Lêi nãi ®Çu
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ngµy mét ph¸t triÓn, ®Æc
biÖt trong xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay, mét
doanh nghiÖp muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng cÇn ph¶i
biÕt tù chñ vÒ mäi mÆt trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh tõ viÖc ®Çu t, sö dông vèn, tæ chøc s¶n xuÊt cho
®Õn tiªu thô s¶n phÈm, ph¶i biÕt tËn dông n¨ng lùc, c¬ héi
®Ó lùa chän cho m×nh mét híng ®i ®óng ®¾n. §Ó cã ®îc
®iÒu ®ã, mét trong nh÷ng biÖn ph¸p lµ mçi doanh nghiÖp
®Òu kh«ng ngõng h¹ gi¸ thµnh vµ n©ng cao chÊt lîng s¶n
phÈm.
Lµ mét trong nh÷ng phÇn hµnh quan träng cña c«ng t¸c
kÕ to¸n, kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm víi chøc n¨ng gi¸m s¸t vµ ph¶n ¸nh trung thùc, kÞp
thêi c¸c th«ng tin vÒ chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong thêi
gian, tÝnh ®óng, ®ñ chi phÝ s¶n xuÊt vµo gi¸ thµnh s¶n
phÈm sÏ gióp cho c¸c nhµ qu¶n trÞ ®a ra ®îc c¸c ph¬ng ¸n
thÝch hîp gi÷a s¶n xuÊt kinh doanh, x¸c ®Þnh gi¸ b¸n s¶n
phÈm, ®¶m b¶o s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶. V× vËy,
kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lu«n
®îc x¸c ®Þnh lµ kh©u träng t©m cña c«ng t¸c kÕ to¸n
trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt. ViÖc hoµn thiÖn c«ng t¸c chi
phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ viÖc lµm thùc
sù cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa.
Sau bíc chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ tËp trung, bao cÊp
sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, mét
sè doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng thÝch øng kÞp thêi, kh«ng cã
sù ®iÒu chØnh phï hîp, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh kÐm
1
®· dÉn tíi gi¶i thÓ, ph¸ s¶n. Bªn c¹nh ®ã, cã rÊt nhiÒu
doanh nghiÖp ®· biÕt v¬n lªn ®Ó kh¼ng ®Þnh m×nh vµ
ngµy cµng ph¸t triÓn… mét trong sè ®ã lµ C«ng ty Cæ phÇn
B¸nh kÑo H¶i Hµ víi c¸c s¶n phÈm ®a d¹ng, phong phó, gi¸
c¶ hîp lý ®ang ngµy cµng mét chiÕm lÜnh thÞ trêng, gÇn gòi
h¬n víi ngêi tiªu dïng.
Sau qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i C«ng ty Cæ phÇn B¸nh kÑo
H¶i Hµ, cïng víi sù híng dÉn cña thÇy Ng« ThÕ Chi vµ c¸c C«,
Chó trong Phßng Tµi vô cña c«ng ty, em ®· chän ®Ò tµi:
“Hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty Cæ phÇn B¸nh kÑo H¶i
Hµ”
2
KÕt cÊu luËn v¨n cña em gåm 3 ch¬ng:
Ch¬ng 1: Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ
gi¸ thµnh s¶n phÈm
Ch¬ng 2: Thùc tÕ tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty Cæ phÇn B¸nh kÑo H¶i
Hµ
Ch¬ng 3: Hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty Cæ phÇn B¸nh kÑo H¶i Hµ
3
Ch¬ng 1
Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ chi phÝ s¶n xuÊt
vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm
1.1 -Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm
1.1.1
-Chi phÝ s¶n xuÊt, ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt
1.1.1.1 -Kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt
Qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp thùc chÊt lµ sù
vËn ®éng, kÕt hîp, tiªu dïng, chuyÓn ®æi c¸c yÕu tè s¶n
xuÊt kinh doanh ®· bá ra ®Ó t¹o thµnh c¸c s¶n phÈm c«ng
viÖc, lao vô nhÊt ®Þnh.
Trªn ph¬ng diÖn nµy, chi phÝ cña doanh nghiÖp cã thÓ
hiÓu lµ toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng cÇn thiÕt, lao
®éng vËt hãa vµ c¸c chi phÝ kh¸c mµ doanh nghiÖp ph¶i chi
ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, biÓu
hiÖn b»ng tiÒn vµ tÝnh cho mét kú nhÊt ®Þnh. Nh vËy, b¶n
chÊt cña chi phÝ trong ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp lu«n ®îc
x¸c ®Þnh lµ nh÷ng phÝ tæn (hao phÝ) vÒ tµi nguyªn, vËt
chÊt, vÒ lao ®éng vµ g¾n liÒn víi môc ®Ých kinh doanh.
