Tài liệu Luận văn hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp tại công ty xây dựng số 2

LỜI MỞ ĐẦU Xu thÕ quèc tÕ ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ trªn ph¹m vi toµn cÇu lµ xu thÕ cã tÝnh quy luËt tÊt yÕu. Tríc t¸c ®éng cña nã nhiÒu doanh nghiÖp ra ®êi vµ suy vong. §Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng t¹o ra m«i trêng c¹nh tranh hÕt søc gay g¾t buéc c¸c doanh nghiÖp muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ph¶i ®¸p øng ®îc nhu cÇu ngµy cµng cao cña thÞ trêng, kh«ng nh÷ng s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt lîng ngµy cµng cao mµ cßn ph¶i t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. S¶n phÈm cã chÊt lîng tèt, gi¸ thµnh h¹ sÏ lµ tiÒn ®Ò tÝch cùc gióp doanh nghiÖp ®Èy m¹nh tiªu thô t¨ng nhanh vßng quay vèn vµ ®em l¹i ngµy cµng nhiÒu lîi nhuËn, tõ ®ã t¨ng tÝch luü cho doanh nghiÖp vµ n©ng cao ®êi sèng cho c«ng nh©n viªn. §Ó ®¹t ®îc ®iÒu ®ã th× ®iÒu ®Çu tiªn lµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ chi phÝ s¶n xuÊt, tÝnh to¸n chÝnh x¸c gi¸ thµnh s¶n phÈm th«ng qua bé phËn kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Th«ng tin vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm sÏ gióp cho c¸c nhµ qu¶n lý, l·nh ®¹o doanh nghiÖp ph©n tÝch ®¸nh gi¸ ®îc t×nh h×nh sö dông lao ®éng, vËt t, tiÒn vèn cã hiÖu qu¶ hay kh«ng, tiÕt kiÖm hay l·ng phÝ, t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh nh thÕ nµo... Tõ ®ã ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu nh»m h¹ thÊp chi phÝ s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ ®Ò ra c¸c quyÕt ®Þnh phï hîp cho sù ph¸t triÓn kinh doanh vµ yªu cÇu qu¶n trÞ doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy mµ viÖc tæ chøc tèt c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ 1 thµnh s¶n phÈm lµ mét yªu cÇu thiÕt yÕu vµ lu«n lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò thêi sù ®îc c¸c doanh nghiÖp quan t©m. Sau mét thêi gian thùc tËp t¹i c«ng ty X©y dùng sè 2, ®îc sù híng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o NguyÔn ThiÖn §¹t vµ c¸c c« chó trªn c«ng ty X©y dùng sè 2 em lùa chän ®Ò tµi: “Hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p t¹i c«ng ty x©y dùng sè 2” Néi dung cña luËn v¨n gåm 3 phÇn: PhÇn I: Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i doanh nghiÖp s¶n xuÊt. PhÇn II: Thùc tr¹ng tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty x©y dùng sè 2. PhÇn III: Ph¬ng híng hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty x©y dùng sè 2. Víi thêi gian thùc tËp cßn Ýt cïng víi nh÷ng kiÕn thøc cßn nhiÒu h¹n chÕ, ch¾c ch¾n luËn v¨n cã nhiÒu sai sãt, em rÊt mong ®îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« vµ nh÷ng ®éc gi¶ quan t©m tíi vÊn ®Ò nµy ®Ó cho luËn v¨n ®îc ®Çy ®ñ vµ hoµn chØnh h¬n. 2 phÇn I Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i doanh nghiÖp s¶n xuÊt I-/ Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1-/ Chi phÝ s¶n xuÊt vµ ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. 1.1. Kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt. Sù ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. NÒn s¶n xuÊt x· héi cña bÊt kú ph¬ng thøc s¶n xuÊt nµo còng g¾n liÒn víi sù vËn ®éng vµ tiªu hao c¸c yÕu tè c¬ b¶n t¹o nªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Nãi c¸ch kh¸c, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp cña ba yÕu tè: t liÖu lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng vµ søc lao ®éng. §ång thêi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh tiªu hao cña chÝnh b¶n th©n c¸c yÕu tè trªn. Nh vËy ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt hµng ho¸, ngêi s¶n xuÊt ph¶i bá ra c¸c chi phÝ vÒ thï lao lao ®éng, vÒ t liÖu lao ®éng vµ ®èi tîng lao ®éng. V× thÕ sù h×nh thµnh nªn c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra gi¸ trÞ s¶n phÈm s¶n xuÊt lµ tÊt yÕu kh¸ch quan, kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ chñ quan cña ngêi s¶n xuÊt. Nh vËy chi phÝ s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ®· bá ra cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (th¸ng, quÝ, n¨m). Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, ngoµi nh÷ng chi phÝ cho viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm cßn ph¸t sinh nh÷ng kho¶n chi phÝ kh¸c nh chi phÝ tiªu thô s¶n phÈm (chi phÝ b¶o qu¶n, ®ãng gãi, chi phÝ b¸n hµng,...) chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp vµ c¸c 3 kho¶n chi phÝ mang tÝnh chÊt sù nghiÖp. Do ®ã chØ nh÷ng chi phÝ bá ra ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt s¶n phÈm míi ®îc coi lµ chi phÝ s¶n xuÊt. Thùc chÊt chi phÝ s¶n xuÊt lµ sù dÞch chuyÓn vèn - chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµo c¸c ®èi tîng tÝnh gi¸ (s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô). C¸c chi phÝ nµy ph¸t sinh cã tÝnh chÊt thêng xuyªn vµ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn, ®Ó cã thÓ h¹ch to¸n c¸c lo¹i chi phÝ cã b¶n chÊt, ®¬n vÞ ®o kh¸c nhau vµ tËp hîp chñng lo¹i t¹o nªn gi¸ trÞ s¶n phÈm, tÊt c¶ c¸c chi phÝ trªn ph¶i ®îc ®o b»ng mét ®¬n vÞ ®o ®Õm thèng nhÊt, cô thÓ trong ®ã ®¬n vÞ tiÒn tÖ lµ thíc ®o h÷u hiÖu nhÊt. CÇn chó ý ph©n biÖt gi÷a chi phÝ vµ chi tiªu. Chi phÝ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh mµ doanh nghiÖp ph¶i chi ra trong mét kú kinh doanh. Nh vËy chØ ®îc tÝnh lµ chi phÝ cña kú h¹ch to¸n nh÷ng hao phÝ vÒ tµi s¶n vµ lao ®éng cã liªn quan ®Õn khèi lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong kú chø kh«ng ph¶i mäi kho¶n chi ra trong kú h¹ch to¸n. Ngîc l¹i, chi tiªu lµ sù gi¶m ®i ®¬n thuÇn c¸c lo¹i vËt t, tµi s¶n, tiÒn vèn cña doanh nghiÖp, bÊt kÓ nã ®îc dïng vµo môc ®Ých g×. Tæng sè chi tiªu trong kú cña doanh nghiÖp bao gåm: chi tiªu cho qu¸ tr×nh cung cÊp (chi mua s¾m vËt t, hµng ho¸,...), chi tiªu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh (chi cho s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm, c«ng t¸c qu¶n lý,...) vµ chi tiªu cho qu¸ tr×nh tiªu thô (chi vËn chuyÓn, bèc dì, qu¶ng c¸o,...). Chi phÝ vµ chi tiªu lµ hai kh¸c niÖm kh¸c nhau nhng cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Chi tiªu lµ c¬ së ph¸t sinh cña chi phÝ, kh«ng cã chi tiªu th× kh«ng cã chi phÝ. Tæng sè chi phÝ trong kú cña doanh nghiÖp bao gåm toµn bé gi¸ trÞ tµi s¶n hao phÝ hoÆc tiªu dïng hÕt cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh 4 tÝnh vµo kú nµy. Chi phÝ vµ chi tiªu kh«ng nh÷ng kh¸c nhau vÒ lîng mµ cßn kh¸c nhau vÒ thêi gian, cã nh÷ng kho¶n chi tiªu kú nµy nhng cha ®îc tÝnh vµo chi phÝ (chi mua nguyªn, vËt liÖu vÒ nhËp kho nhng cha sö dông) vµ cã nh÷ng kho¶n tÝnh vµo chi phÝ kú nµy nhng thùc tÕ cha chi tiªu (chi phÝ trÝch tríc). Së dÜ cã sù kh¸c biÖt gi÷a chi tiªu vµ chi phÝ trong c¸c doanh nghiÖp lµ do ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt vËn ®éng vµ ph¬ng thøc chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña tõng lo¹i tµi s¶n vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ yªu cÇu kü thuËt h¹ch to¸n chóng. ViÖc ph©n biÖt chóng cã ý nghÜa quan träng trong viÖc t×m hiÓu b¶n chÊt còng nh néi dung, ph¹m vi vµ ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. VÒ b¶n chÊt, chi phÝ s¶n xuÊt cã cïng b¶n chÊt gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, ë c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau. 1.2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt cã t¸c dông ®Ó kiÓm tra vµ ph©n tÝch qu¸ tr×nh ph¸t sinh chi phÝ vµ h×nh thµnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, nh»m nhËn biÕt vµ ®éng viªn mäi kh¶ n¨ng tiÒm tµng h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. C¨n cø vµo c¸c tiªu chuÈn kh¸c nhau, chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp cã thÓ ®îc ph©n ra lµm nhiÒu lo¹i kh¸c nhau. 1.2.1. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo c«ng cô cña chi phÝ. - Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu: bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, phô tïng thay thÕ c«ng cô, dông cô,... sö dông vµo s¶n xuÊt-kinh doanh (lo¹i trõ gi¸ trÞ vËt liÖu dïng kh«ng hÕt nhËp kho vµ phÕ liÖu thu håi). - Chi phÝ nhiªn liÖu ®éng lùc sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong kú (trõ sè dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi). 