Tài liệu Luận văn hạch toán tscđ đối vói việc nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng tại công ty cổ phần du lịch

lêi nãi ®Çu Trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc kÕ to¸n lµ mét c«ng viÖc quan träng phôc vô cho viÖc h¹ch to¸n vµ qu¶n lý kinh tÕ, nã cßn cã vai trß tÝch cùc ®èi víi viÖc qu¶n lý tµi s¶n vµ ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Tµi s¶n cè ®Þnh (TSC§) lµ mét trong nh÷ng bé phËn c¬ b¶n t¹o nªn c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®ång thêi lµ bé phËn quan träng quyÕt ®Þnh sù sèng cßn cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. §èi víi doanh nghiÖp TSC§ lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó gi¶m cêng ®é lao ®éng vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Nã thÓ hiÖn c¬ së vËt chÊt kü thuËt, tr×nh ®é c«ng nghÖ, n¨ng lùc vµ thÕ m¹nh cña doanh nghiÖp trong viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay nhÊt lµ khi khoa häc kü thuËt trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp th× TSC§ lµ yÕu tè quan träng ®Ó t¹o nªn søc m¹nh c¹nh tranh cho c¸c doanh nghiÖp. §èi víi ngµnh Du LÞch vµ Th¬ng M¹i, kÕ to¸n tµi s¶n cè ®Þnh lµ mét kh©u quan träng trong toµn bé khèi lîng kÕ to¸n. Nã cung cÊp toµn bé nguån sè liÖu ®¸ng tin cËy vÒ t×nh h×nh tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã cña c«ng ty vµ t×nh h×nh t¨ng gi¶m TSC§.... Tõ ®ã t¨ng cêng biÖn ph¸p kiÓm tra, qu¶n lý chÆt chÏ c¸c TSC§ cña c«ng ty. ChÝnh v× vËy, tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n TSC§ lu«n lµ sù quan t©m cña c¸c doanh nghiÖp Th¬ng M¹i còng nh c¸c nhµ qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc. Víi xu thÕ ngµy cµng ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta th× c¸c quan niÖm vÒ TSC§ vµ c¸ch h¹ch to¸n chóng tríc ®©y kh«ng cßn phï hîp n÷a cÇn ph¶i söa ®æi, bæ sung, c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn kÞp thêi c¶ vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ó phôc vô yªu cÇu qu¶n lý doanh nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh häc tËp ë trêng vµ thêi gian thùc tËp, t×m hiÓu, nghiªn cøu t¹i C«ng ty cæ phÇn Du LÞch vµ Th¬ng M¹i §«ng Nam ¸ . Cïng víi sù híng dÉn nhiÖt t×nh cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c c¸n bé nh©n viªn phßng tµi chÝnh kÕ to¸n em ®· m¹nh d¹n chän ®Ò tµi “ Tæ chøc h¹ch to¸n tµi s¶n cè ®Þnh víi nh÷ng vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n cè ®Þnh t¹i C«ng ty cæ phÇn Du LÞch vµ Th¬ng M¹i §«ng Nam ¸” víi mong muèn gãp mét phÇn c«ng søc nhá bÐ cña m×nh vµo c«ng cuéc c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn bé m¸y kÕ to¸n cña c«ng ty. KÕt cÊu cña chuyªn ®Ò ngoµi lêi më ®Çu vµ kÕt luËn gåm cã 3 phÇn chÝnh sau: PhÇn I: Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n TSC§ t¹i c¸c doanh nghiÖp 1 PhÇn II: Thùc tr¹ng kÕ to¸n TSC§ t¹i C«ng ty cæ phÇn Du LÞch vµ Th¬ng M¹i §«ng Nam ¸ PhÇn III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn kÕ to¸n TSC§ t¹i C«ng ty cæ phÇn Du LÞch vµ Th¬ng M¹i §«ng Nam ¸ 2 PhÇn I lý luËn chung vÒ ho¹ch to¸n tµi s¶n cè ®Þnh t¹i c¸c doanh nghiÖp I. Kh¸i qu¸t chung vÒ TSC§ 1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña TSC§ 1.1. Kh¸i niÖm vÒ TSC§ Theo quan ®iÓm cña nhiÒu nhµ kinh tÕ häc ®Òu kh¼ng ®Þnh tiªu thøc nhËn biÕt TSC§ trong mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ viÖc xÕp lo¹i tµi s¶n nµo lµ TSC§ dùa vµo 2 chØ tiªu ®ã lµ: - Tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín - Tµi s¶n cã thêi gian sö dông l©u dµi Hai chØ tiªu nµy do c¸c c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn quy ®Þnh vµ nã phô thuéc vµo tõng quèc gia kh¸c nhau. Tuy nhiªn, sù quy ®Þnh kh¸c nhau ®ã thêng chØ vÒ mÆt gi¸ trÞ, cßn vÒ thêi gian sö dông th× t¬ng ®èi gièng nhau. §Æc biÖt lµ c¸c quy ®Þnh nµy kh«ng ph¶i lµ bÊt biÕn, mµ nã cã thÓ thay ®æi ®Ó phï hîp víi gi¸ trÞ thÞ tr êng vµ c¸c yÕu tè kh¸c. VÝ dô nh theo quyÕt ®Þnh sè 507/TC ngµy 22/7/1986 quy ®Þnh TSC§ ph¶i lµ nh÷ng t liÖu lao ®éng cã gi¸ trÞ trªn 100 ngµn ®ång vµ thêi gian sö dông lín h¬n 1 n¨m. HiÖn nay, c¨n cø vµo tr×nh ®é qu¶n lý vµ thùc tÕ nÒn kinh tÕ níc ta, Bé tµi chÝnh ®· quy ®Þnh cô thÓ 2 chØ tiªu trªn qua quyÕt ®Þnh 166/1999/Q§-BTC ra ngµy 30/12/1999. §ã lµ: - Cã thêi gian sö dông tõ 1 n¨m trë lªn - Cã gi¸ trÞ tõ 5.000.000 ®ång trë lªn. Nh÷ng t liÖu lao ®éng nµo kh«ng tho¶ m·n hai chØ tiªu trªn th× ®îc gäi lµ c«ng cô lao ®éng nhá. ViÖc Bé tµi chÝnh quy ®Þnh gi¸ trÞ ®Ó x¸c ®Þnh tµi s¶n nµo lµ TSC§ lµ mét quyÕt ®Þnh phï hîp, t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng h¬n cho qu¶n lý vµ sö dông TSC§, ®ång thêi ®Èy nhanh viÖc ®æi míi trang thiÕt bÞ, c«ng cô dông cô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. 