổng thể phải đầy đủ, chi tiết làm cơ sở cho việc
lập chương trình kiểm toán.” ( Mục 21 - Chuẩn mực Kiểm toán Số 300)
Kế hoạch kiểm toán tổng thể là cụ thể hoá, chi tiết kế hoạch chiến lược
và cũng là cơ sở cho việc lập chương trình kiểm toán. Vì vậy, kế hoạch
kiểm toán tổng thể phải xem xét và thu thập một số thông tin như hoạt
động của đơn vị khách hàng, hệ thống kế toán và hệ thống kiểm soát nội
bộ, rủi ro và mức độ trọng yếu của cuộc kiểm toán...
Kế hoạch kiểm toán tổng thể được lập tuỳ theo đặc điểm của từng cuộc
kiểm toán, theo quy mô của khách hàng.
Chương trình kiểm toán là những dự kiến chi tiết về công việc kiểm
toán cần thực hiện, thời gian hoàn thành và sự phân công lao động giữa các
KTV cũng như dự kiến về những tư liệu, thông tin liên quan cần sử dụng
và thu thập. Trọng tâm của chương trình kiểm toán là các thủ tục kiểm toán
cần thiết thực hiện đối với từng khoản mục hay bộ phận được kiểm toán.
1.1.2 Vai trò của lập kế hoạch kiểm toán trong kiểm toán báo cáo tài chính.
Lập kế hoạch kiểm toán có vai trò quan trọng, chi phối tới chất lượng
và hiệu quả chung của toàn bộ cuộc kiểm toán. Ý nghĩa của giai đoạn này
thể hiện ở một số điểm sau:
Thứ nhất: Kế hoạch kiểm toán giúp KTV thu thập được các bằng
chứng kiểm toán đầy đủ và có giá trị làm cơ sở để đưa ra các ý kiến xác
đáng về các báo cáo tài chính, từ đó giúp KTV hạn chế những sai sót, giảm
thiểu trách nhiệm pháp lý, nâng cao hiệu quả công việc và giữ uy tín nghề
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
5
nghiệp đối với khách hàng;
Thứ hai: Kế hoạch kiểm toán giúp các KTV có thể phối hợp hiệu quả
với nhau cũng như phối hợp hiệu quả với các bộ phận có liên quan như
kiểm toán nội bộ, các chuyên gia bên ngoài, đồng thời qua sự phối hợp hiệu
quả đó, nâng cao chất lượng của cuộc kiểm toán, đồng thời nâng cao uy tín
với khách hàng;
Thứ ba: Kế hoạch kiểm toán thích hợp là căn cứ để công ty kiểm toán
tránh xảy ra những bất đồng với khách hàng. Trên cơ sở kế hoạch kiểm
toán đã lập, KTV thống nhất với khách hàng về nội dung công việc sẽ thực
hiện, thời gian tiến hành kiểm toán;
Thứ tư: Căn cứ vào kế hoạch kiểm toán đã được lập, kiểm toán viên có
thể kiểm soát và đánh giá chất lượng công việc đã và đang thực hiện, góp
phần nâng cao chất lượng và hiệu quả của cuộc kiểm toán;
1.2. Trình tự lập kế hoạch kiểm toán
1.2.1 Lập kế hoạch chiến lược
Kế hoạch chiến lược được lập cho các cuộc kiểm toán phức tạp về qui
mô và tính chất.
Theo Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam Số 300, Kế hoạch chiến lược
vạch ra mục tiêu, định hướng cơ bản, nội dung trọng tâm, phương pháp tiếp
cận và tiến trình của cuộc kiểm toán. Nội dung và các bước công việc của
kế hoạch chiến lược gồm:
Thứ nhất: Tình hình kinh doanh của khách hàng (tổng hợp thông tin về
lĩnh vực hoạt động, loại hình doanh nghiệp, hình thức sở hữu, công nghệ
sản xuất, tổ chức bộ máy quản lý và thực tiễn hoạt động của đơn vị) đặc
biệt lưu ý đến những nội dung chủ yếu như: động lực cạnh tranh, phân tích
thái cực kinh doanh của doanh nghiệp cũng như các yếu tố về sản phẩm, thị
trường tiêu thụ, giá cả và các hoạt động hỗ trợ sau bán hàng…;
Thứ hai: Xác định những vấn đề liên quan đến báo cáo tài chính như
chế độ kế toán, chuẩn mực kế toán áp dụng, yêu cầu về lập báo cáo tài
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
6
chính và quyền hạn của công ty;
Thứ ba: Xác định những vùng chủ yếu của doanh nghiệp và ảnh hưởng
của nó tới báo cáo tài chính (đánh giá ban đầu về rủi ro tiềm tàng và rủi ro
kiểm soát);
Thứ tư: Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ;
Thứ năm: Xác định mục tiêu kiểm toán trọng tâm và phương pháp tiếp
cận kiểm toán;
Thứ sáu: Xác định nhu cầu về sự hợp tác của các chuyên gia: Chuyên
gia tư vấn pháp luật, kiểm toán viên nội bộ, kiểm toán viên khác và các
chuyên gia khác như kỹ sư xây dựng, kỹ sư nông nghiệp…;
Thứ bảy: Dự kiến nhóm trưởng và thời gian thực hiện;
Thứ tám: Giám đốc duyệt và thông báo kế hoạch chiến lược cho nhóm
kiểm toán. Căn cứ kế hoạch chiến lược đã được phê duyệt, trưởng nhóm
kiểm toán lập kế hoạch kiểm toán tổng thể và chương trình kiểm toán;
1.2.2 Lập kế hoạch tổng thể
Kế hoạch kiểm toán được hiểu là những định hướng cơ bản cho một
cuộc kiểm toán dựa trên hiểu biết của công ty kiểm toán về tình hình hoạt
động của khách hàng và trọng tâm của cuộc kiểm toán.
