Lêi më ®Çu
Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay th× c¹nh tranh lµ hiÖn tîng tÊt yÕu ®iÒu ®ã ®ßi
hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i lu«n nhËy bÐn trong ho¹t ®éng kinh doanh ®îc thÓ
hiÖn râ nhÊt trong c«ng t¸c tiªu thô hµng hãa cña doanh nghiÖp. T¹i doanh
nghiÖp th¬ng m¹i th× viÖc tæ chøc tèt kh©u tiªu thô hµng hãa, cã chiÕn lîc tiªu
thô thÝch hîp sÏ cho phÐp doanh nghiÖp chñ ®éng, thÝch øng víi m«i trêng
kinh doanh quyÕt ®Þnh kÞp thêi khi cã c¬ héi, huy ®éng cã hiÖu qu¶ c¸c nguån
lùc hiÖn cã vµ l©u dµi ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao trong kinh
doanh. Trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu vµ thùc tËp t¹i c«ng ty XNK dÖt mayVINATEX em thÊy ®îc tÇm quan träng cña c«ng t¸c tiªu thô hµng hãa vµ x¸c
®Þnh kÕt qña tiªu thô cña doanh nghiÖp nhÊt lµ doanh nghiÖp th¬ng m¹i. ChÝnh
v× vËy h¹ch to¸n nghiÖp vô tiªu thô hÕt søc cÇn thiÕt. ViÖc tæ chøc tèt kh©u
tiªu thô vµ kÕ to¸n tiªu thô lµ nh©n tè cã ¶nh hëng trùc tiÕp, quyÕt ®Þnh tíi
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh còng nh sù tån t¹i ph¸t triÓn cña doanh
nghiÖp.
Nh vËy ta cã thÓ thÊy r»ng, c«ng t¸c h¹ch to¸n tiªu thô vµ kÕt qu¶ tiªu
thô cã ®îc tæ chøc hîp lý hay kh«ng lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng
gióp doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn.
Víi nh÷ng nhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña tæ chøc h¹ch to¸n tiªu thô
vµ kÕt qu¶ tiªu thô, sau khi ®îc trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc lý luËn ë nhµ trêng
vµ qua thêi gian t×m hiÓu thùc tÕ t¹i C«ng ty XNK dÖt may-VINATEX, em ®·
chän ®Ò tµi “Hoµn thiÖn h¹ch to¸n tiªu thô hµng ho¸ vµ kÕt qu¶ tiªu thô
t¹i C«ng ty XNK dÖt may- VINATEX) ” lµm ®Ò tµi cho khãa luËn tèt nghiÖp
cña m×nh.
Môc tiªu cña viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi lµ lµm râ nh÷ng nguyªn t¾c h¹ch
to¸n tiªu thô hµng ho¸ vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô hµnh ho¸ gióp C«ng ty
thÊy ®îc nh÷ng mÆt ®· lµm ®îc vµ cha lµm ®îc trong viÖc tæ chøc h¹ch to¸n
tiªu thô hµng ho¸ vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô, qua ®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i
ph¸p gãp phÇn hoµn thiÖn h¬n n÷a c«ng t¸c h¹ch to¸n tiªu thô.
Khãa luËn gåm 3 phÇn:
Ch¬ng I: C¸c vÊn ®Ò chung vÒ kÕ to¸n tiªu thô hµng ho¸ trong doanh
nghiÖp th¬ng m¹i
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng h¹ch to¸n tiªu thô vµ kÕt qu¶ tiªu thô hµng ho¸
1
t¹i C«ng ty VINATEX
Ch¬ng III: Hoµn thiÖn h¹ch to¸n tiªu thô vµ kÕt qu¶ tiªu thô hµng ho¸
t¹i C«ng ty VINATEX
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù híng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o PGS.TS.
Nghiªm V¨n Lîi vµ c¸c c« chó phßng kÕ to¸n cña c«ng ty XNK dÖt may
VINATEX. Do tr×nh ®é còng nh kinh nghiÖm thùc tÕ cña em cßn nhiÒu h¹n
chÕ em rÊt mong ®îc sù gãp ý cña thÇy gi¸o vµ c¸c c« chó phßng kÕ to¸n cña
c«ng ty ®Ó em hoµn thiÖn tèt h¬n khãa luËn nµy.
2
Ch¬ng I
c¸c vÊn ®Ò CHUNG VÒ KÕ TO¸N TI£U THô HµNG HO¸
TRONG DOANH NGHIÖP TH¦¥NG M¹I
1.1. c¸c vÊn ®Ò chung vÒ tiªu thô vµ kÕt qu¶ tiªu thô
hµng ho¸
1.1.1. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng vµ chøc n¨ng cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i
ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i thùc chÊt lµ ho¹t ®éng bu«n b¸n
hµng ho¸ vµ lµm dÞch vô th¬ng m¹i. Th«ng qua qu¸ tr×nh mua b¸n doanh
nghiÖp th¬ng m¹i võa cung cÊp dÞch vô cho nhµ s¶n xuÊt (b¸n s¶n phÈm do
nhµ s¶n xuÊt t¹o ra, võa lµm dÞch vô cho ngêi tiªu dïng, ®ång thêi ®¹t ®îc
môch ®Ých cña m×nh lµ t¹o ra lîi nhuËn. V× vËy khi s¶n xuÊt s¶n phÈm c¸c nhµ
s¶n xuÊt ®Òu mong muèn b¸n trùc tiÕp ®Õn tay ngêi tiªu dïng ®Ó ®îc lîi nhuËn
cao nhÊt. Nhng thùc tÕ cho thÊy do nh÷ng ®iÒu kiÖn chñ quan mang l¹i mµ
kh«ng ph¶i nhµ s¶n xuÊt nµo cung cã thÓ lµm ®îc ®iÒu nµy. Do vËy c¸c nhµ
s¶n xuÊt ph¶i nhê tíi “nhµ m«i giíi” ®ã lµ c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i. Khi
®ã hä ph¶i chÊp nhËn chia cho c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i mét phÇn lîi
nhuËn nhng bï l¹i s¶n phÈm cña hä ®îc tiªu thô nhiÒu h¬n vµ nhanh chãng
h¬n.
Cßn ®èi víi doanh nghiÖp th¬ng m¹i, ®Ó ®¹t ®îc cao th× hä ph¶i t×m
hiÓu thÞ hiÕu cña ngêi tiªu dïng ®ång thêi nghiªn cøu thÞ trêng mua, b¸n, s¶n
xuÊt. Trªn c¬ së ®ã hä t×m ra mÆt hµng thÝch hîp ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng lµ
“nhµ m«i giíi” nèi liÒn gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu thô.
Trong kinh doanh th¬ng m¹i, sù nhËy bÐn râ nhÊt n»m ë kh©u tiªu thô.
Tiªu thô hµng hãa ®ãng vai trß lµ m¹ch m¸u cña nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy mµ
trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña níc ta hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i thêng ®îc coi lµ t¸c nh©n kÝch thÝch cung cÇu gióp nÒn kinh tÕ giao lu héi nhËp
víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt, n©ng cao møc sèng cho
ngêi lao ®éng vµ cho x· héi. Ph¸t triÓn c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh nghÒ, c¸c khu
vùc trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. H¬n n÷a, kÕt qu¶ tiªu thô lµ tiªu chÝ
kh¼ng ®Þnh n¨ng lùc kinh doanh cña doanh nghiÖp. Sau tiªu thô doanh nghiÖp
kh«ng nh÷ng thu håi ®îc vèn bá ra mµ cßn thùc hiÖn ®îc mét phÇn gi¸ trÞ
thÆng d. PhÇn th¨ng d nµy chÝnh lµ phÇn l·i ®ãng gãp vµo sù t¨ng trëng cña
nÒn kinh tÕ.
