§¹i häc Th¬ng m¹i
Lêi nãi ®Çu
Nh÷ng n¨m võa qua, cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ vµ víi sù ®æi míi s©u s¾c cña c¬
chÕ kinh tÕ tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr êng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho ngµnh th¬ng m¹i - dÞch vô níc ta trëng thµnh vµ ph¸t triÓn, gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc tho¶ m·n ngµy cµng tèt h¬n
nhu cÇu tiªu dïng x· héi, n©ng cao chÊt lîng cuéc sèng.
Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, víi xu híng toµn cÇu ho¸, quan hÖ bu«n b¸n th¬ng m¹i gi÷a níc ta víi
c¸c níc b¹n ngµy cµng ®îc më réng vÒ mäi mÆt. Do vËy, vai trß cña ngµnh th¬ng m¹i ®· trë nªn rÊt quan
träng, kh«ng chØ lµ cÇu nèi gi÷a s¶n xuÊt víi kinh doanh trong níc mµ cßn më réng sang c¸c níc trªn thÕ
giíi. §iÒu nµy ®· gãp phÇn lµm cho s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn s©u réng, hµng ho¸ ngµy cµng phong phó
®a d¹ng vÕ chñng lo¹i, mÉu m·, chÊt lîng hµng ho¸ ngµy cµng ®îc ®¶m b¶o.
Qu¸ tr×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã thÓ hiÓu lµ viÖc dù tr÷ - b¸n ra c¸c lo¹i
hµng ho¸ thµnh phÈm, lao vô, dÞch vô. Trong ®ã b¸n hµng lµ kh©u cuèi cïng vµ cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn
hiÖu qu¶ cña c¶ qu¸ tr×nh kinh doanh. Bëi v×, chØ khi b¸n ®îc hµng th× míi b¶o toµn vµ t¨ng nhanh tèc ®é
lu©n chuyÓn vèn, gi÷ uy tÝn víi b¹n hµng, thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô víi Nhµ níc, c¶i thiÖn ®êi sèng vµ
tinh thÇn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn, doanh nghiÖp ®¶m b¶o cã lîi nhuËn ®Ó tÝch luü më réng ph¸t triÓn
s¶n xuÊt kinh doanh. §ã chÝnh lµ lÝ do mµ c¸c nhµ qu¶n lý dn ph¶i lu«n nghiªn cøu hoµn thiÖn c¸c ph ¬ng
ph¸p qu¶n lý nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh tiªu thô hµng ho¸. Trong ®ã, kÕ to¸n lµ mét c«ng cô s¾c bÐn vµ
quan träng trong doanh nghiÖp kh«ng thÓ thiÕu ®Ó tiÕn hµnh qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, kiÓm tra
viÖc sö dông, qu¶n ký tµi s¶n, hµng ho¸ nh»m ®¶m tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o vµ tù chñ trong s¶n xuÊt kinh
doanh. TÝnh to¸n vµ x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña tiõng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, lµm c¬ së v¹ch ra chiÕn
lîc kinh doanh. §èi víi doanh nghiÖp th¬ng m¹i th× kÕ to¸n tiªu thô hµng ho¸ lµ mét bé phËn c«ng viÖc phøc
t¹p vµ chiÕm tû träng lín trong toµn bé c«ng viÖc kÕ to¸n. ViÖc tæ chøc hîp lý qu¸ tr×nh h¹ch to¸n kÕ to¸n
nghiÖp vô tiªu thô hµng ho¸ lµ yªu cÇu hÕt søc cÇn thiÕt kh«ng riªng víi bÊt cø doanh nghiÖp th¬ng m¹i
nµo.
NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò ®ã, cïng víi nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ë trêng, qua thêi
gian t×m hiÓu thùc tÕ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh còng nh bé m¸y kÕ to¸n t¹i c«ng ty VËt t & thiÕt bÞ
toµn bé, em ®· ®i s©u t×m hiÓu c«ng t¸c kÕ to¸n cña c«ng ty bíi ®Ò tµi “Hoµn thiÖn kÕ to¸n nghiÖp vô
b¸n hµng t¹i c«ng ty VËt t & thiÕt bÞ toµn bé“.
Ph¹m vi cña luËn v¨n lµ nh÷ng kiÕn thøc vÒ lý luËn kÕ to¸n nãi chung vµ kÕ to¸n b¸n hµng nãi
riªng, cïng víi nh÷ng kiÕn thøc ®· häc vÒ kinh tÕ th¬ng m¹i, ph©n tÝch c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ,. . . mµ em
®· ®îc häc t¹i trêng §¹i häc Th¬ng m¹i. Sè liÖu minh häa ®îc lÊy tõ c«ng ty VËt t & thiÕt bÞ toµn bé, ®êng
Hoµng Quèc ViÖt - Hµ néi.
KÕt cÊu cña luËn v¨n gåm ba ch¬ng:
Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n b¸n hµng ë c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i
Ch¬ng 2: T×nh h×nh thùc tÕ vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n nghiÖp vô b¸n hµng t¹i C«ng ty VËt t & thiÕt bÞ toµn bé .
Khæng ThÞ M©y - 34D3
1
§¹i häc Th¬ng m¹i
Ch¬ng 3: Ph¬ng híng hoµn thiÖn kÕ to¸n nghiÖp vôb¸n hµng t¹i c«ng ty VËt t & thiÕt bÞ toµn bé .
Trong qu¸ tr×nh thùc tËp, em ®îc sù chØ dÉn, gióp ®ì cña c¸c thÇy c« trong bé m«n kÕ to¸n - tµi
chÝnh doanh nghiÖp th¬ng m¹i mµ trùc tiÕp lµ thÇy gi¸o: PGS.TS TrÇn ThÕ Dòng, cïng c¸c b¸c, c¸c c« vµ
c¸c c¸n bé kÕ to¸n phßng kÕ to¸n c«ng ty VËt t & thiÕt bÞ toµn bé. Tuy nhiªn, do ph¹m vi ®Ò tµi réng, thêi
gian thùc tÕ vµ h¹n chÕ cña b¶n th©n nªn khã tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em kÝnh mong ®îc sù chØ b¶o
cña c¸c thÇy, c¸c c«, c¸c b¸c, vµ phßng kÕ to¸n c«ng ty ®Ó luËn v¨n ®îc hoµn thiÖn h¬n.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n !
Ch¬ng 1
Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n nghiÖp vô b¸n hµng ë c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i
I. §Æc ®iÓm nghiÖp vô b¸n hµng vµ nhiÖm vô kÕ to¸n ë c¸c doanh
nghiÖp th¬ng m¹i
1. §Æc ®iÓm nghiÖp vô b¸n hµng ë c¸c doanh
nghiÖp th¬ng m¹i
B¸n hµng lµ kh©u cuèi cïng trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Th«ng qua b¸n hµng,
gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ ®îc thùc hiÖn; vèn cña doanh nghiÖp ®îc chuyÓn tõ h×nh th¸i hiÖn
vËt (hµng ho¸) sang h×nh th¸i gi¸ trÞ (tiÒn tÖ), doanh nghiÖp thu håi vèn bá ra, bï ®¾p ®îc chi phÝ vµ cã
nguån tÝch luü ®Ó më réng kinh doanh v.v.
VÒ ®èi tîng phôc vô cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i lµ ngêi tiªu dïng ,bao gåm c¸c c¸ nh©n, c¸c ®¬n vÞ s¶n
xuÊt, kinh doanh kh¸c vµ c¸c c¬ quan, tæ chøc x· héi.
1.1 C¸c ph¬ng thøc vµ h×nh thøc b¸n hµng
C¸c doanh nghiÖp kinh doanh th¬ng m¹i cã thÓ b¸n hµng theo nhiÒu ph¬ng thøc kh¸c nhau nh b¸n bu«n, b¸n
lÎ hµng ho¸, ký göi, ®¹i lý. Trong mçi ph¬ng thøc b¸n hµng l¹i cã thÓ thùc hiÖn díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c
nhau (trùc tiÕp, chuyÓn hµng, chê chÊp nhËn,..)
1.1.1 Ph¬ng thøc b¸n bu«n:
Lµ ph¬ng thøc b¸n hµng cho c¸c ®¬n vÞ th¬ng m¹i, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ,. . . ®Ó thùc hiÖn b¸n ra
hoÆc ®Ó gia c«ng, chÕ biÕn b¸n ra. §Æc ®iÓm cña hµng ho¸ b¸n bu«n lµ hµng ho¸ vÉn n»m trong lÜnh
vùc lu th«ng cha ®i vµo lÜnh vùc tiªu dïng, do vËy, gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ dông cña hµng ho¸ cha ®îc thùc hiÖn.
Hµng thêng ®îc b¸n theo l« hµng hoÆc b¸n víi sè lîng lín. Gi¸ b¸n biÕn ®éng tuú thuéc vµo khèi lîng hµng
b¸n vµ ph¬ng thøc thanh to¸n. Trong b¸n bu«n thêng bao gåm hai ph¬ng thøc:
a. Ph¬ng thøc b¸n bu«n hµng ho¸ vËn chuyÓn th¼ng: Theo ph¬ng thøc nµy, doanh nghiÖp th¬ng
m¹i sau khi mua hµng, nhËn hµng mua, kh«ng ®a hµng vÒ nhËp kho mµ chuyÓn b¸n th¼ng cho bªn mua.
Ph¬ng thøc nµy cã thÓ thùc hiÖn theo hai h×nh thøc :
- H×nh thøc b¸n giao tay ba: Theo h×nh thøc nµy, c¨n cø vµo hîp ®ång kinh tÕ ®· ký kªt víi nhµ
cung cÊp vµ kh¸ch hµng, doanh nghiÖp cö c¸n bé nghiÖp vô cïng kh¸ch hµng ®Õn nhËn hµng do nhµ cung
cÊp giao. Hµnh vi mua vµ b¸n hµng ®ång thêi ®îc thùc hiÖn.
Khæng ThÞ M©y - 34D3
2
§¹i häc Th¬ng m¹i
- H×nh thøc göi hµng chuyÓn b¸n th¼ng: Theo h×nh thøc nµy doanh nghiÖp th¬ng m¹i say khi
mua hµng, nhËn hµng mua, dïng ph¬ng tiÖm vËn t¶i cña m×nh hoÆc thuª ngoµi vËn chuyÓn hµng ®Õn
giao cho bªn mua ë ®Þa ®iÓm ®· ®îc tho¶ thuËn. Hµng ho¸ chuyÓn b¸n trong trêng hîp nµy vÉn thuéc
quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i. Khi nhËn ®îc tiÒn cña bªn mua thanh to¸n hoÆc giÊy b¸o cña
bªn mua ®· nhËn ®îc hµng vµ chÊp nhËn thanh to¸n th× hµng ho¸ chuyÓn ®i míi ®îc x¸c ®Þnh lµ tiªu thô .
b. Ph¬ng thøc b¸n bu«n hµng ho¸ qua kho: Lµ ph¬ng thøc b¸n bu«n hµng ho¸ mµ trong ®ã, hµng
b¸n ph¶i ®îc xuÊt tõ kho b¶o qu¶n cña doanh nghiÖp. B¸n bu«n hµng ho¸ qua kho cã thÓ thùc hiÖn d íi hai
h×nh thøc
- B¸n bu«n hµng ho¸ qua kho theo h×nh thøc giao hµng trùc tiÕp: Theo h×nh thøc nµy, bªn mua cö
®¹i diÖn ®Õn kho cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i ®Ó nhËn hµng. Doanh nghiÖp th¬ng m¹i xu©t kho hµng
ho¸ giao trùc tiÕp cho ®¹i diÖn bªn mua. Sau khi ®¹i diÖn bªn mua nhËn ®ñ hµng, thanh to¸n tiÒn hoÆc
chÊp nhËn nî, hµng ho¸ ®îc x¸c ®Þnh lµ tiªu thô. Chøng tõ b¸n hµng lµ ho¸ ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho. Mét
liªn cña chøng tõ giao cho ngêi nhËn hµng (bªn mua), hai liªn göi vÒ phßng kÕ to¸n lµm thñ tôc thanh to¸n
tiÒn b¸n hµng. Sè hµng ®· giao nhËn xong ®îc coi lµ tiªu thô.