MÆt kh¸c, khi xem xÐt b¶n chÊt cña chi phÝ trong doanh
nghiÖp cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ:
- Chi phÝ cña doanh nghiÖp ph¶i ®îc ®o lêng vµ tÝnh
to¸n b»ng tiÒn trong 1 kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh;
- §é lín cña chi phÝ phô thuéc vµo 2 nh©n tè chñ yÕu:
khèi lîng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®· tiªu hao trong kú vµ gi¸ c¶
cña 1 ®¬n vÞ yÕu tè s¶n xuÊt ®· hao phÝ.
ViÖc nghiªn cøu vµ nhËn thøc chi phÝ cßn phô thuéc vµo
gãc ®é nh×n nhËn trong tõng lo¹i kÕ to¸n kh¸c nhau.
4
Trªn gãc ®é kÕ to¸n tµi chÝnh, chi phÝ ®îc nh×n nhËn
nh nh÷ng kho¶n phÝ tæn ph¸t sinh g¾n liÒn víi ho¹t ®éng
cña doanh nghiÖp ®Ó ®¹t ®îc 1 s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô
nhÊt ®Þnh. Chi phÝ ®îc x¸c ®Þnh b»ng tiÒn cña nh÷ng hao
phÝ vÒ lao ®éng sèng cÇn thiÕt vµ lao ®éng vËt hãa… trªn
c¬ së chøng tõ, tµi liÖu b»ng chøng ch¾c ch¾n
Trªn gãc ®é kÕ to¸n qu¶n trÞ, chi phÝ cßn ®îc nhËn
thøc theo ph¬ng thøc nhËn diÖn th«ng tin ra quyÕt ®Þnh.
Chi phÝ cã thÓ lµ phÝ tæn thùc tÕ g¾n liÒn víi ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh hµng ngµy khi tæ chøc thùc hiÖn, kiÓm
tra, ra quyÕt ®Þnh; chi phÝ cã thÓ lµ phÝ tæn íc tÝnh ®Ó
thùc hiÖn dù ¸n, phÝ tæn mÊt ®i khi lùa chän ph¬ng ¸n, bá
qua c¬ héi kinh doanh.
1.1.1.2 Ph©n lo¹i chi phÝ
Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp bao gåm
nhiÒu lo¹i, nhiÒu thø kh¸c nhau. §Ó thuËn tiÖn cho c«ng t¸c
qu¶n lý, h¹ch to¸n, kiÓm tra cæ phÇn còng nh phôc vô cho
viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh, chi phÝ s¶n xuÊt kinh
doanh cÇn ph¶i ®îc ph©n lo¹i theo nh÷ng tiªu thøc phï hîp.
a. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo ho¹t ®éng vµ
c«ng dông kinh tÕ
- Chi phÝ ho¹t ®éng chÝnh vµ phô: bao gåm chi phÝ t¹o
ra doanh thu b¸n hµng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
C¸c kho¶n chi phÝ nµy ®îc chia thµnh chi phÝ s¶n xuÊt vµ
chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt.
+ Chi phÝ s¶n xuÊt: lµ toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng
sèng, lao ®éng vËt hãa vµ c¸c chi phÝ cÇn thiÕt kh¸c mµ
doanh nghiÖp bá ra cã liªn quan ®Õn chÕ t¹o s¶n phÈm, lao
vô, dÞch vô trong 1 kú, biÓu hiÖn b»ng tiÒn.
5
Chi phÝ s¶n xuÊt gåm chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi
phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung.
+ Chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt: gåm c¸c chi phÝ b¸n hµng
vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp.
- Chi phÝ kh¸c: lµ c¸c kho¶n chi phÝ liªn quan ®Õn c¸c
ho¹t ®éng ngoµi s¶n xuÊt kinh doanh chøc n¨ng cña doanh
nghiÖp.
Chi phÝ kh¸c, bao gåm chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh, chi phÝ
kh¸c
Ph©n lo¹i theo c¸ch nµy, gióp cho doanh nghiÖp thÊy ®îc
c«ng dông cña tõng lo¹i chi phÝ, tõ ®ã cã ®Þnh híng phÊn
®Êu h¹ thÊp chi phÝ riªng tõng lo¹i nh»m phôc vô cho yªu
cÇu qu¶n lý chi phÝ theo ®Þnh møc. Ngoµi ra, kÕt qu¶ thu
®îc cßn gióp cho viÖc ph©n tÝch t×nh h×nh hoµn thiÖn kÕ
ho¹ch gi¸ thµnh, lµm tµi liÖu tham kh¶o
cho c«ng t¸c lËp
®Þnh møc chi phÝ vµ lËp kÕ ho¹ch gi¸ thµnh cho kú sau.
b. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo yÕu tè ®Çu
vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh ë doanh nghiÖp
Nghiªn cøu chi phÝ theo ý nghÜa ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt kinh doanh th× toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt kinh
doanh ®îc chia thµnh chi phÝ ban ®Çu vµ chi phÝ lu©n
chuyÓn néi bé.