Lập kế hoạch kiểm toán gồm kế hoạch kiểm toán tổng quát và kế hoạch
kiểm toán cụ thể, gồm sáu bước công việc sau:
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
7
Sơ đồ 1.1 : Lập kế hoạch kiểm toán và thiết kế phương pháp kiể m
toán
Chuẩn bị cho kế hoạch kiểm toán
Thu thập thông tin cơ sở
Thu thập thông tin về nghĩa vụ pháp lý của khách hàng và thực hiện các thủ
tục phân tích
Đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm toán
Tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ và đánh giá rủi ro kiểm soát
Lập kế hoạch kiểm toán toàn diện và soạn thảo chương trình kiểm toán
1.2.2.1 Chuẩn bị cho kế hoạch kiểm toán
1.2.2.1.1Đánh giá khả năng chấp nhận kiểm toán
Việc đánh giá chấp nhận một khách hàng mới hay tiếp tục cho một
khách hàng cũ nhằm giảm thiểu khả năng làm tăng rủi ro cho hoạt động của
kiểm toán viên hay làm hại đến uy tín của công ty kiểm toán. Để làm được
điều đó, kiểm toán viên phải tiến hành các công việc sau:
Thứ nhất: Xem xét hệ thống kiểm soát chất lượng;
Theo Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam Số 220, chất lượng kiểm toán là
mức độ thoả mãn của các đối tượng sử dụng kết quả kiểm toán về tính
khách quan và độ tin cậy vào ý kiến kiểm toán của KTV, đồng thời thoả
mãn mong muốn của đơn vị được kiểm toán về những ý kiến đóng góp của
KTV nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh, trong thời gian định
trước với giá phí thích hợp. Như vậy, một cuộc kiểm toán đảm bảo chất
lượng là một cuộc kiểm toán mà ý kiến KTV đưa ra phải thoả mãn mong
muốn của người sử dụng thông tin và của chính đơn vị được kiểm toán. Vì
vậy, việc xem xét có đảm bảo được chất lượng hoạt động kiểm toán hay
không nếu chấp nhận yêu cầu kiểm toán của khách hàng là công việc quan
trọng và cần thiết. Tuy nhiên, tại các công ty khác nhau, tiêu thức để đánh
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
8
giá chất lượng kiểm toán có thể không giống nhau nhưng được xây dựng
theo những quy định và hướng dẫn trong Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam.
Sau khi xem xét, nếu nhận thấy trong một thời điểm nhất định, với một
khách hàng cụ thể, công ty kiểm toán không thể đảm bảo chất lượng của
cuộc kiểm toán do những nguyên nhân chủ quan và khách quan thì sẽ phải
tính đến việc từ chối kiểm toán.
Thứ hai: Tính liêm chính của ban giám đốc khách hàng;
Tính liêm chính của Ban Giám đốc là bộ phận cấu thành then chốt của
môi trường kiểm soát, là nền tảng cho tất cả các bộ phận khác của hệ thống
kiểm soát nội bộ. Môi trường kiểm soát ảnh hưởng trực tiếp tới hiệu quả
của các thủ tục kiểm soát. Vì vậy, tính liêm chính của ban giám đốc rất
quan trọng đối với quy trình kiểm toán bởi lẽ ban giám đốc có thể phản ánh
sai các nghiệp vụ hoặc dấu diếm các thông tin dẫn tới sai sót trên báo cáo
tài chính.
Thêm vào đó, Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam Số 240 – Gian lận và
sai sót, nhấn mạnh tầm quan trọng về đặc thù của Ban Giám đốc và ảnh
hưởng của nó tới môi trường kiểm soát như nhân tố rủi ro ban đầu của việc
báo cáo gian lận các thông tin tài chính. Những nghi ngại về tính liêm
chính của ban giám đốc có thể nghiêm trọng đến nỗi KTV kết luận rằng
cuộc kiểm toán không thể thực hiện được.