- B¸n bu«n hµng ho¸ qua kho theo h×nh thøc chuyÓn hµng: Theo h×nh thøc nµy, c¨n cø vµo hîp
®ång ®· ký kÕt, hoÆc theo ®¬n ®Æt hµng doanh nghiÖp th¬ng m¹i xuÊt kho hµng ho¸, dïng ph¬ng tiÖn
vËn t¶i cña m×nh hoÆc ®i thuª ngoµi, chuyÓn hµng ®Õn kho cña bªn mua hoÆc mét ®Þa ®iÓm nµo ®ã
bªn mua quy ®Þnh trong hîp ®ång. Hµng ho¸ chuyÓn b¸n vÉn thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp th ¬ng
m¹i, chØ khi nµo ®îc bªn mua kiÓm nhËn, thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n th× sè hµng chuyÓn giao
míi ®îc coi lµ tiªu thô. ChÝ phÝ vËn chuyÓn do doanh nghiÖp th¬ng m¹i chÞu hay bªn mua chÞu lµ do sù
tho¶ thuËn tõ tríc gi÷a hai bªn. NÕu doanh nghiÖp th¬ng m¹i chÞu chi phÝ vËn chuyÓn, ph¶i thu tiÒn cña
bªn mua .
1.1.2 B¸n lÎ hµng ho¸
B¸n lÎ hµng ho¸ lµ ph¬ng thøc b¸n hµng trùc tiÕp cho ngêi tiªu dïng hoÆc c¸c tæ chøc kinh tÕ
hoÆc c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ tËp thÓ mua vÒ mang tÝnh chÊt tiªu dïng néi bé. B¸n hµng theo ph ¬ng thøc nµy
cã®Æc ®iÓm lµ hµng ho¸ ®· ra khái lÜnh vùc lu th«ng vµ ®i vµo lÜnh vùc tiªu dïng. Gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö
dông cña hµng ho¸ ®· ®îc thùc hiÖn. B¸n lÎ thêng b¸n ®¬n chiÕc hoÆc sè lîng nhá, gi¸ b¸n thêng æn ®Þnh.
Ph¬ng thøc b¸n lÎ cã thÓ thùc hiÖn díi c¸c h×nh thøc sau:
- H×nh thøc b¸n lÎ thu tiÒn tËp trung: Lµ h×nh thøc b¸n hµng mµ trong ®ã, t¸ch rêi nghiÖp vô thu
tiÒn cña ngêi mua vµ nghiÖp vô giao hµng cho ngêi mua. Mçi quÇy hµng cã mét nh©n viªn thu tiÒn lµm
nhiÖm vô thu tiÒn cña kh¸ch, viÕt ho¸ ®¬n hoÆc tÝch kª cho kh¸ch ®Ó kh¸ch ®Õn nhËn hµng ë quÇy
hµng do nh©n viªn b¸n hµng giao. HÕt ca b¸n hµng, nh©n viªn b¸n hµng c¨n cø vµo ho¸ ®¬n vµ tÝch kª
giao hµng cho kh¸ch hoÆc kiÓm kª hµng ho¸ tån quÇy ®Ó x¸c ®Þnh sè l îng hµng ®· b¸n trong ngµy, trong
ca vµ lËp b¸o c¸o b¸n hµng. Nh©n viªn thu tiÒn lµm giÊy nép tiÒn vµ nép tiÒn b¸n hµng cho thñ quü.
- H×nh thøc b¸n lÎ thu tiÒn trùc tiÕp: Lµ h×nh thøc b¸n hµng trùc tiÕp thu tiÒn vµ giao hµng cho
kh¸ch .HÕt ca, hÕt ngµy b¸n hµng, nh©n viªn b¸n hµng lµm giÊy nép tiÒn vµ nép tiÒn cho thñ quü. §ång
thêi, kiÓm kª hµng ho¸ tån quÇy ®Ó x¸c ®Þnh sè lîng hµng ®· b¸n trong ca, trong ngµy vµ lËp b¸o c¸o b¸n
hµng. Theo h×nh thøc b¸n hµng nµy, kh¸ch hµng kh«ng mÊt thêi gian chê thanh to¸n nhng ®ßi hái nh©n viªn
b¸n hµng ph¶i cã nghiÖp vô v÷ng vµng ,nhanh nhÑn ho¹t b¸t, cã tr¸ch nhiÖm cao ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng nhÇm
lÉn, mÊt m¸t khi ®«ng kh¸ch.
Khæng ThÞ M©y - 34D3
3
§¹i häc Th¬ng m¹i
- H×nh thøc b¸n hµng tr¶ gãp : Theo h×nh thøc nµy, ngêi mua ®îc tr¶ tiÒn mua hµng thµnh nhiÒu
lÇn. Doanh nghiÖp th¬ng m¹i, ngoµi sè tiÒn thu theo gi¸ b¸n thêng cßn thu thªm ngêi mua mét kho¶n l·i do
tr¶ chËm. VÒ thùc chÊt, ngêi b¸n chØ mÊt quyÒn së h÷u khi ngêi mua thanh to¸n hÕt tiÒn hµng. Tuy nhiªn,
vÒ mÆt h¹ch to¸n, khi giao hµng cho ngêi mua, hµng ho¸ b¸n tr¶ gãp ®îc coi lµ tiªu thô, bªn b¸n ghi nh©n
doanh thu.
- H×nh thøc b¸n hµng tù ®éng: B¸n hµng tù ®éng lµ h×nh thøc b¸n lÎ hµng ho¸ mµ trong ®ã, c¸c
doanh nghiÖp th¬ng m¹i sö dông c¸c m¸y b¸n hµng tù ®éng chuyªn dïng cho mét hoÆc nét vµi lo¹i hµng ho¸
nµo ®ã ®Æt ë c¸c n¬i c«ng céng, sau khi ngêi mua bá tiÒn bµo m¸y, m¸y sÏ tù ®éng ®Èy hµng ra cho ngêi
mua.
1.1.3. Ph¬ng thøc b¸n hµng ®¹i lý:
- H×nh thøc göi hµng ®¹i lý b¸n hay ký göi hµng ho¸: Theo h×nh thøc nµy doanh nghiÖp th ¬ng
m¹i giao hµng cho cë ®¹i lý, ký göi ®Ó c¬ së nµy trùc tiÕp b¸n hµng. Bªn nhËn lµm ®¹i lý ,ký göi sÏ trùc
tiÕp b¸n hµng, thanh to¸n tiÒn hµng vµ ®îc hëng hoa hång ®¹i lý. Sè hµng chuyÓn giao cho c¸c c¬ së ®¹i
lý, ký göi vÉn thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i cho ®Õn khi doanh nghiÖp th¬ng m¹i ®îc
c¬ së ®¹i lý ký göi thanh to¸n tiÒn hay chÊp nhËn thanh to¸n hoÆc th«ng b¸o vÒ sè hµng ®· b¸n ® îc, doanh
nghiÖp míi mÊt quyÒn së h÷u vÒ sè hµng nµy.
- H×nh thøc b¸n hµng nhËn ®¹i lý: Theo h×nh thøc nµy doanh nghiÖp sÏ nhËn b¸n hµng cho doanh
nghiÖp kh¸c. Doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm vÒ sè hµng ®· nhËn, tæ chøc b¸n hµng vµ thanh to¸n kÞp thêi,
®Çy ®ñ tiÒn hµng cho ngêi giao ®¹i lý khi hµng ho¸ ®· ®îc tiªu thô. H×nh thøc b¸n hµng nµy cã ®Æc
®iÓm lµ hµng ho¸ kh«ng thuéc së h÷u b¸n cña doanh nghiÖp vµ khi b¸n ® îc hµng th× doanh nghiÖp ®îc hëng hoa hång tÝnh trªn gi¸ b¸n.
1.2 C¸c ph¬ng thøc thanh to¸n :
Tuú thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh trÞ gi¸ l« hµng b¸n, møc ®é thêng xuyªn trong quan hÖ mua b¸n,
møc ®é tÝn nhiÖm lÉn nhau, . . . mµ doanh nghiÖp th¬ng m¹i vµ ngêi mua cã thÓ tho¶ thuËn lùa chän sö
dông c¸c ph¬ng thøc, h×nh thøc thanh to¸n kh¸c nhau.
1.2.1. Ph¬ng thøc thanh to¸n trùc tiÕp: Lµ qu¸ tr×nh b¸n hµng vµ thu tiÒn ph¸t sinh cïng mét thêi
®iÓm. Theo ph¬ng thøc thanh to¸n nµy, cã c¸c h×nh thøc sau :
- H×nh thøc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt, ng©n phiÕu: Lµ h×nh thøc thanh to¸n trùc tiÕp gi÷a ngêi
mua vµ ngêi b¸n. Khi bªn b¸n chuyÓn giao hµng hãa, dÞch vô th× bªn mua xuÊt tiÒn, ng©n phiÕu ®Ó tr¶
trùc tiÕp t¬ng øng víi gi¸ c¶ mµ hai bªn ®· tháa thuËn. Thanh to¸n theo h×nh thøc nµy ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thu
tiÒn nhanh, tr¸nh ®îc rñi ro trong thanh to¸n nhng thêng chØ ¸p dông trong trêng hîp hµng hãa cã gi¸ trÞ
kh«ng lín.
- H×nh thøc trao ®æi hµng: Theo h×nh thøc nµy, khi bªn b¸n chuyÓn giao hµng hãa cho bªn mua
th× bªn mua xuÊt giao cho bªn b¸n mét l« hµng cã gi¸ trÞ t¬ng øng víi gi¸ trÞ l« hµng ®· nhËn ®îc tõ bªn b¸n.
Trong trêng hîp nµy ngêi b¸n ®ång thêi lµ ngêi mua, môc ®Ých kh«ng ph¶i lµ thu tiÒn mµ lµ mua mét hµng
kh¸c t¬ng øng. ViÖc giao hµng diÔn ra hÇu nh lµ ®ång thêi. HiÖn nay, ®«i lóc cã thÓ dïng tiÒn ®Ó thanh
to¸n mét phÇn thiÕu hôt.