- Chi phÝ ban ®Çu: lµ c¸c chi phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i
lo liÖu, mua s¾m, chuÈn bÞ tõ tríc ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
Chi phÝ ban ®Çu bao gåm chi phÝ nguyªn vËt liÖu, chi phÝ
nh©n c«ng, chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ dÞch
vô mua ngoµi vµ chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn.
6
- Chi phÝ lu©n chuyÓn néi bé: lµ c¸c chi phÝ ph¸t sinh
trong qu¸ tr×nh ph©n c«ng vµ hîp t¸c lao ®éng trong doanh
nghiÖp
Ph©n lo¹i theo yÕu tè ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
kinh doanh cã ý nghÜa quan träng ®èi víi qu¶n lý vÜ m«
còng nh ®èi víi qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Chi phÝ s¶n xuÊt
kinh doanh theo yÕu tè ®Çu vµo lµ c¬ së ®Ó lËp vµ kiÓm
tra viÖc thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo
yÕu tè, lËp kÕ ho¹ch c©n ®èi trong ph¹m vi toµn bé nÒn
kinh tÕ quèc d©n, còng nh ë tõng doanh nghiÖp; lµ c¬ së
x¸c ®Þnh møc tiªu hao vËt chÊt, tÝnh thu nhËp quèc d©n
cho ngµnh, toµn bé nÒn kinh tÕ.
c. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo mèi quan
hÖ cña chi phÝ víi c¸c kho¶n môc trªn B¸o c¸o tµi chÝnh
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh chia
thµnh chi phÝ s¶n xuÊt vµ chi phÝ thêi kú.
- Chi phÝ s¶n xuÊt: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ g¾n liÒn víi
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm hay qu¸ tr×nh mua hµng ho¸
®Ó b¸n. §èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt, gåm chi phÝ nguyªn
vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n
xuÊt chung.
- Chi phÝ thêi kú: lµ c¸c kho¶n chi phÝ ®Ó phôc vô cho
ho¹t ®éng kinh doanh, kh«ng t¹o nªn gi¸ trÞ hµng tån kho
mµ ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn lîi nhuËn trong kú mµ chóng
ph¸t sinh.
d. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo kh¸i niÖm
quy n¹p chi phÝ vµo c¸c ®èi tîng kÕ to¸n chi phÝ (theo
ph¬ng ph¸p quy n¹p)
7
Theo tiªu thøc nµy chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh chia thµnh 2
lo¹i:
- Chi phÝ trùc tiÕp: lµ nh÷ng chi phÝ liªn quan trùc tiÕp
®Õn tõng ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ;
- Chi phÝ gi¸n tiÕp: lµ chi phÝ cã liªn quan ®Õn nhiÒu
®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ kh¸c nhau nªn kh«ng thÓ
quy n¹p trùc tiÕp ®îc mµ ph¶i tËp hîp, quy n¹p cho tõng
doanh thu theo ph¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp.
e. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo mèi quan
hÖ víi quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ qu¸
tr×nh kinh doanh.
Theo tiªu thøc nµy chi phÝ bao gåm:
- Chi phÝ c¬ b¶n: lµ chi phÝ liªn quan trùc tiÕp ®Õn quy
tr×nh c«ng nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm;
- Chi phÝ chung: lµ chi phÝ liªn quan ®Õn phôc vô vµ
qu¶n lý s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt chung.
f. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo mèi quan
hÖ víi møc ®é ho¹t ®éng
Theo mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ víi møc ®é ho¹t ®éng, chi
phÝ ®îc chia thµnh:
- Chi phÝ kh¶ biÕn: lµ nh÷ng chi phÝ thay ®æi tû lÖ víi
møc ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ;
- Chi phÝ bÊt biÕn: lµ nh÷ng chi phÝ mµ tæng sè kh«ng
thay ®æi khi cã sù thay ®æi ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ;
- Chi phÝ hçn hîp: lµ lo¹i chi phÝ mµ b¶n th©n nã gåm cã
c¶ chi phÝ kh¶ biÕn vµ chi phÝ bÊt biÕn.
ViÖc ph©n lo¹i nµy cã ý nghÜa quan träng trong viÖc
thiÕt kÕ, x©y dùng m« h×nh chi phÝ trong mèi quan hÖ
gi÷a chi phÝ, khèi lîng vµ lîi nhuËn, x¸c ®Þnh ®iÓm hoµn
8
vèn còng nh ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh quan träng. MÆt
kh¸c, cßn gióp c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp x¸c ®Þnh
®óng ®¾n ph¬ng híng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña chi phÝ.