Thứ ba: Liên lạc với KTV tiền nhiệm;
Đối với khách hàng mà trước đây được kiểm toán bởi một công ty kiểm
toán khác thì KTV mới chủ động liên lạc với KTV cũ, tìm hiểu một số
thông tin quan trọng như tính liêm chính của ban giám đốc, các vấn đề của
năm trước, lý do khách hàng thay đổi KTV.
Đối với khách hàng mà chưa từng được kiểm toán lần nào, KTV thu
thập thông tin về khách hàng qua sách báo, tạp chí, thẩm tra các bên thông
tin về khách hàng như ngân hàng…
Đối với khách hàng cũ, hàng năm, KTV cập nhật thông tin về khách
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
9
hàng và đánh giá xem liệu có rủi ro nào khiến KTV phải ngừng cung cấp
dịch vụ kiểm toán hay không. Giữa khách hàng và công ty kiểm toán có
mâu thuẫn nào không, có nghiêm trọng không, có ảnh hưởng kết quả kiểm
toán không.
1.2.2.1.2 Nhận diện các lý do kiểm toán của khách hàng
Thực chất, việc nhận diện các lý do kiểm toán của khách hàng là xác
định người sử dụng BCTC và mục đích sử dụng báo cáo của họ.
Để biết được điều đó, KTV phỏng vấn trực tiếp ban giám đốc khách
hàng (đối với khách hàng mới) hoặc dựa vào kinh nghiệm của cuộc kiểm
toán được thực hiện trước đó (đối với khách hàng cũ). Việc xác định người
sử dụng BCTC và mục đích của họ là hai yếu tố chính ảnh hưởng đến số
lượng bằng chứng cần thu thập và mức độ chính xác của các ý kiến mà
kiểm toán viên đưa ra trong Báo cáo kiểm toán. Cụ thể, nếu các BCTC
được sử dụng rộng rãi thì mức độ trung thực, hợp lý của các thông tin trên
BCTC được đòi hỏi càng cao và do đó số lượng bằng chứng kiểm toán cần
thu thập cũng như qui mô và độ phức tạp của cuộc kiểm toán cần tăng lên.
Điều này lại đòi hỏi phải có số lượng và cơ cấu kiểm toán viên thích hợp để
thực hiện cuộc kiểm toán. Như vậy, thông tin qua việc nhận diện lý do kiểm
toán của khách hàng, công ty kiểm toán cần ước lượng mức độ phức tạp
của cuộc kiểm toán, từ đó lựa chọn đội ngũ nhân viên thích hợp để thực
hiện cuộc kiểm toán.
1.2.2.1.3 Lựa chọn đội ngũ nhân viên thực hiện kiểm toán
Lựa chọn đội ngũ nhân viên kiểm toán thích hợp cho cuộc kiểm toán
không chỉ hướng tới hiệu quả của cuộc kiểm toán mà còn tuân thủ các
Chuẩn mực Kiểm toán chung được thừa nhận. Chuẩn mực Kiểm toán
chung đầu tiên đã nêu rõ quá trình kiểm toán phải được thực hiện bởi một
hoặc nhiều người đã được đào tạo đầy đủ, thành thạo như một kiểm toán
viên. Việc lựa chọn này được tiến hành trên yêu cầu về số người, trình độ
khả năng và yêu cầu chuyên môn kĩ thuật và thường do Ban Giám đốc công
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
10
ty kiểm toán trực tiếp chỉ đạo.
Trong quá trình lựa chọn đội ngũ nhân viên thực hiện kiểm toán, công ty
kiểm toán cần quan tâm tới ba vấn đề sau:
Thứ nhất: Nhóm kiểm toán có những người có khả năng giám sát thích
đáng các nhân viên mới chưa có nhiều kinh nghiệm;
Thứ hai: Công ty kiểm toán cần tránh thay đổi KTV trong các cuộc
kiểm toán cho một khách hàng trong nhiểu năm. Việc tham gia kiểm toán
cho một khách hàng trong nhiều năm có thể giúp KTV tích luỹ được nhiều
kinh nghiệm cũng như có được hiểu biết sâu sắc về ngành nghề kinh doanh
của khách hàng đang được kiểm toán;
Thứ ba: ưu tiên KTV có kiến thức và kinh nghiệm về ngành nghề kinh
doanh của khách hàng thực hiện kiểm toán;
Việc quan tâm đầy đủ các vấn đề trên khi lựa chọn đội ngũ kiểm toán sẽ
góp phần giúp công ty kiểm toán thực hiện cuộc kiểm toán chất lượng và
có hiệu quả.