1.2.2. Ph¬ng thøc thanh to¸n kh«ng trùc tiÕp
Khæng ThÞ M©y - 34D3
4
§¹i häc Th¬ng m¹i
Thanh to¸n kh«ng trùc tiÕp lµ ph¬ng thøc thanh to¸n ®îc thùc hiÖn b»ng c¸chh trÝch chuyÓn ë tµi
kho¶n cña doang nghiÖp hoÆc bï trõ gi÷a hai bªn th«ng qua c¸c tæ chøc kinh tÕ trung gian thêng lµ Ng©n
hµng. Ng©n hµng lµ tæ chøc trung gian thanh to¸n, nã gióp cho viÖc thanh to¸n gi÷a ng êi mua vµ ngêi b¸n
®îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ, nhanh chãng vµ ®óng luËt, tuú thuéc vµo tõng th¬ng vô, tõng ®èi tîng kh¸ch hµng
mµ viÖc thanh to¸n kh«ng trùc tiÕp cã thÓ ®îc thùc hiÖn theo mét sè h×nh thøc sau:
- H×nh thøc thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi: Uû nhiÖm chi lµ giÊy uû nhiÖm cña chñ tµi kho¶n mµ
Ng©n hµng phôc vô m×nh chuyÓn mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh ®Ó tr¶ cho ngêi cung cÊp hµng hãa lao vô.
- H×nh thøc thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu: Lµ h×nh thøc thanh to¸n trong ®ã ngêi b¸n sau khi
hoµn thµnh nhiÖm vô giao hµng hoÆc cung øng dÞch vô cho ngêi mua th× sÏ lËp uû th¸c thu yªu cÇu Ng©n
hµng thu hé sè tiÒn tõ ngêi mua.
Thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu, uû nhiÖm thêng ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã quan hÖlµm
¨n thêng xuyªn vµ tÝn nhiÖm lÉn nhau hay díi h×nh thøc k inh doanh c«ng ty mÑ - c«ng ty con.
- H×nh thøc thanh to¸n b»ng sÐc: SÐc lµ tê lÖnh tr¶ tiÒn cña chñ tµi kho¶n ® îc lËp theo mÉu do
Ng©n hµng Nhµ níc quy ®Þnh yªu cÇu ®¬n vÞ thanh to¸n trÝch mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh tõ “Tµi kho¶n tiÒn
göi thanh to¸n” cña m×nh ®Ó tr¶ cho ngêi thô hëng cã tªn trªn tê lÖnh ®ã hoÆc cho ngêi cÇm tê lÖnh ®ã.
- H×nh thøc thanh to¸n tr¶ b»ng th: Lµ h×nh thøc thanh to¸n trong ®ã bªn mua yªu cÇu Ng©n hµng
më th tÝn dông tiÕn hµnh tr¶ tiÒn cho bªn b¸n nÕu bªn b¸n xuÊt tr×nh ®îc bé chøng tõ thanh to¸n phï hîp víi
c¸c néi dung ®· ghi trong th tÝn dông. H×nh thøc thanh to¸n nµy, ®îc ¸p dông rÊt phæ biÕn, ®Æc biÖt lµ
trong kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, trong trêng hîp bªn mua vµ bªn b¸n cha cã mèi quan hÖ tÝn nhiÖm lÉn
nhau v× theo ph¬ng thøc nµy nã b¶o ®¶m c¶ quyÒn lîi cho ngêi mua vµ ngêi b¸n.
- Ph¬ng thøc thanh to¸n nhê thu
Lµ ph¬ng thøc thanh to¸n mµ trong ®ã ngêi b¸n sau khi ®· hoµn thµnh nghÜa vu giao hµng hoÆc
cung øng dÞch vô cho ngêi mua sÏ tiÕn hµnhuû th¸c cho Ng©n hµng cña m×nh thu nî sè tiÒn ë ngêi mua trªn
c¬ së hèi phiÕu cña ngêi b¸n lËp ra .
Ngµy nay, trong ho¹t ®éng kinh doanh th¬ng m¹i viÖc thanh to¸n kh«ng trùc tiÖp ®îc ¸p dông phæ
biÕn lµ trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Theo ph¬ng thøc nµy, nã tiÕt kiÖm mµ ®¶m b¶o sù
an toµn vÒ vèn cho c¶ ngêi mua vµ ngêi b¸n, chèng l¹m ph¸t æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña
hÖ thèng liªn Ng©n hµng. Qu¸ tr×nh thanh to¸n trë lªn ®¬n gi¶n vµ thuËn lîi h¬n. Tuy nhiªn, do ®Æc ®iÓm
cña nÒn kinh tÕ níc ta lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, s¶n xuÊt võa vµ nhá lµ chñ yÕu trong ®ã c¸c hé
kinh tÕ c¸c thÓ chiÕm tû träng lín mµ hÇu hÕt hä kh«ng më tµi kho¶n riªng t¹i Ng©n hµng nªn viÖc thanh
to¸n trùc tiÕp cßn nhiÒu h¹n chÕ.
1.2.3. Ph¬ng thøc thanh to¸n chËm
Theo ph¬ng thøc nµy, khi ngêi b¸n giao hµng cho ngêi mua th× ngêi mua kh«ng thanh to¸n ngay mµ
ký chÊp nhËn nî tõ ®ã h×nh thµnh kho¶n c«ng nî ph¶i thu cña ngêi mua. HÕt thêi h¹n tÝn dông, theo tho¶
thuËn bªn mua cã nghÜa vô ph¶i thanh to¸n hÕt sè tiÒn hµng cho bªn b¸n. ViÖc thanh to¸n cã thÓ ®îc thùc
hiÖn díi nhiÒu h×nh thøc: tiÒn mÆt, ng©n phiÕu, sÐc...Ph¬ng thøc thanh to¸n nµy, thêng ¸p dông trong trêng hîp hai bªn cã mèi quan hÖ mua b¸n thêng xuyªn vµ cã tÝn nhiÖm lÉn nhau.
1.4. Gi¸ b¸n cña hµng hãa
Khæng ThÞ M©y - 34D3
5
§¹i häc Th¬ng m¹i
Gi¸ c¶ lµ mét yÕu tè rÊt quan träng, cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®ÕnviÖc tiªu thô hµng hãa. Gi¸ cña hµng
hãa ph¶i thÓ hiÖn ®îc gi¸ trÞ, chÊt lîng cña hµng ho¸, gi¸ c¶ cã hîp lý th× kh¸ch hµng míi chÊp nhËn cã
nghÜa lµ hµng ho¸ ®îc tiªu thô. VËy trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i th× gi¸ b¸n ®îc x¸c ®Þnh nh thÕ nµo ?
Gi¸ b¸n hµng ho¸ cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i ®îc x¸c ®Þnh lµ gi¸ tháa thuËn gi÷a ngêi mua vµ
ngêi b¸n, ®îc ghi trªn hãa ®¬n hoÆc hîp ®ång vµ cã thÓ ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
Gi¸ b¸n = Gi¸ mua thùc tÕ + ThÆng sè th¬ng m¹i
ThÆng sè th¬ng m¹i = Gi¸ mua thùc tÕ * Tû lÖ % thÆng sè th¬ng m¹i
Trong ®ã, thÆng sè th¬ng m¹i lµ kho¶n chªnh lÖch gi÷a b¸n vµ gi¸ mua hµng ho¸ nh»m bï ®¾p chi
phÝ vµ h×nh thµnh thu nhËp cho doanh nghiÖp.
Theo chÕ ®é kÕ to¸n míi ¸p dông, 01/11/1999 th× nÕu doanh nghiÖp ¸p dông ph ¬ng ph¸p tÝnh
thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp th× gi¸ mua trong c«ng thøc trªn lµ gi¸ bao gåm c¶ thuÕ GTGT. Cßn
nÕu doanh nghiÖp tÝnh thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ th× gi¸ mua trong c«ng thøc trªn lµ gi¸
kh«ng bao gåm thuÕ GTGT.
Bªn c¹nh viÖc tÝnh to¸n ®îc møc gi¸ b¸n hîp lý cña hµng hãa b¸n ra doanh nghiÖp cßn ph¶i quan
t©m ®Õn viÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c trÞ gi¸ vèn cña hµng hãa v× nã ¶nh hëng rÊt lín tíi viÖc x¸c ®Þnh ®óng
®¾n kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. TrÞ gi¸ vèn hµng b¸n lµ toµn bé chi phÝ kinh doanh liªn quan
®Õn qu¸ tr×nh b¸n hµng bao gåm: gi¸ vèn hµng xuÊt kho, chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh
nghiÖp ph©n bæ cho sè hµng ®· b¸n.
Gi¸ ghi trªn H§
(cha thuÕ VAT)
TrÞ gi¸ mua thùc
tÕ cña hµng hãa
=
+
Chi phÝ p.s trong
qu¸ tr×nh mua (cha
thuÕ VAT)
+
ThuÕ ph¶i nép
ë kh©u mua
(nÕu cã)
_
C¸c kho¶n
gi¶m trõ
(nÕu cã)
§èi víi doanh nghiÖp th¬ng m¹i, trÞ gi¸ vèn hµng xuÊt kho ®Ó b¸n bao gåm trÞ gi¸ mua thùc tÕ vµ
chi phÝ mua cña mét sè hµng hãa ®· xuÊt kho. TrÞ gi¸ mua thùc tÕ cña hµng hãa xuÊt kho ®îc x¸c ®Þnh
theo mét trong sè c¸c ph¬ng ph¸p sau:
-
Ph¬ng ph¸p tÝnh theo gi¸ ®Ých danh
-
Ph¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn
Khæng ThÞ M©y - 34D3
6
§¹i häc Th¬ng m¹i
-
Ph¬ng ph¸p nhËp tríc, xuÊt tríc
-
Ph¬ng ph¸p nhËp sau, xuÊt tríc
Trong mét thÞ trêng æn ®Þnh, khi gi¸ c¶ kh«ng thay ®æi th× viÖc tÝnh trÞ gi¸ mua cña hµng hãa
xuÊt kho theo bÊt cø ph¬ng ph¸p nµo lµ kh«ng quan träng v× khi ®ã tÊt c¶ c¸c ph¬ng ph¸p ®Òu cho mét
kÕt qu¶ t¬ng tù nhau. Tuy nhiªn, nÕu gi¸ c¶ thay ®æi ë c¸c kú kh¸c nhau th× c¸c ph ¬ng ph¸p kh¸c nhau sÏ
cho kÕt qu¶ kh¸c nhau. V× vËy, viÖc lùa chän mét ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ mua thùc tÕ cña hµng hãa xuÊt
kho ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i nhÊt qu¸n qua c¸c kú h¸ch to¸n, nã ®¶m b¶o nguyªn t¾c nhÊt qu¸n trong kÕ
to¸n.