1.1.2
-Gi¸ thµnh s¶n phÈm, ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n
phÈm
1.1.2.1- XÐt vÒ thùc chÊt, th× chi phÝ s¶n xuÊt kinh
doanh lµ sù chuyÓn dÞch vèn cña doanh nghiÖp vµo ®èi tîng
tÝnh gi¸ nhÊt ®Þnh, nã lµ vèn cña doanh nghiÖp bá vµo qu¸
tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. V× vËy, ®Ó qu¶n lý cã hiÖu qu¶
vµ kÞp thêi ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña
m×nh, c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp lu«n cÇn biÕt sè chi
phÝ chi ra cho tõng lo¹i ho¹t ®éng, s¶n phÈm, dÞch vô trong
kú lµ bao nhiªu, sè chi phÝ ®· chi ®ã cÊu thµnh trong sè s¶n
phÈm, lao vô, dÞch vô ®· hoµn thµnh lµ bao nhiªu. Gi¸ thµnh
s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô sÏ gióp nhµ qu¶n trÞ doanh
nghiÖp tr¶ lêi ®îc c©u hái nµy.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn bé
nh÷ng hao phÝ vÒ lao ®éng sèng cÇn thiÕt vµ lao ®éng vËt
ho¸ ®îc tÝnh trªn mét khèi lîng kÕt qu¶ s¶n phÈm lao vô,
dÞch vô hoµn thµnh nhÊt ®Þnh.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu mang tÝnh giíi h¹n
vµ x¸c ®Þnh, võa mang tÝnh kh¸ch quan, võa mang tÝnh
chñ quan. Trong hÖ thèng c¸c chØ tiªu qu¶n lý cña doanh
nghiÖp, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp
ph¶n ¸nh kÕt qu¶ sö dông c¸c lo¹i tµi s¶n trong qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt kinh doanh, còng nh tÝnh ®óng ®¾n cña nh÷ng
gi¶i ph¸p qu¶n lý mµ doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn nh»m h¹
thÊp chi phÝ, n©ng cao lîi nhuËn.
9
1.1.2.2- Ph©n lo¹i gi¸ thµnh: còng nh chi phÝ s¶n xuÊt,
tuú theo môc ®Ých qu¶n lý vµ yªu cÇu h¹ch to¸n mµ gi¸
thµnh s¶n phÈm ®îc ph©n thµnh c¸c lo¹i sau:
a. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo ph¹m vi tÝnh to¸n chi phÝ:
theo tiªu thøc nµy gi¸ thµnh ®îc chia thµnh:
- Gi¸ thµnh s¶n xuÊt: lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ nh÷ng chi
phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n
phÈm trong ph¹m vi ph©n xëng s¶n xuÊt gåm: chi phÝ
nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi
phÝ s¶n xuÊt chung;
- Gi¸ thµnh toµn bé s¶n phÈm tiªu thô: lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh
toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ liªn quan ®Õn s¶n xuÊt, tiªu thô
s¶n phÈm
Gi¸ thµnh toµn bé s¶n phÈm tiªu thô= Gi¸ thµnh s¶n xuÊt+
chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp + chi phÝ b¸n hµng
C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp nhµ qu¶n lý biÕt ®îc kÕt qu¶ kinh
doanh (l·i, lç) cña tõng mÆt hµng, tõng lo¹i dÞch vô mµ
doanh nghiÖp kinh doanh. Tuy nhiªn, do h¹n chÕ nhÊt ®Þnh
nªn c¸ch ph©n lo¹i nµy chØ mang ý nghÜa nghiªn cøu, Ýt ®îc ¸p dông.
b. Ph©n lo¹i theo thêi gian vµ c¬ së sè liÖu tÝnh gi¸
thµnh
Theo ®ã, gi¸ thµnh chia lµm 3 lo¹i:
- Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: ®îc tÝnh to¸n trªn c¬ së chi phÝ
s¶n xuÊt kÕ ho¹ch vµ sè lîng kÕ ho¹ch. ViÖc tÝnh to¸n gi¸
thµnh kÕ ho¹ch ®îc tiÕn hµnh tríc khi thùc hiÖn s¶n xuÊt,
chÕ t¹o s¶n phÈm. ChØ tiªu nµy ®îc xem lµ môc tiªu phÊn
®Êu, lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸, ph©n tÝch t×nh h×nh thùc
hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp.