3
1.1.2. Vai trß h¹ch to¸n tiªu thô hµng ho¸ trong c¸c ®¬n vÞ kinh doanh th¬ng m¹i
Tiªu thô lµ giai ®o¹n cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
Th«ng qua tiªu thô th× gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ ®îc thùc hiÖn,
hµng ho¸ chuyÓn tõ h×nh th¸i hiÖn vËt sang h×nh th¸i tiÒn tÖ (T - H - T’), doanh
nghiÖp thu håi ®îc vèn bá ra, vßng lu©n chuyÓn vèn ®îc hoµn thµnh, ®Èy
nhanh tèc ®é chu chuyÓn vèn nãi riªng vµ hiÖu qu¶ sö dông vèn nãi chung,
®ång thêi gãp phÇn tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi. T×nh h×nh tiªu thô
hµng ho¸ vµ thu lîi nhuËn ph¶n ¸nh n¨ng lùc kinh doanh vµ uy tÝn cña doanh
nghiÖp.
Tiªu thô nãi chung bao gåm:
Tiªu thô ra ngoµi ®¬n vÞ: Lµ viÖc b¸n hµng cho c¸c ®¬n vÞ kh¸c
hoÆc c¸ nh©n ngoµi doanh nghiÖp.
Tiªu thô néi bé: Lµ viÖc b¸n hµng cho c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc
trong cïng mét c«ng ty, tæng c«ng ty ….
* Vai trß cña qu¸ tr×nh tiªu thô hµng ho¸ trong c¸c ®¬n vÞ kinh doanh th¬ng m¹i
Qu¸ tr×nh tiªu thô lµ qu¸ tr×nh c¸c doanh nghiÖp xuÊt hµng giao cho
kh¸ch hµng vµ ®· thu ®îc tiÒn vÒ (tr¶ nhanh) hoÆc kh¸ch hµng ®· chÊp nhËn
thanh to¸n (tr¶ chËm). Th«ng qu¸ tr×nh tiªu thô vèn cña doanh nghiÖp míi trë
vÒ tr¹ng th¸i ban ®Çu. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®îc hoµn tÊt vµ cã hiÖu qu¶ sÏ h×nh
thµnh kÕt qu¶ tiªu thô, víi sè doanh thu nµy doanh nghiÖp cã thÓ trang tr¶i c¸c
chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh vµ thùc hiÖn nghÜa ®èi
víi nhµ níc tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tiÕp tôc kinh doanh cña kú sau. Th«ng
qua qu¸ tr×nh tiªu thô, nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng vÒ mét gi¸ trÞ sö dông nµo
®ã ®îc tho¶ m·n vµ gi¸ trÞ hµng ho¸ ®îc thùc hiÖn.
Hµng ho¸ trong doanh nghiÖp kinh doanh th¬ng m¹i lµ c¸c vËt t, s¶n
phÈm cã h×nh th¸i vËt chÊt hay kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt mµ doanh nghiÖp
mua vÒ víi môch ®Ých kiÕm lêi. Hµng ho¸ ®îc biÓu hiÖn díi hai mÆt lµ lµ hiÖn
vËt vµ gi¸ trÞ.
-VÒ mÆt hiÖn vËt: hµng ho¸ ®îc cô thÓ ho¸ b»ng sè lîng vµ chÊt lîng.
Trong ®ã sè lîng hµng ho¸ ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c ®¬n vÞ ®o lêng nh s¶n phÈm
cÊp 1, 2, 3…
4
-VÒ mÆt gi¸ trÞ: ®ã lµ gi¸ vèn cña hµng ho¸ mua vµo mµ c¸c doanh
nghiÖp th¬ng m¹i dïng ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh.
Theo quan ®iÓm cña hiÖp héi kÕ to¸n quèc tÕ th× tiªu thô hµng ho¸, lao
vô, dÞch vô lµ viÖc chuyÓn quyÒn së h÷u s¶n phÈm hµng ho¸, lao vô, dÞch vô
®· ®îc thùc hiÖn cho kh¸ch hµng ®ång thêi thu ®îc tiÒn hµng. Ho¹t ®éng tiªu
thô lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô (lîi nhuËn tiªu thô cña doanh nghiÖp).
§Æc biÖt ®èi víi doanh nghiÖp th¬ng m¹i th× viÖc tiªu thô hµng hãa tèt sÏ ®¶m
b¶o viÖc thu håi vèn nhanh, t¨ng tèc ®é thu håi vèn, tiÕt kiÖm vèn lu ®éng vµ
cã thÓ bæ xung nguån vèn ®Ó më réng quy m«, ®a d¹ng hãa c¸c ho¹t ®éng
kinh doanh. Ho¹t ®éng tiªu thô sÏ gãp phÇn hµi hßa gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu
dïng, gi÷a hµng hãa lu th«ng vµ tiÒn lu th«ng, gi÷a nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng thanh
to¸n… Ngîc l¹i, nÕu qu¸ tr×nh tiªu thô gÆp khã kh¨n, hµng hãa ø ®äng kh«ng
tiªu thô ®îc th× doanh nghiÖp sÏ kh«ng cã nguån thu nhËp ®Ó bï ®¾p c¸c
kho¶n chi phÝ ®· bá ra. Tõ ®ã tÊt yÕu ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp
sÏ bÞ ngõng trÖ vµ ®i ®Õn chç ph¸ s¶n.
Ngoµi ra th«ng qua tiªu thô nhµ s¶n xuÊt biÕt møc tiªu thô cña
hµng hãa ®Ó lËp ®Þnh møc kinh doanh cho doanh nghiÖp.
1.1.3. Yªu cÇu vµ nhiÖm vô cña viÖc h¹ch to¸n tiªu thô vµ x¸c ®Þnh kÕt
qu¶ tiªu thô hµng ho¸
Nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña nghiÖp vô tiªu thô nãi riªng vµ kÕt qu¶
kinh doanh nãi chung, c¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c nghiÖp vô tiªu
thô ®¶m b¶o nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra lµ:
- Tæ chøc hÖ thèng chøng tõ ghi chÐp ban ®Çu vµ tr×nh tù lu©n chuyÓn
chøng tõ hîp lý. C¸c chøng tõ ban ®Çu ph¶i ®Çy ®ñ, hîp ph¸p, lu©n chuyÓn
khoa häc, tr¸nh bá sãt, ghi chÐp trïng lÆp, kh«ng qu¸ phøc t¹p mµ vÉn ®¶m
b¶o yªu cÇu qu¶n lý, n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c kÕ to¸n. Doanh nghiÖp lùa
chän h×nh thøc sæ kÕ to¸n ®Ó ph¸t huy ®îc u ®iÓm cña chóng vµ phï hîp víi
®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh ®¸p øng nhu cÇu qu¶n lý ®¬n gi¶n vµ
tiÕt kiÖm.
- X¸c ®Þnh ®óng thêi ®iÓm hµng ho¸ ®îc coi lµ tiªu thô ®Ó kÞp thêi ghi
nhËn doanh thu vµ lËp b¸o c¸o b¸n hµng. B¸o c¸o thêng xuyªn kÞp thêi t×nh
h×nh b¸n hµng vµ thanh to¸n víi kh¸ch hµng chi tiÕt theo tõng lo¹i hµng, tõng
hîp ®ång kinh tÕ.
5
- X¸c ®Þnh ®óng vµ tËp hîp ®Çy ®ñ chi phÝ b¸n hµng ph¸t sinh trong qu¸
tr×nh tiªu thô hµng ho¸ còng nh chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp, ph©n bæ chi phÝ
cßn l¹i cuèi kú vµ kÕt chuyÓn chi phÝ cho hµng tiªu thô trong kú ®Ó x¸c ®Þnh
kÕt qu¶ kinh doanh.