TrÞ gi¸ vèn cña hµng xuÊt kho cßn bao gåm c¶ chi phÝ mua nªn ta cÇn ph¶i ph©n bæ chi phÝ mua
cho hµng hãa ®· xuÊt kho b¸n, theo c«ng thøc sau:
Chi phÝ mua
ph©n bæ
cho hµng
hãa ®·
xuÊt kho =
Chi phÝ mua ph©n bæ
cho hµng ®Çu kú
+
Chi phÝ mua hµng
ph¸t sinh trong kú
TrÞ gi¸ mua cña hµng
cßn ®Çu kú
+
TrÞ gi¸ mua cña hµng
nhËp trong kú
TrÞ gi¸
mua cña
(
hµng
(
xuÊt kho
Trªn cë së trÞ gi¸ mua thùc tÕ vµ chi phÝ mua cña hµng xuÊt kho ®· tÝnh ® îc, kÕ to¸n tæng hîp l¹i
®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ vèn thùc tÕ cña hµng ®· xuÊt kho. Chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh
nghiÖp ®îc coi lµ chi phÝ thêi kú, trong kú tËp hîp ®îc bao nhiªu sÏ kÕt chuyÓn cho hµng ®· b¸n. Tuy
nhiªn, ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c kÕt qu¶ b¸n hµng th× c¸c doanh nghiÖp cã chu kú s¶n xuÊt kinh doanh dµi,
doanh thu b¸n hµng trong kú thÊp cã thÓ ph©n bæ c¸c chi phÝ nµy cho hµng ®· b¸n theo c«ng thøc:
Chi phÝ b¸n hµng
(chi phÝ QLDN)
ph©n bæ cho hµng
=
®· b¸n
Chi phÝ b¸n hµng (chi phÝ
QLDN) ph©n bæ cho hµng
®Çu kú
+
Chi phÝ b¸n hµng (chi phÝ
QLDN) ph©n bæ cho hµng ph¸t
sinh trong kú
(
TrÞ gi¸ vèn cña hµng cßn
®Çu kú
TrÞ gi¸ vèn
cña hµng
b¸n ra trong
kú
+ TrÞ gi¸ vèn cña hµng nhËp
trong kú
Sau khi tÝnh ®îc trÞ gi¸ vèn hµng xuÊt kho ®Ó b¸n vµ chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp
cña sè hµng ®· b¸n, kÕ to¸n tæng hîp l¹i ®Ó tÝnh trÞ gi¸ vèn hµng ®· b¸n.
TrÞ gi¸ vèn hµng
=
®· b¸n
TrÞ gi¸ vèn hµng xuÊt
kho ®Ó b¸n
+
Chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ QLDN
cña sè hµng ®· b¸n
2.4 Ph¹m vi, thêi ®iÓm x¸c ®Þnh hµng b¸n vµ ghi chÐp
Khæng ThÞ M©y - 34D3
7
§¹i häc Th¬ng m¹i
2.4.1 Ph¹m vi hµng hãa ®· b¸n
Hµng ho¸ ®îc coi lµ ®· hoµn thµnh viÖc b¸n trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i, ®îc ghi nhËn doanh
thu b¸n hµng ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, ®îc coi lµ hµng b¸h ph¶i
tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn sau:
- Hµng ho¸ ph¶i th«ng qua qu¸ tr×nh mua, b¸n vµ thanh to¸n theo mét ph¬ng thøc thanh to¸n nhÊt
®Þnh
- Doanh nghiÖp th¬ng m¹i mÊt quyÒn së h÷u vÒ hµng hãa vµ n¾m ®îc quyÒn së ÷u vÒ tiÒn tÖ
hoÆc cã quyÒn ®îc ®ßi tiÒn ë kh¸ch hµng
- Hµng hãa b¸n ra ph¶i thuéc diÖn kinh doanh cña doanh nghiÖp, do doanh nghiÖp mua vµo hoÆc
gia c«ng chÕ biÕn hay nhËn gãp vèn, nhËn cÊp ph¸t, tÆng thëng,. . .
Ngoµi ra, trong mét sè trêng hîp sau còng ®îc coi lµ hµng b¸n:
+ Hµng hãa xuÊt ®Ó ®æi lÊy hµng hãa kh¸c, cßn ®îc gäi lµ hµng ®èi lu hay hµng ®æi hµng.
+ Hµng hãa xuÊt ®Ó thanh to¸n tiÒn l¬ng, tiÒn thëng cho c«ng nh©n viªn thanh to¸n thu nhËp cho
c¸c thµnh viªn cña doanh nghiÖp
+ Hµng hãa xuÊt ®Ó lµm quµ biÕu tÆng, qu¶ng c¸o, chµo hµng
+ Hµng hãa xuÊt dïng trong néi bé, phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp
+ Hµng hãa hao hôt, tæn thÊt trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn b¸n ra theo hîp ®ång bªn b¸n chÞu
+ Hµng xuÊt lµ nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt chÕ biÕn s¶n phÈm råi b¸n ra
+ Hµng xuÊt ®Ó tham gia héi chî triÓn l·m
+ Hµng xu©t ®Ó gãp vèn liªn doanh,. . .
2.4.2 Thêi ®iÓm x¸c ®Þnh hµng b¸n vµ ghi chÐp (Thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu)
Theo hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam quyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§-BTC ngµy 31/12/2001
cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh th× doanh thu b¸n hµng ®îc ghi nhËn khi ®ång thêi tho¶ m·n 5 ®iÒu kiÖn sau:
- Doanh nghiÖp ®· chuyÓn giao phÇn lín rñi ro vµ lîi Ých g¾n liÒn víi quyÒn së h÷u s¶n phÈm
hoÆc hµng hãa cho ngêi mua;
- Doanh nghiÖp kh«ng cßn n¾m gi÷ quyÒn qu¶n lý hµng hãa nh ngêi së h÷u hµng hãa hoÆc
quyÒn kiÓm so¸t hµng hãa ;
- Doanh thu ®îc x¸c ®Þnh t¬ng ®èi ch¾c ch¾n;
- Doanh nghiÖp ®· thu ®îc hoÆc ®· thu ®îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch b¸n hµng.
Nhng trªn thùc tÕ do sù vËn ®éng cña hµng b¸n cã sù kh¸c nhau, cã c¸c trêng hîp x¸c ®Þnh sau:
Khæng ThÞ M©y - 34D3
8
§¹i häc Th¬ng m¹i
+ Trêng hîp 1: doanh nghiÖp mÊt quyÒn së h÷u vÒ hµng hãa tríc khi n¾m ®îc quyÒn së h÷u vÒ
tiÒn tÖ. Thêi ®iÓm x¸c ®Þnh vµ ghi chÐp hµng b¸n lµ khi kh¸ch hµng ®· nhËn hµng vµ ký nhËn trªn ho¸
®¬n b¸n hµng.
+ Trêng hîp 2: doanh nghiÖp n¾m ®îc quyÒn së h÷u vÒ tiÒn tÖ tríc khi mÊt quyÒn së h÷u vÒ
hµng hãa, thêi ®iÓm x¸c ®Þnh vµ ghi chÐp hµng b¸n lµ khi doanh nghiÖp ®· thu tiÒn (phiÕu thu hoÆc
giÊy b¸o cã).
+ Trêng hîp 3: doanh nghiÖp mÊt quyÒn së h÷u vÒ hµng hãa ®ång thêi n¾m ® îc quyÒn së h÷u
vÒ tiÒn tÖ, thêi ®iÓm x¸c ®Þnh vµ ghi chÐo hµng b¸n lµ khi kh¸ch hµng ®· nhËn hµng vµ ký nhËn trªn
chøng tõ.
2. Néi dung, yªu cÇu qu¶n lý ghi chÐp nghiÖp vô b¸n hµng
Trong c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i, nghiÖp vô b¸n hµng mang tÝnh thêng xuyªn, liªn tôc vµ chiÕm
mét tû träng lín, v× thÕ c«ng t¸c qu¶n lý nghiÖp vô b¸n hµng còng mang tÝnh thêng xuyªn liªn tôc.
Qu¶n lý nghiÖp vô b¸n hµng ®ßi hái ph¶i qu¶n lý vÒ c¸c chØ tiªu, sè lîng vµ chÊt lîng, gi¸ c¶ hµng
hãa, thu håi tiÒn b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶. Cô thÓ:
- Qu¶n lý vÒ sè lîng, chÊt lîng vµ gi¸ trÞ cña hµng göi b¸n. Hµng ho¸ ®em göi b¸n cho bªn mua
®ang trªn ®êng ®i hoÆc bªn mua ®· nhËn ®îc hµng nhng cha thanh to¸n th× sè hµng ®ã vÉn thuéc quyÕn
së h÷u cña doanh nghiÖp. Bëi vËy, doanh nghiÖp cÇn ph¶i qu¶n lý, theo dâi l« hµng ®ã.
- Qu¶n lý vÒ gi¸ c¶ hµng hãa: Gi¸ c¶ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¹nh tranh, v× vËy ®ßi hái nhµ
qu¶n lý ph¶i ®Þnh gi¸ cho thËt hîp lý, ph¶i x©y dùng biÓu gi¸ cho tõng mÆt hµng, nhãm hµng, tõng ph ¬ng
thøc b¸n phï hîp cho tõng ®Þa ®iÓm kinh doanh vµ qu¶n lý viÖc thùc hiÖn gi¸ b¸n hµng mµ chó träng gi¸m
s¸t viÖc thi hµnh gi¸ cña nh©n viªn b¸n hµng tr¸nh nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc nh tuú ý n©ng gi¸. §Ó qu¶n lý
tèt th× doanh nghiÖp sö dông kÕ to¸n nh mét c«ng cô ®¾c lùc vµ s¾c bÐn nhÊt. KÕ to¸n nghiÖp vô b¸n
hµng lµ mét bé phËn trùc tiÕp vÒ gi¸ c¶ hµng hãa, viÖc ph¶n ¸nh gi¸ c¶ hµng hãa vµo sæ kÕ to¸n c¨n cø
vµo c¸c chøng tõ xuÊt nhËp kho hµng hãa, chøng tõ vÒ b¸n hµng cã x¸c nhËn cña c¶ hai bªn: bªn mua vµ bªn
b¸n.
- Qu¶n lý viÖc thu håi tiÒn hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶: §Ó ®¶m b¶o ®îc viÖc thu håi tiÒn b¸n
hµng mét c¸ch nhanh chãng vµ ®Çy ®ñ, x¸c ®Þnh kÕt qu¶, ngêi qu¶n lý ph¶i tÝnh ®óng, ®ñ vµ theo dâi
t×nh h×nh thanh to¸n cña tõng kh¸ch hµng. Thùc hiÖn®îc c«ng viÖc nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho vèn ®îc quay
vßng nhanh, vµ cã thÓ ®îc kÞp thêi huy ®éng vèn khi cÇn thiÕt. V× vËy, kÕ to¸n cÇn theo dâi chÆt chÏ
thêi h¹n thanh to¸n tiÒn hµng cña kh¸ch hµng, cã thÓ ®«n ®èc kh¸ch hµng ®Ó kÞp thêi thu håi tiÒn ngay
khi ®Õn h¹n, tr¸nh bÞ chiÕm dông vèn kinh doanh .