1.2.2.1.4 Hợp đồng kiểm toán
Hợp đồng kiểm toán là sự thoả thuận chính thức bằng văn bản giữa
công ty kiểm toán và khách hàng về các điều khoản và điều kiện thực hiện
kiểm toán của khách hàng và công ty kiểm toán, trong đó xác định mục
tiêu, phạm vi kiểm toán, quyền và trách nhiệm của mỗi bên, hình thức Báo
cáo kiểm toán, thời gian thực hiện và các điều khoản về phí, về xử lý khi
tranh chấp hợp đồng. Hợp đồng kiểm toán phải được lập và ký chính thức
trước khi tiến hành công việc kiểm toán nhằm bảo vệ lợi ích của khách
hàng và công ty kiểm toán.
Hợp đồng kiểm toán sẽ bao gồm các nội dung sau:
Một là, Mục đích và phạm vi kiểm toán: Mục tiêu của cuộc kiểm toán là
cái đích cần đạt tới đồng thời là thước đo kết quả của mỗi cuộc kiểm toán
cụ thể. Phạm vi kiểm toán là giới hạn về không gian và thời gian của đối
tượng kiểm toán, thường được xác định cùng với việc xác định mục tiêu
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
11
của cuộc kiểm toán. Trong cuộc kiểm toán BCTC, phạm vi kiểm toán
thường là toàn bộ BCTC của một năm tài chính.
Hai là, Trách nhiệm của BGĐ khách hàng và KTV : Ban Giám đốc có
trách nhiệm trong việc lập và trình bày trung thực các thông tin trên BCTC,
KTV có trách nhiệm đưa ra ý kiến độc lập về BCTC dựa trên kết quả của
cuộc kiểm toán và trách nhiệm của công ty khách hàng trong việc cung cấp
tài liệu và thông tin liên quan đến công việc kiểm toán.
Ba là, Hình thức thông báo kết quả kiểm toán: Kết quả kiểm toán
thường được biểu hiện cụ thể dưới một Báo cáo kiểm toán có kèm theo một
thư quản lý trong đó nêu rõ những khiếm khuyết của hệ thống kiểm soát
nội bộ hoặc những gợi ý sửa chữa khiếm khuyết này.
Bốn là, Thời gian tiến hành cuộc kiểm toán bao gồm: thời gian nghiên
cứu sơ bộ, thời gian kiểm toán chính thức, thời điểm kết thúc kiểm toán và
phát hành Báo cáo kiểm toán.
Năm là, Căn cứ tính giá phí cuộc kiểm toán và hình thức thanh toán.
Sáu là, Xác định rằng kiểm toán viên không chịu trách nhiệm những sai
sót do bản chất và hạn chế vốn có của hệ thống kế toán, kiểm soát nội bộ và
kiểm toán.
Hợp đồng kiểm toán là cơ sở pháp lý để KTV chính thực hiện các bước
tiếp theo của cuộc kiểm toán và có ảnh hưởng đến trách nhiệm pháp lý của
KTV đối với khách hàng. Sau khi hợp đồng kiểm toán được ký kết, công ty
kiểm toán trở thành chủ thể kiểm toán chính thức của khách hàng.
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
12
1.2.2.2 Thu thập thông tin cơ sở
1.2.2.2.1 Tìm hiểu ngành nghề và hoạt động kinh doanh của khách hàng
Những yếu tố, đặc điểm, nghiệp vụ đặc thù trong từng lĩnh vực kinh
doanh có thể ảnh hưởng trọng yếu đến BCTC, đến việc kiểm tra của KTV
hoặc đến báo cáo kiểm toán. Để nhận biết những yếu tố này, KTV cần tìm
hiểu hoạt động kinh doanh của khách hàng. Những hiểu biết về ngành nghề
kinh doanh của khách hàng bao gồm những hiểu biết chung về nền kinh tế,
lĩnh vực hoạt động của khách hàng và sự hiểu biết cụ thể hơn về tổ chức và
hoạt động của khách hàng. KTV còn phải tìm hiểu những khía cạnh đặc thù
của một tổ chức cụ thể như: cơ cấu tổ chức, dây chuyền và các dịch vụ sản
xuất, cơ cấu vốn, chức năng và vị trí của kiểm toán nội bộ… để hiểu rõ các
nghiệp vụ và các hoạt động có thể tác động đến BCTC và để thực hiện quá
trình so sánh khách hàng này với các đơn vị khác trong ngành đó.
1.2.2.2.2 Xem xét lại kết quả của cuộc kiểm toán trước và hồ sơ kiểm toán
chung
Hồ sơ kiểm toán của các năm trước thường chứa đựng nhiều thông tin
về khách hàng, về công việc kinh doanh, cơ cấu tổ chức và các đặc điểm
hoạt động khác. Ngoài ra, đa phần các công ty kiểm toán đều duy trì hồ sơ
kiểm toán chung đối với khách hàng. Hồ sơ này có các bản sao của các tài
liệu như: sơ đồ tổ chức bộ máy, điều lệ công ty, chính sách tài chính, kế
toán… Qua đó kiểm toán viên sẽ tìm thấy những thông tin hữu ích về công
việc kinh doanh của khách hàng. Việc cập nhật và xem xét sổ sách của
công ty rất cần thiết vì qua đó kiểm toán viên không chỉ xác định được các
quyết định của nhà quản lý có phù hợp với luật pháp của Nhà nước, đối với
chính sách hiện hành của công ty hay không mà còn giúp kiểm toán viên
hiểu được bản chất của các số liệu cũng như sự biến động của chúng trên
các BCTC được kiểm toán.