5 - Chi phÝ tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp l¬ng: ph¶n ¸nh tæng sè tiÒn l¬ng vµ phô cÊp mang tÝnh chÊt l¬ng ph¶i tr¶ cho toµn bé c«ng nh©n viªn chøc. - Chi phÝ BHXH, BHYT, KPC§: ph¶n ¸nh phÇn BHXH, BHYT, KPC§ trÝch theo tû lÖ quy ®Þnh trªn tæng sè tiÒn l¬ng vµ phô cÊp l¬ng ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn chøc. - Chi phÝ khÊu hao TSC§: ph¶n ¸nh tæng sè khÊu hao TSC§, ph¶i trÝch trong kú cña tÊt c¶ TSC§ sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. - Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ dÞch vô mua ngoµi dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh. - Chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn. C¸ch ph©n lo¹i nµy cho biÕt chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp gåm nh÷ng néi dung chi phÝ nµo, tû träng bao nhiªu trong tæng chi phÝ. Do vËy c¸ch ph©n lo¹i nµy cã thÓ ®îc sö dông ®Ó lµm c¬ së cho viÖc lËp, kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ, lËp kÕ ho¹ch cung øng vËt t, kÕ ho¹ch quü l¬ng, tÝnh to¸n nhu cÇu vèn lu ®éng. 1.2.2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo kho¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. C¨n cø vµo ý nghÜa cña chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh toµn bé, chi phÝ ®îc ph©n chia theo kho¶n môc. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, gi¸ thµnh s¶n xuÊt bao gåm 3 kho¶n môc chi phÝ: - Chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp: ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ vÒ nguyªn, vËt liÖu chÝnh, phô, nhiªn liÖu,... tham gia trùc tiÕp vµo viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô, dÞch vô. - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: gåm tiÒn l¬ng, phô cÊp l¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch cho c¸c quü BHXH, BHYT, KPC§ theo tû lÖ víi tiÒn l¬ng ph¸t sinh. 6 - Chi phÝ s¶n xuÊt chung: lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi ph©n xëng s¶n xuÊt. C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp doanh nghiÖp tÝnh ®îc gi¸ thµnh c¸c lo¹i s¶n phÈm ®ång thêi c¨n cø vµo c«ng dông kinh tÕ vµ ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ ®Ó x¸c ®Þnh ¶nh hëng cña sù biÕn ®éng tõng kho¶n môc ®èi víi toµn bé gi¸ thµnh s¶n phÈm nh»m ph©n biÖt vµ khai th¸c lùc lîng tiÒm tµng trong néi bé doanh nghiÖp ®Ó h¹ thÊp gi¸ thµnh. 1.2.3. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo mèi quan hÖ víi s¶n lîng s¶n xuÊt. - Chi phÝ cè ®Þnh (chi phÝ bÊt biÕn) lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng bÞ biÕn ®éng trùc tiÕp theo sù thay ®æi cña khèi lîng s¶n xuÊt s¶n phÈm. Thuéc lo¹i chi phÝ nµy gåm cã khÊu hao TSC§, chi phÝ b¶o dìng m¸y mãc thiÕt bÞ, tiÒn thuª ®Êt, thuª nhµ, chi phÝ vÒ qu¶n lý doanh nghiÖp. - Chi phÝ biÕn ®æi (chi phÝ kh¶ biÕn) lµ nh÷ng chi phÝ bÞ biÕn ®éng mét c¸ch trùc tiÕp theo sù thay ®æi cña khèi lîng s¶n xuÊt s¶n phÈm. Thuéc vÒ chi phÝ nµy gåm cã nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu vµ n¨ng lîng dïng vµo s¶n xuÊt, tiÒn l¬ng chÝnh cña c«ng nh©n s¶n xuÊt,... 1.2.4. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo mèi quan hÖ víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. C¨n cø vµo mèi quan hÖ cña chi phÝ s¶n xuÊt víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ viÖc chÊp hµnh quy tr×nh kü thuËt s¶n xuÊt s¶n phÈm cã thÓ chia chi phÝ thµnh hai lo¹i: - Chi phÝ c¬ b¶n lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ chñ yÕu cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm kÓ tõ lóc ®a nguyªn vËt liÖu vµo s¶n xuÊt cho ®Õn lóc s¶n phÈm ®îc chÕ t¹o xong. Nh÷ng chi phÝ nµy chiÕm tû träng lín trong gi¸ thµnh. Bëi vËy ®Ó qu¶n lý tèt nh÷ng kho¶n chi phÝ nµy ph¶i thùc hiÖn ®Þnh møc tiªu hao cho tõng kho¶n vµ ph¶i t×m mäi biÖn ph¸p gi¶m bít ®Þnh møc ®ã. Thuéc lo¹i chi phÝ c¬ b¶n gåm: nguyªn vËt 7 liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu vµ n¨ng lîng dïng vµo s¶n xuÊt, tiÒn l¬ng c«ng nh©n s¶n xuÊt, chi phÝ sö dông thiÕt bÞ m¸y mãc,... - Chi phÝ chung lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng cã liªn quan trùc tiÕp víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm, qu¸ tr×nh x©y l¾p c«ng tr×nh, song cÇn thiÕt ®Ó tæ chøc qu¶n lý vµ phôc vô s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Thuéc lo¹i chi phÝ nµy gåm tiÒn l¬ng c¸n bé c«ng nh©n viªn qu¶n lý, c¸c kho¶n vÒ v¨n phßng, bu ®iÖn,... Chi phÝ chung chiÕm tû träng kh«ng lín trong gi¸ thµnh, bëi vËy th«ng thêng kh«ng ®Þnh møc tiªu hao mµ chØ x©y dùng chØ tiªu chi trong kú kÕ ho¹ch. 1.2.5. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo ®èi t îng tËp hîp chi phÝ. - Chi phÝ trùc tiÕp: lµ chi phÝ khi ph¸t sinh nã ®îc tËp hîp trùc tiÕp cho mét ®èi tîng tËp hîp chi phÝ x¸c ®Þnh. Chi phÝ trùc tiÕp gåm nh÷ng chi phÝ vÒ nh©n c«ng vµ chi phÝ vËt chÊt ®Ó lµm ra mét khèi lîng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. - Chi phÝ gi¸n tiÕp: lµ chi phÝ khi ph¸t sinh ngêi ta kh«ng thÓ tËp hîp trùc tiÕp cho mét ®èi tîng tËp hîp chi phÝ bëi v× nã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi tîng chi phÝ, do ®ã ngêi ta ph¶i tËp hîp riªng sau ®ã ph©n bæ cho c¸c ®èi tîng chi phÝ theo c¸c ®èi tîng phï hîp. 2-/ Gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ c¸c lo¹i gi¸ thµnh. 