3 1.2. §Æc ®iÓm cña TSC§ Mét ®Æc ®iÓm quan träng cña TSC§ lµ khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nã bÞ hao mßn dÇn vµ gi¸ trÞ hao mßn ®ã ®îc dÞch chuyÓn vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. Kh¸c víi c«ng cô lao ®éng nhá, TSC§ tham gia nhiÒu kú kinh doanh, nhng vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu cho ®Õn lóc h háng. Tuy nhiªn, ta cÇn lu ý mét ®iÓm quan träng ®ã lµ, chØ cã nh÷ng tµi s¶n vËt chÊt ®îc sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hoÆc lu th«ng hµng ho¸ dÞch vô tho¶ m·n 2 tiªu chuÈn trªn, míi ®îc gäi lµ TSC§. §iÓm nµy gióp ta ph©n biÖt gi÷a TSC§ vµ hµng ho¸. VÝ dô m¸y vi tÝnh sÏ lµ hµng ho¸ hay thay v× thuéc lo¹i TSC§ v¨n phßng, nÕu doanh nghiÖp mua m¸y ®ã ®Ó b¸n. Nhng nÕu doanh nghiÖp ®ã sö dông m¸y vi tÝnh cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp th× m¸y vi tÝnh ®ã lµ TSC§. Tµi s¶n cè ®Þnh còng ph©n biÖt víi ®Çu t dµi h¹n, cho dï c¶ hai lo¹i nµy ®Òu ®îc duy tr× qu¸ mét kú kÕ to¸n. Nhng ®Çu t dµi h¹n kh«ng ph¶i ®îc dïng cho ho¹t ®éng kinh doanh chÝnh cña doanh nghiÖp. VÝ dô nh ®Êt ®ai ®îc duy tr× ®Ó më réng s¶n xuÊt trong t¬ng lai, ®îc xÕp vµo lo¹i ®Çu t dµi h¹n. Ngîc l¹i ®Êt ®ai mµ trªn ®ã x©y dùng nhµ xëng cña doanh nghiÖp th× nã l¹i lµ TSC§. 2. Ph©n lo¹i TSC§ Do TSC§ trong doanh nghiÖp cã nhiÒu lo¹i víi nhiÒu h×nh th¸i biÓu hiÖn, tÝnh chÊt ®Çu t, c«ng dông vµ t×nh h×nh sö dông kh¸c nhau... nªn ®Ó thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n TSC§, cÇn s¾p xÕp TSC§ vµo tõng nhãm theo tõng ®Æc trng nhÊt ®Þnh. Sù s¾p xÕp nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc khai th¸c tèi ®a c«ng dông cña TSC§ vµ phôc vô tèt cho c«ng t¸c thèng kª TSC§. Tµi s¶n cè ®Þnh cã thÓ ®îc ph©n theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau, nh theo h×nh th¸i biÓu hiÖn, theo nguån h×nh thµnh, theo c«ng dông vµ t×nh h×nh sö dông.... mçi mét c¸ch ph©n lo¹i sÏ ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu qu¶n lý nhÊt ®Þnh cô thÓ: 2.1. Theo h×nh th¸i biÓu hiÖn Tµi s¶n cè ®Þnh ®îc ph©n thµnh TSC§ v« h×nh vµ TSC§ h÷u h×nh. * Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh: Lµ nh÷ng t liÖu lao ®éng chñ yÕu cã h×nh th¸i vËt chÊt, cã gi¸ trÞ lín vµ thêi gian sö dông l©u dµi, tham gia vµo nhiÒu chu kú kinh doanh nhng vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu. Thuéc vÒ lo¹i nµy gåm cã: - Nhµ cöa vËt kiÕn tróc: Bao gåm c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n nh nhµ cöa, vËt kiÕn tróc, cÇu cèng... phôc vô cho SXKD. 4 - M¸y mãc thiÕt bÞ: Bao gåm c¸c lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ dïng trong s¶n xuÊt kinh doanh. - ThiÕt bÞ ph¬ng tiÖn vËn t¶i truyÒn dÉn: Lµ c¸c ph¬ng tiÖn dïng ®Ó vËn chuyÓn nh c¸c lo¹i ®Çu m¸y, ®êng èng vµ c¸c ph¬ng tiÖn kh¸c (« t«, m¸y kÐo, xe t¶i...) - ThiÕt bÞ dông cô dïng cho qu¶n lý: gåm c¸c thiÕt bÞ dông cô phôc vô cho qu¶n lý nh dông cô ®o lêng, m¸y tÝnh, m¸y ®iÒu hoµ. - C©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc cho s¶n phÈm: Gåm c¸c lo¹i c©y l©u n¨m (cµphª, chÌ, cao su...) sóc vËt lµm viÖc (voi, bß, ngùa cµy kÐo...) vµ sóc vËt nu«i ®Ó lÊy s¶n phÈm (bß s÷a, sóc vËt sinh s¶n...). - Tµi s¶n cè ®Þnh phóc lîi: Gåm tÊt c¶ TSC§ sö dông cho nhu cÇu phó lîi c«ng céng (Nhµ ¨n, nhµ nghØ, nhµ v¨n ho¸, s©n bãng, thiÕt bÞ thÓ thao...) - Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh kh¸c: Bao gåm nh÷ng TSC§ mµ cha ®îc quy ®Þnh ph¶n ¸nh vµo c¸c lo¹i nãi trªn (t¸c phÈm nghÖ thuËt, s¸ch chuyªn m«n kü thuËt...). * Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh: Lµ nh÷ng TSC§ kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt, thÓ hiÖn mét lîng gi¸ trÞ ®· ®îc ®Çu t cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn nhiÒu chu kú kinh doanh cña doanh nghiÖp. Thuéc vÒ TSC§ v« h×nh gåm cã: - Chi phÝ thµnh lËp, chuÈn bÞ s¶n xuÊt: Bao gåm c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc thµnh lËp, chuÈn bÞ s¶n xuÊt, chi phÝ khai hoang, nh chi cho c«ng