1.2.2.2.3 Thăm quan nhà xưởng
Việc thăm quan nhà xưởng, quan sát trực tiếp hoạt động sản xuất kinh
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
13
doanh của khách hàng sẽ cung cấp cho kiểm toán viên những điều mắt thấy
tai nghe về quy trình sản xuất kinh doanh của khách hàng và nó cũng cho
phép kiểm toán viên gặp các nhân vật chủ chốt cũng như cung cấp cho
kiểm toán viên một cái nhìn tổng thể về công việc kinh doanh của khách
hàng. Điều này tạo điều kiện cho việc thuyết minh số liệu kế toán, phát
hiện những vấn đề cần quan tâm như sản xuất trì trệ, sản phẩm ứ đọng, máy
móc lạc hậu… Ngoài ra, KTV cũng có được những nhận định ban đầu về
phong cách quản lý của BGĐ, tính hệ thống trong việc sắp đặt công việc.
1.2.2.2.4 Nhận diện các bên hữu quan
Các bên hữu quan là các bộ phận trực thuộc các chủ sở hữu chính thức
của công ty khách hàng hay bất kỳ công ty chi nhánh, một cá nhân tổ chức
đó có khả năng điều hành, kiểm soát hoặc có ảnh hưởng đáng kể tới các
chính sách kinh doanh hoặc chính sách quản trị của công ty khách hàng.
Theo nguyên tắc kế toán được thừa nhận, bản chất mối quan hệ giữa các
bên hữu quan phải được tiết lộ trên các sổ sách, báo cáo và qua mô tả các
nghiệp vụ kinh tế. Do vậy, các bên hữu quan và các nghiệp vụ giữa các bên
hữu quan có ảnh hưởng lớn đến nhận định của người sử dụng BCTC. KTV
phải xác định các bên hữu quan và nhận định sơ bộ về mối quan hệ này
ngay trong giai đoạn lập kế hoạch thông qua phỏng vấn BGĐ, xem sổ theo
dõi cổ đông, theo dõi khách hàng… Từ đó, KTV dự đoán các vấn đề có thể
phát sinh giữa các bên hữu quan để hoạch định một kế hoạch kiểm toán
phù hợp.
1.2.2.2.5 Dự kiến nhu cầu chuyên gia bên ngoài
Trong một số trường hợp, công ty kiểm toán cho rằng không ai trong
nhóm kiểm toán có chuyên môn hoặc có khả năng về lĩnh vực nào đó để
thực hiện các thủ tục kiểm toán cần thiết. Chủ nhiệm kiểm toán xác định
được nhu cầu sử dụng các chuyên gia bên ngoài phục vụ cho cuộc kiểm
toán. Khi sử dụng chuyên gia, KTV phải đánh giá khả năng chuyên môn,
hiểu mục đích, phạm vi công việc của họ cũng như sự phù hợp của việc sử
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
14
dụng tư liệu đó cho các mục tiêu dự định. Đồng thời, xem xét mối quan hệ
giữa chuyên gia với khách hàng, những yếu tố có ảnh hưởng tới tính khách
quan của chuyên gia đó.
1.2.2.3 Thu thập thông tin về nghĩa vụ pháp lý của khách hàng
1.2.2.3.1 Giấy phép thành lập và điều lệ công ty
Việc thu thập các tài liệu này giúp KTV hiểu được quá trình hình thành,
mục tiêu hoạt động và các lĩnh vực kinh doanh hợp pháp của đơn vị cũng
như cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ các phòng ban…
1.2.2.3.2 Các Báo cáo tài chính, Báo cáo kiểm toán, thanh tra của năm
hiện hành hay trong vài năm trước
Các BCTC cung cấp dữ liệu về tình hình tài chính và kết quả hoạt động
kinh doanh của đơn vị, giúp kiểm toán viên nhận thức được tổng quát vấn
đề và dựa trên cơ sở đó, áp dụng các kỹ thuật phân tích các báo cáo này để
nhận thức được xu hướng phát triển của khách hàng. Đây là tài liệu quan
trọng nhất trong một cuộc kiểm toán BCTC. Ngoài ra, việc xem xét các
Báo cáo kiểm toán, các biên bản kiểm tra, thanh tra sẽ giúp kiểm toán viên
nhận thức rõ hơn về thực trạng hoạt động của đơn vị khách hàng và dự kiến
phương hướng kiểm tra.