2.1. Gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, khi quyÕt ®Þnh lùa chän mét ph¬ng ¸n s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm nµo ®ã doanh nghiÖp cÇn ph¶i tÝnh ®Õn lîng chi phÝ bá ra ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm ®ã. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh ®îc gi¸ thµnh s¶n phÈm. 8 Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan ®Õn khèi lîng c«ng t¸c, s¶n phÈm, lao vô ®· hoµn thµnh. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt bao gåm hai mÆt: mÆt hao phÝ s¶n xuÊt vµ mÆt kÕt qu¶ s¶n xuÊt. TÊt c¶ nh÷ng kho¶n chi phÝ ph¸t sinh (ph¸t sinh trong kú, kú tríc chuyÓn sang) vµ c¸c chi phÝ trÝch tríc cã liªn quan ®Õn khèi lîng s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô ®· hoµn thµnh trong kú sÏ t¹o nªn chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nãi c¸ch kh¸c, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra bÊt kÓ ë kú nµo nhng cã liªn quan ®Õn khèi lîng c«ng viÖc, s¶n phÈm ®· hoµn thµnh trong kú gi¸ thµnh s¶n phÈm cña mét doanh nghiÖp biÓu hiÖn chi phÝ c¸ biÖt cña doanh nghiÖp ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Cïng mét lo¹i s¶n phÈm trªn thÞ trêng cã thÓ cã nhiÒu doanh nghiÖp cïng s¶n xuÊt nhng do tr×nh ®é qu¶n lý kh¸c nhau, gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp vÒ lo¹i s¶n phÈm ®ã còng cã sù kh¸c nhau. Trong c«ng t¸c qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm gi÷ mét vai trß quan träng ®Ó kiÓm so¸t t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, xem xÐt hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p tæ chøc, kü thuËt, lµ thíc ®o møc chi phÝ s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, gióp doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ ra c¸c quyÕt ®Þnh trong s¶n xuÊt kinh doanh, lµ mét c¨n cø quan träng ®Ó doanh nghiÖp x©y dùng “chÝnh s¸ch” gi¸ c¶ cña doanh nghiÖp ®èi víi tõng lo¹i s¶n phÈm. 2.2. C¸c lo¹i gi¸ thµnh. §Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña qu¶n lý, h¹ch to¸n vµ kÕ ho¹ch ho¸ gi¸ thµnh còng nh yªu cÇu x©y dùng gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸ thµnh ®îc xem xÐt díi nhiÒu gãc ®é, nhiÒu ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau. 9 * XÐt thêi ®iÓm tÝnh vµ nguån sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh bao gåm: - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®îc x¸c ®Þnh tríc khi bíc vµo kinh doanh trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ kú tríc vµ c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n chi phÝ cña kú kÕ ho¹ch. - Gi¸ thµnh ®Þnh møc: còng nh gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc còng ®îc x¸c ®Þnh tríc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt s¶n phÈm. Tuy nhiªn, kh¸c víi gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc b×nh qu©n tiªn tiÕn vµ kh«ng biÕn ®æi trong suèt c¶ kú kÕ ho¹ch. Gi¸ thµnh ®Þnh møc l¹i ®îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ hiÖn hµnh t¹i tõng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong kú kÕ ho¹ch (thêng lµ ngµy ®Çu th¸ng) nªn gi¸ thµnh ®Þnh møc sÏ thay ®æi khi cã sù thay ®æi cña c¸c ®Þnh møc chi phÝ. - Gi¸ thµnh thùc tÕ: gi¸ thµnh thùc tÕ lµ chØ tiªu ®îc x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm trªn c¬ së c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. * XÐt theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ, gi¸ thµnh ® îc chia thµnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh tiªu thô. - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (cßn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng xëng) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong ph¹m vi ph©n xëng s¶n xuÊt (chi phÝ vËt liÖu trùc tiÕp, nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung). Bëi vËy gi¸ thµnh s¶n xuÊt cßn cã tªn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng xëng. - Gi¸ thµnh tiªu thô (cßn gäi lµ gi¸ thµnh toµn bé) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm (chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ qu¶n lý vµ chi phÝ b¸n hµng). Do vËy gi¸ thµnh tiªu thô cßn gäi lµ gi¸ thµnh ®Çy ®ñ. = + + 10 