Bªn c¹nh ®ã viÖc qu¶n lý nghiÖp vô b¸n hµng còng cÇn b¸m s¸t mét sè yªu cÇu nh: qu¶n lý sù vËn
®éng cña tõng lo¹i hµng hãa trong qu¸ tr×nh xuÊt nhËp tån kho trªn c¸c chØ tiªu sè lîng, chÊt lîng vµ gi¸ trÞ.
N¾m b¾t theo dâi chÆt chÏ tõng ph¬ng thøc b¸n hµng, tõng thÓ thøc thanh to¸n, tõng kh¸ch hµng vµ tõng
lo¹i hµng hãa tiªu thô. TÝnh to¸n x¸c ®Þnh tõng lo¹i ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Thùc hiÖn ®Çy ®ñ
nghÜa vô víi Nhµ níc theo chÕ ®é quy ®Þnh.
3. NhiÖm vô cña kÕ to¸n nghiÖp vô b¸n hµng
Khæng ThÞ M©y - 34D3
9
§¹i häc Th¬ng m¹i
- Trong hÖ thèng qu¶n lý kinh doanh cña doanh nghiÖp th× h¹ch to¸n kÕ to¸n cã vai trß quan träng,
nã lµ c«ng cô ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, qu¶n lý vèn
cho c¸c doanh nghiÖp. §ång thêi nã lµ nguån th«ng tin sè liÖu tin cËy ®Ó Nhµ níc ®iÒu hµnh vÜ m« nÒn
kinh tÕ quèc d©n, kiÓm tra kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc. §èi víi c¸c doanh nghiÖp th ¬ng m¹i th× kÕ to¸n nghiÖp vô b¸n hµng cung cÊp th«ng quan träng h¬n c¶. H¹ch to¸n nghiÖp vô b¸n hµng
trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã c¸c nghiÖp vô c¬ b¶n sau:
- Ghi chÐp, ph¶n ¸nh kÞp thêi, ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c t×nh h×nh b¸n hµng cña doanh nghiÖp trong
kú c¶ vÒ sè lîng hµng b¸n trªn tæng sè vµ trªn tõng mÆt hµng, tõng ®Þa ®iÓm b¸n hµng, tõng ph ¬ng thøc
b¸n hµng.
- TÝnh to¸n vµ ph¶n ¸nh chÝnh x¸c tæng gi¸ thanh to¸n cña tõng hµng b¸n rabao gåm c¶ doanh thu
b¸n hµng, thuÕ GTGT ®Çu ra cña tõng nhãm mÆt hµng, tõng ho¸ ®¬n, tõng kh¸ch hµng, tõng ®¬n vÞ trùc
thuéc (theo c¸c cöa hµng, quÇy hµng,. . .)
- X¸c ®Þnh chÝnh x¸c gi¸ vèn thùc tÕ cña lîng hµng ®· tiªu thô, ®ång thêi ph©n bæ phÝ thu mua
cho hµng tiªu thô nh»m x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng.
- KiÓm tra, ®«n ®èc t×nh thu håi vµ qu¶n lý tiÒn hµng, qu¶n lý kh¸ch nî; theo dâi chi tiÕt theo
tõng kh¸ch hµng, l« hµng, sè tiÒn kh¸ch nî, thêi h¹n vµ t×nh h×nh tr¶ nî,. . .
- TËp hîp ®Çy ®ñ,chÝnh x¸c, kÞp thêi c¸c kho¶n chi phÝ b¸n hµng thùc tÕ ph¸t sinh vµ kÕt
chuyÓn (hay ph©n bæ) chi phÝ b¸n hµng cho hµng tiªu thô, lµm c¨n cø x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh .
- Cung cÊp th«ng tin cÇn thiÕt vÒ t×nh h×nh b¸n hµng, phôc vô cho viÖc chØ ®¹o, ®iÒu hµnh
ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp .
- Tham mu cho ban l·nh ®¹o vÒ c¸c gi¶i ph¸p ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh b¸n hµng
II. Sù cÇn thiÕt vµ néi dung hoµn thiÖn kÕ to¸n nghiÖp vô b¸n hµng
1. Sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn kÕ to¸n nghiÖp vô b¸n hµng trong doanh nghiÖp
Cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ë níc ta trong nh÷ng n¨m qua hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam ®·
kh«ng ngõng ®îc hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý kinh
tÕ, tµi chÝnh. KÕ to¸n víi t c¸ch lµ c«ng cô qu¶n lý, g¾n liÒn víi ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi, ®¶m nhiÖm
chøc n¨ng cung cÊp th«ng tin h÷u Ých cho c¸c quyÕt ®Þnh kinh tÕ. Trong ®ã kÕ to¸n nghiÖp vô b¸n hµng
ë c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i lµ mét c«ng viÖc phøc t¹p vµ chiÕm tû träng lín trong toµn bé c«ng viÖc kÕ
to¸n. Nã cã vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh thu thËp xö lý cung cÊp th«ng tin cho tõng doanh nghiÖp
;gi¸m ®èc qu¶n lý viÖc kinh doanh mÆt hµng, nhãm hµng, ®Þa ®iÓm kinh doanh, bé phËn kinh doanh,
cöa hµng, quÇy hµng nµo thùc hiÖn tèt c«ng t¸c tiªu thô, nhê ®ã mµ doanh nghiÖp cã thÓ ph©n tÝch ®¸nh
gi¸ vµ lùa chän ph¬ng ¸n ®Çu t, kinh doanh sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt.
Do sù vËn ®éng kh«ng ngõng cña nÒn kinh tÕ nãi chung, kinh tÕ th¬ng m¹i nãi riªng nªn hÖ thèng
kÕ to¸n doanh nghiÖp còng lu«n lu«n ph¶i ®îc ®æi míi vµ hoµn thiÖn cho phï hîp, thóc ®Èy qu¸ tr×nh kinh
doanh cña doanh nghiÖp .
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y Nhµ níc ta ®· thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p quan träng ®Ó c¶i c¸ch vµ hoµn
thiÖn hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam, trong ®ã cã kÕ to¸n b¸n hµng. Ngµy 1/11/1995 Bé Tµi chÝnh ®· ban
Khæng ThÞ M©y - 34D3
10
§¹i häc Th¬ng m¹i
hµnh hÖ thèng kÕ to¸n doanh nghiÖp ¸p dông thèng nhÊt thong c¶ níc tõ ngµy 01/0101996 (Q§ sè
1141TC/Q§/C§KT). Tõ ®ã ®Õn nay Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh trªn 10 v¨n b¶n söa ®æi bæ sung vÒ chÕ
®é kÕ to¸n cho phï hîp víi c¸c chÝnh s¸ch Tµi chÝnh vµ c¸c luËt thuÕ míi ban hµnh, ®Æc biÖt lµ luËt
thuÕ GTGT, thuÕ TNDN, nhÊt lµ míi ®©y Nhµ níc ®· ban hµnh chuÈn mùc kÕ to¸n míi vÒ hµng tån kho,
TSC§ h÷u h×nh, TSC§ v« h×nh, doanh thu vµ thu nhËp kh¸c. Do ®ã ®· cã nhiÒu sù thay ®æi vÒ c¸c quy
®Þnh trong kÕ to¸n-theo quyÕt ®Þnh sè 1141TC/Q§/C§KT. §ång thêi cïng víi viÖc ra ®êi cña LuËt doanh
nghiÖp ®îc ¸p dông tõ ngµy 01/01/2000, Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o tµi chÝnh quyÕt ®Þnh
sè 167/2000/Q§-BTC ngµy 25/10/2000 ®îc ¸p dông thèng nhÊt trong c¶ níc tõ ngµy 01/01/2001. Do vËy,
lu«n lu«n cÇn ph¶i hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n nãi chung vµ kÕ to¸n nghiÖp vô b¸n hµng nãi riªng
MÆt kh¸c, viÖc kh«ng ngõng hoµn thiÖn n©ng cao chÊt lîng c«ng t¸c kÕ to¸n nãi chung vµ c«ng
t¸c kÕ to¸n nghiÖp vô tiªu thô hµng hãa nãi riªng còng xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu qu¶n lý nghiÖp vô tiªu thô nh»m
môc ®Ých lµ ngµy cµng hoµn thiÖn t«t chøc n¨ng ph¶n ¸nh, gi¸m ®èc vµ ph©n tÝch c¸c ho¹t ®éng, cung
cÊp th«ng tin cho l·nh ®¹o ®Ó qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh ngµy cµng cã hiÖu qu¶
2. Néi dung hoµn thiÖn kÕ to¸n nghiÖp vô b¸n hµng
2.1 Hoµn thiÖn h¹ch to¸n ban ®Çu
H¹ch to¸n ban ®Çu bao gåm viÖc x©y dùng ho¸ ®¬n chøng tõ vµ tr×nh tù lu©n chuyÓn chøng tõ
mét c¸ch ®ång bé, ph¶i ®îc quy ®Þnh thèng nhÊt vÒ h×nh thøc vµ néi dung, ph¶i do mét c¬ quan ban hµnh.
ChÝnh hÖ thèng chøng tõ ban ®Çu t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc x©y dùng c¸c th«ng tin tæng hîp ®Ó
lªn b¸o c¸o tµi chÝnh hay cung cÊp c¸c th«ng tin chi tiÕt cho c¸c nhµ qu¶n lý. Theo chÕ ®é qu¶n lý chøng
tõ, chøng tõ kÕ to¸n bao gåm hai hÖ thèng:
- HÖ thèng chøng tõ kÕ to¸n b¾t buéc: lµ c¸c chøng tõ mang b¶n chÊt ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a
c¸c ph¸p nh©n cã yªu cÇu qu¶n lý chÆt chÏ, mang tÝnh phæ biÕn réng r·i.
- HÖ thèng chøng kÕ to¸n híng dÉn: chñ yÕu lµ c¸c lo¹i chøng tõ sö dông trong néi bé doanh
nghiÖp, Nhµ níc chØ gi÷ vai trß híng dÉn néi dung ®Ó c¸c ngµnh, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham kh¶o ®Ó
tõ ®ã x©y dùng hÖ thèng chøng tõ cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña doanh nghiÖp .
§èi víi qu¸ tr×nh tiªu thô hµng hãa, mét sè chøng tõ mang tÝnh chÊt b¨t buéc:
+ Ho¸ ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho
+ Ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng, ho¸ ®¬n b¸n hµng
+ PhiÕu xuÊt kho kiªm vËn chuyÓn néi bé
+ PhiÕu xuÊt kho hµng göi b¸n ®¹i lý
+ B¸o c¸c b¸n hµng
+ B¶ng kª b¸n lÎ hµng hãa, dÞch vô
+ B¶ng thanh to¸n hµng ®¹i lý (ký göi)
+ ThÎ quÇy hµng
Khæng ThÞ M©y - 34D3
11
§¹i häc Th¬ng m¹i
+ GiÊy nép tiÒn
+ B¶ng kª nhËn hµng vµ thanh to¸n hµng ngµy
+ C¸c chøng tõ kh¸c cã liªn quan (ho¸ ®¬n, chøng tõ ®Æc thï,. . .). §èi víi hµng xuÊt khÈu ph¶i cã
ho¸ ®¬n th¬ng m¹i vµ c¸c giÊy tê cña h¶i quan.
