Tài liệu Luận văn hoàn thiện hạch toán tiêu thụ hàng hoá và xác định kế quả tiêu thụ tại công ty gas petrolimex

LỜI MỞ ĐẦU Trong nh÷ng n¨m qua, c¬ chÕ qu¶n lý qu¶n kinh tÕ cña níc ta ®· cã nh÷ng ®æi míi s©u s¾c vµ toµn diÖn, t¹o ra nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc cho sù t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ. NÒn kinh tÕ níc ta chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN lµ xu híng tÊt yÕu. Nã bao gåm viÖc më réng quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ vµ quan hÖ thÞ trêng víi c¸c quy luËt kh¾t khe vèn cã cña nã ngµy cµng chi phèi m¹nh mÏ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i nãi riªng. Tham gia ho¹t ®éng trong lÜnh vùc th¬ng m¹i lµ cÇu nèi gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng gåm c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i víi chøc n¨ng chñ yÕu lµ tæ chøc vµ lu th«ng hµng ho¸. §Æc biÖt qu¸ tr×nh tiªu thô ®îc coi lµ kh©u mÊu chèt trong ho¹t ®éng kinh doanh th¬ng m¹i, chÝnh v× vËy h¹ch to¸n nghiÖp vô tiªu thô hÕt søc cÇn thiÕt. §Ó trang tr¶i mäi chi phÝ, ®¶m b¶o ®¹t ®îc lîi nhuËn cao nhÊt, c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i ph¶i t×m nguån hµng æn ®Þnh víi gi¸ mua thÊp vµ ®Èy m¹nh viÖc b¸n ra víi gi¸ cao nhÊt. Trong ®ã viÖc tæ chøc tèt kh©u tiªu thô vµ kÕ to¸n tiªu thô lµ nh©n tè cã ¶nh hëng trùc tiÕp, quyÕt ®Þnh tíi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh còng nh sù tån t¹i ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Nh vËy ta cã thÓ thÊy r»ng, c«ng t¸c h¹ch to¸n tiªu thô vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô cã ®îc tæ chøc hîp lý hay kh«ng lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng gióp doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn. Víi nh÷ng nhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña tæ chøc h¹ch to¸n tiªu thô vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô, sau khi ®îc trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc lý luËn ë nhµ trêng vµ qua thêi gian t×m hiÓu thùc tÕ t¹i C«ng ty Gas - Petrolimex, em chän ®Ò tµi “Hoµn thiÖn h¹ch to¸n tiªu thô hµng ho¸ vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô t¹i C«ng ty Gas - Petrolimex” lµm ®Ò tµi cho chuyªn ®Ò thùc tËp cña m×nh. Môc tiªu cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi lµ lµm râ nh÷ng nguyªn t¾c h¹ch to¸n tiªu thô hµng ho¸ vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i gióp doanh nghiÖp 1 thÊy ®îc nh÷ng mÆt ®· lµm ®îc vµ cha lµm ®îc trong viÖc tæ chøc h¹ch to¸n tiªu thô hµng ho¸ vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô, qua ®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p gãp phÇn hoµn thiÖn h¬n n÷a c«ng t¸c h¹ch to¸n tiªu thô ë c«ng ty. Chuyªn ®Ò gåm 3 ch¬ng: Ch¬ng I: Lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n qu¸ tr×nh tiªu thô vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô trong doanh nghiÖp kinh doanh th¬ng m¹i. Ch¬ng II: Thùc tr¹ng tæ chøc h¹ch to¸n tiªu thô hµng ho¸ vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô t¹i C«ng ty Gas Petrolimex Ch¬ng III: Hoµn thiÖn h¹ch to¸n tiªu thô hµng ho¸ vµ x¸c ®Þnh kÕt qña tiªu thô t¹i C«ng ty Gas Petrolimex. Ch¬ng I lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n qu¸ tr×nh tiªu thô vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô trong doanh nghiÖp kinh doanh th¬ng m¹i I. §Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng kinh doanh th¬ng m¹i vµ ¶nh hëng cña nã tíi h¹ch to¸n tiªu thô hµng ho¸ trong c¬ chÕ thÞ trêng Th¬ng m¹i thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh trao ®æi hµng ho¸ th«ng qua mua b¸n trªn thÞ trêng. Theo nghÜa réng th¬ng m¹i lµ qu¸ tr×nh kinh doanh, lµ kh©u tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt vµ ®îc coi lµ m¹ch m¸u cña qu¸ tr×nh vËn ®éng nÒn kinh tÕ. Th¬ng m¹i chÝnh lµ kh©u trung gian nèi liÒn gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Ho¹t ®éng kinh doanh th¬ng m¹i thùc hiÖn chøc n¨ng chñ yÕu lµ mua, b¸n, trao ®æi vµ dù tr÷ hµng ho¸. Mçi doanh nghiÖp lµ mét ®¬n vÞ h¹ch to¸n kinh doanh ®éc lËp, tù tæ chøc, qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. §èi víi doanh nghiÖp kinh doanh th¬ng m¹i ph¶i tæ chøc rÊt nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c nhau nh t¹o nguån mua hµng, nghiªn cøu thÞ trêng, qu¶n lý dù tr÷…trong ®ã b¸n hµng lµ kh©u quan träng nhÊt. ChØ cã b¸n ®îc hµng ho¸ doanh nghiÖp míi 2 thu håi ®îc vèn kinh doanh, thùc hiÖn ®îc lîi nhuËn vµ t¸i më réng kinh doanh. §èi tîng kinh doanh th¬ng m¹i lµ c¸c lo¹i hµng ho¸, vËt t, s¶n phÈm cã h×nh th¸i vËt chÊt hay kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt mµ doanh nghiÖp mua vÒ víi môc ®Ých ®Ó b¸n. Lu chuyÓn hµng ho¸ trong kinh doanh th¬ng m¹i cã thÓ theo 1 trong 2 h×nh thøc lµ b¸n bu«n hoÆc b¸n lÎ. Mçi lo¹i h×nh doanh nghiÖp ®Òu cã nh÷ng ®Æc thï riªng, tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh th¬ng m¹i kh¸c víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c, cô thÓ: - Néi dung chñ yÕu cña h¹ch to¸n trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i lµ h¹ch to¸n kh©u mua vµo vµ b¸n ra. - Chi phÝ kinh doanh lµ toµn bé nh÷ng chi phÝ ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô mua b¸n, dù tr÷ hµng ho¸ cña doanh nghiÖp trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh - Tæng doanh thu cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i gåm doanh thu tõ tiªu thô hµng ho¸, doanh thu tõ dÞch vô th¬ng m¹i vµ c¸c nguån thu kh¸c. - Thu nhËp cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i lµ chªnh lÖch gi÷a doanh thu b¸n hµng víi gi¸ vèn hµng tiªu thô (gåm gi¸ mua vµ chi phÝ thu mua) §Ó cã nÐt kh¸i qu¸t vÒ h¹ch to¸n qu¸ tr×nh tiªu thô tríc hÕt cÇn t×m hiÓu lý luËn chung vÒ tiªu thô hµng ho¸. II. Lý luËn chung vÒ tiªu thô hµng ho¸ 1. Kh¸i niÖm, ý nghÜa, yªu cÇu vµ nhiÖm vô h¹ch to¸n tiªu thô hµng ho¸. 