§Ó t¹o ®iÒu kiÖn cung cÊp th«ng tin kÞp thêi, chÝnh x¸c cho nhµ qu¶n lý
cã nh÷ng quyÕt ®Þnh h÷u hiÖu vµ ®¸nh gi¸ ®îc chÊt lîng ho¹t ®éng kinh doanh
cña doanh nghiÖp, ®¶m b¶o thùc hiÖn nh÷ng yªu cÇu trªn, h¹ch to¸n nghiÖp vô
tiªu thô hµng ho¸ cã nh÷ng nhiÖm vô sau:
- Ghi chÐp, ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ kÞp thêi vµ chi tiÕt sù biÕn ®éng hµng b¸n ë
c¸c tr¹ng th¸i: hµng ®i ®êng, hµng trong kho, trong quÇy, hµng göi b¸n…
- Ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, kÞp thêi khèi lîng hµng tiªu thô, ghi nhËn doanh
thu b¸n hµng vµ c¸c chØ tiªu liªn quan kh¸c cña khèi lîng hµng b¸n (gi¸ vèn,
doanh thu thuÇn…).
- Ph©n bæ chi phÝ mua hµng hîp lý cho sè lîng hµng ®· b¸n vµ tån cuèi
kú.
- Lùa chän ph¬ng ph¸p vµ x¸c ®Þnh ®óng gi¸ vèn hµng xuÊt b¸n ®Ó ®¶m
b¶o ®é chÝnh x¸c cña chØ tiªu l·i gép.
- X¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng, thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o hµng ho¸ vµ b¸o
c¸o b¸n hµng, cung cÊp kÞp thêi t×nh h×nh tiªu thô ®Ó phôc vô cho doanh
nghiÖp ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh.
- Theo dâi vµ ph¸n ¸nh kÞp thêi c«ng nî víi kh¸ch hµng.
- B¸o c¸o kÞp thêi, thêng xuyªn t×nh h×nh tiªu thô, t×nh h×nh thanh to¸n
®¶m b¶o ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ hµng b¸n.
- Tæ chøc vËn dông tèt hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n, hÖ thèng sæ s¸ch kÕ
to¸n phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp.
KÕ to¸n tiªu thô thùc hiÖn tèt nh÷ng nhiÖm vô cña m×nh sÏ ®em l¹i hiÖu
qu¶ thiÕt thùc cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, gióp cho ngêi sö dông th«ng
tin kÕ to¸n n¾m ®îc toµn diÖn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, gióp
cho nhµ qu¶n lý chØ ®¹o kinh doanh kÞp thêi, phï hîp víi t×nh h×nh biÕn ®éng
thùc tÕ cña thÞ trêng vµ viÖc lËp kÕ ho¹ch kinh doanh trong t¬ng lai cña doanh
nghiÖp.
1.1.4. C¸c ph¬ng thøc tiªu thô hµng ho¸
C¸c doanh nghiÖp cã thÓ tiªu thô hµng ho¸ theo nhiÒu ph¬ng thøc kh¸c
6
nhau nh b¸n bu«n, b¸n lÎ, göi b¸n.... Trong ®ã, mçi ph¬ng thøc b¸n hµng l¹i
cã thÓ ®îc thùc hiÖn díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau (trùc tiÕp, chuyÓn hµng
chê chÊp nhËn ...).
1.1.4.1. B¸n bu«n hµng ho¸
B¸n bu«n hµng ho¸ thêng lµ b¸n cho m¹ng líi b¸n lÎ, cho s¶n xuÊt, tiªu
dïng, xuÊt khÈu.
§Æc ®iÓm cña b¸n bu«n hµng ho¸ lµ:
- §èi tîng b¸n hµng ho¸ lµ doanh nghiÖp th¬ng m¹i, doanh nghiÖp s¶n
xuÊt vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ kh¸c.
- Hµng ho¸ cã thÓ lµ vËt phÈm tiªu dïng hoÆc t liÖu s¶n xuÊt.
- Khèi lîng hµng b¸n ra mçi lÇn thêng lµ lín.
- Thanh to¸n tiÒn hµng chñ yÕu kh«ng dïng tiÒn mÆt mµ th«ng qua ng©n
hµng vµ c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh¸c.
C¸c h×nh thøc b¸n bu«n hµng ho¸:
- B¸n bu«n qua kho: Lµ h×nh thøc b¸n hµng mµ hµng ho¸ ®îc ®a vÒ kho
doanh nghiÖp råi míi chuyÓn ®i b¸n.
+ B¸n bu«n qua kho theo h×nh thøc bªn mua lÊy hµng trùc tiÕp t¹i kho
C¨n cø vµo hîp ®ång kinh tÕ ®· ký kÕt gi÷a bªn b¸n vµ bªn mua th× bªn
mua ph¶i cö c¸n bé nghiÖp vô (ngêi ®îc uû quyÒn) ®Õn nhËn hµng t¹i kho cña
bªn b¸n. Bªn b¸n giao chøng tõ cho bªn mua gåm ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng,
ho¸ ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho. Khi ngêi nhËn hµng ®· nhËn ®ñ sè hµng vµ ký
x¸c nhËn trªn chøng tõ b¸n hµng th× sè hµng ®ã kh«ng thuéc quyÒn së h÷u cña
doanh nghiÖp vµ ®îc coi lµ hµng tiªu thô.
+ B¸n bu«n qua kho theo h×nh thøc chuyÓn hµng
C¨n cø vµo hîp ®ång kinh tÕ ®· ký gi÷a ®¬n vÞ b¸n bu«n vµ ®¬n vÞ mua
hµng th× bªn b¸n ph¶i chuyÓn hµng cho bªn mua theo ®Þa ®iÓm ®· ghi trong
hîp ®ång b»ng ph¬ng tiÖn vËn t¶i tù cã hoÆc thuª ngoµi. Bªn b¸n göi ho¸ ®¬n
GTGT, ho¸ ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho trong ®ã ghi râ sè lîng vµ gi¸ trÞ thanh
to¸n cña hµng d· chuyÓn ®i. Hµng ho¸ göi ®i vÉn thuéc quyÒn së h÷u cña
doanh nghiÖp, chØ khi nµo nhËn ®îc tiÒn hµng hoÆc bªn mua x¸c nhËn lµ ®·
nhËn ®îc hµng vµ chÊp nhËn thanh to¸n th× míi ®îc coi lµ tiªu thô. Chi phÝ vËn
chuyÓn do doanh nghiÖp chÞu hoÆc do bªn mua ph¶i tr¶ tuú theo quy ®Þnh
trong hîp ®ång ký gi÷a hai bªn.
7
- B¸n bu«n kh«ng qua kho (b¸n bu«n vËn chuyÓn th¼ng): §©y lµ trêng
hîp tiªu thô hµng ho¸ b¸n cho kh¸ch hµng kh«ng qua kho cña doanh nghiÖp
mµ giao th¼ng tõ bÕn c¶ng nhµ ga hoÆc tõ n¬i mua hµng. B¸n bu«n vËn chuyÓn
th¼ng lµ ph¬ng ph¸p b¸n hµng tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ lu th«ng vµ t¨ng nhanh sù
vËn ®éng cña hµng ho¸. Tuy nhiªn ph¬ng thøc nµy chØ ®îc thùc hiÖn trong
®iÒu kiÖn cung øng hµng ho¸ cã kÕ ho¹ch, hµng ho¸ kh«ng cÇn cã sù ph©n
lo¹i, chän läc hay bao gãi cña ®¬n vÞ b¸n. B¸n bu«n kh«ng qua kho cã hai
h×nh thøc:
+ B¸n bu«n vËn chuyÓn th¼ng cã tham gia thanh to¸n: Theo h×nh thøc
nµy bªn b¸n bu«n c¨n cø vµo hîp ®ång mua hµng ®Ó nhËn hµng cña nhµ cung
cÊp b¸n th¼ng cho kh¸ch hµng theo hîp ®ång b¸n hµng kh«ng qua kho cña
doanh nghiÖp. NghiÖp vô mua vµ b¸n xÈy ra ®ång thêi. Bªn b¸n bu«n võa tiÕn
hµnh thanh to¸n víi bªn cung cÊp vÒ hµng mua võa tiÕn hµnh thanh to¸n víi
bªn mua vÒ hµng b¸n. NÕu hµng ho¸ giao th¼ng do doanh nghiÖp chuyÓn ®Õn
bªn mua theo hîp ®ång th× sè hµng ®ã vÉn thuéc quyÒn së h÷u cña doanh
nghiÖp vµ chØ ®îc coi lµ tiªu thô khi bªn mua tr¶ tiÒn hoÆc th«ng b¸o ®· nhËn
®îc hµng vµ chÊp nhËn thanh to¸n. Cßn nÕu bªn mua cö ngêi ®Õn nhËn hµng
trùc tiÕp th× khi giao xong, hµng ho¸ ®îc coi lµ tiªu thô theo h×nh thøc nµy bªn
b¸n giao cho bªn mua ho¸ ®¬n GTGT hoÆc ho¸ ®¬n b¸n hµng.