3-/ Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, doanh nghiÖp ph¶i bá ra c¸c chi phÝ vÒ vËt t, lao ®éng vµ c¸c chi phÝ kh¸c. TÊt c¶ c¸c yÕu tè ®ã tËp hîp l¹i ®îc gäi lµ chi phÝ s¶n xuÊt. Sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh, c¸c yÕu tè ®ã t¹o thµnh mét thùc thÓ s¶n phÈm hoµn chØnh. KÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh chi phÝ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm s¶n xuÊt. Do vËy c¶ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai mÆt thèng nhÊt cña mét qu¸ tr×nh, chi phÝ lµ biÓu hiÖn mÆt hao phÝ cßn gi¸ thµnh biÓu hiÖn mÆt kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ chóng ®Òu bao gåm nh÷ng hao phÝ vÒ lao ®éng (V) vµ lao ®éng vËt ho¸ (C) mµ doanh nghiÖp ®· bá ra trong qu¸ tr×nh chÕ t¹o s¶n phÈm. Tuy nhiªn do bé phËn chi phÝ s¶n xuÊt gi÷a c¸c kú kh«ng ®Òu nhau nªn gi¸ thµnh vµ chi phÝ s¶n xuÊt l¹i kh¸c nhau vÒ lîng. Sù kh¸c nhau nµy xuÊt ph¸t tõ kú kÕ to¸n kh¸c víi kú s¶n xuÊt vµ do tÝnh chÊt kü thuËt s¶n xuÊt s¶n phÈm t¹o ra. Th«ng thêng hµng th¸ng doanh nghiÖp ph¶i tÝnh ®îc gi¸ thµnh s¶n phÈm vµo nh÷ng ngµy cuèi th¸ng, song gÇn ®Õn ngµy cuèi th¸ng doanh nghiÖp l¹i bá chi phÝ ra ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm, nh÷ng s¶n phÈm nµy l¹i cha hoµn thµnh do ®ã nh÷ng chi phÝ nµy cßn ®ang ë díi d¹ng s¶n phÈm dë dang. Do ®ã trong gi¸ thµnh s¶n phÈm chØ bao gåm nh÷ng chi phÝ tham gia trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tiªu thô ph¶i ®îc båi hoµn ®Ó t¸i s¶n xuÊt ë doanh nghiÖp. Nh÷ng chi phÝ ®a vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i ph¶n ¸nh ®îc gi¸ trÞ thùc cña c¸c t liÖu s¶n xuÊt, tiªu dïng cho s¶n xuÊt, tiªu thô vµ c¸c kho¶n chi tiªu kh¸c cã liªn quan tíi viÖc bï ®¾p gi¶n ®¬n hao phÝ lao ®éng sèng. Cã thÓ ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm qua s¬ ®å díi ®©y: 11 A Chi phÝ s¶n xuÊt dë dang ®Çu kú Chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú B C Chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô hoµn thµnh Qua s¬ ®å ta thÊy: AC = AB + BD - CD = + Khi gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang (chi phÝ s¶n xuÊt dë dang) ®Çu kú vµ cuèi kú b»ng nhau hoÆc c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh«ng cã s¶n phÈm dë dang th× tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm b»ng tæng chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú. 4-/ NhiÖm vô cña kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh. NÒn kinh tÕ thÞ trêng víi nh÷ng ®æi míi thùc sù trong c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ - tµi chÝnh ®· kh¼ng ®Þnh vai trß, vÞ trÝ cña kÕ to¸n trong qu¶n trÞ doanh nghiÖp. B»ng nh÷ng sè liÖu cô thÓ, chÝnh x¸c, kh¸ch quan vµ khoa häc, kÕ to¸n ®îc coi lµ mét c«ng cô ®Ó ®iÒu hµnh, qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng, tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ kiÓm tra b¶o vÖ, sö dông tµi s¶n vËt t, tiÒn vèn nh»m ®¶m b¶o quyÒn chñ ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ tù chñ vÒ tµi chÝnh. §Ó ®¸p øng ®îc yªu cÇu qu¶n lý kinh tÕ, kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh cã c¸c nhiÖm vô cô thÓ sau: - X¸c ®Þnh ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. - Tæ chøc tËp hîp vµ ph©n bæ tõng lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo ®óng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó x¸c ®Þnh b»ng ph¬ng ph¸p thÝch hîp ®· chän. 12 D - X¸c ®Þnh chÝnh x¸c chi phÝ cña s¶n phÈm dë dang cuèi kú. - Thùc hiÖn tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm kÞp thêi, chÝnh x¸c theo ®óng ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh hîp lý. - §Þnh kú, cung cÊp c¸c b¸o c¸o vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh cho l·nh ®¹o doanh nghiÖp vµ tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn ®Þnh møc, dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh, ®Ò xuÊt c¸c kiÕn nghÞ cho l·nh ®¹o doanh nghiÖp ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh thÝch hîp, tríc m¾t còng nh l©u dµi ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh doanh cña doanh nghiÖp. II-/ KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1-/ §èi tîng tËp hîp vµ ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. 