10
-
Gi¸ thµnh ®Þnh møc: lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc
tÝnh trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ hiÖn hµnh vµ chØ
tÝnh cho ®¬n vÞ s¶n phÈm. ViÖc tÝnh gi¸ thµnh ®Þnh møc
®îc tiÕn hµnh tríc khi s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm. Gi¸ thµnh
®Þnh møc lµ thíc ®o chÝnh x¸c kÕt qu¶ kinh doanh c¸c lo¹i
tµi s¶n, vËt t, tiÒn vèn trong doanh nghiÖp. §ã lµ c¨n cø
qu¶n lý quan träng, t¹o c¬ së cho viÖc ®¸nh gi¸ tÝnh hîp lý,
hiÖu qu¶ cña gi¶i ph¸p kinh tÕ kü thuËt ®· ¸p dông.
- Gi¸ thµnh thùc tÕ: lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm tÝnh trªn c¬
së sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ph¸t sinh vµ tËp hîp ®îc
trong kú víi sè lîng thùc tÕ s¶n xuÊt ®îc. Kh¸c víi 2 lo¹i gi¸
thµnh trªn, Gi¸ thµnh thùc tÕ chØ ®îc tÝnh to¸n sau khi qu¸
tr×nh s¶n xuÊt ®· hoµn thµnh.
C¸ch ph©n lo¹i nµy cã t¸c dông trong viÖc qu¶n lý vµ
gi¸m s¸t chi phÝ, x¸c ®Þnh ®îc c¸c nguyªn nh©n vît (hôt)
®Þnh møc chi phÝ trong kú h¹ch to¸n, tõ ®ã ®iÒu chØnh kÕ
ho¹ch hoÆc ®Þnh møc cho phï hîp.
1.1.3
- Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸
thµnh s¶n phÈm, nhiÖm vô cña kÕ to¸n chi phÝ
s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
1.1.3.1 - Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh
s¶n phÈm
Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ 2 chØ tiªu
gièng nhau vÒ chÊt, ®Òu lµ hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ
lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp bá ra trong qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt. Nhng, do bé phËn chi phÝ s¶n xuÊt gi÷a c¸c kú
kh«ng ®Òu nhau nªn chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n
phÈm l¹i kh¸c nhau trªn 2 ph¬ng diÖn:
11
- VÒ mÆt ph¹m vi: chi phÝ s¶n xuÊt g¾n víi 1 thêi kú
nhÊt ®Þnh, cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm g¾n víi khèi lîng s¶n
phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®· hoµn thµnh.
- VÒ mÆt lîng: chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm
kh¸c nhau khi cã chi phÝ s¶n xuÊt dë dang. ThÓ hiÖn:
Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm = Tæng chi phÝ s¶n xuÊt dë dang
®Çu kú + Chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú – Chi phÝ s¶n
xuÊt dë dang cuèi kú
Trong trêng hîp ®Æc biÖt: Dë dang ®Çu kú = Dë dang cuèi kú
hoÆc kh«ng cã s¶n phÈm dë dang th× Tæng gi¸ thµnh s¶n
phÈm b»ng chi phÝ s¶n xuÊt trong kú.
Gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mèi
quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, chi phÝ s¶n xuÊt lµ ®Çu vµo, lµ
nguyªn nh©n dÉn ®Õn kÕt qu¶ ®Çu ra lµ gi¸ thµnh s¶n
phÈm. MÆt kh¸c, sè liÖu cña kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ lµ c¬
së ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. V× vËy, tiÕt kiÖm ®îc chi
phÝ sÏ h¹ ®îc gi¸ thµnh.
1.1.3.2 - NhiÖm vô cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm
Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ c¸c chØ tiªu
quan träng trong hÖ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ, phôc vô cho
c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp vµ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt
víi doanh thu, kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Tæ
chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm kÕ
ho¹ch hîp lý, ®óng ®¾n cã ý nghÜa lín trong c«ng t¸c qu¶n
lý chi phÝ, gi¸ thµnh s¶n phÈm. Do ®ã, ®Ó tæ chøc tèt c«ng
t¸c kÕ to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, ®¸p øng
®Çy ®ñ, thiÕt thùc, kÞp thêi yªu cÇu qu¶n lý chi phÝ s¶n
12
xuÊt, gi¸ thµnh s¶n phÈm , kÕ to¸n cÇn thùc hiÖn tèt c¸c
nhiÖm vô sau:
- CÇn nhËn thøc ®óng ®¾n vÞ trÝ kÕ to¸n chi phÝ,
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong hÖ thèng kÕ to¸n doanh
nghiÖp, mèi quan hÖ víi c¸c bé phËn kÕ to¸n liªn quan;
- X¸c ®Þnh ®óng ®¾n ®èi tîng kÕ to¸n chi phÝ s¶n
xuÊt, lùa chän ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo c¸c
ph¬ng ¸n phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña doanh nghiÖp;
- X¸c ®Þnh ®óng ®¾n ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh vµ ph¬ng ph¸p tÝnh phï hîp, khoa häc;
- Thùc hiÖn tæ chøc chøng tõ, h¹ch to¸n ban ®Çu, hÖ
thèng tµi kho¶n, sæ kÕ to¸n phï hîp víi nguyªn t¾c, chuÈn
mùc, chÕ ®é kÕ to¸n, ®¶m b¶o ®¸p øng ®îc yªu cÇu thu
nhËn- xö lý-hÖ thèng ho¸ th«ng tin vÒ chi phÝ, gi¸ thµnh
cña doanh nghiÖp;
- Thêng xuyªn kiÓm tra th«ng tin vÒ kÕ to¸n chi phÝ,
gi¸ thµnh s¶n phÈm cña c¸c bé phËn kÕ to¸n liªn quan vµ bé
phËn kÕ to¸n chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm;
- Tæ chøc lËp vµ ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o vÒ chi phÝ,
gi¸ thµnh s¶n phÈm, cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ
chi phÝ, gi¸ thµnh s¶n phÈm gióp cho c¸c nhµ qu¶n trÞ
doanh nghiÖp ra ®îc c¸c quyÕt ®Þnh 1 c¸ch nhanh chãng,
phï hîp víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm.