+ B¸n bu«n vËn chuyÓn th¼ng kh«ng tham gia thanh to¸n: Doanh
nghiÖp b¸n bu«n lµ ®¬n vÞ trung gian trong quan hÖ gi÷a bªn cung cÊp vµ bªn
mua. C«ng ty uû nhiÖm cho bªn mua nhËn hµng vµ thanh to¸n tiÒn hµng víi
bªn cung cÊp vÒ sè hµng trong hîp ®ång mµ c«ng ty ®· ký kÕt víi bªn cung
cÊp. Trong nghiÖp vô nµy, c«ng ty kh«ng ph¸t sinh nghiÖp vô mua hµng, b¸n
hµng. Tuy nhiªn, tuú theo ®iÒu kiÖn ®· ký kÕt trong hîp ®ång mµ bªn b¸n
bu«n ®îc hëng mét kho¶n hoa hång do bªn cung cÊp hoÆc bªn mua tr¶. Sau
®ã, bªn cung cÊp göi cho doanh nghiÖp b¸n bu«n ho¸ ®¬n b¸n hµng ®Ó theo
dâi viÖc thùc hiÖn hîp ®ång ®· ký. Theo h×nh thøc nµy, doanh nghiÖp kh«ng
ghi nhËn nghiÖp vô mua hµng còng nh b¸n hµng.
1.1.4.2. B¸n lÎ hµng ho¸
B¸n lÎ hµng ho¸ lµ giai ®o¹n cuèi cïng cña sù vËn ®éng hµng ho¸ tõ n¬i
s¶n xuÊt ®Õn n¬i tiªu thô, hµng ho¸ ®îc b¸n trùc tiÕp cho ngêi tiªu dïng, kÕt
thóc nghiÖp vô nµy hµng ho¸ ®îc chuyÓn tõ lÜnh vùc lu th«ng sang lÜnh vùc
8
tiªu dïng. Gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ ®îc thùc hiÖn. B¸n lÎ hµng
ho¸ lµ b¸n trùc tiÕp cho ngêi tiªu dïng, cho c¬ quan xÝ nghiÖp phôc vô nhu
cÇu sinh ho¹t kh«ng mang tÝnh chÊt s¶n xuÊt kinh doanh. §Æc ®iÓm cña ph¬ng
thøc b¸n hµng nµy lµ hµng ho¸ b¸n ra víi khèi lîng Ýt, thanh to¸n ngay vµ h×nh
thøc thanh to¸n thêng lµ tiÒn mÆt nªn kh«ng lËp chøng tõ cho tõng lÇn b¸n.
C¸c h×nh thøc b¸n lÎ hµng ho¸:
- B¸n lÎ thu tiÒn trùc tiÕp: Theo h×nh thøc nµy nh©n viªn b¸n hµng chÞu
tr¸ch nhiÖm vËt chÊt vÒ sè hµng nhËn b¸n t¹i quÇy, trùc tiÕp thu tiÒn vµ giao
cho kh¸ch hµng ®ång thêi ghi chÐp vµo thÎ quÇy hµng. ThÎ quÇy hµng cã thÓ
më cho tõng mÆt hµng, ph¶n ¸nh c¶ sè lîng vµ gi¸ trÞ. Cuèi ca, cuèi ngµy nh©n
viªn b¸n hµng kiÓm kª tiÒn b¸n hµng vµ kiÓm kª hµng tån quÇy ®Ó x¸c ®Þnh lîng hµng ®· b¸n ra trong ca, trong ngµy råi sau ®ã lËp b¸o c¸o b¸n hµng. TiÒn
hµng ®îc nh©n viªn b¸n hµng kª vµo giÊy nép tiÒn nép cho thñ quü cña doanh
nghiÖp hoÆc ng©n hµng. B¸o c¸o b¸n hµng lµ c¨n cø ®Ó ghi nhËn doanh thu vµ
®èi chiÕu víi sè tiÒn ®· nép theo giÊy nép tiÒn.
H×nh thøc nµy gióp cho viÖc b¸n hµng ®îc nhanh h¬n tuy nhiªn nã l¹i
béc lé nhîc ®iÓm:
+ NÕu qu¶n lý kh«ng chÆt chÏ th× sÏ xÈy ra hiÖn tîng l¹m dông tiÒn b¸n
hµng.
+ Do ngêi b¸n hµng võa thu tiÒn võa b¸n hµng nªn trong nh÷ng giê cao
®iÓm dÔ g©y nhÇm lÉn, mÊt m¸t.
- B¸n lÎ thu tiÒn tËp trung:
§èi víi thu tiÒn tËp trung th× th× viÖc thu tiÒn vµ b¸n hµng t¸ch rêi nhau.
Mçi quÇy hµng, cöa hµng cã mét nh©n viªn thu ng©n viÕt ho¸ ®¬n vµ thu tiÒn
cña kh¸ch hµng, sau ®ã giao cho kh¸ch hµng ®Ó kh¸ch hµng ®Õn nhËn hµng t¹i
quÇy hµng. Nh©n viªn b¸n hµng chØ cã nhiÖm vô c¨n cø vµo ho¸ ®¬n hoÆc tÝch
kª ®Ó giao hµng cho kh¸ch vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sè hµng ®· xuÊt ra. B¸o c¸o
b¸n hµng do nh©n viªn b¸n hµng lËp, cßn giÊy nép tiÒn do nh©n viªn thu ng©n
lËp råi nép lªn phßng kÕ to¸n. B¸o c¸o b¸n hµng ®îc lËp c¨n cø vµo ho¸ ®¬n
hoÆc tÝch kª giao hµng hoÆc kiÓm kª hµng tån cuèi ca, cuèi ngµy ®Ó x¸c ®Þnh
lîng hµng b¸n ra. B¸o c¸o b¸n hµng ®îc coi lµ c¨n cø ®Ó h¹ch to¸n doanh thu
vµ ®èi chiÕu víi sè tiÒn ®· nép.
Ph¬ng ph¸p nµy t¸ch gi÷a ngêi b¸n hµng vµ ngêi gi÷ tiÒn, do ®ã tr¸nh
9
®îc nh÷ng nhÇm lÉn, sai sãt, mÊt m¸t vµ ph©n ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm.
Tuy nhiªn h×nh thøc nµy còng cßn cã nhîc ®iÓm g©y phiÒn hµ cho
kh¸ch hµng. Do vËy hiÖn nay ph¬ng ph¸p nµy Ýt ¸p dông, chñ yÕu lµ ¸p dông
víi nh÷ng mÆt hµng cã gi¸ trÞ lín.