1.1. §èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt: §Ó h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc chÝnh x¸c, kÞp thêi, ®ßi hái c«ng viÖc ®Çu tiªn mµ nhµ qu¶n lý ph¶i lµm lµ x¸c ®Þnh ®èi tîng tËp hîp chi phÝ vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. VÊn ®Ò nµy cã tÇm quan träng ®Æc biÖt c¶ trong lý luËn còng nh h¹ch to¸n vµ lµ néi dung c¬ b¶n nhÊt cña tæ chøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tæ chøc h¹ch to¸n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt bao gåm 2 giai ®o¹n kÕ tiÕp nhau vµ cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. §ã lµ giai ®o¹n h¹ch to¸n chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh theo tõng s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, ®¬n ®Æt hµng, giai ®o¹n c«ng nghÖ,... vµ giai ®o¹n tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, chi tiÕt s¶n phÈm ®· hoµn thµnh,... theo ®¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh quy ®Þnh thùc chÊt viÖc ph©n chia qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thµnh hai giai ®o¹n lµ do cã sù kh¸c nhau c¬ b¶n vÒ giíi h¹n tËp hîp chi phÝ trong h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt - ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ 13 s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm hoµn thµnh cÇn ph¶i tÝnh gi¸ thµnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. §èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ ph¹m vi giíi h¹n ®Ó tËp hîp c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú. X¸c ®Þnh ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ x¸c ®Þnh n¬i ph¸t sinh chi phÝ vµ n¬i chÞu chi phÝ. ViÖc lùa chän ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ë tõng doanh nghiÖp cã sù kh¸c nhau. Th«ng thêng ngêi qu¶n lý c¨n cø vµo: - §Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt: s¶n xuÊt gi¶n ®¬n hay phøc t¹p. + Víi s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, cã thÓ lµ s¶n phÈm hay toµn xuÊt 1 thø s¶n phÈm) hoÆc s¶n xuÊt nhiÒu thø s¶n phÈm ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (nÕu s¶n cã thÓ lµ nhãm s¶n phÈm (nÕu cïng mét lóc). + Víi s¶n xuÊt phøc t¹p, ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ bé phËn, chi tiÕt s¶n phÈm, c¸c giai ®o¹n chÕ biÕn, ph©n xëng s¶n xuÊt hoÆc nhãm chi tiÕt, bé phËn s¶n phÈm,... - C¨n cø vµo lo¹i h×nh s¶n xuÊt. + Víi s¶n xuÊt ®¬n chøc vµ s¶n xuÊt hµng lo¹t nhá, ®èi tîng tËp hîp chi phÝ lµ c¸c ®¬n ®Æt hµng riªng biÖt. + Víi s¶n xuÊt hµng lo¹t, khèi lîng lín, ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, chi tiÕt, giai ®o¹n c«ng nghÖ,... - C¨n cø vµo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý, tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. Víi tr×nh ®é cao, cã thÓ chi tiÕt ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ë c¸c gãc ®é kh¸c nhau, ngîc l¹i, nÕu tr×nh ®é thÊp th× ®èi tîng ®ã cã thÓ bÞ h¹n chÕ vµ thu hÑp l¹i. 14 1.2. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ hÖ thèng c¸c ph¬ng ph¸p ®îc sö dông ®Ó tËp hîp vµ ph©n lo¹i c¸c chi phÝ s¶n xuÊt trong ph¹m vi giíi h¹n cña ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ. Néi dung chñ yÕu cña ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ trªn c¬ së ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ®· x¸c ®Þnh, thu nhËn th«ng tin sè liÖu chi phÝ ph¸t sinh, h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ®· x¸c ®Þnh, kÕ to¸n më thÎ chi tiÕt, sæ chi tiÕt s¶n xuÊt. §Þnh kú tæng hîp chi phÝ theo tõng ®èi tîng, phôc vô cho viÖc ph©n tÝch, kiÓm tra chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, x¸c ®Þnh kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh néi bé doanh nghiÖp. Tuú thuéc vµo ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt, kÕ to¸n ¸p dông mét trong c¸c ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt sau ®©y: - Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo s¶n phÈm. Theo ph¬ng ph¸p nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh ®îc tËp hîp vµ ph©n lo¹i theo tõng s¶n phÈm riªng biÖt hoÆc theo toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (nÕu nh s¶n xuÊt mét s¶n phÈm). §èi víi s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, s¶n xuÊt ra mét thø h¹ng s¶n phÈm nhng cã tæ chøc ph©n xëng th× chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh ®îc tËp hîp trùc tiÕp cho tõng s¶n phÈm (hoÆc ®îc ph©n bæ theo tû lÖ, theo hÖ sè), cßn chi phÝ s¶n xuÊt chung ph©n bæ cho tõng s¶n phÈm theo mét sè tiªu thøc ph©n bæ thÝch hîp. Khi ¸p dông ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n theo s¶n phÈm th× gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc x¸c ®Þnh b»ng ph¬ng ph¸p trùc tiÕp. - Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo nhãm s¶n phÈm. Theo ph¬ng ph¸p nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh ®îc tËp hîp, ph©n lo¹i theo nhãm s¶n phÈm. VÒ c¬ b¶n th× ph¬ng ph¸p nµy gièng nh ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n theo s¶n phÈm. Tuy nhiªn gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ph¬ng ph¸p nµy ®îc tÝnh b»ng ph¬ng ph¸p liªn hîp tøc lµ ®ång thêi sö dông c¸c ph¬ng ph¸p: trùc tiÕp, hÖ sè vµ tû lÖ. 15 - Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo chi tiÕt hoÆc bé phËn s¶n phÈm. Theo ph¬ng ph¸p nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh ®îc tËp hîp, ph©n lo¹i theo tõng chi tiÕt, bé phËn riªng biÖt phï hîp víi tÝnh chÊt cña quy tr×nh c«ng nghÖ vÒ c¬ b¶n, ph¬ng ph¸p nµy gièng 2 ph¬ng ph¸p trªn. Khi ¸p dông ph¬ng ph¸p nµy th× gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch tæng céng chi phÝ s¶n xuÊt tõ c¸c bé phËn chi tiÕt. - Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo giai ®o¹n c«ng nghÖ. Theo ph¬ng ph¸p nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh ®îc tËp hîp vµ ph©n lo¹i theo tõng giai ®o¹n c«ng nghÖ. Trong mçi giai ®o¹n c«ng nghÖ c¸c chi phÝ l¹i ph©n tÝch cho tõng s¶n phÈm hoÆc nhãm s¶n phÈm. Tuú vµo yªu cÇu cã tÝnh gi¸ b¸n thµnh phÈm hay kh«ng mµ ¸p dông h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo b¸n thµnh phÈm hoÆc kh«ng tÝnh gi¸ b¸n thµnh phÈm. Trong c¸c trêng hîp sau ®©y th× cÇn ¸p dông ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cã b¸n thµnh phÈm: + Khi mét phÇn cña b¸n thµnh phÈm ®îc tiªu thô ra ngoµi. + Khi b¸n thµnh phÈm ®îc Nhµ níc cho phÐp tÝnh trïng víi tæng s¶n lîng. + Khi quy tr×nh s¶n xuÊt b¸n thµnh phÈm lµ qu¸ tr×nh phøc t¹p, gi¸ thµnh s¶n phÈm sÏ thiÕu chÝnh x¸c nÕu kh«ng tÝnh gi¸ thµnh cña b¸n thµnh phÈm. + Khi cã yªu cÇu t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n trÞ, c¸c giai ®o¹n c«ng nghÖ ®îc ph©n cÊp nh mét xÝ nghiÖp h¹ch to¸n néi bé. Ngoµi nh÷ng trêng hîp nªu trªn, mäi trêng hîp kh¸c, h¹ch to¸n chi phÝ theo giai ®o¹n c«ng nghÖ ph¶i ®îc tæ chøc theo ph¬ng ¸n kh«ng cã b¸n thµnh phÈm. C¸c chi phÝ ®îc tËp hîp theo tõng giai ®o¹n c«ng nghÖ vµ theo s¶n phÈm, khi tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i céng chi 16 phÝ ë c¸c giai ®o¹n c«ng nghÖ t¬ng øng theo tõng kho¶n môc vµ theo tõng s¶n phÈm. Khi ¸p dông ph¬ng ph¸p nµy, gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc x¸c ®Þnh b»ng ph¬ng ph¸p trùc tiÕp, hÖ sè, tû lÖ, tæng céng chi phÝ. 2-/ KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp bao gåm nhiÒu lo¹i víi tÝnh chÊt vµ néi dung kh¸c nhau, ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n vµ tÝnh nhËp chi phÝ vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm còng kh¸c nhau. Khi ph¸t sinh, tríc hÕt chi phÝ s¶n xuÊt ®îc biÓu hiÖn theo yÕu tè chi phÝ råi míi ®îc biÓu hiÖn thµnh c¸c kho¶n rmôc gi¸ thµnh s¶n phÈm. ViÖc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¶i ®îc tiÕn hµnh theo mét tr×nh tù hîp lý, khoa häc th× míi cã thÓ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch chÝnh x¸c kÞp thêi ®îc. Tr×nh tù nµy phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña tõng ngµnh nghÒ, tõng doanh nghiÖp, vµo mèi quan hÖ gi÷a c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong doanh nghiÖp, vµo tr×nh ®é c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n,... Tuy nhiªn, cã thÓ kh¸i qu¸t chung viÖc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt qua c¸c bíc sau: - Bíc 1: TËp hîp chi phÝ c¬ b¶n cã liªn quan trùc tiÕp cho tõng ®èi tîng sö dông. - Bíc 2: TÝnh to¸n vµ ph©n bæ lao vô cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh cho tõng ®èi tîng sö dông trªn c¬ së khèi lîng lao vô phôc vô vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ lao vô. - Bíc 3: TËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung cho c¸c lo¹i s¶n phÈm cã liªn quan. - Bíc 4: X¸c ®Þnh chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú, tÝnh ra tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm. 17 2.1. KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn. 2.1.1. KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. Chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp bao gåm gi¸ trÞ nguyªn, vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu,... ®îc xuÊt dïng trùc tiÕp cho viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm. §èi víi