1.1. Kh¸i niÖm chung vÒ tiªu thô hµng ho¸. Tiªu thô lµ giai ®o¹n cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Th«ng quan tiªu thô th× gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ ®îc thùc hiÖn, hµng ho¸ chuyÓn tõ h×nh th¸i hiÖn vËt sang h×nh th¸i tiÒn tÖ (T - H - T’), doanh nghiÖp thu håi ®îc vèn bá ra, vßng lu©n chuyÓn vèn ®îc hoµn thµnh, ®Èy nhanh tèc ®é chu chuyÓn vèn nãi riªng vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn nãi chung, ®ång thêi gãp phÇn tho¶m·n nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi. T×nh h×nh tiªu thô hµng ho¸ vµ thu lîi nhuËn ph¶n ¸nh n¨ng lùc kinh doanh vµ uy tÝn cña doanh nghiÖp. Tiªu thô nãi chung bao gåm; 3 Tiªu thô ra ngoµi ®¬n vÞ: Lµ viÖc b¸n hµng cho c¸c ®¬n vÞ kh¸c hoÆc c¸ nh©n ngoµi doanh nghiÖp. Tiªu thô néi bé: Lµ viÖc b¸n hµng cho c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc trong cïng mét c«ng ty, tæng c«ng ty …h¹ch to¸n toµn ngµnh. Qu¸ tr×nh tiªu thô lµ chuyÓn giao hµng ho¸, dÞch vô cho kh¸ch hµng. Hµng ho¸ ®îc coi lµ tiªu thô khi ®îc kh¸ch hµng thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n tiÒn. Nh vËy, h¹ch to¸n tiªu thô hµng ho¸ ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh ghi nhËn doanh thu b¸n hµng vµ thùc hiÖn h¹ch to¸n kÕt qu¶ tiªu thô. - Doanh thu b¸n hµng: lµ tæng gi¸ trÞ thùc hiÖn do viÖc b¸n hµng ho¸, s¶n phÈm, dÞch vô cho kh¸ch hµng. Tæng doanh thu b¸n hµng lµ sè tiÒn ghi trªn ho¸ ®¬n hay trªn hîp ®ång. Thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu sÏ tuú theo tõng ph¬ng thøc b¸n hµng nhng ®Òu ®îc x¸c ®Þnh khi cã b»ng chøng x¸c nhËn hµng ho¸ ®· ®îc tiªu thô hay doanh nghiÖp ®· chuyÓn giao quyÒn së h÷u hµng ho¸ cho kh¸ch hµng hoÆc hoµn thµnh c«ng viÖc theo hîp ®ång vµ ®îc ngêi mua chÊp nhËn thanh to¸n. - Doanh thu b¸n hµng néi bé : lµ sè tiÒn thu ®îc do b¸n hµng ho¸, cung cÊp lao vô, dÞch vô tiªu thô néi bé gi÷a c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc trong cïng mét c«ng ty, tæng c«ng ty … - Chi phÝ b¸n hµng: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ ph¸t sinh cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng tiªu thô hµng ho¸, dÞch vô nh: chi phÝ l¬ng nh©n viªn b¸n hµng, chi phÝ bao b×, qu¶ng c¸o… - Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ cã kiªn quan ®Õn toµn bé ho¹t ®éng cña c¶ doanh nghiÖp mµ kh«ng thÓ t¸ch riªng ra cho bÊt kú mét ho¹t ®éng nµo. Chi phÝ qu¶n ký doanh nghiÖp bao gåm: Chi phÝ kinh doanh, qu¶n lý hµnh chÝnh vµ chi phÝ chung kh¸c cã liªn quan ®Õn c¶ doanh nghiÖp. - Doanh thu thuÇn: lµ sè chªnh lÖch gi÷a tæng doanh thu b¸n hµng víi c¸c kho¶n gi¶m gi¸, doanh thu cña sè hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i, thuÕ tiªu thô, thuÕ xuÊt khÈu. - Lîi nhuËn gép: lµ sè chªnh lÖch gi÷a tæng doanh thu thuÇn víi gi¸ vèn hµng b¸n. 4 - KÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp:lµ sè chªnh lªch gi÷a doanh thu thuÇn víi gi¸ vèn hµng b¸n, chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. 1.2. ý nghÜa Tiªu thô lµ giai ®o¹n cuèi cïng trong qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn hµng ho¸ cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi. Th«ng qua tiªu thô tÝnh h÷u Ých cña hµng ho¸ míi ®îc x¸c ®Þnh hoµn toµn vÒ sè lîng, chñng lo¹i, thêi gian, phï hîp víi thÞ hiÕu ngêi tiªu dïng. S¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn, ngµy cµng t¹o ra nhiÒu lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ th× møc ®é c¹nh tranh cµng lín. V× vËy, tiªu thô lµ vÊn ®Ò mÊu chèt vµ sèng cßn ®èi víi doanh nghiÖp, nã cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Qu¸ tr×nh tiªu thô cã ®îc thùc hiÖn tèt, ®¹t hiÖu qu¶ th× doanh nghiÖp míi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn, quy m« kinh doanh ®îc më réng, thÞ phÇn tiªu thô t¨ng. Ngîc l¹i nÕu kh©u tiªu thô kh«ng tæ chøc tèt sÏ dÉn ®Õn doanh nghiÖp kh«ng cã thu nhËp ®Ó bï ®¾p nh÷ng kho¶n chi phÝ ®· bá ra, kh«ng cã ®iÒu kiÖn t¸i s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt më réng dÉn ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng cã hiÖu qu¶. §Ó kinh doanh cã hiÖu qu¶, ®¹t ®îc kÕt qu¶ mong muèn th× c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n lµ thùc sù cÇn thiÕt. §Æc biÖt víi doanh nghiÖp kinh doanh th¬ng m¹i viÖc h¹ch to¸n nghiÖp vô tiªu thô hµng ho¸ lµ hÕt søc quan träng trong c«ng t¸c kÕ to¸n, qu¶n lý