2.2 VËn dông hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n thèng nhÊt ®Ó h¹ch to¸n
§Ó ph¶n ¸nh c¸c kho¶n liªn quan ®Õn gi¸ b¸n, doanh thu vµ c¸c kho¶n ghi gi¶m doanh thu vÒ b¸n
hµng cïng víi doanh thu thuÇn vÒ b¸n hµng kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n sau:
* Tµi kho¶n 511 “Doanh thu b¸n hµng”:Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh tæng sè doanh thu b¸n
hµng thùc tÕ cña doanh nghiÖp cïng c¸c kho¶n gi¶m trõ doanh thu. Tõ ®ã, x¸c ®Þnh doanh thu thuÇn trong
kú cña doanh nghiÖp. KÕt cÊu tµi kho¶n 511 nh sau:
N
TK511
-C¸c kho¶n gi¶m trõ DT (gi¶m
gi¸ hµng b¸n, hµng b¸n bÞ tr¶)
-ThuÕ TT§B, thuÕ XK ph¶i
nép
C
Ph¶n ¸nh DT b¸n hµng
t¨ng trong k×
-K/c DT thuÇn ®Ó x¸c
®Þnh kÕt qu¶
Tµi kho¶n 511 cuèi kú kh«ng cã sè d vµ chi tiÕt lµm 4 tµi kho¶n cÊp 2 díi ®©y:
- Tµi kho¶n 5111 “ Doanh thu b¸n hµng ho¸”: ®îc sö dông chñ yÕu trong c¸c doanh nghiÖp kinh
doanh th¬ng m¹i .
- Tµi kho¶n 5112 “Doanh thu b¸n c¸c thµnh phÈm”: Tµi kho¶n nµy ®îc sö dông chñ yÕu trong c¸c
DNSX vËt chÊt nh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, x©y l¾p,. . .
- Tµi kho¶n 5113 “Doanh thu cung cÊp dÞch vô”:Tµi kho¶n nµy ®îc sö dông chñ yÕu trong c¸c
doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô nh du lÞch,vËn t¶i, bu ®iÖn, dÞch vô khoa häc kü thuËt, dÞch vô may
®o,. . .
- Tµi kho¶n 5114 “Doanh thu trî cÊp, trî gi¸”: Tµi kho¶n nµy ph¶n ¸nh kho¶n mµ Nhµ níc níc cÊp,
trî gÝa cho Doanh nghiÖp trong trêng hîp doanh nghiÖp thùc hiÖn nhiÖm vô theo yªu cÇu cña Nhµ níc.
Nguyªn t¾c h¹ch to¸n: KÕ to¸n chØ ph¶n ¸nh vµo tµi kho¶n 511 khèi lîng hµng hãa, s¶n phÈm, lao
vô, dÞch vô giao cho kh¸ch hµng ®· x¸c ®Þnh thùc sù tiªu thô. Gi¸ b¸n ®¬n vÞ hµng hãa dïng lµm c¨n cø
tÝnh doanh thu thùc hiÖn trong kú h¹ch to¸n lµ gi¸ b¸n thùc tÕ tøc lµ ghi trong ho¸ ®¬n b¸n hµng vµ c¸c
chøng tõ cã liªn quan ®Õn b¸n hµng. Kh«ng ®îc ph¶n ¸nh vµo tµi kho¶n 511, nh÷ng kho¶n sau:
- TrÞ gi¸ hµng hãa, dÞch vô cung cÊp trong néi bé doanh nghiÖp.
- TrÞ gi¸ hµng hãa vËt t, b¸n thµnh phÈm xuÊt giao cho bªn ngoµi gia c«ng, chÕ biÕn.
Khæng ThÞ M©y - 34D3
12
§¹i häc Th¬ng m¹i
- Sè tiÒn thu ®îc vÒ nhîng b¸n thanh lý TSC§.
- TrÞ gi¸ hµng hãa göi b¸n cha x¸c ®Þnh tiªu thô.
- C¸c kho¶n thu nhËp vÒ cho thuª TSC§, thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh, thu nhËp bÊt thêng kh¸c.
§èi víi hµng hãa nhËn b¸n ®¹i lý th× doanh thu chÝnh lµ hoa hång ® îc hëng vÒ sè hµng ®· b¸n do
bªn giao ®¹i lý tr¶.
§èi víi hµng b¸n tr¶ gãp, kÕ to¸n ph¶n ¸nh doanh thu b¸n hµng theo gi¸ b¸n thùc tÕ cßn phÇn l·i
kh¸ch hµng ph¶i tr¶ do tr¶ chËm ®îc h¹ch to¸n nh mét kho¶n thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh.
Trêng hîp nhËn gia c«ng th× doanh thu lµ sè tiÒn gia c«ng ®îc hëng.
Trêng hîp doanh nghiÖp ®· thu ®îc tiÒn b¸n hµng mµ cuèi kú vÉn cha giao hµng cho kh¸ch hµng
th× sè tiÒn ®ã kh«ng ®îc h¹ch to¸n vµo doanh thu b¸n hµng mµ h¹ch to¸n vµo bªn cã tµi kho¶n 131, chØ khi
nµo thùc sù giao hµng th× doanh nghiÖp míi h¹ch to¸n vµo tµi kho¶n 511.
§èi víi doanh nghiÖp kinh doanh ngo¹i tÖ th× doanh thu b¸n hµng chÝnh lµ kho¶n chªnh lÖch gi÷a
trÞ gi¸ mua vµ trÞ gi¸ b¸n cña sè ngo¹i tÖ ®ã.
* Tµi kho¶n 512 “Doanh thu b¸n hµng néi bé”:Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh doanh thu do b¸n
hµng hãa, dÞch vô trong néi bé, gi÷a c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc trong cïng mét c«ng ty hoÆc Tæng c«ng ty v.v.
KÕt cÊu tµi kho¶n cña 512 t¬ng tù kÕt cÊu tµi kho¶n 511 ®· ®îc ®Ò cËp ë trªn. Tµi kho¶n 512
cuèi kú kh«ng cã sè d vµ gåm 3 tµi kho¶n cÊp 2:
*Tµi kho¶n 531 “Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i”: Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh doanh thu cña sè hµng
hãa, dÞch vô ®· tiªu thô, bÞ kh¸ch hµng tr¶ l¹i do kh«ng ®óng quy c¸ch, phÈm chÊt hoÆc do vi ph¹m hîp
®éng kinh tÕ . . .
N
TK531
Sè tiÒn gi¶m trõ cho kh¸ch hµng
t¨ng trong kú (liªn quan ®Õn
doanh thu b¸n hµng
C
KÕt chuyÓn sè gi¶m trõ doanh
thu cuèi kú
Tµi kho¶n 531 kh«ng cã sè d cuèi kú
* Tµi kho¶n 532 “Gi¶m gi¸ hµng b¸n” :Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh kho¶n gi¶m gi¸ cho kh¸ch
hµng víi gi¸ b¸n tháa thuËn.
N
TK532
Kho¶n gi¶m gi¸ ®· chÊp nhËn víi
ngêi mua
Khæng ThÞ M©y - 34D3
C
KÕt chuyÓn sè gi¶m gi¸ ®Ó x¸c
®Þn doanh thu thuÇn
13
§¹i häc Th¬ng m¹i
Tµi kho¶n 532 cuèi kú kh«ng cã sè d
* Tµi kho¶n 157 “Hµng göi b¸n”: Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh trÞ gi¸ mua cña hµng hãa
chuyÓn b¸n, göi b¸n ®¹i lý, ký göi, dÞch vô ®· hoµn thµnh nhng cha x¸c ®Þnh lµ tiªu thô, chi tiÕt theo tõng
lo¹i hµng hãa, tõng lÇn göi hµng tõ khi göi ®i cho ®Õn khi ®îc chÊp nhËn thanh to¸n. . .
KÕt cÊu tµi kho¶n 157 nh sau:
N
TK157
- TrÞ gi¸ hµng hãa göi b¸n t¨ng
trong kú
- Gi¸ thµnh thùc tÕ dÞch vô ®·
hoµn thµnh nhng cha ®îc chÊp
nhËn thanh to¸n
C
- TrÞ gi¸ hµng hãa göi b¸n
®· x¸c ®Þnh lµ tiªu thô trong
kú
- TrÞ gi¸ thùc tÕ cña hµng
hãa kh«ng b¸n ®îc ®· thu
håi
D n¬: TrÞ gi¸ cña hµng hãa göi
b¸n hiÖn cßn cuèi kú
* Tµi kho¶n 632 “Gi¸ vèn hµng b¸n”: Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ vèn cña hµng hãa,
dÞch vô ®· tiªu thô trong kú. Tµi kho¶n 632 kh«ng cã sè d vµ cã thÓ ®îc më chi tiÕt theo tõng mÆt hµng,
tõng dÞch vô, tõng th¬ng vô, . . .Tuú theo yªu cÇu cung cÊp th«ng tin vµ tr×nh ®é c¸n bé kÕ to¸n còng nh
ph¬ng tiÖn tÝnh to¸n cña tõng doanh nghiÖp.
KÕt cÊu cña tµi kho¶n 632 nh sau:
N
TK632
- TËp hîp trÞ gi¸ mua cña hµng hãa, gi¸
thµnh thùc tÕ cña dÞch vô ®· ®îc x¸c
®Þnh lµ tiªu thô
- PhÝ thu mua ph©n bæ cho hµng tiªu
thô trong kú
C
- TrÞ gi¸ mua cña hµng hãa ®· b¸n bÞ
ngêi mua tr¶ l¹i
- KÕt chuyÓn trÞ gi¸ vèn cña hµng ®·
tiªu thô trong kú
* Tµi kho¶n 131 “Ph¶i thu cña kh¸ch hµng”: Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh t×nh h×nh thanh
to¸n c¸c kho¶n nî ph¶i thu cña kh¸ch hµng vÒ tiÒn b¸n hµng hãa, thµnh phÈm, dÞch vô.
Nguyªn t¾c h¹ch to¸n: Cuèi kú, khi tæng hîp sè liÖu ®Ó c©n ®èi b¶ng, kÕ to¸n kh«ng ®îc bï trõ
gi÷a c¸c kho¶n ph¶i thu víi c¸c kho¶n ph¶i tr¶ kh¸ch hµng. Ph¶i x¸c ®Þnh sè d nî, c¸c kho¶n ph¶i thu cña
N
TK131
C
kh¸ch hµng ®Ó ghi bªn tµi s¶n vµ sè d cã c¸c kho¶n ph¶i tr¶ kh¸ch hµng ®Ó ghi vµo bªn nguån vèn.