1.1.4.3. Ph¬ng thøc göi hµng ®¹i lý hay ký göi hµng ho¸
§©y lµ ph¬ng thøc b¸n hµng trong ®ã doanh nghiÖp th¬ng m¹i giao
hµng cho c¬ së ®¹i lý, ký göi ®Ó c¸c c¬ së nµy trùc tiÕp b¸n hµng. Bªn nhËn
lµm ®¹i lý, ký göi sÏ trùc tiÕp b¸n hµng, thanh to¸n tiÒn hµng vµ ®îc hëng hoa
hång ®¹i lý. Sè hµng chuyÓn giao cho c¸c c¬ së ®¹i lý vÉn thuéc quyÒn së h÷u
cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i cho ®Õn khi c¬ së ®¹i lý, ký göi thanh to¸n tiÒn,
chÊp nhËn thanh to¸n hoÆc th«ng b¸o vÒ sè hµng ®· b¸n ®îc.
Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng ngµy cµng ph¸t triÓn, mét doanh
nghiÖp muèn tån t¹i vµ lín m¹nh th× ph¶i kh«ng ngõng v¬n ra chiÕm lÜnh thÞ
trêng. V× vËy, viÖc ®a d¹ng ho¸ ph¬ng thøc vµ h×nh thøc b¸n hµng lµ ®iÒu v«
cïng cÇn thiÕt.
1.1.5. Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng b¸n
§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n nãi chung vµ h¹ch to¸n nghiÖp vô tiªu
thô hµng ho¸ nãi riªng lµ gi¸ trÞ cña hµng ho¸. Nªn khi nh÷ng ®èi tîng cña
h¹ch to¸n kh«ng ph¶i lµ vèn thùc tÕ biÕn ®éng th× chøng tõ kÕ to¸n ph¶n ¸nh
quy m« biÕn ®éng cña nghiÖp vô kinh tÕ b»ng thíc ®o hiÖn vËt. Muèn ®æi tõ
thíc ®o hiÖn vËt sang thíc ®o gi¸ trÞ th× ngêi ta ph¶i tinh gi¸ hµng ho¸. Trong
c¸c ®¬n vÞ kinh doanh th¬ng m¹i lu«n ph¶i tÝnh theo gi¸ thùc tÕ.
Gi¸ thùc tÕ
Gi¸ trÞ
Chi phÝ
Chi phÝ
PhÇn gi¶m
hµng hãa
=
mua trªn +
+
thu mua
s¬ chÕ
gi¸
mua vµo
hãa ®¬n
Gi¸ thùc tÕ hµng
hãa gia c«ng
chÕ biÕn
Víi hµng hãa
b¸n ra
=
=
Gi¸ thùc tÕ cña
hµng xuÊt gia
c«ng chÕ biÕn
+
Gi¸ trÞ mua
Chi phÝ thu mua ph©n bæ
cho hµng hãa b¸n ra
10
+
Chi phÝ gia
c«ng chÕ biÕn
Trong c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i tÝnh gi¸ lµ viÖc cÇn thiÕt ®Ó x¸c ®Þnh
®îc møc gi¸ b¸n thÝch hîp víi thÞ trêng. Do vËy nhµ kinh doanh ph¶i cã tÇm
nh×n bao qu¸t ph¶i cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t, nghiªn cøu thÞ trêng.
1.2. h¹ch to¸n hµng hãa trong doanh nghiÖp th¬ng
m¹i
1.2.1. H¹ch to¸n chi tiÕt nghiÖp vô nhËp, xuÊt kho hµng hãa
Néi dung cña kÕ to¸n chi tiÕt lµ theo dâi cô thÓ tõng nhãm hµng, mÆt
hµng, thËm chÝ cã thÓ theo dâi tõng mÆt hµng cña tõng kho trªn c¶ hai chØ tiªu:
hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ.
KÕ to¸n chi tiÕt hµng hãa ®îc thùc hiÖn ë kho vµ phßng kÕ to¸n. ViÖc
ghi chÐp, ph¶n ¸nh còng nh kiÓm tra, ®èi chiÕu gi÷a nghiÖp vô ë kho vµ ë
phßng kÕ to¸n ®îc tiÕn hµnh theo ph¬ng ph¸p sau:
Ph¬ng ph¸p thÎ song song
- T¹i kho: Thñ kho dïng thÎ kho ®Ó ph¶n ¸nh t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tån
hµng hãa vÒ mÆt sè lîng. Mçi chøng tõ ghi mét dßng vµo thÎ kho, thÎ kho ®îc
më cho tõng danh ®iÓm hµng hãa. §Þnh kú, thñ kho cã tr¸ch nhiÖm chuyÓn
c¸c chøng tõ nhËp xuÊt ®Ó ph©n lo¹i theo tõng hµng hãa cho phßng kÕ to¸n
PhiÕu nhËp kho
ThÎ kho
ThÎ kho
hoÆc sæ
chi tiÕt
hµng
hãa
B¶ng tæng hîp
nhËp, xuÊt, tån
kho hµng hãa
KÕ to¸n
tæng hîp
PhiÕu xuÊt kho
S¬ ®å 1.1: S¬ ®å h¹ch to¸n theo ph¬ng ph¸p thÎ song song
Ghi chó:
: Ghi hµng ngµy
: Ghi cuèi th¸ng
: Quan hÖ ®èi chiÕu
- T¹i phßng kÕ to¸n: KÕ to¸n sö dông sæ kÕ to¸n chi tiÕt hµng hãa ®Ó ghi
chÐp t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tån kho trªn c¶ hai chØ tiªu: hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ.
- Hµng ngµy ®Þnh kú kÕ to¸n nhËn ®îc c¸c chøng tõ nhËp, xuÊt kho do
11
thñ kho giao cho th× kÕ to¸n tiÕn hµnh ®èi chiÕu ghi ®¬n gi¸ hach to¸n víi thÎ
kho. Ngoµi ra ®Ó cã sè lîng ®èi chiÕu víi kÕ to¸n tæng hîp, kÕ to¸n chi tiÕt
hµng hãa cÇn ph¶i tæng hîp sè liÖu tõ c¸c sæ (thÎ) chi tiÕt hµng hãa theo tõng
nhãm hµng, tõng lo¹i b¶ng kª nhËp, xuÊt, tån kho hµng hãa.
Ph¬ng ph¸p sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn.
- T¹i kho: më thÎ kho ®Ó theo dâi vÒ mÆt sè lîng cho tõng mÆt hµng
gièng nh ph¬ng ph¸p thÎ song song.
- T¹i phßng kÕ to¸n: kh«ng thÓ më thÎ kÕ to¸n chi tiÕt hµng hãa mµ më
sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn ®Ó h¹ch to¸n sè lîng vµ sè tiÒn cña tõng danh ®iÓm
hµng hãa theo tõng kho. Sæ nµy ghi mçi th¸ng mét lÇn vµo cuèi th¸ng trªn c¬
së tæng hîp chøng tõ nhËp, xuÊt ph¸t sinh trong th¸ng cña tõng lo¹i hµng hãa,
mçi lo¹i chi ghi mét dßng trong sæ. Cuèi th¸ng ®èi chiÕu sè lîng vËt t trªn sæ
®èi chiÕu lu©n chuyÓn víi thÎ kho, ®èi chiÕu víi sè tiÒn kÕ to¸n ®· tæng hîp.
PhiÕu nhËp kho
ThÎ kho
B¶ng kª nhËp
Sæ ®èi chiÕu
lu©n chuyÓn
KÕ to¸n tæng
hîp
S¬ ®å1.2: S¬ ®å h¹ch to¸n chi tiÕt hµng hãa theo ph¬ng
ph¸p sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn
Ghi chó:
PhiÕu xuÊt kho
B¶ng kª xuÊt
: Ghi hµng ngµy
: Ghi cuèi th¸ng
: Quan hÖ ®èi chiÕu
Ph¬ng ph¸p sæ sè d.
- T¹i kho: gièng hai ph¬ng ph¸p trªn. §Þnh kú, sau khi ghi thÎ ph¶i tËp
hîp toµn bé chõng tõ nhËp, xuÊt kho ph¸t sinh theo tõng hµng hãa quy ®Þnh.