cña doanh nghiÖp. Tõ viÖc h¹ch to¸n tiªu thô hµng ho¸ vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô cã thÓ ®a ra c¸c chØ tiªu gióp doanh nghiÖp thÊy ®îc thùc tr¹ng cña m×nh, tõ ®ã ®a ra nh÷ng biÖn ph¸p ®iÒu chØnh thÝch hîp, x©y dùng kÕ ho¹ch cho c¸c kú kinh doanh tiÕp theo ®Ó ®¹t ®îc kÕt qu¶ cao h¬n. ChÝnh v× tÇm quan träng cña viÖc h¹ch to¸n tiªu thô hµng ho¸ vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh nªn ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu cô thÓ. 1.3. Yªu cÇu cña viÖc h¹ch to¸n tiªu thô hµng ho¸ Tiªu thô lµ giai ®o¹n cuèi cïng, kÕt thóc mét chu kú kinh doanh vµ më ra mét chu kú tiÕp theo cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i. Trong qu¸ tr×nh tiªu thô, doanh nghiÖp chuyÓn quyÒn së h÷u hµng ho¸, lao vô, dÞch vô ®· thùc hiÖn cho kh¸ch hµng, 5 ®ång thêi thu ®îc tiÒn hµng hoÆc ®îc quyÒn thu tiÒn b¸n hµng. Thêi ®iÓm x¸c ®Þnh doanh thu tuú thuéc vµo tõng ph¬ng thøc b¸n hµng.§iÒu ®ã sÏ ¶nh hëng tíi viÖc h¹ch to¸n doanh thu vµ tiÒn b¸n hµng còng nh viÖc thanh to¸n víi kh¸ch hµng. Do vËy nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña nghiÖp vô tiªu thô nãi riªng vµ kÕt qu¶ kinh doanh nãi chung, c¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c nghiÖp vô tiªu thô ®¶m b¶o nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra lµ: - Tæ chøc hÖ thèng chøng tõ ghi chÐp ban ®Çu vµ tr×nh tù lu©n chuyÓn chøng tõ hîp lý. C¸c chøng tõ ban ®Çu ph¶i ®Çy ®ñ, hîp ph¸p, lu©n chuyÓn khoa häc, tr¸nh bá sãt, ghi chÐp trïng l¾p, kh«ng qu¸ phøc t¹p mµ vÉn ®¶m b¶o yªu cÇu qu¶n lý, n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c kÕ to¸n. Doanh nghiÖp lùa chän h×nh thøc sæ kÕ to¸n ®Ó ph¸t huy ®îc u ®iÓm cña chóng vµ phï hîp víi ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®¸p øng nhu cÇu qu¶n lý ®¬n gi¶n vµ tiÕt kiÖm. - X¸c ®Þnh ®óng thêi ®iÓm hµng ho¸ ®îc coi lµ tiªu thô ®Ó kÞp thêi ghi nhËn doanh thu vµ lËp b¸o c¸o b¸n hµng. B¸o c¸o thêng xuyªn kÞp thêi t×nh h×nh b¸n hµng vµ thanh to¸n víi kh¸ch hµng chi tiÕt theo tõng lo¹i hµng, tõng hîp ®ång kinh tÕ. - X¸c ®Þnh ®óng vµ tËp hîp ®Çy ®ñ chi phÝ b¸n hµng ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tiªu thô hµng ho¸ còng nh chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp, ph©n bæ chi phÝ cßn l¹i cuèi kú vµ kÕt chuyÓn chi phÝ cho hµng tiªu thô trong kú ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh. 1.4. NhiÖm vô cña h¹ch to¸n tiªu thô hµng ho¸ §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cung cÊp th«ng tin kÞp thêi, ch×nh x¸c cho nhµ qu¶n lý cã nh÷ng quyÕt ®Þnh h÷u hiÖu vµ ®¸nh gi¸ dîc chÊt lîng ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, h¹ch to¸n tiªu thô hµng ho¸ cã nh÷ng nhiÖm vô sau: - Ghi chÐp, ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ kÞp thêi vµ chi tiÕt sù biÕn ®éng hµng b¸n ë tr¹ng th¸i: hµng ®i ®êng, hµng trong kho, trong quÇy, hµng göi b¸n… - Ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, kÞp thêi khèi lîng hµng tiªu thô vµ ghi nhËn doanh thu b¸n hµng vµ c¸c chØ tiªu liªn quan kh¸c cña khèi lîng hµng b¸n (gi¸ vèn, doanh thu thuÇn…). 6 - Ph©n bæ chi phÝ mua hµng hîp lý cho sè lîng hµng ®· b¸n vµ tån cuèi kú. - Lùa chän ph¬ng ph¸p vµ x¸c ®Þnh ®óng gi¸ vèn hµng xuÊt b¸n ®Ó ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c cña chØ tiªu l·i gép. - X¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng, thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o hµng ho¸ vµ b¸o c¸o b¸n hµng, cung cÊp kÞp thêi t×nh h×nh tiªu thô ®Ó phôc vô cho doanh nghiÖp ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh. - Theo dâi vµ ph¸n ¸nh kÞp thêi c«ng nî víi kh¸ch hµng. 2. C¸c ph¬ng thøc tiªu thô hµng ho¸. §Æc ®iÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n gi÷a doanh nghiÖp th¬ng m¹i víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt lµ doanh nghiÖp th¬ng m¹i kh«ng trùc tiÕp t¹o ra s¶n phÈm hµng ho¸, nã ®ãng vai trß trung gian gi÷a nhµ s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng. §Æc biÖt nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay t¹o ra mét m«i trêng c¹nh tranh khèc liÖt, buéc c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i ph¶i vËn dông linh ho¹t s¸ng t¹o c¸c ph¬ng thøc tiªu thô hµng ho¸ ®Ó ®¹t môc ®Ých b¸n ®îc nhiÒu hµng ho¸ nhÊt. Ho¹t ®éng tiªu thô trong kinh doanh th¬ng m¹i gåm 4 ph¬ng thøc chÝnh: ph¬ng thøc tiªu thô trùc tiÕp, ph¬ng thøc chuyÓn hµng chê chÊp nhËn, ph¬ng thøc b¸n hµng ®¹i lý vµ ph¬ng thøc b¸n hµng tr¶ gãp. 2.1. Ph¬ng thøc tiªu thô trùc tiÕp Tiªu thô trùc tiÕp vµ ph¬ng thøc giao hµng cho ngêi mua trùc tiÕp t¹i kho cña doanh nghiÖp hoÆc chuyÓn trùc tiÕp cho kh¸ch hµng ngay sau khi mua hµng vÒ (kh«ng qua kho) cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i. Hµng ho¸ khi giao cho kh¸ch hµng ®îc chÝnh thøc coi lµ tiªu thô vµ ®¬n vÞ mÊt quyÒn së h÷u sè hµng nµy khi ngêi mua thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n sè hµng mµ doanh nghiÖp ®· giao. Tiªu thô trùc tiÕp bao gåm c¶ ph¬ng thøc b¸n bu«n vµ b¸n lÎ hµng ho¸. 