1.2.2.3.3 Biên bản cuộc họp cổ đông, hội đồng quản trị và ban giám đốc
Đây là những tài liệu chính thức và tóm lược về những vấn đề quan
trọng nhất đã được thảo luận và quyết định chính thức trong các cuộc họp
đó. Các biên bản này thường chứa đựng những thông tin quan trọng như:
công bố về cổ tức, phê chuẩn việc hợp nhất hoặc giải thể đơn vị trực
thuộc… Điều này giúp KTV xác định những dữ kiện có ảnh hưởng quan
trọng đến việc hình thành và trình bày trung thực trên BCTC. Trước khi
cuộc kiểm toán hoàn thành, KTV cần phải kiểm tra đối chiếu các kết quả
thu được trong quá trình kiểm toán với các quyết định đưa ra trong các
cuộc họp để đảm bảo là ban giám đốc đã tuân thủ các biện pháp được hội
đồng quản trị đề ra.
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
15
1.2.2.3.4 Các hợp đồng và cam kết quan trọng
Việc thu thập các hợp đồng và cam kết quan trọng sẽ giúp KTV hình
dung những khía cạnh pháp lý có ảnh hưởng đến tình hình tài chính và kết
quả hoạt động của đơn vị khách hàng. Điều này giúp cho KTV thực hiện
lập kế hoạch kiểm toán một cách toàn diện, triệt để.
1.2.2.4 Thực hiện các thủ tục phân tích
Thủ tục phân tích là việc phân tích các số liệu, thông tin, các tỷ suất
quan trọng. Qua đó tìm ra các xu hướng biến động và tìm ra mối quan hệ
có mâu thuẫn với các thông tin liên quan khác hoặc có sự chênh lệch lớn so
với giá trị đã dự kiến.
Các thủ tục phân tích sử dụng cho việc lập kế hoạch kiểm toán nhằm
vào các mục tiêu sau đây:
Thứ nhất: Thu thập hiểu biết về nội dung BCTC và những biến đổi quan
trọng về kế hoạch và hoạt động kinh doanh của khách hàng vừa mới diễn ra
kể từ lần kiểm toán trước;
Thứ hai: Tăng cường hiểu biết của KTV về hoạt động kinh doanh của
khách hàng và giúp KTV xác định các vấn đề nghi vấn khả năng hoạt động
liên tục của công ty khách hàng;
Thứ ba: Đánh giá sự hiện diện của các sai số có thể có trên BCTC
doanh nghiệp;
Như vậy, qua việc thực hiện các thủ tục phân tích trong giai đoạn này,
KTV có thể xác định nội dung cơ bản của cuộc kiểm toán BCTC. Mức độ,
phạm vi và thời gian áp dụng các thủ tục phân tích thay đổi tuỳ thuộc vào
quy mô và tính phức tạp trong hoạt động kinh doanh của khách hàng.
Các thủ tục phân tích được sử dụng gồm hai loại cơ bản:
Một là, Phân tích ngang (phân tích xu hướng);
Phân tích ngang là việc phân tích dựa trên cơ sở so sánh các trị số của
cùng một chỉ tiêu trên BCTC.
Các chỉ tiêu phân tích được sử dụng ngang bao gồm:
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
16
- So sánh số liệu kỳ này với số liệu kỳ trước hoặc giữa các kỳ với nhau và
qua đó, KTV thấy được những biến động bất thường và xác định được các
lĩnh vực cần quan tâm.
- So sánh số liệu thực tế với số liệu dự đoán hoặc số liệu ước tính của KTV.
- So sánh dữ kiện của công ty khách hàng với dữ liệu chung của ngành.
Hai là, Phân tích dọc (phân tích tỷ suất);
Phân tích dọc là việc phân tích dựa trên cơ sở so sánh các tỷ lệ tương
quan của các chỉ tiêu và khoản mục khác nhau trên BCTC. Việc phân tích
này dựa trên các tỷ suất khả năng thanh toán, tỷ suất cấu trúc tài chính, tỷ
suất hiệu quả kinh doanh.
1.2.2.5 Đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm toán
1.2.2.5.1 Trình tự đánh giá trọng yếu
Bước 1: Ước lượng ban đẩu về tính trọng yếu
Mức ước lượng ban đẩu về tính trọng yếu là lượng tối đa mà KTV tin
rằng ở mức đó các BCTC có thể bị sai lệch nhưng vẫn chứa ảnh hưởng đến
các quyết định của người sử dụng thông tin tài chính. Việc ước lượng này
giúp KTV lập kế hoạch thu thập bằng chứng kiểm toán thích hợp. Cụ thể,
nếu các KTV ước lượng mức trọng yếu càng thấp, độ chính xác của số liệu
trên BCTC càng cao thì số lượng bằng chứng thu thập càng nhiều và ngược
lại. Việc ước lượng ban đầu về tính trọng yếu là việc làm mang tính chất
xét đoán nghề nghiệp của kiểm toán viên.