t¸c nghiªn cøu, th¨m dß, lËp dù ¸n ®Çu t, chi phÝ vÒ huy ®éng vèn ban ®Çu, chi phÝ ®i l¹i, héi häp, qu¶ng c¸o, khai tr¬ng... - B»ng ph¸t minh s¸ng chÕ: Lµ c¸c chi phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i bá ra ®Ó mua l¹i c¸c b¶n quyÒn t¸c gi¶, b»ng s¸ng chÕ, hoÆc tr¶ cho c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, s¶n xuÊt thö, ®îc nhµ níc cÊp b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ. - Chi phÝ nghiªn cøu ph¸t triÓn: Lµ c¸c kho¶n chi phÝ cho viÖc nghiªn cøu, ph¸t triÓn doanh nghiÖp do ®¬n vÞ ®Çu t hoÆc thuª ngoµi. - Lîi thÕ th¬ng m¹i: Lµ c¸c kho¶n chi phÝ vÒ lîi thÕ th¬ng m¹i do doanh nghiÖp ph¶i tr¶ thªm ngoµi gi¸ trÞ thùc tÕ cña c¸c TSC§ h÷u h×nh, bëi sù thuËn lîi cña vÞ trÝ th¬ng m¹i, sù tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng hoÆc danh tiÕng cña doanh nghiÖp. - QuyÒn ®Æc nhîng (hay quyÒn khai th¸c): Bao gåm c¸c chi phÝ doanh nghiÖp ph¶i tr¶ ®Ó mua ®Æc quyÒn khai th¸c c¸c nghiÖp vô quan träng hoÆc ®éc quyÒn s¶n xuÊt, tiªu thô mét lo¹i s¶n phÈm theo c¸c hîp ®ång ®Æc nhîng ®· ký kÕt 5 víi Nhµ níc hay mét ®¬n vÞ nhîng quyÒn cïng víi c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc tiÕp nhËn ®Æc quyÒn (Hoa hång, giao tiÕp, thñ tôc ph¸p lý...) - QuyÒn thuª nhµ: Lµ chi phÝ ph¶i tr¶ cho ngêi thuª nhµ tríc ®ã ®Ó ®îc thõa kÕ c¸c quyÒn lîi vÒ thuª nhµ theo hîp ®ång hay theo luËt ®Þnh. - Nh·n hiÖu: Bao gåm c¸c chi phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i tr¶ ®Ó mua l¹i nh·n hiÖu hay tªn mét nh·n hiÖu nµo ®ã. Thêi gian cã Ých cña nh·n hiÖu th¬ng m¹i kÐo dµi suèt thêi gian nã tån t¹i, trõ khi cã dÊu hiÖu mÊt gi¸ (s¶n phÈm, hµng ho¸ mang nh·n hiÖu ®ã tiªu thô chËm, doanh sè gi¶m...) - QuyÒn sö dông ®Êt: Bao gåm toµn bé chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra cã liªn quan ®Õn viÖc giµnh quyÒn sö dông ®Êt ®ai, mÆt níc trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. - B¶n quyÒn t¸c gi¶: Lµ tiÒn chi phÝ thï lao cho t¸c gi¶ vµ ®îc Nhµ níc c«ng nhËn cho t¸c gi¶ ®éc quyÒn ph¸t hµnh vµ b¸n t¸c phÈm cña m×nh ViÖc ph©n lo¹i TSC§ theo tiªu thøc nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ngêi tæ chøc h¹ch to¸n TSC§ sö dông tµi kho¶n kÕ to¸n mét c¸ch phï hîp vµ khai th¸c triÖt ®Ó tÝnh n¨ng kü thuËt cña TSC§. 2.2. Theo quyÒn së h÷u Theo tiªu thøc nµy TSC§ ®îc ph©n thµnh TSC§ tù cã vµ TSC§ thuª ngoµi. * TSC§ tù cã: Lµ nh÷ng TSC§ x©y dùng, mua s¾m hoÆc chÕ t¹o b»ng nguån vèn cña doanh nghiÖp, do ng©n s¸ch Nhµ níc cÊp, do ®i vay cña ng©n hµng, b»ng nguån vèn tù bæ sung, nguån vèn liªn doanh... * TSC§ ®i thuª l¹i ®îc ph©n thµnh: - TSC§ thuª ho¹t ®éng: Lµ nh÷ng TSC§ doanh nghiÖp ®i thuª cña c¸c ®¬n vÞ kh¸c ®Ó sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh theo hîp ®ång ký kÕt. - TSC§ thuª tµi chÝnh: Lµ nh÷ng TSC§ doanh nghiÖp thuª cña c«ng ty cho thuª tµi chÝnh, nÕu hîp ®ång thuª tho¶ m·n Ýt nhÊt 1 trong 4 ®iÒu sau ®©y: + Khi kÕt thóc thêi h¹n cho thuª theo hîp ®ång, bªn thuª ®îc nhËn quyÒn sö h÷u tµi s¶n thuª hoÆc ®îc tiÕp tôc thuª theo sù tho¶ thuËn cña. + Khi kÕt thóc thêi h¹n thuª bªn thuª ®îc quyÒn lùa chän mua tµi s¶n thuª theo gi¸ danh nghÜa thÊp h¬n gi¸ trÞ thùc tÕ cña tµi s¶n thuª t¹i thêi ®iÓm mua l¹i. + Thêi h¹n thuª mét tµi s¶n Ýt nhÊt ph¶i b»ng 60% thêi gian cÇn thiÕt ®Ó khÊu hao tµi s¶n thuª. 6 + Tæng sè tiÒn thuª tµi s¶n ph¶i tr¶ Ýt nhÊt ph¶i t¬ng ®¬ng víi gi¸ trÞ tµi s¶n ®ã trªn thÞ trêng vµo thêi ®iÓm ký hîp ®ång. ViÖc ph©n lo¹i TSC§ theo tiªu thøc nµy ph¶n ¸nh chÝnh x¸c tû träng TSC§ thuéc së h÷u cña doanh nghiÖp vµ tû träng TSC§ thuéc quyÒn qu¶n lý vµ sö dông cña doanh nghiÖp ®Õn nh÷ng ®èi tîng quan t©m. Bªn c¹nh ®ã còng x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp ®èi víi tõng lo¹i TSC§. 