Sau ®ã lËp phiÕu giao nhËn chøng tõ vµ giao nép cho kÕ to¸n kÌm theo chøng
tõ nhËp xuÊt hµng hãa.
Ngoµi ra thñ kho cßn ph¶i ghi sè lîng hµng hãa tån kho cuèi th¸ng theo
tõng danh ®iÓm hµng hãa vµo sæ sè d. Sæ sè d ®îc kÕ to¸n më cho tõng kho vµ
më cho c¶ n¨m tríc ngµy cuèi th¸ng, kÕ to¸n giao cho chñ kho ®Ó ghi vµo sæ.
12
Ghi xong thñ kho ph¶i göi vÒ phßng kÕ to¸n ®Ó kiÓm tra vµ tÝnh tiÒn.
PhiÕu nhËp
kho
PhiÕu giao nhËn
chøng tõ nhËp
Sæ sè d
ThÎ kho
B¶ng lòy kÕ
nhËp, xuÊt, tån
kho
KÕ to¸n tæng hîp
PhiÕu xuÊt
kho
PhiÕu giao nhËn
S¬ ®å 1.3: S¬ ®å h¹ch to¸n chi tiÕt hµng
hãa
theo ph¬ng
chøng
tõ xuÊt
ph¸p sæ sè d
Ghi chó:
: Ghi hµng ngµy
: Ghi cuèi th¸ng
: Quan hÖ ®èi chiÕu
- T¹i phßng kÕ to¸n: §Þnh kú, nh©n viªn kÕ to¸n ph¶i xuèng kho ®Ó híng dÉn vµ kiÓm tra viÖc ghi chÐp thÎ kho cña thñ kho vµ thu nhËp chøng tõ
(gi¸ h¹ch to¸n). Tæng céng sè tiÒn vµ ghi vµo cét sè tiÒn trªn phiÕu giao nhËn
chøng tõ. §ång thêi ghi sè tiÒn võa tÝnh ®îc cña tõng nhãm hµng hãa (nhËp
riªng, xuÊt riªng) vµo b¶ng lòy kÕ nhËp, xuÊt, tån kho hµng hãa. B¶ng nµy ®îc
më cho tõng kho, mçi kho mét tê ®îc ghi trªn c¬ së c¸c phiÕu giao nhËn
chøng tõ nhËp, xuÊt trong th¸ng vµ dùa vµo sæ sè d ®Çu th¸ng ®Ó tÝnh ra sè d
cuèi th¸ng cña tõng nhãm hµng hãa. Sè d nµy ®îc dïng ®Ó ®èi chiÕu víi cét
“sè tiÒn” trªn sæ sè d (sè liÖu trªn sæ sè d do kÕ to¸n hµng hãa tÝnh b»ng c¸ch
lÊy sè lîng tån kho nh©n gi¸ trÞ h¹ch to¸n).
1.2.2. H¹ch to¸n tæng hîp
1.2.2.1. Tµi kho¶n sö dông
§èi víi doanh nghiÖp h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph¬ng ph¸p kª khai
thêng xuyªn, ®Ó h¹ch to¸n tiªu thô, kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n sau:
TK 156 – Hµng ho¸. Dïng ®Ó ph¶n ¸nh trÞ gi¸ thùc tÕ hµng
ho¸ t¹i kho, t¹i quÇy, chi tiÕt theo tõng kho, quÇy, nhãm, thø hµng ho¸.
Bªn Nî : Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô lµm t¨ng gi¸ thùc tÕ hµng ho¸ (gi¸
13
mua vµ chi phÝ thu mua) t¹i kho, quÇy.
Bªn Cã: - TrÞ gi¸ mua cña hµng xuÊt kho.
- TrÞ gi¸ hµng ho¸ tr¶ l¹i ngêi b¸n.
- PhÝ thu mua ph©n bæ cho hµng tiªu thô.
D Nî: - TrÞ gi¸ hµng tån kho, tån quÇy.
- Chi phÝ thu mua hµng tån kho.
TK 156 chi tiÕt thµnh:
+ 1561 - Gi¸ mua hµng ho¸: TK nµy ®îc sö dông ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ
hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng cña hµng ho¸ mua vµo vµ ®· nhËp kho.
+ 1562 - Chi phÝ thu mua hµng ho¸: Ph¶n ¸nh chi phÝ thu mua vµ ph©n
bæ chi phÝ thu mua cho hµng ho¸ tiªu thô trong kú vµ tån kho cuèi kú.
TK 511 - Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô. TK nµy
®îc dïng ®Ó ph¶n ¸nh doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô cña doanh
nghiÖp
Bªn Nî: - ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu tÝnh trªn doanh sè b¸n
trong kú.
- Sè gi¶m gi¸ hµng b¸n vµ hµng bÞ tr¶ l¹i.
- KÕt chuyÓn doanh thu thuÇn vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh
doanh.
Bªn Cã: Doanh thu b¸n hµng ho¸, s¶n phÈm trong kú.
TK 511 cuèi kú kh«ng cã sè d vµ ®îc chi tiÕt thµnh 4 tiÓu kho¶n sau:
+ TK 5111: Doanh thu b¸n hµng ho¸.
+ TK 5112: Doanh thu b¸n thµnh phÈm.
+ TK 5113: Doanh thu cung cÊp dÞch vô.
+ TK5114: Doanh thu trî cÊp, trî gi¸.
TK 512 - Doanh thu néi bé: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh doanh thu
cña sè s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô tiªu thu néi bé doanh nghiÖp.
Néi dung ph¶n ¸nh cña tµi kho¶n 512 t¬ng tù nh tµi kho¶n 511
Tµi kho¶n nµy chi tiÕt thµnh 3 tiÓu kho¶n:
+ TK 5121: Doanh thu b¸n hµng ho¸
+ TK 5122: Doanh thu b¸n s¶n phÈm
+ TK 5123: Doanh thu cung cÊp dÞch vô
14
TK 521 – ChiÕt khÊu th¬ng m¹i: Dïng ®Ó ph¶n ¸nh kho¶n chiÕt khÊu
th¬ng m¹i mµ doanh nghiÖp ®· gi¶m trõ hoÆc ®· thanh to¸n
cho ngêi mua hµng do ngêi mua hµng ®· mua hµng, dÞch vô
víi khèi lîng lín.
Bªn Nî: Ph¶n ¸nh sè chiÕt khÊu th¬ng m¹i ®· chÊp nhËn thanh to¸n cho
kh¸ch hµng.
Bªn Cã: KÕt chuyÓn toµn bé sè chiÕt khÊu th¬ng m¹i sang TK 511
Tµi kho¶n nµy kh«ng cã sè d cuèi kú vµ cã 3 tiÓu kho¶n nh sau:
+ TK 5211: ChiÕt khÊu hµng ho¸
+ TK 5212: ChiÕt khÊu thµnh phÈm
+TK 5213: ChiÕt khÊu dÞch vô
TK 531 – Doanh thu hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i: Dïng ®Ó theo dâi
doanh thu cña sè hµng ho¸, thµnh phÈm, lao vô, dÞch vô ®· tiªu thô nhng bÞ
kh¸ch hµng tr¶ l¹i. §©y lµ tµi kho¶n ®iÒu chØnh cña tµi kho¶n 511 ®Ó tÝnh
doanh thu thuÇn.
Bªn Nî: TËp hîp doanh thu cña sè hµng ®· tiªu thô bÞ tr¶ l¹i
Bªn Cã: KÕt chuyÓn doanh thu cña sè hµng bÞ tr¶ l¹i
Tµi kho¶n nµy kh«ng cã sè d cuèi kú.