Khi xây dựng mức ước lượng ban đầu về tính trọng yếu, kiểm toán viên
cần lưu ý đến những yếu tố ảnh hưởng sau:
Một là, Tính trọng yếu là một khái niệm tương đối hơn là một khái niệm
tuyệt đối, gắn liền với quy mô của công ty khách hàng.
Hai là, Yếu tố định lượng của tính trọng yếu: quy mô sai phạm là một
yếu tố quan trọng để xem xét liệu các sai phạm có trọng yếu hay không.
Các chỉ tiêu: thu nhập trước thuế, tài sản lưu động , tổng vốn dài hạn…
thường được dùng làm cơ sở đánh giá tính trọng yếu trong đó thu nhập
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
17
trước thuế thường là cơ sở quan trọng nhất vì được xem như khoản mục
thông tin then chốt với người sử dụng.
Ba là, Yếu tố định tính của trọng yếu: trong thực tế để đánh giá cả về
mặt quy mô (số lượng) và bản chất (chất lượng) của sai sót đó. Một hành vi
gian lận luôn được coi là trọng yếu bất kể quy mô của nó là bao nhiêu.
Những yếu tố liên quan đến bản chất của sai phạm cần phải được xem
xét khi tiến hành ước lượng ban đầu về tính trọng yếu:
Một là, Các gian lận thường được xem là quan trọng hơn các sai sót với
cùng một quy mô tiền tệ bởi các gian lận thường làm người ta nghĩ đến tính
trung thực và độ tin cậy của BGĐ hay những người có liên quan.
Hai là, Các sai sót có quy mô nhỏ nhưng lặp đi lặp lại hoặc gây ra tác
động dây truyền làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến thông tin trên BCTC thì
luôn được xem là sai phạm trọng yếu vì đây là sai phạm có tính chất hệ
thống.
Mặc dù, ước lượng ban đầu về tính trọng yếu là một xét đoán nghề
nghiệp tính chủ quan của KTV song trên thực tế, các công ty kiểm toán
thường đề ra đường lối chỉ đạo để hỗ trợ cho các KTV của mình trong việc
ước lượng ban đẩu về tính trọng yếu thông qua việc hướng dẫn các chỉ tiêu
được chọn làm gốc trong từng trường hợp cụ thể, tỷ lệ tính mức trọng yếu
đối với từng chỉ tiêu.
Bước 2: Phân bổ ước lượng ban đầu về tính trọng yếu cho các khoản
mục
Sau khi đã ước lượng ban đầu về tính trọng yếu cho toàn bộ BCTC,
KTV phân bổ mức ước lượng này cho các khoản mục trên BCTC. Đó cũng
chính là sai số có thể chấp nhận được đối với từng khoản mục.
Mục đích của việc phân bổ này là để giúp KTV xác định số lượng bằng
chứng kiểm toán phù hợp phải thu thập đối với từng khoản mục ở mức chi
phí thấp nhất có thể mà vẫn đảm bảo tổng hợp các sai sót trên BCTC không
vượt quá mức ước lượng ban đầu về tính trọng yếu.
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
18
Cơ sở để tiến hành phân bổ bao gồm: bản chất của khoản mục, rủi ro
tiềm tàng và rủi ro kiểm soát được đánh giá sơ bộ với các khoản mục, kinh
nghiệm kiểm toán của KTV và chi phí kiểm toán đối với từng khoản mục.
1.2.2.5.2 Đánh giá rủi ro
Theo Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam Số 400: “ Rủi ro kiểm toán là rủi
ro do công ty kiểm toán và kiểm toán viên đưa ra ý kiến nhận xét không
thích hợp khi BCTC còn có những sai sót trọng yếu. Rủi ro kiểm toán bao
gồm ba bộ phận: rủi ro tiềm tàng, rủi ro kiểm soát và rủi ro phát hiện".(
Mục 07- Chuẩn mực Kiểm toán Việt Nam số 400)
Trong giai đoạn lập kế hoạch, KTV phải xác định mức rủi ro kiểm toán
mong muốn. Mức rủi ro này được xác định phụ thuộc vào 2 yếu tố:
Thứ nhất, Mức độ mà theo đó người sử dụng bên ngoải tin tưởng vào
BCTC thì mức độ tác hại trên phạm vi toàn xã hội sẽ càng lớn nếu có một
sai sót trên BCTC. Do vậy, trong trường hợp này, KTV cần xác định một
mức rủi ro kiểm toán thấp, từ đó tăng số lượng bằng chứng cần thu thập và
tăng độ chính xác trong các kết luận của mình;
Thứ hai, Khả năng khách hàng sẽ gặp khó khăn về tài chính sau khi Báo
cáo kiểm toán được công bố, nếu khả năng này cao thì kiểm toán viên phải
thiết lập một mức rủi ro kiểm toán mong muốn thấp hơn so với khách hàng
thông thường, từ đó tăng số lượng bằng chứng kiểm toán phải thu thập.