1.2 - §èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt, tÝnh
gi¸ thµnh s¶n phÈm
1.2.1
- §èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt
§èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ ph¹m vi
vµ giíi h¹n ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo c¸c ph¹m vi vµ
13
giíi h¹n nh»m ®¸p øng yªu cÇu kiÓm tra gi¸m s¸t chi phÝ vµ
yªu cÇu tÝnh gi¸ thµnh
X¸c ®Þnh ®èi tîng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ kh©u ®Çu
tiªn trong viÖc tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. Thùc chÊt
cña viÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ x¸c
®Þnh n¬i g©y ra chi phÝ (ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt,
giai ®o¹n c«ng nghÖ…) hoÆc ®èi tîng chi phÝ (s¶n phÈm,
®¬n ®Æt hµng…)
Nh vËy, x¸c ®Þnh ®èi tîng chi phÝ s¶n xuÊt mét c¸ch
khoa häc, hîp lý lµ c¬ së ®Ó tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n
xuÊt, tõ viÖc tæ chøc h¹ch to¸n ban ®Çu ®Õn tæ chøc tæng
hîp sè liÖu, ghi chÐp trªn tµi kho¶n, sæ chi tiÕt…
Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp cã thÓ ph¸t sinh ë nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau liªn quan
®Õn viÖc s¶n xuÊt chÕ t¹o c¸c lo¹i s¶n phÈm , lao vô kh¸c.
C¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp cÇn biÕt ®îc c¸c chi phÝ
ph¸t sinh ®ã ë ®©u, dïng vµo viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm nµo…
®ã chÝnh lµ ®èi tîng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt.
1.2.2-§èi tîng tÝnh gi¸ thµnh
§èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ c¸c lo¹i s¶n phÈm, c«ng vô,
lao vô mµ doanh nghiÖp ®· s¶n xuÊt hoµn thµnh ®ßi hái
ph¶i tÝnh tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ.
ViÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh còng cÇn ph¶i
c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt, qu¶n lý s¶n xuÊt,
quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm, kh¶ n¨ng, yªu cÇu
qu¶n lý còng nh tÝnh chÊt cña tõng lo¹i s¶n phÈm cô thÓ.
NÕu doanh nghiÖp tæ chøc s¶n xuÊt ®¬n chiÕc th×
tõng s¶n xuÊt ®îc x¸c ®Þnh lµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. NÕu
14
doanh nghiÖp tæ chøc s¶n xuÊt hµng lo¹t th× tõng lo¹i s¶n
phÈm lµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh.
§èi víi quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n th× ®èi
tîng tÝnh gi¸ thµnh sÏ lµ s¶n phÈm hoµn thµnh cuèi cïng cña
qu¸ tr×nh c«ng nghÖ, cßn c¸c doanh nghiÖp cã qu¸ tr×nh
c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn phøc t¹p th× ®èi tîng tÝnh
gi¸ thµnh cã thÓ lµ nöa thµnh phÈm ë tõng giai ®o¹n vµ
thµnh phÈm hoµn thµnh ë giai ®o¹n c«ng nghÖ cuèi cïng vµ
còng cã thÓ lµ tõng bé phËn, chi tiÕt s¶n phÈm vµ s¶n phÈm
®· l¾p r¸p hoµn thµnh.