TK 532 – Gi¶m gi¸ hµng b¸n: §îc sö dông ®Ó theo dâi toµn bé c¸c
kho¶n gi¶m gi¸ hµng b¸n cho kh¸ch hµng trªn gi¸ b¸n ®· tho¶ thuËn. C¸c
kho¶n bít gi¸, håi khÊu vµ kho¶n gi¶m gi¸ ®Æc biÖt do nh÷ng nguyªn nh©n
thuéc vÒ ngêi b¸n sÏ ®îc h¹ch to¸n vµo tµi kho¶n nµy.
Bªn Nî: TËp hîp c¸c kho¶n gi¶m gi¸ hµng b¸n chÊp thuËn cho ngêi
mua trong kú
Bªn Cã: KÕt chuyÓn toµn bé sè gi¶m gi¸ hµng b¸n
Tµi kho¶n nµy cuèi kú kh«ng cã sè d.
TK 632 – Gi¸ vèn hµng b¸n.
Bªn Nî: TrÞ gi¸ vèn cïa hµng ho¸ tiªu thô trong kú.
Bªn Cã: KÕt chuyÓn trÞ gi¸ vèn cña hµng ho¸ tiªu thô trong kú vµo TK
x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh.
TK 632 cuèi kú kh«ng cã sè d.
TK 3331 - ThuÕ GTGT ph¶i nép. TK nµy sö dông ®Ó ph¶n
¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu ra, sè thuÕ GTGT ph¶i nép, sè thuÕ GTGT ®· nép vµ
15
cßn ph¶i nép vµo ng©n s¸ch nhµ níc.
Bªn Nî: - Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· khÊu trõ.
- Sè thuÕ GTGT ®îc gi¶m trõ vµo sè thuÕ GTGT ph¶i nép.
- Sè thuÕ GTGT ®· nép vµo ng©n s¸ch nhµ níc.
- Sè thuÕ GTGT cña hµng b¸n bÞ r¶ l¹i.
Bªn Cã: - Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép cña hµng ho¸, dÞch vô ®· tiªu
thô.
- Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép cña hµng ho¸, dÞch vô dïng
®Ó trao ®æi, biÕu tÆng, sö dông néi bé.
- Sè thuÕ GTGT ph¶i nép cho ho¹t ®éng tµi chÝnh, thu nhËp bÊt
thêng.
- Sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña hµng ho¸ nhËp khÈu.
Sè d:
+ Bªn Cã - Sè thuÕ GTGT cßn ph¶i nép cuèi kú.
+ Bªn Nî - Sè thuÕ GTGT ®· nép thõa vµo ng©n s¸ch nhµ níc.
Ngoµi ra, trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n nghiÖp vô tiªu thô hµng ho¸, kÕ to¸n
cßn sö dông mét sè tµi kho¶n liªn quan kh¸c nh TK 157, 111, 112, 131, …
1.2.2.2. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n
a. H¹ch to¸n nghiÖp vô b¸n bu«n qua kho
Khi xuÊt giao hµng ho¸ cho ngêi mua, nÕu lµ b¸n bu«n theo h×nh
thøc trùc tiÕp, kÕ to¸n ph¶n ¸nh c¸c bót to¸n:
Bót to¸n 1: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ mua thùc tÕ cña hµng tiªu thô
Nî TK 632: TrÞ gi¸ mua cña hµng tiªu thô.
Cã TK 156 (1561): B¸n bu«n qua kho.
Bót to¸n 2: Ph¶n ¸nh doanh thu hµng tiªu thô
Nî TK liªn quan (111,112, 131…): Tæng gi¸ thanh to¸n.
Cã TK 511: Doanh thu b¸n hµng (Gi¸ kh«ng cã thuÕ GTGT).
Cã TK 3331 (33311): ThuÕ GTGT®Çu ra.
Trêng hîp doanh thu b»ng ngo¹i tÖ
+ NÕu doanh nghiÖp sö dông tû gi¸ h¹ch to¸n:
Nî TK 1112, 1122,131…Tæng gi¸ thanh to¸n theo tû gi¸ h¹ch to¸n
Nî (Cã) TK 413: Chªnh lÖch tû gi¸ t¨ng (gi¶m).
16
Cã TK 511: Doanh thu theo tû gi¸ thùc tÕ.
Cã TK 3331: ThuÕ GTGT ®Çu vµo.
+ NÕu doanh nghiÖp kh«ng sö dông tû gi¸ h¹ch to¸n
Nî TK 1112, 1122,131… Tæng doanh thu theo tû gi¸ thùc tÕ.
Cã TK 511: Doanh thu b¸n hµng theo tû gi¸ thùc tÕ.
Cã TK 3331 (33311): ThuÕ GTGT ®Çu ra.
NÕu lµ b¸n bu«n qua kho theo h×nh thøc chuyÓn hµng
+ Khi chuyÓn hµng ®Õn cho ngêi mua kÕ to¸n ghi:
Nî TK 157: TrÞ gi¸ mua cña hµng chuyÓn ®i.
Cã TK 156 (1561): TrÞ gi¸ mua cña hµng chuyÓn ®i.
+ NÕu cã bao b× kÌm theo hµng ho¸ vµ ®îc tÝnh riªng, kÕ to¸n ghi:
Nî TK 138 (1388): TrÞ gi¸ bao b× tÝnh riªng.
Cã TK 153 (1532): TrÞ gi¸ bao b× tÝnh riªng.
+ Khi ngêi mua tr¶ tiÒn hoÆc chÊp nhËn tr¶ tiÒn
Nî TK liªn quan ( 111, 112…): Tæng gi¸ thanh to¸n.
Cã TK 511: Doanh thu b¸n hµng (gi¸ kh«ng cã thuÕ GTGT).
Cã TK 3331 (33311): ThuÕ GTGT ®Çu ra.
Cã TK 138 (1388): TrÞ gi¸ bao b× tÝnh riªng.
+ X¸c ®Þnh gi¸ vèn hµng b¸n
Nî TK 632: Gi¸ mua thùc tÕ hµng göi b¸n.
Cã TK 157: Gi¸ thùc tÕ hµng göi b¸n.
b. H¹ch to¸n nghiÖp vô b¸n bu«n vËn chuyÓn th¼ng
B¸n bu«n vËn chuyÓn th¼ng kh«ng tham gia thanh to¸n
VÒ thùc chÊt doanh nghiÖp th¬ng m¹i ®øng ra lµm trung gian, m«i giíi
gi÷a bªn mua vµ bªn b¸n ®Ó hëng hoa hång. Bªn b¸n chÞu tr¸ch nhiÖm nhËn
hµng vµ thanh to¸n cho bªn b¸n. Khi nhËn ®îc hoa hång m«i giíi, kÕ to¸n ghi
c¸c bót to¸n:
+ Ph¶n ¸nh doanh thu, thuÕ GTGT ph¶i nép
Nî TK lq (111,112,131…): Tæng gi¸ thanh to¸n.
Cã TK 511: Doanh thu b¸n hµng kh«ng cã thuÕ GTGT.
Cã TK 3331 (33311): ThuÕ GTGT ®Çu ra.
+ Ph¶n ¸nh chi phÝ liªn quan ®Õn b¸n hµng
17
Nî TK 641: Chi phÝ b¸n hµng.
Nî TK 1331: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ.
Cã TK lq (111,112,338…): Tæng gi¸ thanh to¸n.
B¸n bu«n vËn chuyÓn th¼ng cã tham gia thanh to¸n.
Bót to¸n 1: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ mua thùc tÕ cña hµng tiªu thô
+ NÕu hµng mua ®îc chuyÓn b¸n th¼ng
Nî TK 157: TrÞ gi¸ mua cha thuÕ.
Nî TK 1331: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ.
Cã TK 111, 112, 331…: Tæng gi¸ thanh to¸n.