2.3. Theo nguån h×nh thµnh §øng trªn ph¬ng diÖn nµy TSC§ ®îc chia thµnh: - TSC§ mua s¾m, x©y dùng b»ng nguån vèn ®îc ng©n s¸ch cÊp hay cÊp trªn cÊp. - TSC§ mua s¾m, x©y dùng b»ng nguån vèn tù bæ sung cña doanh nghiÖp (quü ph¸t triÓn s¶n xuÊt, quü phóc lîi...). - TSC§ nhËn gãp vèn liªn doanh. Ph©n lo¹i TSC§ theo nguån h×nh thµnh, cung cÊp ®îc c¸c th«ng tin vÒ c¬ cÊu nguån vèn h×nh thµnh TSC§. Tõ ®ã cã ph¬ng híng sö dông nguån vèn khÊu hao TSC§ mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ hîp lý. 2.4. Theo c«ng dông vµ t×nh h×nh sö dông §©y lµ mét h×nh thøc ph©n lo¹i rÊt h÷u Ých vµ tiÖn lîi cho viÖc ph©n bæ khÊu hao vµo tµi kho¶n chi phÝ phï hîp. Theo tiªu thøc nµy, TSC§ ®îc ph©n thµnh: - TSC§ dïng trong s¶n xuÊt kinh doanh : Lµ nh÷ng TSC§ ®ang thùc tÕ sö dông, trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh÷ng tµi s¶n nµy b¾t buéc ph¶i trÝch khÊu hao tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh . - TSC§ dïng trong môc ®Ých phóc lîi, sù nghiÖp, an ninh quèc phßng: Lµ nh÷ng TSC§ do doanh nghiÖp qu¶n lý sö dông cho c¸c môc ®Ých phóc lîi, sù nghiÖp, an ninh quèc phßng trong doanh nghiÖp. - TSC§ chê xö lý: Bao gåm c¸c TSC§ kh«ng cÇn dïng, cha cÇn dïng v× thõa so víi nhu cÇu sö dông hoÆc kh«ng thÝch hîp víi sù ®æi míi quy tr×nh c«ng nghÖ, bÞ h háng chê thanh lý, TSC§ tranh chÊp chê gi¶i quyÕt, nh÷ng TSC§ nµy cÇn xö lý nhanh chãng ®Ó thu håi vèn sö dông cho viÖc ®Çu t ®æi míi TSC§. - TSC§ b¶o qu¶n, gi÷ hé nhµ níc: Bao gåm nh÷ng TSC§ doanh nghiÖp b¶o qu¶n hé, gi÷ hé cho ®¬n vÞ kh¸c hoÆc cÊt hé nhµ níc theo quy ®Þnh cña c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn. 7 MÆc dï, TSC§ ®îc chia thµnh tõng nhãm víi ®Æc trng kh¸c nhau, Nhng trong c«ng t¸c qu¶n lý, TSC§ ph¶i ®îc theo dâi chi tiÕt cho tõng TSC§ cô thÓ vµ riªng biÖt, gäi lµ ®èi tîng ghi TSC§. §èi tîng ghi TSC§ lµ tõng ®¬n vÞ TS cã kÕt cÊu ®éc lËp hoÆc lµ mét hÖ thèng gåm nhiÒu bé phËn tµi s¶n liªn kÕt víi nhau, thùc hiÖn 1 hay 1 sè chøc n¨ng nhÊt ®Þnh. Trong sæ kÕ to¸n mçi mét ®èi tîng TSC§ ®îc ®¸nh mét sè hiÖu nhÊt ®Þnh, gäi lµ sè hiÖu hay danh ®iÓm TSC§. 3. §¸nh gi¸ TSC§ ChØ tiªu hiÖn vËt cña TSC§ lµ c¬ së lËp kÕ ho¹ch ph©n phèi, sö dông vµ ®Çu t TSC§. Trong kÕ to¸n vµ qu¶n lý tæng hîp TSC§ theo c¸c chØ tiªu tæng hîp ph¶i sö dông chØ tiªu gi¸ trÞ cña TSC§, mµ muèn nghiªn cøu mÆt gi¸ trÞ cña TSC§, ph¶i tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c tõng lo¹i TSC§ th«ng qua h×nh th¸i tiÒn tÖ. §¸nh gi¸ TSC§ lµ 1 ho¹t ®éng thiÕt yÕu trong mèi doanh nghiÖp th«ng qua ho¹t ®éng nµy, ngêi ta x¸c ®Þnh ®îc gi¸ trÞ ghi sæ cña TSC§. TSC§ ®îc ®¸nh gi¸ lÇn ®Çu vµ cã thÓ ®îc ®¸nh gi¸ l¹i trong qu¸ tr×nh sö dông (doanh nghiÖp chØ ®¸nh gi¸ l¹i TS khi cã quyÕt ®Þnh cña c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn hay dïng tµi s¶n ®Ó liªn doanh, gãp vèn cæ phÇn, tiÕn hµnh thùc hiÖn cæ phÇn ho¸, ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u doanh nghiÖp). Th«ng qua ®¸nh gi¸ TSC§, sÏ cung cÊp th«ng tin tæng hîp vÒ TSC§ vµ ®¸nh gi¸ quy m« cña doanh nghiÖp. TSC§ ®îc ®¸nh gi¸ theo nguyªn gi¸, gi¸ trÞ hao mßn vµ gi¸ trÞ cßn l¹i. * Nguyªn gi¸ TSC§. Nguyªn gi¸ TSC§ lµ toµn bé chi phÝ thùc tÕ ®· chi ra ®Ó cã TSC§ cho tíi khi ®a TSC§ vµo ho¹t ®éng b×nh thêng. Nguyªn gi¸ TSC§ lµ c¨n cø cho viÖc tÝnh khÊu hao TSC§, do ®ã nã cÇn ph¶i ®îc x¸c ®Þnh dùa trªn s¬ së nguyªn t¾c gi¸ phÝ vµ nguyªn t¾c kh¸ch quan. Tøc lµ nguyªn gi¸ TSC§ ®îc h×nh thµnh trªn chi phÝ hîp lý hîp lÖ vµ dùa trªn c¸c c¨n cø cã tÝnh kh¸ch quan, nh ho¸ ®¬n, gi¸ thÞ trêng cña TSC§... ViÖc x¸c ®Þnh nguyªn gi¸ ®îc x¸c ®Þnh cô thÓ cho tõng lo¹i nh sau: * §èi víi TSC§ h÷u h×nh: - Nguyªn gi¸ TSC§ lo¹i mua s¾m (kÓ c¶ mua míi vµ cò) bao gåm gi¸ thùc tÕ ph¶i tr¶, l·i tiÒn vay ®Çu t cho TSC§ khi cha ®a TSC§ vµo sö dông, c¸c chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì, c¸c chi phÝ söa ch÷a, t©n trang tríc khi ®a TSC§ vµo sö dông, chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö, thuÕ vµ lÖ phÝ tríc b¹ (nÕu cã)... 8 - Nguyªn gi¸ TSC§ lo¹i ®Çu t x©y dùng (c¶ tù lµm vµ thuª ngoµi): Lµ gi¸ quyÕt to¸n c«ng tr×nh x©y dùng theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu lÖ qu¶n lý ®Çu t vµ x©y dùng hiÖn hµnh, c¸c chi phÝ liªn quan vµ lÖ phÝ tríc b¹ ( nÕu cã). - Nguyªn gi¸ TSC§ ®îc cÊp, ®îc ®iÒu chuyÓn ®Õn: + NÕu lµ ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp: Nguyªn gi¸ bao gåm gi¸ trÞ cßn l¹i trªn sæ ë ®¬n vÞ cÊp (hoÆc gi¸ trÞ ®¸nh gi¸ thùc tÕ cña Héi ®ång giao nhËn) vµ c¸c chi phÝ t©n trang, chi phÝ söa ch÷a, vËn chuyÓn bèc dì, l¾p ®Æt, ch¹y thö mµ bªn nhËn tµi s¶n ph¶i chi tr¶ tríc khi ®a TSC§ vµo sö dông. + NÕu ®iÒu chuyÓn gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn h¹ch to¸n phô thuéc: Nguyªn gi¸, gi¸ trÞ cßn l¹i lµ sè khÊu hao luü kÕ ®îc ghi theo sæ cña ®¬n vÞ cÊp. C¸c phÝ tæn míi tríc khi dïng ®îc ph¶n ¸nh trùc tiÕp vµo chi phÝ kinh doanh mµ kh«ng tÝnh vµo nguyªn gi¸ TSC§. - Nguyªn gi¸ TSC§ lo¹i ®îc cho, ®îc biÕu tÆng, nhËn gãp vèn liªn doanh, nhËn l¹i