1.2.3 Mèi quan hÖ gi÷a ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n
xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh
§èi tîng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸
thµnh gièng nhau vÒ b¶n chÊt, ®Òu lµ nh÷ng ph¹m vi, giíi
h¹n nhÊt ®Þnh ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo ®ã vµ cïng
phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý, ph©n tÝch, kiÓm tra chi phÝ,
gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gi÷a chóng cã mèi quan hÖ chÆt chÏ,
viÖc x¸c ®Þnh hîp lý ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n
xuÊt lµ tiÒn ®Ò, ®iÒu kiÖn ®Ó tÝnh gi¸ thµnh theo c¸c ®èi
tîng tÝnh gi¸ thµnh trong doanh nghiÖp.
Trong thùc tÕ, 1 ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n
xuÊt cã thÓ trïng víi 1 ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
hoÆc 1 ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm
nhiÒu ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ ngîc l¹i.
Mèi quan hÖ gi÷a ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n
xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë 1 doanh nghiÖp cô thÓ
sÏ quyÕt ®Þnh viÖc lùa chän ph¬ng ph¸p tÝnh vµ kü thuËt
tÝnh gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp ®ã.
15
Trªn thùc tÕ, khi xem xÐt c¸c lo¹i nöa thµnh phÈm tù
chÕ, c¸c bé phËn, mét chi tiÕt s¶n phÈm cã lµ ®èi tîng tÝnh
gi¸ thµnh hay kh«ng cÇn ph¶i c©n nh¾c ®Õn c¸c mÆt nh:
chu kú s¶n xuÊt s¶n phÈm dµi hay ng¾n, nöa thµnh phÈm tù
chÕ cã ph¶i lµ hµng ho¸ hay kh«ng ®Ó x¸c ®Þnh cho phï
hîp.
1.3 -KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt
Tuú theo tõng lo¹i chi phÝ vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ, kÕ to¸n cã
thÓ vËn dông ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt thÝch
hîp. Cã 2 ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt:
- Ph¬ng ph¸p trùc tiÕp: ph¬ng ph¸p nµy ¸p dông trong
trêng hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh cã liªn quan trùc tiÕp
®Õn tõng ®èi tîng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt riªng biÖt. Do
®ã, cã thÓ c¨n cø vµo chøng tõ ban ®Çu ®Ó h¹ch to¸n trùc
tiÕp cho tõng ®èi tîng riªng biÖt.
- Ph¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp: ph¬ng ph¸p nµy ¸p
dông trong trêng hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh cã liªn quan
®Õn nhiÒu ®èi tîng kÕ to¸n chi phÝ, kh«ng tæ chøc ghi
chÐp riªng cho tõng ®èi tîng ®îc. Nh vËy, ph¶i tËp hîp chung
cho nhiÒu ®èi tîng, sau ®ã lùa chän tiªu chuÈn ph©n bæ
thÝch hîp ®Ó ph©n bæ kho¶n chi phÝ nµy cho tõng ®èi tîng
kÕ to¸n chi phÝ.
Møc ph©n bæ cho tõng ®èi tîng:
Ci = Ti * H
(i = 1,n )
Trong ®ã:
H lµ hÖ sè ph©n bæ
Ci: Chi phÝ ph©n bæ cho tõng ®èi tîng i
Ti: Tiªu chuÈn ph©n bæ cho tõng ®èi tîng i
Tæng chi phÝ cÇn ph©n bæ
16
H=
Tæng tiªu chuÈn dïng ®Ó ph©n bæ
1.3.1
-KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc
tiÕp
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp lµ toµn bé chi phÝ vÒ
nguyªn vËt liÖu chÝnh, nöa thµnh phÈm mua ngoµi, vËt liÖu
phô, nhiªn liÖu sö dông trùc tiÕp cho viÖc s¶n xuÊt chÕ t¹o
s¶n phÈm hoÆc thùc hiÖn lao vô, dÞch vô.
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp sö dông ®Ó s¶n xuÊt
s¶n phÈm phÇn lín lµ chi phÝ trùc tiÕp nªn ®îc tËp hîp trùc
tiÕp cho tõng ®èi tîng liªn quan, c¨n cø vµo chøng tõ xuÊt
kho vËt liÖu vµ b¸o c¸o sö dông vËt liÖu ë n¬i s¶n xuÊt.
Trêng hîp
cÇn ph©n bæ th× ph©n bæ theo ph¬ng
ph¸p gi¸n tiÕp.
§Ó tËp hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu, kÕ to¸n sö dông Tµi
kho¶n 621 - chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp.