Điều này dẫn đến chi phí kiểm toán tăng lên để giảm thiểu khả năng xảy ra
tranh chấp giữa kiểm toán viên, công ty kiểm toán và khách hàng;
Ngoài ra, KTV cần đánh giá các loại rủi ro sau:
Thứ nhất: Rủi ro cố hữu;
Rủi ro cố hữu là khả năng cho từng nghiệp vụ, từng khoản mục trong
BCTC chứa đựng sai sót trọng yếu khi tính riêng rẽ hoặc tính gộp, mặc dù
có hay không hệ thống kiểm soát nội bộ.
Việc đánh giá này căn cứ vào các yếu tố:
Một là, Bản chất kinh doanh của khách hàng: rủi ro cố hữu thường bị
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
19
tăng lên bởi những đặc thù của ngành nghề kinh doanh mà có thể tạo nên
những khó khăn cho kiểm toán do tồn tại những khoản không chắc chắn
hoặc khả năng tồn tại một cách tiềm tàng những gian lận hoặc sai sót trên
BCTC.
Hai là, Tính liêm chính của nhà quản trị: nếu BGĐ bị kiểm soát bởi một
vài cá nhân thiếu tính trung thực thì khả năng các BCTC tồn tại sai sót và
gian lận tăng cao.
Ba là, Kết quả của các lần kiểm toán trước đối với các khoản mục phát
hiện là các sai phạm trong lần kiểm toán trước. Rủi ro tiềm tàng sẽ được
đánh giá ở mức cao nếu sai phạm mang tính hệ thống và ngược lại nếu sai
phạm không mang tính hệ thống thì rủi ro tiềm tàng thấp.
Bốn là, Nếu là hợp đồng kiểm toán lần đầu thì kiểm toán viên có ít kinh
nghiệm về khách hàng vì vậy dự kiến rủi ro tiềm tàng cao.
Năm là, Số lượng nghiệp vụ kinh tế không thường xuyên càng nhiều thì
rủi ro tiềm tàng càng cao.
Sáu là, Các ước tính kế toán: số lượng các ước tính kế toán càng nhiều
thì rủi ro kiểm toán càng cao.
Bảy là, Quy mô số dư tài sản: quy mô càng lớn thì rủi ro càng cao.
Thứ hai: Rủi ro kiểm soát;
Rủi ro kiểm soát là khả năng hệ thống kiểm soát nội bộ không ngăn
chặn và phát hiện gian lận và sai sót. Rủi ro kiểm soát được KTV đánh giá
đối với từng khoản mục trên BCTC thông qua việc tìm hiểu hệ thống kiểm
soát nội bộ của khách hàng đối với từng khoản mục này. Rủi ro kiểm soát
luôn có và khó tránh khỏi do những hạn chế cố hữu của bất kỳ hệ thống
kiểm soát nội bộ nào.
Thứ ba: Rủi ro phát hiện;
Rủi ro phát hiện là khả năng xảy ra gian lận do các thủ tục kiểm toán
không ngăn chặn và phát hiện được bởi hệ thống kiểm soát nội bộ và cũng
không được KTV phát hiện trong quá trình kiểm toán.
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp
20
Rủi ro phát hiện bị ảnh hưởng bởi nhân tố sau:
Một là, Các bước kiểm toán không thích hợp: Điều này thường xảy ra
đối với những kiểm toán viên mới, thực hiện không hợp lý quy trình kiểm
toán cho mỗi phần hành.
Hai là, Phát hiện ra bằng chứng nhưng không nhận thức được sai sót
nên thường đưa ra kết luận sai về phần hành đó cũng như về BCTC.
Ba là, KTV hoàn toàn không phát hiện ra sai sót có sự thông đồng, nhất
trí bên trong doanh nghiệp làm sai các chính sách và chế độ kế toán do
BGĐ đề ra.
Như vậy, rủi ro kiểm toán gồm 3 loại: rủi ro cố hữu, rủi ro kiểm soát và
rủi ro phát hiện. Giữa các loại rủi ro này có mối quan hệ mật thiết với nhau.
Do đó, trong quá trình đánh giá, KTV có thể điều chỉnh rủi ro phát hiện dựa
trên các loại rủi ro khác đã được đánh giá nhằm đạt được mức độ rủi ro
kiểm toán ở mức thấp như mong muốn. Mức độ rủi ro phát hiện tỷ lệ
nghịch với mức độ rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát. Khi rủi ro tiềm tàng
và rủi ro kiểm soát đánh giá cao thì rủi ro phát hiện có thể chấp nhận được.
Ngược lại, khi rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát xuống thấp đến mức có
thể chấp nhận, mức rủi ro phát hiện cao hơn nhưng vẫn đảm bảo giảm rủi
ro kiểm toán xuống đến mức có thể chấp nhận. Điều này được biểu diễn
bằng biểu 1.1
Vũ Thị Minh Nguyệt
Kiểm toán 46B
- Xem thêm -
.DOC 
103 
177 
135 