vèn gãp, do ph¸t hiÖn thõa... Bao gåm gi¸ trÞ theo ®¸nh gi¸ thùc tÕ cña Héi ®ång giao nhËn cïng c¸c phÝ tæn míi tríc khi dïng (nÕu cã). * §èi víi TSC§ v« h×nh. Nguyªn gi¸ cña TSC§ v« h×nh lµ c¸c chi phÝ thùc tÕ ph¶i tr¶ khi thùc hiÖn nh phÝ tæn thµnh lËp, chi phÝ cho c«ng t¸c nghiªn cøu, ph¸t triÓn... * §èi víi TSC§ thuª tµi chÝnh. Nguyªn gi¸ TSC§ thuª tµi chÝnh ph¶n ¸nh ë ®¬n vÞ thuª, nh ®¬n vÞ chñ së h÷u tµi s¶n bao gåm: gi¸ mua thùc tÕ, c¸c chi phÝ vËn chuyÓn bèc dì, c¸c chi phÝ söa ch÷a, t©n trang tríc khi ®a TSC§ vµo sö dông, chi phÝ l¾p ®Æt ch¹y thö, thuÕ vµ lÖ phÝ tríc b¹ (nÕu cã)... PhÇn chªnh lÖch gi÷a tiÒn thuª TSC§ ph¶i tr¶ cho ®¬n vÞ cho thuª vµ nguyªn gi¸ TSC§ ®ã ®îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ kinh doanh phï hîp víi thêi h¹n cña hîp ®ång thuª TSC§ tµi chÝnh. * Trong thêi gian sö dông, nguyªn gi¸ TSC§ cã thÓ bÞ thay ®æi, khi ®ã ph¶i c¨n cø vµo thùc tr¹ng ®Ó ghi t¨ng hay gi¶m nguyªn gi¸ TSC§. Nguyªn gi¸ TSC§ trong doanh nghiÖp chØ thay ®æi trong c¸c trêng hîp sau: - §¸nh gi¸ l¹i gi¸ trÞ TSC§ - N©ng cÊp TSC§ - Th¸o dì mét hay mét sè bé phËn cña TSC§ 9 Khi thay ®æi nguyªn gi¸ TSC§ doanh nghiÖp ph¶i lËp biªn b¶n ghi râ c¸c c¨n cø thay ®æi vµ x¸c ®Þnh l¹i c¸c chØ tiªu nguyªn gi¸, gi¸ trÞ cßn l¹i trªn sæ kÕ to¸n sè khÊu hao luü kÕ cña TSC§ vµ tiÕn hµnh h¹ch to¸n theo c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh. * Gi¸ trÞ cßn l¹i. Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ®îc x¸c ®Þnh b»ng nguyªn gi¸ trõ ®i gi¸ trÞ hao mßn. §©y lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh ®óng tr¹ng th¸i kü thuËt cña TSC§, sè tiÒn cßn l¹i cÇn tiÕp tôc thu håi díi h×nh thøc khÊu hao vµ lµ c¨n cø ®Ó lËp kÕ ho¹ch t¨ng cêng ®æi míi TSC§. Qua ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ ë trªn ta thÊy mçi lo¹i gi¸ trÞ cã t¸c dông ph¶n ¸nh nhÊt ®Þnh, nhng vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ, v× vËy kÕ to¸n TSC§ theo dâi c¶ 3 lo¹i, nguyªn gi¸, gi¸ trÞ ®· hao mßn vµ gi¸ trÞ cßn l¹i ®Ó phôc vô cho nhu cÇu qu¶n lý TSC§. II. H¹ch to¸n biÕn ®éng tsc® 1. Vai trß vµ nhiÖm vô cña h¹ch to¸n TSC§. H¹ch to¸n nãi chung vµ h¹ch to¸n TSC§ nãi riªng lµ mét nhu cÇu kh¸ch quan cña b¶n th©n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng nh cña x· héi. Ngµy nay khi mµ quy m« s¶n xuÊt ngµy cµng lín, tr×nh ®é x· héi ho¸ vµ søc ph¸t triÓn s¶n xuÊt ngµy cµng cao, th× h¹ch to¸n nãi chung vµ h¹ch to¸n TSC§ nãi riªng kh«ng ngõng ®îc t¨ng cêng vµ hoµn thiÖn. Nã ®· trë thµnh mét c«ng cô ®Ó l·nh ®¹o nÒn kinh tÕ vµ phôc vô c¸c nhu cÇu cña con ngêi. Th«ng qua h¹ch to¸n TSC§ sÏ thêng xuyªn trao ®æi, n¾m ch¾c t×nh h×nh t¨ng gi¶m TSC§ vÒ sè lîng vµ gi¸ trÞ, t×nh h×nh sö dông vµ hao mßn TSC§, tõ ®ã ®a ra ph¬ng thøc qu¶n lý vµ sö dông hîp lý c«ng suÊt cña TSC§, gãp phÇn ph¸t triÓn s¶n xuÊt, thu håi nhanh vèn ®Çu t ®Ó t¸i s¶n xuÊt vµ t¹o søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn th¬ng trêng,. Víi vai trß to lín ®ã, ®ßi hái h¹ch to¸n TSC§ ph¶i ®¶m b¶o c¸c nghiÖp vô chñ yÕu sau: - Ghi chÐp, ph¶n ¸nh tæng hîp chÝnh x¸c kÞp thêi sè lîng, gi¸ trÞ TSC§ hiÖn cã, t×nh tr¹ng t¨ng gi¶m vµ hiÖn tr¹ng TSC§ trong ph¹m vi toµn doanh nghiÖp, còng nh t¹i tõng bé phËn sö dông TSC§. T¹o ®iÒu kiÖn cung cÊp th«ng tin ®Ó kiÓm tra gi¸m s¸t thêng xuyªn viÖc gi÷ g×n b¶o qu¶n, b¶o dìng TSC§ vµ kÕ ho¹ch ®Çu t ®æi míi TSC§ trong tõng ®¬n vÞ. 10 -TÝnh to¸n vµ ph©n bæ chÝnh x¸c møc khÊu hao TSC§ vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo møc ®é hao mßn cña tµi s¶n vÒ chÕ ®é quy ®Þnh. - Tham gia lËp kÕ ho¹ch söa ch÷a vµ dù to¸n chi phÝ söa ch÷a TSC§, gi¸m s¸t viÖc söa ch÷a TSC§ vÒ chi phÝ vµ kÕt qu¶ cña c«ng viÖc söa ch÷a. - TÝnh to¸n ph¶n ¸nh kÞp thêi, chÝnh x¸c t×nh h×nh x©y dùng trang bÞ thªm, ®æi míi n©ng cÊp hoÆc th¸o dì bít lµm t¨ng, gi¶m nguyªn gi¸ TSC§ còng nh t×nh h×nh thanh lý, nhîng b¸n TSC§. - Híng dÉn, kiÓm tra c¸c ®¬n vÞ, c¸c bé phËn phô thuéc trong doanh nghiÖp thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chÕ ®é ghi chÐp ban ®Çu vÒ TSC§, më c¸c sæ, thÎ kÕ to¸n cÇn thiÕt vµ h¹ch to¸n TSC§ ®óng chÕ ®é quy ®Þnh. - Tham gia kiÓm tra ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ theo quy ®Þnh cña nhµ níc vµ yªu cÇu b¶o toµn vèn, tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh tr¹ng bÞ huy ®éng, b¶o qu¶n sö dông TSC§ t¹i ®¬n vÞ. 2. Tµi kho¶n sö dông Theo chÕ ®é