2.1.1. B¸n bu«n hµng ho¸ B¸n bu«n hµng ho¸ lµ b¸n cho m¹ng líi b¸n lÎ, cho s¶n xuÊt, xuÊt khÈu. §Æc ®iÓm cña b¸n bu«n hµng ho¸ lµ: - §èi tîng b¸n hµng ho¸ lµ doanh nghiÖp th¬ng m¹i, doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ kh¸c. - Hµng ho¸ cã thÓ lµ vËt phÈm tiªu dïng hoÆc t liÖu s¶n xuÊt. 7 - Khèi lîng hµng b¸n ra mçi lÇn thêng lµ lín. - Thanh to¸n tiÒn hµng chñ yÕu kh«ng dïng tiÒn mÆt mµ th«ng qua ng©n hµng vµ c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh¸c. + B¸n bu«n qua kho theo h×nh thøc bªn mua lÊy hµng trùc tiÕp t¹i kho Lµ h×nh thøc b¸n hµng mµ hµng ho¸ ®îc ®a vÒ kho doanh nghiÖp råi míi trùc tiÕp chuyÓn ®i b¸n. C¨n cø vµo hîp ®ång kinh tÕ ®· ký kÕt gi÷a bªn b¸n vµ bªn mua th× bªn mua ph¶i cö c¸n bé nghiÖp vô (ngêi ®îc uû quyÒn) ®Õn nhËn hµng t¹i kho cña bªn b¸n. Bªn b¸n giao chøng tõ cho bªn mua gåm ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng,ho¸ ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho. Khi ngêi nhËn hµng ®· nhËn ®ñ sè hµng vµ ký x¸c nhËn trªn chøng tõ b¸n hµng th× sè hµng ®ã kh«ng thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp vµ ®îc coi lµ hµng tiªu thô. + B¸n bu«n vËn chuyÓn th¼ng cã tham gia thanh to¸n: §©y lµ trêng hîp tiªu thô hµng ho¸ b¸n cho kh¸ch hµng kh«ng qua kho cña doanh nghiÖp mµ giao th¼ng tõ bÕn c¶ng nhµ ga hoÆc tõ n¬i mua hµng. B¸n bu«n vËn chuyÓn th¼ng lµ ph¬ng ph¸p b¸n hµng tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ lu th«ng vµ t¨ng nhanh sù vËn ®éng cña hµng ho¸. Tuy nhiªn ph¬ng thøc nµy chØ ®îc thùchiÖn trong ®iÒu kiÖn cung øng hµng ho¸ cã kÕ ho¹ch, hµng ho¸ kh«ng cÇn cã sù ph©n lo¹i, chän läc hay bao gãi cña ®¬n vÞ b¸n. Theo h×nh thøc nµy bªn b¸n bu«n c¨n cø vµo hîp ®ång mua hµng ®Ó nhËn hµng cña nhµ cung cÊp b¸n th¼ng cho kh¸ch hµng theo hîp ®ång b¸n hµng kh«ng qua kho cña doanh nghiÖp. NghiÖp vô mua vµ b¸n xÈy ra ®ång thêi. Bªn b¸n bu«n võa tiÕn hµnh thanh to¸n víi bªn cung cÊp vÒ hµng mua võa tiÕn hµnh thanh to¸n víi bªn mua vÒ hµng b¸n. NÕu hµng ho¸ giao th¼ng do doanh nghiÖp chuyÓn ®Õn bªn mua theo hîp ®ång th× sè hµng ®ã vÉn thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp vµ chØ ®îc coi lµ tiªu thô khi bªn mua tr¶ tiÒn hoÆc th«ng b¸o ®· nhËn ®îc hµng vµ chÊp nhËn thanh to¸n. Cßn nÕu bªn mua cö ngêi ®Õn nhËn hµng trùc tiÕp th× khi giao xong, hµng ho¸ ®îc coi lµ tiªu thô theo h×nh thøc nµy bªn b¸n giao cho bªn mua lµ ho¸ ®¬n GTGT hoÆc ho¸ ®¬n b¸n hµng vµ chi phÝ vËn chuyÓn bªn b¸n bu«n ph¶i chÞu. + B¸n bu«n vËn chuyÓn th¼ng kh«ng tham gia thanh to¸n: Doanh nghiÖp b¸n bu«n lµ ®¬n vÞ trung gian 8 trong quan hÖ gi÷a bªn cung cÊp vµ bªn mua. C«ng ty uû nhiÖm cho bªn mua nhËn hµng vµ thanh to¸n tiÒn hµng víi bªn cung cÊp vÒ sè hµng trong hîp ®ång mµ c«ng ty ®· ký kÕt víi bªn cung cÊp. Trong nghiÖp vô nµy, c«ng ty kh«ng ph¸t sinh nghiÖp vô mua hµng, b¸n hµng. Tuy nhiªn, tuú theo ®iÒu kiÖn ®· ký kÕt trong hîp ®ång mµ bªn b¸n bu«n ®îc hëng mét kho¶n hoa hång do bªn cung cÊp hoÆc bªn mua tr¶. Sau ®ã, bªn cung cÊp göi cho doanh nghiÖp b¸n bu«n ho¸ ®¬n b¸n hµng ®Ó theo dâi viÖc thùc hiÖn hîp ®ång ®· ký. Theo h×nh thøc nµy, doanh nghiÖp kh«ng ghi nhËn nghiÖp vô mua hµng còng nh b¸n hµng. 1.2. B¸n lÎ hµng ho¸ B¸n lÎ hµng ho¸ lµ giai ®o¹n cuèi cïng cña sù vËn ®éng hµng ho¸ tõ n¬i s¶n xuÊt ®Õn n¬i tiªu thô, hµng ho¸ ®îc b¸n trùc tiÕp cho ngêi tiªu dïng, kÕt thóc nghiÖp vô nµy hµng ho¸ ®îc chuyÓn tõ lÜnh vùc lu th«ng sang lÜnh vùc tiªu dïng. Gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ ®îc thùc hiÖn. B¸n lÎ hµng ho¸ lµ b¸n trùc tiÕp cho ngêi tiªu dïng, cho c¬ quan xÝ nghiÖp phôc vô nhu cÇu sinh ho¹t kh«ng mang tÝnh chÊt s¶n xuÊt kinh doanh. §Æc ®iÓm cña ph¬ng thøc b¸n hµng nµy lµ hµng ho¸ b¸n ra víi khèi lîng Ýt, thanh to¸n ngay vµ h×nh thøc thanh to¸n thêng lµ tiÒn mÆt nªn kh«ng lËp chøng tõ cho tõng lÇn b¸n.  C¸c h×nh thøc b¸n lÎ hµng ho¸ - B¸n lÎ thu tiÒn trùc tiÕp: Theo h×nh thøc nµy nh©n viªn b¸n hµng chÞu tr¸ch nhiÖm vËt chÊt vÒ sè hµng nhËn b¸n t¹i quÇy, trùc tiÕp thu tiÒn vµ giao cho kh¸ch hµng ®ång thêi ghi chÐp vµo thÓ quÇy hµng. ThÎ quÇy hµng cã thÓ më cho tõng mÆt hµng, ph¶n ¸nh c¶ sè lîng vµ gi¸ trÞ. Cuèi ca, cuèi ngµy nh©n viªn b¸n hµng kiÓm kª tiÒn b¸n hµng vµ kiÓm kª hµng tån quÇy ®Ó x¸c ®Þnh lîng hµng ®· b¸n ra trong ca, trong ngµy råi sau ®ã lËp b¸o c¸o b¸n hµng. TiÒn hµng ®îc nh©n viªn b¸n hµn kª vµo giÊy nép tiÒn nép cho thñ quü cña doanh nghiÖp hoÆc ng©n hµng. B¸o c¸o b¸n hµng lµ c¨n cø ®Ó ghi nhËn doanh thu vµ ®èi chiÕu víi sè tiÒn ®· nép theo giÊy nép tiÒn. H×nh thøc nµy gióp cho viÖc b¸n hµng ®îc nhanh h¬n. tuy nhiªn, nã l¹i béc lé nhîc ®iÓm: 9 + NÕu qu¶n lý kh«ng chÆt chÏ th× sÏ xÈy ra hiÖn tîng l¹m dông tiÒn b¸n hµng. + Do ngêi b¸n hµng võa thu tiÒn võa b¸n hµng nªn trong nh÷ng giê cao ®iÓm dÔ g©y nhÇm lÉn, mÊt m¸t. - B¸n lÎ thu tiÒn tËp trung §èi víi thu tiÒn tËp trung th× th× viÖc thu tiÒn vµ b¸n hµng t¸ch rêi nhau. Mçi quÇy hµng, cöa hµng cã mét nh©n viªn thu ng©n viÕt ho¸ ®¬n vµ thu tiÒn cña kh¸ch hµng, sau ®ã giao cho kh¸ch hµng ®Ó kh¸ch hµng ®Õn nhËn hµng t¹i quÇy hµng. Nh©n viªn b¸n hµng chØ cã nhiÖm vô c¨n cø vµo ho¸ ®¬n hoÆc tÝch kª ®Ó giao hµng cho kh¸ch vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sè hµng ®· xuÊt ra. B¸o c¸o b¸n