Khi ngêi mua th«ng b¸o nhËn ®îc hµng vµ chÊp nhËn thanh to¸n hoÆc
thanh to¸n th× ph¶n ¸nh bót to¸n gi¸ vèn cña hµng chuyÓn b¸n th¼ng:
Nî TK 632: TrÞ gi¸ mua thùc tÕ cña hµng b¸n th¼ng.
Cã TK 157: TrÞ gi¸ hµng göi b¸n.
+ NÕu hµng mua b¸n th¼ng giao nhËn trùc tiÕp tay ba víi nhµ cung cÊp
vµ kh¸ch hµng:
Nî TK 632: TrÞ gi¸ mua cha thuÕ.
Nî TK 1331: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ.
Cã TK 111, 112, 331…: Tæng gi¸ thanh to¸n.
Bót to¸n 2: Ph¶n ¸nh doanh thu b¸n vËn chuyÓn th¼ng
Nî TK 111, 112, 131…: Tæng gi¸ thanh to¸n.
Cã TK 511: Doanh thu b¸n hµng cha cã thuÕ GTGT.
Cã TK 3331(33311): ThuÕ GTGT ®Çu ra
c. H¹ch to¸n nghiÖp vô b¸n lÎ hµng hãa
- Khi xuÊt kho giao hµng b¸n lÎ cho cöa hµng, quÇy hµng. KÕ to¸n chi
tiÕt kho hµng theo ®Þa ®iÓm lu©n chuyÓn néi bé cöa hµng.
Nî TK 156 - Chi tiÕt kho, quÇy, cöa hµng nhËn b¸n.
Cã TK 156 - Kho hµng ho¸ (kho chÝnh).
- Cuèi ngµy khi nhËn ®îc b¸o c¸o b¸n hµng vµ giÊy nép tiÒn kÕ to¸n
ghi nhËn doanh thu b¸n hµng vµ kÕt chuyÓn gi¸ vèn.
Bót to¸n 1: Ph¶n ¸nh gi¸ vèn
Nî TK 632: Gi¸ vèn hµng ho¸.
Cã TK 156 - Chi tiÕt kho, quÇy hµng.
18
Bót to¸n 2: Ph¶n ¸nh doanh thu b¸n hµng
Nî TK 111, 112, 131…Tæng gi¸ thanh to¸n.
Cã TK 511: Doanh thu b¸n hµng cha cã thuÕ GTGT.
Cã TK 3331 (33311): ThuÕ GTGT ®Çu ra.
Trêng hîp ph¸t sinh thõa, thiÕu tiÒn hµng ph¶i t×m ra nguyªn nh©n, nÕu
cha t×m ra nguyªn nh©n th× ph¶i lËp biªn b¶n xö lý.
+ NÕu nép thõa so víi doanh thu b¸n hµng
Nî TK 111: Sè tiÒn thùc nép.
Cã TK 511: Doanh thu b¸n hµng cha cã thuÕ GTGT.
Cã TK 3331 (33311): ThuÕ GTGT ®Çu ra.
Cã TK 3381: Sè tiÒn thõa cha râ nguyªn nh©n.
+ NÕu nép thiÕu tiÒn hµng
Nî TK 111: Sè tiÒn thùc nép.
Nî TK 1381: Sè tiÒn thiÕu cha râ nguyªn nh©n.
Cã TK 511: Doanh thu b¸n hµng cha cã thuÕ GTGT.
Cã TK 3331 (33311): ThuÕ GTGT ®Çu ra.
d. H¹ch to¸n tiªu thô néi bé
Tiªu thô néi bé lµ viÖc mua b¸n s¶n phÈm, hµng ho¸, lao vô, dÞch vô
gi÷a ®¬n vÞ chÝnh vµ ®¬n vÞ trùc thuéc hoÆc gi÷a c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc víi
nhau trong cïng mét c«ng ty, tËp ®oµn. Ngoµi ra, nã cßn bao gåm c¸c s¶n
phÈm, hµng ho¸, dÞch vô xuÊt biÕu tÆng, tr¶ l¬ng, thëng, xuÊt dïng cho ho¹t
®éng kinh doanh.
Khi ph¸t sinh nghiÖp vô tiªu thô néi bé gi÷a c¸c ®¬n vÞ trong mét tæng
c«ng ty, kÕ to¸n ph¶n ¸nh doanh thu tiªu thô néi bé:
Nî TK 111,112: Sè thu ®îc b»ng tiÒn
Nî TK 136: Sè cha thu ®îc
Cã TK 512: Doanh thu néi bé
Cã TK 3331: ThuÕ GTGT ®Çu ra
Cuèi kú, kÕ to¸n kÕt chuyÓn doanh thu thuÇn vÒ tiªu thô néi bé
Nî TK 512: Sè doanh thu tiªu thô néi bé trong kú
Cã TK 911
§èi víi c¸c trêng hîp:
+ Trêng hîp dïng hµng ho¸ ®Ó biÕu tÆng, qu¶ng c¸o, chµo hµng hay sö
dông phôc vô ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
19
Bót to¸n 1: Ph¶n ¸nh gi¸ vèn hµng xuÊt
Nî TK 632: Gi¸ vèn hµng b¸n
Cã TK 156: Hµng ho¸
Bót to¸n 2: Ph¶n ¸nh doanh thu:
NÕu sö dông phôc vô ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
Nî TK 641, 642
Cã TK 512
NÕu dïng biÕu tÆng cho c«ng nh©n viªn, cho kh¸ch hµng (bï ®¾p b»ng
quÜ phóc lîi, quÜ khen thëng)
Nî TK 431
Cã TK 512
Cã TK 3331
e. H¹ch to¸n c¸c kho¶n gi¶m doanh thu
C¸c kho¶n thuÕ.
Theo quy ®Þnh cña v¨n b¶n hiÖn hµnh th× c¸c lo¹i thuÕ doanh nghiÖp
ph¶i nép nhµ níc ®îc coi lµ gi¶m doanh thu tiªu thô hµng hãa lµ thuÕ TT§B,
thuÕ XNK (nÕu cã).
ThuÕ TT§B lµ mét lo¹i thuÕ gi¸n thu ®îc thu trªn gi¸ b¸n (cha cã thuÕ
TT§B), ®èi víi mÆt hµng nhÊt ®Þnh mµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt trªn gi¸ nhËp
khÈu ®èi víi mét sè mÆt hµng mµ doanh nghiÖp nhËp khÈu. Mçi mÆt hµng
thuéc diÖn chÞu thuÕ TT§B chØ ph¶i chÞu thuÕ nµy mét lÇn, tøc lµ khi mÆt hµng
®ã ®· chÞu thuÕ TT§B mµ kh«ng chÞu thuÕ GTGT, cßn doanh nghiÖp th¬ng
m¹i kinh doanh mÆt hµng ®ã chØ chÞu thuÕ GTGT, mµ kh«ng chÞu thuÕ TT§B.
Cßn ®èi víi nh÷ng mÆt hµng nhËp khÈu thuéc diÖn chÞu thuÕ TT§B, khi nhËp
khÈu, c¬ së nhËp khÈu kh«ng ph¶i nép thuÕ GTGT nhng khi b¸n ra c¬ së nhËp
khÈu ph¶i nép thuÕ GTGT ®Çu ra.
ThuÕ xuÊt khÈu(XK) lµ lo¹i thuÕ ®¸nh vµo mÆt hµng b¸n ra níc ngoµi.
Nã ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së doanh thu chÞu thuÕ do nhµ níc quy ®Þnh.
C¸ch tÝnh thuÕ XK nh sau:
ThuÕ XK
Sè lîng mÆt
Gi¸ tÝnh thuÕ
=
+
+ ThuÕ suÊt
ph¶i nép
hµng chÞu thuÕ
b»ng VN§
Khi x¸c ®Þnh hai lo¹i thuÕ trªn ph¶i nép cho nhµ níc th× kÕ to¸n ghi:
Nî TK 511: Doanh thu.
20
- Xem thêm -
.DOC 
94 
42 
60 