hiÖn hµnh, viÖc h¹ch to¸n TSC§ ®îc theo dâi trªn c¸c tµi kho¶n chñ yÕu sau: * TK 211 “Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh”: Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hiÖn cã, t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng gi¶m cña toµn bé TSC§ cña doanh nghiÖp theo nguyªn gi¸. Nî TK 211 D§K: Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh t¨ng trong kú Cã Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§ DCK: Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh hiÖn cã h÷u h×nh gi¶m trong kú Tµi kho¶n 211 ®îc chi tiÕt ®Õn c¸c tµi kho¶n cÊp hai sau: TK 2112: Nhµ cöa vËt kiÕn tróc TK 2113: M¸y mãc thiÕt bÞ TK 2114: Ph¬ng tiÖn vËn t¶i truyÒn dÉn TK 2115: ThiÕt bÞ dông cô qu¶n lý TK 2116: C©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc vµ cho s¶n phÈm. 11 TK 2118: TSC§ h÷u h×nh kh¸c. * TK 212 “Tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh”: Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng cña toµn bé TSC§ thuª tµi chÝnh cña doanh nghiÖp Nî TK 212 D§K: Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§ thuª tµi chÝnh t¨ng trong kú Cã Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§ thuª tµi chÝnh gi¶m trong kú DCK: Nguyªn gi¸ TSC§ thuª tµi chÝnh hiÖn cã * Tµi kho¶n 213 “Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh”: Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hiÖn cã, t×nh h×nh biÕn ®éng cña toµn bé TSC§ v« h×nh cña doanh nghiÖp . Nî TK 213 Cã D§K: Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§ TSC§ v« h×nh t¨ng trong kú v« h×nh gi¶m trong kú DCK: Nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh hiÖn cã t¹i DN Tµi kho¶n 213 cã c¸c tµi kho¶n cÊp 2 nh sau: TK 2131: QuyÒn sö dông ®Êt TK 2132: Chi phÝ thµnh lËp doanh nghiÖp TK 2133: B»ng ph¸t minh s¸ng chÕ TK 2134: Chi phÝ nghiªn cøu ph¸t triÓn TK 2138: TSC§ v« h×nh kh¸c * Tµi kho¶n 214 “Hao mßn TSC§”: Tµi kho¶n nµy ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§ trong qu¸ tr×nh sö dông do trÝch khÊu hao vµ nh÷ng kho¶n t¨ng gi¶m hao mßn kh¸c cña c¸c lo¹i TSC§ cña doanh nghiÖp. Nî TK 214 Cã Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hao mßn TSC§ §DK: Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hao mßn gi¶m do c¸c lý do gi¶m TSC§ TSC§ t¨ng do trÝch khÊu hao, do ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ 12 DCK: Gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§ hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp Tµi kho¶n 214 cã 3 tµi kho¶n cÊp 2 nh sau: TK 2141: Hao mßn TSC§ h÷u h×nh TK 2142: Hao mßn TSC§ ®i thuª TK 2143: Hao mßn TSC§ v« h×nh * Tµi kho¶n 411 “Nguån vèn kinh doanh”: §©y lµ tµi kho¶n ph¶n ¸nh sè vèn kinh doanh hiÖn cã vµ t×nh h×nh t¨ng gi¶m vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nî TK 411 Vèn kinh doanh gi¶m trong kú Cã D§K: Vèn kinh doanh t¨ng trong kú DCK: Vèn kinh doanh hiÖn cã cña doanh nghiÖp TK 411 ®îc chi tiÕt theo tõng nguån h×nh thµnh vèn. Trong ®ã cÇn theo dâi chi tiÕt cho tõng tæ chøc, tõng c¸ nh©n tham gia gãp vèn. Ngoµi c¸c TK nªu trªn, trong qu¸ tr×nh thanh to¸n cßn sö dông mét sè tµi kho¶n kh¸c cã liªn quan nh 111, 112, 142, 331, 335, 241 ... vµ mét sè tµi kho¶n ngoµi b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n nh TK 001 “TSC§ thuª ngoµi” vµ TK 009 “Nguån vèn khÊu hao”. 3. H¹ch to¸n chi tiÕt TSC§ TSC§ trong doanh nghiÖp biÕn ®éng chñ yÕu nh»m ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp. TSC§ trong doanh nghiÖp biÕn ®éng do nhiÒu nguyªn nh©n, nhng trong bÊt kú trêng hîp nµo ®Òu ph¶i cã chøng tõ hîp lý, hîp lÖ chøng minh cho nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh vµ hoµn thµnh hÖ thèng chøng tõ nµy gåm: - Biªn b¶n giao nhËn TSC§ (MÉu sè 01 - TSC§): Biªn b¶n nµy nh»m x¸c nhËn viÖc giao nhËn TSC§ sau khi hoµn thµnh x©y dùng, mua s¾m ®îc biÕu, tÆng, viÖn trî, gãp vèn liªn doanh... §a vµo sö dông t¹i ®¬n vÞ hoÆc tµi s¶n cña ®¬n vÞ bµn giao cho ®¬n vÞ kh¸c theo lÖnh cña cÊp trªn, theo hîp ®ång liªn doanh... 