hµng do nh©n viªn b¸n hµng lËp, cßn giÊy nép tiÒn do nh©n viªn thu ng©n lËp råi nép lªn phßng kÕ to¸n. B¸o c¸o b¸n hµng ®îc lËp c¨n cø vµo ho¸ ®¬n hoÆc tÝch kª giao hµng hoÆc kiÓm kª hµng tån cuèi ca, cuèi ngµy ®Ó x¸c ®Þnh lîng hµng b¸n ra. B¸o c¸o b¸n hµng ®îc coi lµ c¨n cø ®Ó h¹ch to¸n doanh thu vµ ®èi chiÕu víi sè tiÒn ®· nép. Ph¬ng ph¸p nµy t¸ch gi÷a ngêi b¸n hµng vµ ngêi gi÷ tiÒn, do ®ã tr¸nh ®îc nh÷ng nhÇm lÉn, sai sãt,mÊt m¸t vµ ph©n ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm. Tuy nhiªn h×nh thøc nµy còng cßn cã nhîc ®iÓm g©y phiÒn hµ cho kh¸ch hµng. Do vËy hiÖn nµy ph¬ng ph¸p nµy Ýt ¸p dông, chñ yÕu lµ ¸p dông víi nh÷ng mÆt hµng cã gi¸ trÞ lín. 2.2. Ph¬ng thøc göi b¸n Theo ph¬ng thøc nµy c¨n cø vµo hîp ®ång ®· ký kÕt, ®Õn ngµy giao hµng bªn b¸n chuyÓn hµng cho bªn mua theo ®Þa chØ ®· ghi trong hîp ®ång b»ng ph¬ng tiÖn vËn t¶i tù cã hoÆc thuª ngoµi (qua mkho hoÆc kh«ng qua kho). Sè hµng göi ®i vÉn thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp. Khi ngêi mua th«ng b¸o ®· nhËn ®îc hµng, thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n vÒ sè hµng chuyÓn giao th× sè hµng göi b¸n ®îc coi lµ tiªu thô. Chi phÝ vËn chuyÓn tuú theo hîp ®ång quy ®Þnh mµ bªn mua hoÆc bªn b¸n chÞu. 2.3. Ph¬ng thøc b¸n hµng ®¹i lý (ký göi) §©y lµ h×nh thøc doanh nghiÖp th¬ng m¹i xuÊt hµng nhê b¸n hé th«ng qua ®¹i lý (ký göi) hoÆc nhËn hµng ®¹i lý cña doanh nghiÖp kh¸c ®Ó b¸n hé. 10 2.3.1. §èi víi bªn giao ®¹i lý. Theo ph¬ng thøc nµy, doanh nghiÖp th¬ng m¹i giao hµng cho bªn nhËn ®¹i lý, bªn nhËn ®¹i lý sÏ trùc tiÕp b¸n hµng, thanh to¸n cho doanh nghiÖp th¬ng m¹i vµ ®îc hëng hoa hång do bªn giao ®¹i lý tr¶. Hµng giao cho ®¹i lý vÉn thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp vµ cha x¸c ®Þnh lµ hµng tiªu thô. Doanh nghiÖp chØ h¹ch to¸n vµo doanh thu khi nhËn ®îc tiÒn thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n cña bªn giao ®¹i lý. Doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm nép thuÕ GTGT, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt (nÕu cã) trªn tæng gi¸ trÞ hµng göi b¸n ®· tiªu thô mµ kh«ng ®îc trõ ®i phÇn hoa hång ph¶i tr¶ cho bªn nhËn ®¹i lý. Kho¶n hoa hång doanh nghiÖp ®· tr¶ coi nh mét kho¶n chi phÝ vµ ®îc h¹ch to¸n vµo TK 641. II.3.2. §èi víi bªn nhËn ®¹i lý Sè hµng b¸n ®¹i lý kh«ng thuéc së h÷u cña doanh nghiÖp nhng doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm ph¶i b¶o qu¶n, gi÷ g×n, b¸n hé vµ ®îc hëng hoa hång theo hîp ®ång ®· ký. Sè hoa hång ®ã chÝnh lµ doanh thu trong hîp ®ång b¸n hµng hé cña doanh nghiÖp. Trêng hîp doanh nghiÖp mua ®øt b¸n gän ®Ó hëng chªnh lÖch gi¸, th× doanh nghiÖp ph¶i kª khai nép thuÕ GTGT trªn phÇn chªnh lÖch gi¸ ®ã. Ngîc l¹i nÕu doanh nghiÖp b¸n ®óng gi¸ do bªn giao ®¹i lý quy ®Þnh vµ phÇn hoa hång theo tû lÖ tho¶ thuËn th× toµn bé sè thuÕ GTGT do bªn ®¹i lý chÞu, doanh nghiÖp kh«ng ph¶i chÞu thuÕ GTGT trªn phÇn hoa hång ®îc hëng. 2.4. Ph¬ng thøc b¸n hµng tr¶ gãp Theo ph¬ng thøc nµy, ngêi mua sÏ tr¶ tiÒn hµng lµm nhiÒu lÇn. Kh¸ch hµng sÏ thanh to¸n lÇn ®Çu ngay t¹i thêi ®iÓm mua, sè tiÒn cßn l¹i kh¸ch hµng sÏ tr¶ dÇn ë c¸c kú tiÕp theo vµ ph¶i chÞu mét tû lÖ l·i suÊt nhÊt ®Þnh. Thùc chÊt cña ph¬ng thøc nµy lµ b¸n hµng trùc tiÕp kÕt hîp cho kh¸ch hµng vay vèn. Th«ng thêng sè tiÒn ph¶i tr¶ ë c¸c kú tiÕp theo b»ng nhau, trong ®ã bao gåm mét phÇn doanh thu gèc (tÝnh theo gi¸ b¸n thu tiÒn mét lÇn) vµ mét phÇn l·i tr¶ chËm tÝnh vµo thu nhËp cña ho¹t ®éng tµi chÝnh (TK 711). V× vËy, gi¸ b¸n theo ph¬ng thøc tr¶ gãp bao giê còng cao h¬n gi¸ b¸n th«ng thêng. Theo ph¬ng thøc nµy, khi giao hµng cho ngêi mua th× 11 hµng chuyÓn giao ®· coi lµ hµng tiªu thô nhng vÒ thùc chÊt th× chØ khi nµo ngêi mua tr¶ hÕt tiÒn hµng th× doanh nghiÖp míi mÊt quyÒn së h÷u. 2.5. Ph¬ng thøc hµng ®æi hµng Trêng hîp nµy kh¸c víi c¸c h×nh thøc tiªu thô kh¸c lµ ngêi mua kh«ng tr¶ b»ng tiÒn mµ tr¶ b»ng hiÖn vËt ( hµng ho¸, vËt t…). ViÖc trao ®æi hµng ho¸ thêng cã lîi cho c¶ hai bªn v× nã tr¸nh ®îc viÖc thanh to¸n b»ng tiÒn, tiÕt kiÖm ®îc vèn lu ®éng ®ång thêi tiªu thô ®îc hµng ho¸. Theo h×nh thøc nµy c¨n cø vµo hîp ®ång kinh tÕ mµ hai bªn ®· ký kÕt víi nhau, hai bªn tiÕn hµnh trao ®æi hµng ho¸ cña m×nh cho nhau trªn c¬ së ngang gi¸ (cã thÓ theo gi¸ thÞ trêng hoÆc gi¸ tho¶ thuËn). Trong trêng hîp nµy hµng göi ®i coi nh b¸n vµ hµng nhËn vÒ coi nh mua. 2.6. Tiªu thô néi bé Tiªu thô néi bé lµ ph¬ng thøc tiªu thô mµ viÖc mua b¸n hµng ho¸, dÞch vô diÔn ra gi÷a c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc h¹ch to¸n ®éc lËp víi nhau hay gi÷a c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc h¹ch to¸n ®éc lËp víi ®¬n vÞ cÊp trªn (trong c«ng ty, Tæng c«ng ty …), hay trêng hîp ®¬n vÞ cÊp trªn xuÊt b¸n t¹i c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc h¹ch to¸n phô thuéc. Tiªu thô néi bé cßn bao gåm c¸c kho¶n hµng ho¸, dÞch vô xuÊt biÕu tÆng, qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ , tr¶ l¬ng, thëng, phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh … §Ó ph¶n ¸nh chÝnh x¸c kÕt qu¶ tiªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i x¸c ®Þnh ®óng gi¸ nhiÒu ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ vèn hµng nªn lùa chän ph¬ng ph¸p gi¸ vèn cho phï kinh doanh cña doanh nghiÖp m×nh. thô hµng ho¸, yªu vèn hµng b¸n. Cã b¸n, doanh nghiÖp hîp víi ®Æc ®iÓm 3. C¸c ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ vèn hµng ho¸ tiªu thô. §Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô cña doanh nghiÖp, cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ph¬ng ph¸p tÝnh trÞ gi¸ mua cña hµng ho¸ ®· tiªu thô trong kú cña doanh nghiÖp. Khi hµng ho¸ ®· tiªu thô vµ x¸c ®Þnh doanh thu th× ®ång thêi gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt kho hoÆc göi b¸n còng ®îc ph¶n ¸nh theo gi¸ vèn hµng b¸n ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶. ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ vèn hµng b¸n c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña doanh nghiÖp vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng xuÊt kho mµ doanh nghiÖp ¸p dông trªn c¬ së t«n 12 träng nguyªn t¾c nhÊt qu¸n trong kÕ to¸n tøc lµ sö dông ph¬ng ph¸p thèng nhÊt trong niªn ®é kÕ to¸n. TrÞ gi¸ mua hµng tån kho ®îc ph¶n ¸nh vµo tµi kho¶n hµng tån kho theo gi¸ thùc tÕ cña hµng mua nhËp kho bao gåm: trÞ gi¸ mua thùc tÕ ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n, chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì… trong qu¸ tr×nh mua hµng vµ thuÕ nhËp khÈu (nÕu cã). Doanh nghiÖp cã thÓ kÕ to¸n hµng tån kho theo gi¸ thùc tÕ hoÆc gi¸ kÕ ho¹ch. Trong doanh nghiÖp kinh doanh th¬ng m¹i, hµng ho¸ xuÊt kho ph¶i ®îc thÓ hiÖn theo gi¸ vèn thùc tÕ. TrÞ gi¸ vèn cña hµng xuÊt b¸n bao gåm: trÞ gi¸ mua cña hµng tiªu thô thùc tÕ vµ chi phÝ thu mua ph©n bæ cho hµng tiªu thô. §Ó tÝnh gi¸ thùc tÕ cña hµng xuÊt kho, kÕ to¸n ph¶i t¸ch riªng hai bé phËn theo c«ng thøc trªn. H¬n n÷a hµng mua vÒ nhËp kho cã thÓ theo nh÷ng gi¸ kh¸c nhau mçi thêi ®iÓm kh¸c nhau trong kú h¹ch to¸n nªn ®Ó tÝnh chÝnh x¸c gi¸ vèn cña khèi lîng hµng tiªu thô lµ rÊt phøc t¹p. Cã thÓ kh¸i qu¸t tr×nh tù tÝnh gi¸ vèn theo 3 bíc: B1: X¸c ®Þnh sè lîng hµng ho¸ tiªu thô theo tõng lo¹i vµ theo tõng kh¸ch hµng. B2: X¸c ®Þnh gi¸ ®¬n vÞ cña tõng lo¹i hµng xuÊt ra (theo ®èi tîng mua). B3: Ph©n bæ chi phÝ thu mua cho hµng tiªu thô theo c¸c tiªu thøc phï hîp (sè lîng, doanh thu, trÞ gi¸ mua…). 3.1. Chi phÝ thu mua vµ ph©n bæ chi phÝ thu mua 3.1.1. Chi phÝ thu mua. Chi phi thu mua (chi phÝ mua hµng) lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh doanh nghiÖp mua hµng ho¸ ®Ó thùc hiÖn nghiÖp vô kinh doanh cña m×nh. Chi phÝ nµy bao gåm nh÷ng kho¶n sau: - Chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì th¸c Chi phÝ b¶o qu¶n Chi phÝ thuª kho b·i ®Ó chøa hµng Chi phÝ b¶o hiÓm hµng ho¸ trong kh©u mua hµng Hao hôt ®Þnh møc trong kh©u mua hµng C«ng t¸c phÝ cña ngêi mua hµng Hoa hång tr¶ cho ®¬n vÞ nhËn uû th¸c mua hoÆc uû nhËp khÈu 13 3.1.2. Ph©n bæ chi phÝ thu mua cho hµng tiªu thô Do chi phÝ thu mua hµng ho¸ cã liªn quan ®Õn c¶ lîng hµng ho¸ tiªu thô trong kú vµ tån kho cuèi kú nªn ph©n bæ cho c¶ hµng tiªu thô vµ hµng tån kho cuèi kú theo tiªu thøc phï hîp. ViÖc lùa chän tiªu thøc ph©n bæ chi phÝ thu mua cho hµng tiªu thô sÏ tuú thuéc vµo tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp cô thÓ, nhng ph¶i thùc hiÖn nhÊt qu¸n trong mét niªn ®é kÕ to¸n. Ph©n bæ chi phÝ thu mua cho hµng cßn l¹i cuèi kú gåm: - Hµng mua ®ang ®i ®êng - Hµng ®ang tån kho - Gi¸ trÞ hµng göi b¸n Chi+phÝ mua hµng Chi phÝ mua hµng kú ph©n bæ cho hµng cßn l¹i cuèi kú hµng tån ®Çu kú Chi phÝ mua TrÞ gi¸ mua trong hµng x sinh ph¸t tån cuèi kú = TrÞ gi¸ mua hµng xuÊt b¸n trong kú vµ tån cuèi kú Chi phÝ thu mua Chi phÝ mua hµng ph©n bæ cho hµng = ph©n bæ cho hµng tiªu thô trong kú cßn l¹i cuèi kú Chi phÝ mua hµng tån + ®Çu kú Chi phÝ mua hµng ph¸t sinh - trong kú §Ó x¸c ®Þnh ®îc gi¸ vèn hµng b¸n, trong c¸c doanh nghiÖp kh¸c nhau th× viÖc sö dông ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n gi¸ mua hµng tiªu thô còng kh¸c nhau. 3.2. Ph¬ng ph¸p tÝnh trÞ gi¸ mua hµng xuÊt b¸n Doanh nghiÖp ph¶i tÝnh chÝnh x¸c gi¸ vèn hµng ho¸ tiªu thô v× mçi lÇn hµng ho¸ ®îc nhËp víi sè lîng vµ ®¬n gi¸ kh¸c nhau. Khi xuÊt hµng ho¸ tiªu thô doanh nghiÖp ph¶i h¹ch to¸n gi¸ trÞ hµng xuÊt theo mét ph¬ng ph¸p nhÊt ®Þnh ®Ó h¹ch to¸n tiÕt kiÖm vµ rót ng¾n ®îc thêi gian. X¸c ®Þnh chÝnh x¸c gi¸ vèn sÏ gióp doanh nghiÖp tÝnh ®óng thu nhËp vµ l·i 14 thuÇn. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông mét trong sè nh÷ng ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ vèn sau ®©y: 3.2.1. Ph¬ng ph¸p gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n Theo ph¬ng ph¸p nµy gi¸ thùc tÕ hµng ho¸ xuÊt kho trong kú ®îc tÝnh theo gi¸ b×nh qu©n: b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷ (b×nh qu©n gia quyÒn), b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp (b×nh qu©n liªn hoµn), b×nh qu©n cuèi kú tríc (b×nh qu©n ®Çu kú Sè lîng hµng §¬n gi¸ b×nh nµy). Gi¸ thùc tÕ x = ho¸ xuÊt qu©n hµng ho¸ kho (Gi¸ ®¬n vÞ xuÊt kho b×nh qu©n) - Ph¬ng ph¸p b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷ Lµ ph¬ng ph¸p tÝnh ®îc trÞ gi¸ vèn cña sè hµng xuÊt b¸n ngµy cuèi kú trªn c¬ së tÝnh gi¸ b×nh qu©n c¶ kú kinh