- Sè tiÒn kh¸ch hµng ®· thanh to¸n
- Sè tiÒn ph¶i thu cña kh¸ch hµng
trong kú
KÕt cÊu cña tµi kho¶n 131 nh sau:
t¨ng trong kú
- Sè tiÒn kh¸ch hµng øng tríc
- Sè tiÒn ®· thanh to¸n víi kh¸ch
hoÆc tr¶ thõa trong kú
hµng trong kú
D n¬: sè ph¶i thu cña kh¸ch
hµng hiÖn cßn cuèi kú
Khæng ThÞ M©y - 34D3
D cã: Sè ph¶i tr¶ kh¸ch hµng
hiÖn cßn cuèi kú
14
§¹i häc Th¬ng m¹i
* Tµi kho¶n 3331 “ThuÕ GTGT ph¶i nép”: Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu
ra, sè thuÕ GTGT ph¶i nép, ®· nép, cßn ph¶i nép vµo ng©n s¸ch Nhµ níc.
Tµi kho¶n 3331 ®îc ¸p dông chung cho ®èi tîng nép thuÕ cho c¶ ph¬ng ph¸p khÊu trõ vµ ph¬ng
ph¸p trùc tiÕp. Néi dung ghi chÐp cña tµi kho¶n 3331 nh sau:
N
TK3331
Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ®· khÊu trõ
Sè thuÕ GTGT ®îc miÔn gi¶m
Sè thuÕ GTGT ®· nép vµo NSNN
Sè thuÕ GTGT cña hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i
C
Sè thuÕ GTGT cña hµng hãa, dÞch
vô b¸n ra trong kú hoÆc dïng trao
®æi, biÕu tÆng, sö dông néi bé
D cã: sè thuÕ GTGT cña hµng hãa, dÞch
vô b¸n ra hiÖn cßn cuèi kú
Ngoµi c¸c tµi kho¶n trªn, trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n, kÕ to¸n b¸n hµng cßn sö dông mét sè c¸c tµi
kho¶n kh¸c cã liªn quan nh tµi kho¶n 111, 112, 156, 138, 911, . . .
2.2.1. H¹ch to¸n nghiÖp vô b¸n hµng ë c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i kÕ to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn
S¬ ®å h¹ch to¸n hµng theo ph¬ng thøc tr¶ gãp
TK156
TK632
TrÞ gi¸ vèn
hµng ®· tiªu thô
TK911
K/c gi¸ vèn
hµng b¸n
TK511
TK111,112
K/c doanh thu thuÇn
Sè tiÒn ngêi
mua tr¶ lÇn
®Çu
TK3331
TK131
ThuÕ
GTGT
nÕu cã
TK911
TK5113
TK111,112
TK711
Hoa hång ®¹i lý
Cuèi
Cuèi
kúkú
k/c
k/c
doanh
doanh
thu
thuthuÇn
thuÇn
Cuèi
kú
k/c
doanh
thu
thuÇn
S¬ ®å h¹ch to¸n t¹i ®¬n vÞ nhËn ®¹i lý
L·i do b¸n
tr¶ gãp
Sè tiÒn
cßn ph¶i
thu ë ng
êi mua
TK331
Sè tiÒn ph¶i thanh
to¸n cho chñ hµng
Khæng ThÞ M©y - 34D3
Thanh to¸n tiÒn cho
chñ hµng
15
§¹i häc Th¬ng m¹i
2.2.2 H¹ch to¸n b¸n hµng ë c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i kÕ to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p
kiÓm kª ®Þnh kú
a. H¹ch to¸n doanh thu b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh doanh thu thuÇn ë c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i h¹ch
to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú ®îc ph¶n ¸nh trªn tµi kho¶n 511”Doanh thu b¸n hµng”
(5111) vµ tµi kho¶n 512”Doanh thu b¸n hµng néi bé (5121). Tr×nh tù vµ ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n t¬ng tù nh
h¹ch to¸n b¸n hµng ë c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i kÕ to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn.
b. H¹ch to¸n trÞ gi¸ mua thùc tÕ cña hµng hãa ®· tiªu thô
Tr×nh tù h¹ch to¸n nh sau:
+§Çu kú kinh doanh tiÕn hµnh kÕt chuyÓn trÞ gi¸ vèn thùctÕ cña hµng tån kho, tån quÇy, hµng
göi b¸n, hµng mua ®ang ®i ®êng cha tiªu thô:
TrÞ gi¸ vèn hµng cha tiªu thô ®Çu kú
Nî TK611
Cã TK151,156,157
+ Cuèi kú kinh doanh, c¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm kª hµng hãa cßn l¹i cha tiªu thô, ghi c¸c bót to¸n
kÕt chuyÓn sau:
- KÕt chuyÒn trÞ gi¸ vèn hµng hãa tån kho, tån quÇy
Nî TK156
Cã TK611(6112)
- KÕt chuyÓn trÞ gi¸ vèn hµng göi b¸n, ký göi, ®¹i lý:
Nî TK157
Cã TK611(6112)
- KÕt chuyÓn trÞ gi¸ hµng mua ®ang ®i ®êng:
Nî TK151
Cã TK611(6112)
§ång thêi x¸c ®Þnh sè hµng ®· xuÊt tiªu thô:
Nî TK632
Khæng ThÞ M©y - 34D3
16
§¹i häc Th¬ng m¹i
Cã TK611(6112)
2.4 Tæ chøc hÖ thèng sæ kÕ to¸n
Sæ kÕ to¸n bao gåm sæ chi tiÕt vµ sæ tæng hîp ®îc më, ghi chÐp qu¶n lý lu tr÷ vµ b¶o qu¶n theo
chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh.
Tæ chøc hÖ thèng sæ kÕ to¸n lµ viÖc x©y dùng nªn c¸c mÉu sæ cÇn thiÕt, cã thÓ liªn hÖ chÆt chÏ
víi nhau, quy ®Þnh viÖc ghi chÐp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ theo ®óng ph¬ng ph¸p kÕ to¸n trªn c¬ së sè liÖu
chøng tõ kÕ to¸n. Tæ chøc sæ kÕ to¸n ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c: mçi doanh nghiÖp chØ cã mét hÖ thèng
sæ kÕ to¸n chÝnh thøc; kÕt cÊu, ph¬ng ph¸p ghi sæ ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é nh©n viªn kÕ to¸n, nh©n viªn
qu¶n lý,...NÕu nh tæ chøc chøng tõ kÕ to¸n nh»m cung cÊp c¸c th«ng tin riªng rÏ vÒ nghiÖp vô kinh tÕ phat
sinh vµ lµm c¬ së ho¹t ®éng tæng hîp vµ chi tiÕt th× tæ chøc sæ s¸ch kÕ to¸n sÏ lµ kh©u c«ng viÖc tiÕp
theo ®Ó xö lý c¸c th«ng tin ban dÇu nh»m cung cÊp c¸c th«ng tin mét c¸ch tæng hîp, cã hÖ thèng theo tõng
thêi ®iÓm kh«ng gian vµ thêi gian vÒ ®èi tîng qu¶n lý. V× vËy cã thÓ nãi r»ng tæ chøc hîp lý hÖ thèng sæ
kÕ to¸n lµ kh©u c«ng viÖc quan träng. Mét hÖ thèng sæ kÕ to¸n khoa häc lµ mét hÖ thèng sæ ®¬n gi¶n,
gän nhÑ, tiÖn lêi cho c«ng viÖc ghi chÐp, gi¶m tíi møc thÊp nhÊt c«ng viÖc ghi chÐp cña kÕ to¸n nh ng
vÉn ®¶m b¶o cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ c¸c mÆt ®¸p øng tèt nhÊt yªu cÇu qu¶n lý.
C¨n cø vµo quy m« vµ ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp vµ vµo c¸c h×nh thøc tæ chøc sæ
kÕ to¸n, tõng fn sÏ lùa chän cho m×nh mét h×nh thøc tæ chøc sæ kÕ to¸n cho phï hîp. Theo quy ®Þnh c¸c
doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän ¸p dông mét trong nh÷ng h×nh thøc tæ chøc sæ kÕ to¸n sau:
2.4.1 H×nh thøc kÕ to¸n chøng tõ ghi sæ
§Æc trng c¬ b¶n cña h×nh thøc kÕ to¸n chøng tõ ghi sæ lµ: c¨n cø trùc tiÕp ®Ó ghi sæ kÕ to¸n
tæng hîp lµ “chøng tõ ghi sæ”. ViÖc ghi sæ kÕ to¸n tæng hîp gåm ghi theo tr×nh tù thêi gian trªn sæ ®¨ng ký
chøng tõ ghi sæ vµ ghi theo néi dung kinh tÕ trªn sæ c¸i.
Sæ kÕ to¸n chñ yÕu gåm: Sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ; sæ c¸i; c¸c sæ thÎ kÕ to¸n chi tiÕt.
Theo h×nh thøc nµy thÝch hîp víi mäi lo¹i h×nh ®¬n vÞ, ®¬n gi¶n, dÔ ghi chÐp, dÔ lµm, thuËn
tiÖn cho viÖc ¸p dông m¸y tÝnh. Tuy nhiªn, viÖc ghi chÐp bÞ trïng lÆp nhiÒu nªn viÖc lËp b¸o c¸o dÔ bÞ
chËm trÔ nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn thñ c«ng.
S¬ ®å tr×nh tù ghi sæ kÕ to¸n theo h×nh thøc kÕ to¸n chøng tõ ghi sæ
Sæ quü
Chøng tõ gèc
Sæ ®¨ng ký
CTGS
Sæ, thÎ kÕ to¸n chi tiÕt
B¶ng tæng hîp chøng
tõ gèc
Chøng tõ ghi
sæ
Sæ c¸i
B¶ng tæng hîp chi
tiÕt
B¶ng c©n ®èi sè ph¸t
sinh
2.4.2. H×nh thøc kÕ to¸n nhËt ký chøng tõ
ghi hµng ngµy
H×nh thøc nµy cã ®Æc ®iÓm
B¸okÕt
c¸ohîp
tµi chÆt
chÝnhchÏ viÖc ghi chÐp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh
Ghi cuèi th¸ng
theo
tr×nh
tù thêi
gian víi viÖc hÖ thèng c¸c nghiÖp vô theo néi dung kinh tÕ. KÕt hîp viÖc h¹ch to¸n tæng
Quan
hÖ ®èi
chiÕu
Ghi chó:
Khæng ThÞ M©y - 34D3
17
§¹i häc Th¬ng m¹i
hîp víi h¹ch to¸n chi tiÕt trªn cïng mét sæ kÕ to¸n vµ trong cïng mét qu¸ tr×nh ghi chÐp. Sö dông c¸c mÉu sæ
in s½n c¸c qu¶n hÖ ®èi øng tµi kho¶n, chØ tiªu qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh vµ lËp b¸o c¸o tµi chÝnh.
Sæ s¸ch trong h×nh thøc nµy gåm: NhËt ký chøng tõ; sæ c¸i; b¶ng kª; b¶ng ph©n bæ; sæ chi tiÕt.
H×nh thøc nhËt ký chøng tõ thÝch hîp víi doanh nghiÖp lín, sè lîng nghiÖp vô nhiÒu vµ ®iÒu
kiÖn kÕ to¸n thñ c«ng, dÔ chuyªn m«n ho¸ c¸n bé kÕ to¸n. Tuy nhiªn, ®ßi hái tr×nh ®é nghiÖp vô cña c¸n
bé kÕ to¸n ph¶i cao. MÆt kh¸c kh«ng phï hîp víi viÖc kÕ to¸n b»ng m¸y.