13 - Biªn b¶n ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ (MÉu sè 05 - TSC§): X¸c nhËn viÖc ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ vµ lµm c¨n cø ®Ó ghi sæ kÕ to¸n vµ c¸c tµi liÖu cã liªn quan sè chªnh lÖch (t¨ng gi¶m) do ®¸nh gi¸ l¹i TSC§. Biªn b¶n nµy ®îc lËp thµnh 2 b¶n, mét b¶n lu t¹i phßng kÕ to¸n, mét b¶n lu t¹i phßng hå s¬ kü thuËt cña TSC§. - Biªn b¶n giao nhËn TSC§ söa ch÷a lín hoµn thµnh (MÉu sè 04 - TSC§): §©y lµ biªn b¶n x¸c nhËn viÖc giao nhËn TSC§ sau khi hoµn thµnh viÖc söa ch÷a lín gi÷a bªn cã TSC§ söa ch· vµ bªn thùc hiÖn viÖc söa ch÷a vµ lµ c¨n cø ghi sæ kÕ to¸n vµ thanh to¸n chi phÝ söa ch÷a lín TSC§. Biªn b¶n giao nhËn nµy lËp thµnh 2 b¶n hai bªn giao nhËn cïng ký vµ mçi bªn gi÷ 1 b¶n, sau ®ã chuyÓn cho kÕ to¸n trëng cña ®¬n vÞ ký duyÖt vµ lu t¹i phßng kÕ to¸n. - Biªn b¶n thanh lý TSC§ (MÉu sè 03 - TSC§): X¸c nhËn viÖc thanh lý TSC§ vµ lµm c¨n cø ®Ó ghi gi¶m TSC§ trªn sæ kÕ to¸n. Biªn b¶n thanh lý ph¶i do Ban thanh lý TSC§ lËp vµ cã ®Çy ®ñ ch÷ ký, ghi râ hä tªn cña trëng ban thanh lý, kÕ to¸n trëng vµ thñ trëng ®¬n vÞ. Ngoµi c¸c chøng tõ trªn doanh nghiÖp cßn sö dông thªm mét sè chøng tõ kh¸c nh: ho¸ ®¬n, hîp ®ång liªn doanh, quyÕt ®Þnh cÊp TSC§, c¸c chøng tõ thanh to¸n... Bªn c¹nh viÖc sö dông chøng tõ ®Ó chøng minh cho nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh, qu¶n lý TSC§ cßn dùa trªn c¬ së c¸c hå s¬ gåm: - Hå s¬ kü thuËt: Theo dâi c¸c chØ tiªu kü thuËt cña TSC§, hå s¬ nµy do phßng kü thuËt qu¶n lý. - Hå s¬ kinh tÕ gåm: Hîp ®ång kinh tÕ khi mua s¾m, l¾p ®Æt, x©y dùng hoÆc hîp ®ång liªn doanh, quyÕt ®Þnh cÊp TSC§, quyÕt ®Þnh giao nhËn vèn. + Ho¸ ®¬n GTGT, ho¸ ®¬n b¸n hµng. + Biªn b¶n nghiÖm thu vÒ kü thuËt cña TSC§. + Biªn b¶n giao nhËn TSC§. + C¸c chøng tõ thanh to¸n kh¸c nÕu mua s¾m TSC§. * C¸c bíc tiÕn hµnh h¹ch to¸n chi tiÕt TSC§ ®îc tãm t¾t nh sau: - §¸nh sè hiÖu cho TSC§. - LËp thÎ TSC§ hoÆc vµo sæ chi tiÕt TSC§ theo tõng ®èi tîng TSC§. ThÎ TSC§ ®îc lËp dùa trªn c¬ së hå s¬ kÕ to¸n TSC§. ThÎ nµy nh»m môc ®Ých theo dâi chi tiÕt tõng TSC§ cña doanh nghiÖp , t×nh h×nh thay ®æi nguyªn gi¸ vµ gi¸ trÞ hao mßn ®· trÝch hµng n¨m cña tõng TSC§. Cã thÓ vÝ thÎ TSC§ nh lµ 1 14 b¶n lý lÞch theo dâi toµn bé vßng ®êi cña TSC§ tõ khi ®îc h×nh thµnh ®a vµo sö dông cho ®Õn khi rêi chuyÓn khái doanh nghiÖp. Ngoµi ra kÕ to¸n còng theo dâi TSC§ trªn sæ chi tiÕt TSC§, mçi mét sæ hay mét sè trang sæ ®îc më, theo dâi mét lo¹i TSC§, sæ chi tiÕt nµy lµ c¨n cø ®Ó lËp b¶ng tæng hîp chi tiÕt vµ ph¶i cung cÊp ®îc c¸c th«ng tin cho ngêi qu¶n lý vÒ tªn, ®Æc ®iÓm, tû lÖ khÊu hao 1 n¨m, sè khÊu hao TSC§ tÝnh ®Õn thêi ®iÓm ghi gi¶m TSC§, lý do gi¶m TSC§. Song song víi viÖc h¹ch to¸n chi tiÕt TSC§, kÕ to¸n tiÕn hµnh h¹ch to¸n tæng hîp TSC§ ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chÆt chÏ, chÝnh x¸c trong ho¹t ®éng qu¶n lý TSC§ vµ tÝnh thèng nhÊt trong h¹ch to¸n. 4. H¹ch to¸n t×nh h×nh biÕn ®éng TSC§ 4.1. H¹ch to¸n t¨ng TSC§ h÷u h×nh TSC§ h÷u h×nh cña doanh nghiÖp t¨ng do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n nh t¨ng do mua s¾m, x©y dùng, cÊp ph¸t... kÕ to¸n cÇn c¨n cø vµo tõng trêng hîp cô thÓ ®Ó ghi sæ cho phï hîp. §èi víi c¸c doanh nghiÖp tÝnh thuÕ VAT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ, c¸c nghiÖp vô t¨ng TSC§ ®îc h¹ch to¸n nh sau: (víi doanh nghiÖp tÝnh thuÕ VAT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp, c¸ch h¹ch to¸n t¬ng tù, chØ kh¸c sè thuÕ VAT ®Çu vµo kh«ng t¸ch riªng mµ h¹ch to¸n vµo nguyªn gi¸ TSC§). a. T¨ng do mua ngoµi kh«ng qua l¾p ®Æt: KÕ to¸n ph¶n ¸nh c¸c bót to¸n: BT1: Ghi t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ Nî TK 211: Nguyªn gi¸ TSC§ Nî TK 133 (1332): ThuÕ VAT ®îc khÊu trõ Cã TK 331: Tæng sè tiÒn cha tr¶ ngêi b¸n. Cã TK 341, 111, 112: Thanh to¸n ngay (kÓ c¶ phÝ tæn míi). BT2: KÕt chuyÓn t¨ng nguån vèn t¬ng øng (trêng hîp ®Çu t b»ng vèn chñ së h÷u). Nî TK 4141: NÕu dïng quü ®Çu t ph¸t triÓn Nî TK 4312: NÕu dïng quü phóc lîi ®Ó ®Çu t Nî TK 441: §Çu t b»ng vèn XDCB Cã TK 411: NÕu TSC§ dïng cho ho¹t ®éng kinh doanh Cã TK 4312: NÕu dïng cho ho¹t ®éng phóc lîi. 15 NÕu ®Çu t b»ng nguån vèn khÊu hao c¬ b¶n th× ghi: Cã TK 009 Cßn nÕu ®Çu t b»ng nguån vèn kinh doanh kh¸c th× kh«ng ph¶i kÕt chuyÓn nguån vèn. b. Trêng hîp mua s¾m ph¶i th«ng qua l¾p ®Æt trong thêi gian dµi KÕ to¸n ph¶i tiÕn hµnh tËp hîp chi phÝ mua s¾m, l¾p ®Æt theo tõng ®èi tîng. Khi hoµn thµnh, bµn giao míi ghi t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ vµ kÕt chuyÓn nguån vèn. - TËp hîp chi phÝ mua s¾m, l¾p ®Æt (gi¸ mua, chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö vµ c¸c chi phÝ kh¸c tríc khi dïng). Nî TK 241 (2411): TËp hîp chi phÝ thùc tÕ Nî TK 133 (1332): ThuÕ VAT ®îc khÊu