doanh. Trong kú, hµng ho¸ xuÊt kho kh«ng ®îc ghi sæ, cuèi kú c¨n cø vµo sè tån ®Çu kú vµ nhËp trong kú kÕ to¸n tÝnh gi¸ thùc tÕ ®¬n vÞ b×nh qu©n. C«ng thøc tÝnh nh sau: Gi¸ mua Gi¸ mua thùc + thùc tÕ tÕ hµng ho¸ Gi¸ ®¬n vÞ == hµng ho¸ nhËp trong kú b×nh qu©n c¶ Sè lîng hµng Sè lîng tån ®Çu kú + kú dù tr÷ ho¸ tån ®Çu hµng nhËp kú trong kú Theo ph¬ng ph¸p nµy gi¸ hµng ho¸ xuÊt kho tiªu thô ®îc tÝnh mét c¸ch ®¬n gi¶n vµ ph¶n ¸nh kÞp thêi sù biÕn ®éng cña gi¸ hµng nhËp trong kú. Tuy nhiªn, ®é chÝnh x¸c kh«ng cao, c«ng viÖc tÝnh to¸n dån vµo ngµy cuèi th¸ng, g©y ¶nh hëng ®Õn c«ng t¸c quyÕt to¸n nãi chung. - Ph¬ng ph¸p b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp xuÊt (ph¬ng ph¸p b×nh qu©n liªn hoµn) Theo ph¬ng ph¸p nµy, trÞ gi¸ vèn cña hµng xuÊt tÝnh theo gi¸ b×nh qu©n cña lÇn nhËp liÒn tríc víi nghiÖp vô xuÊt, sau mçi lÇn nhËp kho gi¸ thøc tÕ cña hµng ho¸ ®îc tÝnh l¹i ®Ó lµm c¬ së tÝnh gi¸ hµng xuÊt cho lÇn nhËp sau ®ã. TrÞ gi¸ hµng xuÊt kho tiªu thô ®îc tÝnh trªn c¬ së gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp t¹i thêi ®iÓm t¬ng øng: 15 Gi¸ ®¬n vÞ thùc tÕ b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp = TrÞ gi¸ mua thùc tÕ hµng ho¸ tån tríc khi nhËp n Sè lînglÇn hµng tån tríc khi nhËp lÇn n + TrÞ gi¸ hµng nhËp lÇnlîng n Sè + hµng ho¸ nhËp lÇn n ¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ kh«ng ph¶i chê ®Õn cuèi th¸ng míi x¸c ®Þnh ®îc gi¸ vèn hµng xuÊt b¸n mµ sau mçi lÇn nhËp x¸c ®Þnh ®îc ngay gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n.Víi ph¬ng ph¸p nµy th× gi¸ vèn ®îc tÝnh chÝnh x¸c, cËp nhËt. Tuy nhiªn, ph¬ng ph¸p nµy cã nhîc ®iÓm lµ ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp cã sè lÇn nhËp xuÊt trong kú nhiÒu th× khèi lu¬îng tÝnh to¸n lín vµ sau mçi lÇn nhËp ta ph¶i tÝnh l¹i ®¬n gi¸ hµng ho¸. Do ®ã ph¬ng ph¸p nµy chØ thÝch hîp víi nh÷ng doanh nghiÖp cã sè lÇn nhËp kho Ýt vµ ¸p dông kÕ to¸n m¸y. - Ph¬ng ph¸p b×nh qu©n cuèi kú tríc Gi¸ thùc tÕ hµng ho¸ xuÊt kho ®îc tÝnh trªn c¬ së sè lîng hµng ho¸ xuÊt kho vµ gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n cña mét ®¬n vÞ hµng ho¸ cuèi kú tríc. Gi¸ mua thùc tÕ hµng tån cuèi kú tríc tríc b×nh qu©n cuèi Sè lîng hµng ho¸ tån cuèi kú kú tríc tríc Ph¬ng ph¸p nµy cã u ®iÓm lµ ®¬n gi¶n, dÔ lµm, ®¶m b¶o gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt kho cã thÓ x¸c ®Þnh ë bÊt kú thêi ®iÓm nµo trong kú. Nhng ph¬ng ph¸p nµy cã nhîc ®iÓm lµ nÕu hai kú cã sù biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶ th× gi¸ trÞ hµng xuÊt b¸n sÏ kh«ng chÝnh x¸c. Ph¬ng ph¸p nµy phï hîp víi nh÷ng doanh nghiÖp Ýt cã biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶. Gi¸ ®¬n vÞ = 3.2.2. Ph¬ng ph¸p nhËp tríc, xuÊt tríc (FIFO) Theo ph¬ng ph¸p nµy, gi¶ thiÕt sè hµng ho¸ nµo ®ã ®îc nhËp vµo tríc th× xuÊt tríc, xuÊt hÕt sè hµng nhËp tríc th× míi ®Õn sè hµng nhËp sau theo gi¸ mua thùc tÕ cña tõng sè hµng xuÊt. Nãi c¸ch kh¸c, c¬ së cña ph¬ng ph¸p nµy lµ gi¸ thùc tÕ hµng mua tríc sÏ lµm gi¸ ®Ó tÝnh gi¸ thùc tÕ hµng ho¸ xuÊt tríc vµ do vËy gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú sÏ lµ gi¸ thùc tÕ 16 cña nh÷ng hµng mua sau cïng. Ph¬ng ph¸p nµy ®¶m b¶o viÖc tÝnh gi¸ vèn hµng b¸n kÞp thêi, chÝnh x¸c, s¸t víi thùc tÕ vËn ®éng cña hµng ho¸ vµ gi¸ c¶, c«ng viÖc kÕ to¸n kh«ng bÞ dån vµo ngµy cuèi th¸ng. Song ph¬ng ph¸p nµy ®ßi hái tæ chøc rÊt chÆt chÏ, h¹ch to¸n chi tiÕt hµng tång kho c¶ vÒ sè lîng vµ gi¸ trÞ theo tõng mÆt hµng vµ tõng lÇn mua hµng. Ph¬ng ph¸p nµy thÝch hîp trong trêng hîp gi¸ c¶ æn ®Þnh vµ cã xu híng gi¶m. 3.2.2. Ph¬ng ph¸p nhËp sau, xuÊt tríc (LIFO) Ph¬ng ph¸p nµy gi¶ ®Þnh nh÷ng hµng nµo mua sau cïng sÏ ®îc xuÊt tríc tiªn, sau ®ã míi ®Õn hµng nhËp tríc ®ã. Còng nh ph¬ng ph¸p nhËp tríc - xuÊt tríc, ph¬ng ph¸p ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c cña gi¸ trÞ hµng xuÊt. Tuy nhiªn, ph¬ng ph¸p nµy ®ßi hái yªu cÇu qu¶n lý cao, tæ chøc h¹ch to¸n chi tiÕt hµng tån kho. Ph¬ng ph¸p nµy phï hîp víi nh÷ng doanh nghiÖp Ýt mÆt hµng vµ gi¸ c¶ cã xu híng t¨ng. 3.2.4. Ph¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh Theo ph¬ng ph¸p nµy gi¸ thùc tÕ hµng xuÊt kho tiªu thô sÏ c¨n cø vµo ®¬n gi¸ thùc tÕ cña hµng ho¸ nhËp kho theo tõng lÇn nhËp. Tøc lµ hµng ho¸ nhËp kho theo gi¸ nµo th× xuÊt kho theo gi¸ ®ã mµ kh«ng quan t©m ®Õn thêi h¹n nhËp. Do vËy ph¬ng ph¸p nµy cßn cã tªn gäi lµ ph¬ng ph¸p ®Æc ®iÓm riªng hay ph¬ng ph¸p trùc tiÕp. Ph¬ng ph¸p nµy ph¶n ¸nh chÝnh x¸c tõng l« hµng xuÊt, nã ®¶m b¶o c©n ®èi gi÷a mÆt gi¸ trÞ vµ mÆt hiÖn vËt. Tuy nhiªn, c«ng viÖc rÊt phøc t¹p nã ®ßi hái thñ kho ph¶i qu¶n lý chi tiÕt l« hµng, v× vËy nã ®îc ¸p dông cho c¸c lo¹i hµng ho¸ cã gi¸ trÞ cao, c¸c lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt. Thêng th× ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông chñ yÕu trong trêng hîp hµng giao b¸n th¼ng, trong c¸c trêng hîp hµng lu chuyÓn qua kho th× gi¸ thùc tÕ ®Ých danh chØ ®îc ¸p dông khi doanh nghiÖp qu¶n lý ®îc kho hµng theo lît nhËp vµ xuÊt. 3.2.5. Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh theo trÞ gi¸ hµng tån kho cuèi kú trªn c¬ së gi¸ mua thùc tÕ cuèi cïng Ph¬ng ph¸p nµy thêng ®îc ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. C¬ së cña viÖc tÝnh gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú theo gi¸ mua 17 thùc tÕ lÇn cuèi cïng, ®Õn cuèi kú h¹ch to¸n tríc hÕt ph¶i kiÓm kª sè hµng tån kho. Gi¸ mua thùc tÕ cña = mua lÇn Sè lîng hµng x §¬n gi¸ hµng tån kho cuèi kú trong kú tån kho cuèi kú cuèi cïng Ph¬ng ph¸p nµy tÝnh to¸n ®¬n gi¶n, nhanh chãng nhng ®é chÝnh x¸c kh«ng cao v× nã kh«ng ph¶n ¸nh ®îc sù biÕn ®éng gi¸ c¶ vµ doanh nghiÖp khã x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c gi¸ trÞ hµng mÊt m¸t, h háng do ®ã ph¬ng ph¸p nµy chØ vËn dông trong ®iÒu kiÖn kh«ng tæ chøc ®îc kÕ to¸n chi tiÕt theo tõng mÆt hµng. 3.2.6. Ph¬ng ph¸p gi¸ h¹ch to¸n V× hµng ho¸ nhËp kho tõ nhiÒu nguån víi gi¸ c¶ kh¸c nhau. Trong khi ®ã hµng ho¸ ph¶i xuÊt b¸n ®Ó t¨ng nhanh vßng quay cña vèn, cho nªn ®Ó h¹ch to¸n kÞp thêi doanh nghiÖp ph¶i sö dông gi¸ h¹ch to¸n ®Ó ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng xuÊt b¸n. Toµn bé biÕn ®éng hµng ho¸ trong kú ®îc tÝnh theo gi¸ h¹ch to¸n (gi¸ kÕ ho¹ch hoÆc gi¸ æn ®Þnh trong kú). Gi¸ h¹ch to¸n do doanh nghiÖp tù quy ®Þnh, cã tÝnh chÊt æn ®Þnh vµ nã chØ dïng ®Ó ghi sæ kÕ to¸n hµng ngµy, chø kh«ng cã ý nghÜa trong viÖc thanh to¸n. Gi¸ h¹ch to¸n ®îc quy ®Þnh thèng nhÊt trong kú h¹ch to¸n. - §èi víi hµng ho¸ nhËp trong kú th× kÕ to¸n ghi trÞ gi¸ hµng ho¸ theo hai lo¹i gi¸: gi¸ thùc tÕ vµ gi¸ h¹ch to¸n. - §èi víi hµng ho¸ xuÊt kho trong kú th× kÕ to¸n chØ ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hµng ho¸ theo gi¸ h¹ch to¸n. cuèi kú khi ®Én tÝnh ®îc gi¸ thùc tÕ hµng ho¸ sÏ tiÕn hµnh ®iÒu chØnh gi¸ h¹ch to¸n xuÊt kho trong kú vÒ gi¸ thùc tÕ. TrÞ gi¸ h¹ch to¸n hµng ho¸ xuÊt kho trong kú TrÞ gi¸ thùc tÕ cña hµng ho¸ Sè lîng §¬n gi¸ x hµng xuÊt h¹ch kho to¸n TrÞ gi¸ h¹ch x HÖ sè gi¸ gi÷a to¸n hµng ho¸ gi¸ thùc tÕ vµ = = kho xuÊttÕ kho h¹ch to¸n Trong ®ã xuÊt hÖ sè gi¸ gi÷a gi¸ thùc vµ gi¸ h¹chgi¸ to¸n ®îc x¸c ®Þnh bëi c«ng thøc sau: Gi¸ mua thùc Gi¸ mua thùc + tÕ hµng ho¸ tÕ hµng ho¸ HÖ sè = tån ®Çu 18 kú nhËp trongto¸n kú Gi¸ h¹ch to¸n Gi¸ h¹ch gi¸ hµng tån ®Çu + hµng nhËp H¹ch to¸n theo ph¬ng ph¸p nµy cã u ®iÓm lµ kh«ng mÊy khã kh¨n, phøc t¹p. H¬n n÷a trong thùc tÕ c¸c nghiÖp vô xuÊt hµng ho¸ diÔn ra liªn tôc, viÖc h¹ch to¸n theo gi¸ thùc tÕ sÏ phøc t¹p vµ mÊt nhiÒu thêi gian. Tuy nhiªn, ph¬ng ph¸p nµy cã nhîc ®iÓm lµ th«ng tin kÕ to¸n sÏ gi¶m ®é tin cËy vµ ®Õn cuèi kú ph¶i thùc hiÖn bót to¸n ®èi chiÕu. 4. Tµi kho¶n, chøng tõ h¹ch to¸n tiªu thô hµng ho¸ 4.1. Tµi kho¶n sö dông h¹ch to¸n 4.1.1. §èi víi doanh nghiÖp ¸p dông ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn TK 156 - Hµng ho¸. Dïng ®Ó ph¶n ¸nh trÞ gi¸ thùc tÕ hµng ho¸ t¹i kho, t¹i quÇy, chi tiÕt theo tõng kho, quÇy, nhãm, thø hµng ho¸. Bªn nî : - Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô lµm t¨ng gi¸ thùc tÕ hµng ho¸ (gi¸ mua vµ chi phÝ thu mua) t¹i kho, quÇy. Bªn cã: - TrÞ gi¸ mua cña hµng xuÊt kho. - TrÞ gi¸ hµng ho¸ tr¶ l¹i ngêi b¸n, hoÆc ®îc gi¶m gi¸. - PhÝ thu mua ph©n bæ cho hµng tiªu thô. D nî: - TrÞ gi¸ hµng tån kho, tån quÇy. - Chi phÝ thu mua hµng tån kho. TK 156 chi tiÕt thµnh: 1561 - Gi¸ mua hµng ho¸. TK nµy ®îc sö dông®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng cña hµng ho¸ mua vµo vµ ®· nhËp kho. 1562 - Chi phi thu mua hµng ho¸. Ph¶n ¸nh chi phÝ thu mua vµ ph©n bæ chi phÝ thu mua cho hµng ho¸ tiªu thô trong kú vµ tån kho cuèi kú. TK 157 - Hµng göi b¸n. TK nµy ®îc sö dông ®Ó theo dâi gi¸ trÞ hµng ho¸ tiªu thô theo ph¬ng thøc chuyÓn hµng ho¸, 19 hµng ho¸ göi b¸n ®¹i lý, ký göi. Ngêi mua hµng cha chÊp nhËn thanh to¸n, sè hµng ho¸ vÉn thuéc së h÷u cña doanh nghiÖp. TK nµy ®îc më chi tiÕt cho tõng lo¹i hµng, tõng lÇn göi hµng cho ®Õn khi ®îc chÊp nhËn thanh to¸n. Bªn nî: - Gi¸ trÞ hµng göi b¸n (cho kh¸ch hµng hoÆc nhê b¸n ®¹i lý, ký göi) - Gi¸ trÞ hµng ho¸ ®· thùc hiÖn víi kh¸ch hµng nhng cha ®îc kh¸ch hµng chÊp nhËn. Bªn cã: - Gi¸ trÞ hµng ho¸ ®· ®îc kh¸ch hµng thanh to¸n. - Gi¸ trÞ hµng b¸n bÞ tõ chèi, tr¶ l¹i. D nî: TrÞ gi¸ hµng tån cuèi kú.  TK 511 - Doanh thu b¸n hµng. TK nµy ®îc dïng ®Ó ph¶n ¸nh tæng sè doanh thu b¸n hµng thùc tÕ cña doanh nghiÖp trong kú vµ c¸c kho¶n lµm gi¶m trõ doanh thu. Bªn nî: - ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu tÝnh trªn doanh sè b¸n trong kú. - Sè gi¶m gi¸ hµng b¸n vµ hµng bÞ tr¶ l¹i. - KÕt chuyÓn doanh thu thuÇn vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh. Bªn cã: Doanh thu b¸n hµng ho¸, s¶n phÈm trong kú. TK 511 cuèi kú kh«ng cã sè d vµ ®îc chi tiÕt thµnh tµi kho¶n cÊp 2 sau: + TK 5111: Doanh thu b¸n hµng ho¸. + TK 5112: Doanh thu b¸n thµnh phÈm. + TK 5113: Doanh thu cung cÊp dÞch vô. + TK5114: Doanh thu trî cÊp, trî gi¸. TK 632 - Gi¸ vèn hµng b¸n. Bªn nî: TrÞ gi¸ vèn cña hµng ho¸ tiªu thô trong kú. Bªn cã: KÕt chuyÓn trÞ gi¸ vèn cña hµng ho¸ tiªu thô trong kú vµo TK x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh. TK 632 cuèi kú kh«ng cã sè d. TK3331 - ThuÕ GTGT ph¶i nép. TK nµy sö dông ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu ra, sè thuÕ GTGT ph¶i nép, sè thuÕ GTGT ®· nép vµ cßn ph¶i nép vµo ng©n s¸ch nµy níc. 20