KÕt cÊu c¬ b¶n Tµi kho¶n 621:
Bªn Nî: TrÞ gi¸ nguyªn vËt liÖu sö dông cho s¶n xuÊt
Bªn Cã: - TrÞ gi¸ nguyªn vËt liÖu sö dông kh«ng hÕt nhËp
kho
- TrÞ gi¸ phÕ liÖu thu håi
- KÕt chuyÓn chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp ®Ó
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm Khi tÝnh to¸n chi phÝ nguyªn vËt
liÖu trùc tiÕp, cÇn ph©n bæ phÇn nguyªn vËt liÖu cha sö
dông hÕt, phÇn gi¸ trÞ phÕ liÖu thu håi (nÕu cã), phÇn chi
phÝ thùc tÕ lµ:
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp trong kú = chi phÝ nguyªn
vËt liÖu sö dông trong kú – trÞ gi¸ nguyªn vËt liÖu cßn l¹i
cuèi kú – trÞ gi¸ phÕ liÖu thu håi
17
S¬ ®å 1.1.
S¬ ®å thùc hiÖn vµ ph©n bæ chi phÝ nguyªn vËt liÖu
trùc tiÕp
TK 152 (611)
TK 621
TK 156(611)
Tg NVL xuÊt kho
Tg NVLcha sö dông Ckú
dïng trùc tiÕp cho s¶n xuÊt
vµ vËt liÖu thu håi
TK 111,112,331…
TK
154(631)
Tg NVL mua dïng ngay
K/C chi phÝ NVL trùc tiÕp
cho s¶n xuÊt
TK 133
ThuÕ GTGT
khÊu trõ
1.3.2
-KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp
Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp lµ nh÷ng kho¶n tiÒn ph¶i
tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm hoÆc trùc
tiÕp thùc hiÖn c¸c lo¹i lao vô, dÞch vô gåm: tiÒn l¬ng chÝnh,
tiÒn l¬ng phô, c¸c kho¶n phô cÊp, tiÒn trÝch B¶o hiÓm x·
héi, B¶o hiÓm y tÕ, Kinh phÝ c«ng ®oµn theo sè tiÒn l¬ng
cña c«ng nh©n s¶n xuÊt.
Sè tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n s¶n xuÊt, ®èi tîng
lao ®éng kh¸c thÓ hiÖn trªn b¶ng tÝnh vµ thanh to¸n l¬ng,
tæng hîp, ph©n bæ cho c¸c ®èi tîng kÕ to¸n chi phÝ s¶n
xuÊt trªn b¶ng ph©n bæ tiÒn l¬ng.
18
C¸c kho¶n trÝch theo l¬ng (B¶o hiÓm x· héi, B¶o hiÓm
y tÕ, Kinh phÝ c«ng ®oµn) tÝnh vµo chi phÝ nh©n c«ng trùc
tiÕp theo quy ®Þnh hiÖn hµnh.
§Ó kÕ to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, kÕ to¸n sö
dông Tµi kho¶n 622 – chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp .
KÕt cÊu c¬ b¶n:
Bªn Nî: Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp trong kú
Bªn Cã: KÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp ®Ó tÝnh
gi¸ thµnh s¶n phÈm
Tr×nh tù kÕ to¸n nh©n c«ng trùc tiÕp ®îc kh¸i qu¸t
theo s¬ ®å sau:
S¬ ®å 1.2.
TK 334
TK 154(631)
TK 622
L¬ng chÝnh, phô cÊp ph¶i tr¶
K/C chi phÝ nh©n c«ng trùc
tiÕp
cho c«ng nh©n s¶n xuÊt
TK 335
TT tiÒn l¬ng nghØ phÐp cho
c«ng nh©n s¶n xuÊt
TK338
TiÒn BHXH, BHYT, KPC§
Ph¶i tr¶
1.3.3
-KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung
19
Chi phÝ s¶n xuÊt chung lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ cÇn
thiÕt kh¸c phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm ë c¸c
ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt chung gåm:
chi phÝ nh©n viªn ph©n xëng, chi phÝ vËt liÖu, chi phÝ c«ng
cô dông cô, chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ dÞch
vô mua ngoµi vµ chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn.
Tµi kho¶n sö dông: Tµi kho¶n 627 – Chi phÝ s¶n xuÊt chung
KÕt cÊu c¬ b¶n:
Bªn Nî: Chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú
Bªn Cã:
- C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ
- Chi phÝ chung ®îc ph©n bæ, kÕt chuyÓn
- Chi phÝ s¶n xuÊt chung kh«ng ®îc ph©n bæ, kÕt
chuyÓn
Tr×nh tù kÕ to¸n thÓ hiÖn S¬ ®å kÕ to¸n chi phÝ s¶n
xuÊt chung nh sau:
S¬ ®å 1.3.
TK 334,338
TK 627
TK 154(631)
Chi phÝ nh©n viªn
Chi phÝ s¶n xuÊt chung
ph©n bæ
chi phÝ trong
kú
TK 152
TK 632
Chi phÝ vËt liÖu
Chi phÝ s¶n xuÊt
chung
kh«ng ®îc ph©n bæ
TK 153(142,242)
Chi phÝ CCDC
20
- Xem thêm -