nh÷ng vËt liÖu khi xuÊt dïng cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn tõng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ riªng biÖt (ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt hoÆc s¶n phÈm, lao vô,...) th× h¹ch to¸n trùc tiÕp cho ®èi tîng ®ã. Trêng hîp vËt liÖu xuÊt dïng cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi tîng tËp hîp chi phÝ kh«ng thÓ tæ chøc h¹ch to¸n riªng biÖt ®îc th× ph¶i ¸p dông ph¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp ®Ó ph©n bæ chi phÝ cho c¸c ®èi tîng cã liªn quan. C«ng thøc ph©n bæ nh sau: = x = §Ó theo dâi c¸c kho¶n chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp, kÕ to¸n sö dông TK 621- Chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp. Tµi kho¶n nµy ®îc më chi tiÕt theo tõng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ (ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt,...). TK 621 - Gi¸ trÞ nguyªn, vËt liÖu xuÊt dïng trùc tiÕp cho chÕ t¹o s¶n phÈm. xxx - Gi¸ trÞ vËt liÖu xuÊt dïng kh«ng hÕt. KÕt chuyÓn chi phÝ vËt liÖu trùc tiÕp. xxx * Tr×nh tù kÕ to¸n: - XuÊt kho nguyªn, vËt liÖu sö dông trùc tiÕp cho viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô, dÞch vô. Nî TK 621 : (Chi tiÕt theo tõng ®èi tîng) Cã TK 152 : Gi¸ thùc tÕ xuÊt dïng theo tõng lo¹i. 18 - Trêng hîp nhËn vËt liÖu vÒ kh«ng nhËp kho mµ xuÊt dïng trùc tiÕp cho s¶n xuÊt s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô, dÞch vô, c¨n cø gi¸ thùc tÕ xuÊt dïng. Nî TK 621 : (Chi tiÕt theo ®èi tîng). Cã TK 331,111,112 : VËt liÖu mua ngoµi. Cã TK 411 : NhËn cÊp ph¸t, liªn doanh. Cã TK 154 : Tù s¶n xuÊt hay thuª ngoµi gia c«ng. Cã TK 331,336,338 : VËt liÖu vay mîn. - Gi¸ trÞ vËt liÖu xuÊt dïng kh«ng hÕt. Nî TK 152 : (Chi tiÕt vËt liÖu). Cã TK 621 : (Chi tiÕt theo ®èi tîng). - Cuèi kú, kÕt chuyÓn chi phÝ nguyªn, vËt liÖu trùc tiÕp theo tõng ®èi tîng ®Ó tÝnh gi¸ thµnh. Nî TK 154 : Chi tiÕt theo ®èi tîng. Cã TK 621 : Chi tiÕt theo ®èi tîng. 2.1.2. KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp lµ nh÷ng kho¶n thï lao ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm, trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c lao vô, dÞch vô nh tiÒn l¬ng chÝnh, l¬ng phô vµ c¸c kho¶n phô cÊp cã tÝnh chÊt l¬ng (phô cÊp khu vùc, ®éc h¹i, phô cÊp lµm ®ªm, thªm giê,...). Ngoµi ra chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp cßn bao gåm c¸c kho¶n ®ãng gãp cho c¸c quü BHXN, BHYT, KPC§ do chñ sö dông lao ®éng chÞu vµ ®îc tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh víi sè tiÒn l¬ng ph¸t sinh cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt. §Ó theo dâi chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, kÕ to¸n sö dông TK 622 - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. Tµi kho¶n nµy ®îc më TK hîp 622chi phÝ. chi tiÕt theo tõng ®èi tîng tËp - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm. 19 xxx KÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµo tµi kho¶n tÝnh gi¸ thµnh. xxx * Ph¬ng ph¸p kÕ to¸n: - TÝnh ra tæng sè tiÒn c«ng, tiÒn l¬ng vµ phô cÊp ph¶i tr¶ trùc tiÕp cho c«ng nh©n s¶n xuÊt s¶n phÈm trong kú. Nî TK 622 : Chi tiÕt theo ®èi tîng. Cã TK 334 : Tæng sè tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n. - TrÝch BHXH, BHYT, KPC§ theo tû lÖ quy ®Þnh (phÇn tÝnh vµo chi phÝ-19%). Nî TK 622 : (Chi tiÕt theo ®èi tîng). Cã TK 338 (3382,3383,3384) - TiÒn l¬ng tÝnh tríc vµo chi phÝ vµ c¸c kho¶n tiÒn l¬ng tÝnh tríc kh¸c. Nî TK 622 (Chi tiÕt theo ®èi tîng). Cã TK 335 TiÒn l¬ng trÝch tríc. - Cuèi kú kÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµo tµi kho¶n tÝnh gi¸ thµnh theo tõng ®èi tîng. Nî TK 154 (Chi tiÕt theo ®èi tîng). Cã TK 622 (Chi tiÕt theo ®èi tîng). 2.1.3. KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt chung: Chi phÝ s¶n xuÊt chung lµ nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt cßn l¹i ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm sau chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. §©y lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi c¸c ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt cña doanh TK 627 nghiÖp. §Ó theo dâi c¸c kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt chung, kÕ to¸n -sö dông TKs¶n 627xuÊt - Chi phÝ s¶n Chi phÝ chung - xuÊt C¸cchung. kho¶n ghi gi¶m chi thùc tÕ ph¸t sinh trong kú. 20 xxx - phÝ s¶n xuÊt chung. KÕt chuyÓn C/P s¶n xuÊt chung vµo chi phÝ s¶n phÈm hay lao vô, dÞch vô xxx