S¬ ®å h¹ch to¸n theo h×nh thøc kÕ to¸n nhËt ký chøng tõ
Chøng tõ gèc vµ c¸c b¶ng
ph©n bæ
B¶ng kª
NhËt ký chøng tõ
Sæ c¸i
Sæ thÎ kÕ to¸n chi tiÕt
B¶ng tæng hîp chi tiÕt
B¸o c¸o tµi chÝnh
Ghi chó:
Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
2.4.3. H×nh
nhËt
ký - sæ c¸i
Quan thøc
hÖ ®èi
chiÕu
§Æc trng c¬ b¶n cña c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh ®îc ph¶n ¸nh vµo mét quyÓn sæ gäi lµ NhËt
ký - sæ c¸i. Sæ nµy lµ sæ h¹ch to¸n tæng hîp duy nhÊt, trong ®ã kÕt hîp ph¶n ¸nh theo thêi gian vµ theo hÖ
thèng. TÊt c¶ c¸c tµi kho¶n mµ doanh nghiÖp sö dông ®îc ph¶n ¸nh c¶ hai bªn Nî - cã trªn cïng mét vµi trang
sæ. C¨n cø ghivµo sæ lµ chøng tõ gèc hoÆc b¶ng tæng hîp chøng tõ gèc, mçi chøng tõ ghi mét dßng vµo
NhËt ký - sæ c¸i.
Tr×nh tù h¹ch to¸n theo h×nh thøc kÕ to¸n NhËt ký - sæ c¸i
Chøng tõ gèc
Sæ thÎ h¹ch to¸n chi
tiÕt
B¶ng tæng hîp chøng
tõ gèc
Sæ quü
NhËt ký sæ c¸i
Sæ thÎ h¹ch to¸n chi
tiÕt
c¸o tµi chÝnh
2.4.4. H×nh thøc kÕ to¸n nhËtB¸o
ký chung
Ghi chó:
Ghi hµng ngµy
Ghi cuèi th¸ng
Khæng ThÞ M©y
- 34D3
Quan
hÖ ®èi chiÕu
18
§¹i häc Th¬ng m¹i
H×nh thøc kÕ to¸n nh©t ký chung lµ h×nh thøc ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh theo thø
tù thêi gian vµo mét quyÓn sæ gäi lµ NhËt ký chung. Sau ®ã, c¨n cø vµo NhËt ký chung, lÊy sè liÖu ®Ó
ghi vµo sæ c¸i. Mçi bót to¸n ph¶n ¸nh trong sæ NhËt ký ®îc chuyÓn vµo sæ c¸i Ýt nhÊt cho hai tµi kho¶n cã
liªn quan. §èi víi c¸c tµi kho¶n chñ yÕu, ph¸t sinh nhiÒu nghiªp vô, cã thÓ më c¸c nhËt ký phô. Cuèi th¸ng
(hoÆc ®Þnh kú), céng c¸c nhËt ký phô, lÊy sè liÖu ghi vµo th¼ng sæ c¸i.
¦u ®iÓm: kÕt hîp c¸c u ®iÓm cña hai h×nh thøc NhËt ký - sæ c¸i vµ chøng tõ ghi sæ, víi h×nh thøc
nµy, c¸c mÉu sæ ®¬n gi¶n, dÔ ghi chÐp, thuËn lîi cho hiÖn ®¹i ho¸ c«ng t¸c kÕ to¸n. Nh ng nhîc ®iÓm lµ
viÖc kiÓm tra ®èi chiÕu ph¶i dån ®Õn cuèi kú nªn th«ng tin kÕ to¸n cã thÓ kh«ng ®äc kÞp thêi.
S¬ ®å h¹ch to¸n kÕ to¸n theo h×nh thøc NhËt ký chung
Chøng tõ gèc
Sæ nhËt ký ®Æc
biÖt
Sæ nhËt ký chung
Sæ thÎ kÕ to¸n chi
tiÕt
Sæ c¸i
B¶ng tæng hîp chi
tiÕt
B¶ng c©n ®èi sè ph¸t
sinh
3. ý nghÜa cña viÖc hoµn thiÖn kÕ to¸n nghiÖp vô tiªu thô hµng hãa ë c«ng ty th¬ng m¹i hiÖn nay
Ghito¸n
hµng
KÕ
cãngµy
vai trß v« cïng cÇn thiÕt vµ quan träng ®èi víi ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp
Ghi cuèi th¸ng
B¸o c«ng
c¸o tµicôchÝnh
v× nã lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña hÖ thèng
qu¶n lý tµi chÝnh; ®îc sö dông ®Ó ph¶n ¸nh vµ
gi¸m ®èc mét c¸ch toµn diÖn liªn tôc vµ cã hÖ thèng qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp, ph¸t hiÖn vµ ®éng viªn mäi kh¶ n¨ng tiÒm tµng trong doanh nghiÖp nh»m kh«ng ngõng n©ng cao
hiÖu qu¶ kinh doanh. Hoµn thiÖn kÕ to¸n nãi chung vµ ®Æc biÖt lµ hoµn thiÖn kÕ to¸n nghiÖp vô b¸n
hµng ë c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay cã ý nghÜa rÊt lín.
Thø nhÊt, hoµn thiÖn kÕ to¸n nghiÖp vô tiªu thô hµng hãa gióp doanh nghiÖp qu¶n lý chÆt chÏ
h¬n qu¸ tr×nh tiªu thô hµng hãa, ph¶n ¸nh ®óng ®¾n kÞp thêi doanh thu hµng b¸n, t×nh h×nh thanh to¸n cña
ngêi mua tr¸nh ®îc nh÷ng mÊt m¸t, tæn thÊt trong kinh doanh ®Ó tõ ®ã ®¸nh gi¸ vµ x¸c ®Þnh mét c¸ch
®óng ®¾n hiÖu qu¶ kinh doanh, gióp doanh nghiÖp ph©n phèi chÝnh x¸c thu nhËp vµ thùc hiÖn ®Çy ®ñ
nghÜa vô ®èi víi Nhµ níc.
Thø hai, viÖc hoµn thiÖn cßn gióp kÕ to¸n tiªu thô thùc hiÖn tèt h¬n chøc n¨ng thu thËp, xö lý
cung cÊp th«ng tin cho môc tiªu qu¶n trÞ. §é chÝnh x¸c cao, tÝnh kÞp thêi cña tµi liÖu kÕ to¸n sÏ gióp c¸c
nhµ l·nh ®¹o nhËn thøc ®óng ®¾n, kh¸ch quan, chÝnh x¸c vµ cã hÖ thèng c¸c ho¹t ®éng kinh doanh ®Ó cã
®îc nh÷ng lùa chän ®Þnh híng vµ nh÷ng quyÕt ®Þnh hîp lý. Ph¸t hiÖn vµ ng¨n ngõa kÞp thêi nh÷ng hµnh
®éng gian lËn th¬ng m¹i, tham « l·ng phÝ vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng kiÓm tra, kiÓm so¸t
cña c¸c c¬ quan qu¶n lý.
Ghi chó:
Tãm l¹i, viÖc hoµn thiÖn kÕ to¸n nghiÖp vô b¸n hµng sÏ gãp phÇn n©ng cao chÊt l îng c«ng t¸c kÕ
to¸n ®Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng vèn cã cña m×nh phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp
trong thêi kú ®Êt níc ®ang cã sù ®æi míi nh hiÖn nay.
Khæng ThÞ M©y - 34D3
19
§¹i häc Th¬ng m¹i
Ch¬ng II
T×nh h×nh c«ng t¸c kÕ to¸n nghiÖp vô tiªu thô hµng hãa t¹i c«ng ty VËt t & thiÕt bÞ toµn bé
I. §Æc ®iÓm chung cña c«ng ty VËt t & thiÕt bÞ toµn bé
1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty
C«ng ty VËt t vµ thiÕt bÞ toµn bé (VT &TBTB) - tªn giao dÞch lµ MATEXIM (Material and
Technical Export - Import Corporation) - lµ c«ng ty th¬ng m¹i thuéc tæng c«ng ty m¸y ®éng lùc vµ m¸y
n«ng nghiÖp ViÖt Nam (VEAM) trùc thuéc bé c«ng nghiÖp - ®îc thµnh lËp ngµy 17/09/1969.
Qóa tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty tr¶i qua c¸c giai ®o¹n nh sau:
* Giai ®o¹n 1969-1978: TiÒn th©n cña c«ng ty VT &TBTB lµ c«ng ty trùc thuéc Bé c¬ khÝ vµ
luyÖn kim,®îc thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh sè 14/CKLK/TC2 ngµy 17/09/1969 cña Bé trëng Bé c¬ khÝ vµ
luyÖn kim.
Khi míi thµnh lËp c«ng ty cã c¸c tæng kho, c¸c ban tiÕp nhËn vµ c¸c xÝ nghiªp, cô thÓ:
+ C¸c tæng kho: Tæng kho1 (Yªn Viªn, Gia L©m, Hµ Néi), tæng kho 2 (H¶i Phßng), tæng kho 3
(B¾c Th¸i ).
+ C¸c ban tiÕp nhËn: Ban tiÕp nhËn 1 (Yªn Viªn ,Gia L©m, Hµ Néi ), Ban tiÕp nhËn 2 (H¶i
Phßng), ban tiÕp nhËn 3 (§µ N½ng).
+ C¸c xÝ nghiÖp: XÝ nghiÖp vËn t¶i Yªn Viªn (Hµ Néi), xÝ nghiÖp vËt liÖu 1 (Kim Anh, Hµ
Néi).
Giai ®o¹n nµy, nhiªm vô chñ yÕu cña c«ng ty lµ qu¶n lý kho tµng, gi÷ vµ cÊp ph¸t hµng theo lÖnh
cña Bé c¬ khÝ vµ luyÖn kim, phôc vô cho ngµnh vµ mét phÇn cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. Cã thÓ nãi,
c«ng ty ®¶m nhËn nhiÖm vô “hËu cÇn” cho Bé c¬ khÝ vµ luyÖn kim. Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh
(1972-1973), c«ng ty ®¶m nhËn thªm nhiÖm vô phôc vô chiÕn ®Êu, vËn t¶i l¬ng thùc vò khÝ ®¹n dîc,…
cho chiÕn trêng MiÒn nam.
Hµng ho¸ cña c«ng ty chñ yÕu ®îc nhËp tõ Liªn X«, c¸c níc XHCN qua c¶ng H¶i Phßng vµ cöa
khÈu L¹ng S¬n.
N¨m 1978, theo yªu cÇu nhiÖm vô ph¸t triÓn chung cña toµn ngµnh ,xÝ nghiÖp thiÕt bÞ toµn bé
cña c«ng ty VËt t ®îc Nhµ níc quyÕt ®Þnh t¸ch ra vµ thµnh lËp c«ng ty ThiÕt bÞ toµn bé trùc thuéc Bé c¬
khÝ vµ luyÖn kim.
Khæng ThÞ M©y - 34D3
20
- Xem thêm -
.DOC 
55 
51 
74 