trõ Cã TK liªn quan (331, 341, 111, 112...) - Khi hoµn thµnh nghiÖm thu, ®a vµo sö dông: +Ghi t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ Nî TK 221: (Chi tiÕt tõng lo¹i) Cã TK 241 (2411) +KÕt chuyÓn nguån vèn (®Çu t b»ng vèn chñ së h÷u) Nî TK 4141, 441, 4312 Cã TK 411 (hoÆc 4313) c. Trêng hîp t¨ng do x©y dùng c¬ b¶n bµn giao Chi phÝ ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n ®îc tËp hîp riªng trªn Tk 241 (2412), chi tiÕt theo tõng c«ng tr×nh. Khi hoµn thµnh bµn giao ®a vµo sö dông ph¶i ghi t¨ng nguyªn gi¸ vµ kÕt chuyÓn nguån vèn gièng nh t¨ng TSC§ do mua s¾m ph¶i qua l¾p ®Æt. d. Trêng hîp t¨ng do nhËn vèn gãp liªn doanh C¨n cø vµo gi¸ trÞ vèn gãp do 2 bªn tho¶ thuËn, kÕ to¸n ghi t¨ng vèn gãp vµo nguyªn gi¸ TSC§. Nî TK 211: Nguyªn gi¸ Cã TK 411(chi tiÕt vèn liªn doanh): Gi¸ trÞ vèn gãp e. Trêng hîp nhËn l¹i vèn gãp liªn doanh 16 C¨n cø vµo gi¸ trÞ cßn l¹i ®îc x¸c ®Þnh t¹i thêi ®iÓm nhËn, kÕ to¸n ghi c¸c bót to¸n sau: BT1: Ph¶n ¸nh nguyªn gi¸ TSC§ nhËn vÒ Nî TK 211: nguyªn gi¸ (theo gi¸ trÞ cßn l¹i) Cã TK 128: NhËn l¹i vèn gãp liªn doanh ng¾n h¹n Cã TK 222: NhËn l¹i vèn gãp liªn doanh dµi h¹n. BT2: Chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ vèn gãp víi gi¸ trÞ cßn l¹i (nÕu hÕt h¹n liªn doanh hoÆc rót hÕt vèn kh«ng tham gia n÷a v× liªn doanh kh«ng hÊp dÉn...) Nî TK liªn quan (111,112,152,1388...) Cã TK 222, 128 g. Trêng hîp t¨ng do chuyÓn tõ c«ng cô, dông cô thµnh TSC§ - NÕu CCDC cßn míi, cha sö dông Nî TK 211: Nguyªn gi¸ (gi¸ thùc tÕ) Cã TK: 153 (1531) - NÕu CCDC ®· sö dông Nî TK 211: Nguyªn gi¸ Cã TK 2141: gi¸ trÞ ®· ph©n bæ Cã TK 1421: gi¸ trÞ cßn l¹i h. T¨ng do ®¸nh gi¸ TSC§ BT1: PhÇn chªnh lÖch t¨ng nguyªn gi¸ Nî TK 211 Cã TK 412 BT2: PhÇn chªnh lÖch t¨ng hao mßn (nÕu cã) Nî TK 412 Cã TK 214 i. Trêng hîp ph¸t hiÖn thõa trong kiÓm kª 17 C¨n cø vµo nguyªn nh©n thõa cô thÓ ®Ó ghi sæ cho phï hîp theo 1 trong c¸c trêng hîp ®· nªu (nÕu do ®Ó ngoµi sæ s¸ch cha ghi sæ). NÕu TSC§ ®ã ®ang sö dông cÇn trÝch bæ sung khÊu hao. Nî c¸c TK liªn quan 627, 641, 642 Cã TK 214 (2141) NÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®îc chñ tµi s¶n th× b¸o cho c¬ quan chñ qu¶n cÊp trªn vµ c¬ quan tµi chÝnh cïng cÊp ®Ó xö lý, trong thêi gian chê xö lý, kÕ to¸n ghi: Nî TK 211: Nguyªn gi¸ Cã TK 214: Gi¸ trÞ hao mßn Cã TK 3381: Gi¸ trÞ cßn l¹i 4.2. H¹ch to¸n gi¶m TSC§ h÷u h×nh Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh cña doanh nghiÖp gi¶m do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, trong ®ã chñ yÕu do nhîng b¸n, thanh lý... Tuú theo tõng trêng hîp cô thÓ, kÕ to¸n sÏ ph¶n ¸nh vµo sæ s¸ch cho phï hîp. a. Nhîng b¸n TSC§ Doanh nghiÖp ®îc nhîng b¸n c¸c TSC§ kh«ng cÇn dïng hoÆc xÐt thÊy sö dông kh«ng cã hiÖu qu¶ hay l¹c hËu vÒ mÆt kü thuËt ®Ó thu håi vèn sö dông cho môc ®Ých kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n. Doanh nghiÖp cÇn lµm ®ñ mäi thñ tôc, chøng tõ ®Ó nhîng b¸n. C¨n cø vµo t×nh h×nh cô thÓ, kÕ to¸n ph¶n ¸nh c¸c bót to¸n sau: BT1: Xãa sæ TSC§ nhîng b¸n Nî TK 214 (2141): Gi¸ trÞ hao mßn Nî TK 821: Gi¸ trÞ cßn l¹i Cã TK 221: Nguyªn gi¸ BT2: Doanh thu nhîng b¸n TSC§ Nî TK liªn quan 111, 112, 131: Tæng gi¸ thanh to¸n Cã TK 711: Doanh thu nhîng b¸n Cã TK 333 (3331): ThuÕ VAT ph¶i nép NÕu doanh nghiÖp tÝnh thuÕ theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp th× phÇn ghi cã TK 711 lµ tæng gi¸ thanh to¸n (gåm c¶ thuÕ VAT ph¶i nép) 18 BT3: C¸c chi phÝ nhîng b¸n kh¸c (söa ch÷a, t©n trang, m«i giíi...) Nî TK 821: TËp hîp chi phÝ nhîng b¸n Nî TK 133 (1331): ThuÕ VAT ®Çu vµo (nÕu cã) Cã TK 331, 111, 112... b. Thanh lý TSC§ h÷u h×nh TSC§ thanh lý lµ nh÷ng TSC§ h háng, kh«ng sö dông ®îc mµ doanh nghiÖp xÐt thÊy kh«ng thÓ (hoÆc cã thÓ) söa ch÷a ®Ó kh«i phôc ho¹t ®éng nhng kh«ng cã lîi vÒ mÆt kinh tÕ hoÆc nh÷ng TSC§ l¹c hËu vÒ mÆt kü thuËt hay kh«ng phï hîp víi yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh mµ kh«ng thÓ nhîng b¸n ®îc. KÕ to¸n ghi c¸c bót to¸n: BT1: Xo¸ sæ TSC§ Nî TK 214 Nî TK 821 Cã TK 211 BT2: Sè thu håi vÒ thanh lý Nî TK 111, 112: Thu håi b»ng tiÒn Nî TK 152: Thu håi b»ng vËt liÖu nhËp kho Nî TK 131, 138: Ph¶i thu ë ngêi mua Cã TK 333 (3331): ThuÕ VAT ph¶i nép Cã TK 721: Thu nhËp vÒ thanh lý BT3: TËp hîp chi phÝ thanh lý (tù lµm hay thuª ngoµi) Nî TK 821: Chi phÝ thanh lý Nî TK 133 Cã TK cã liªn quan: 111, 112, 331, 334... c. Gi¶m do chuyÓn thµnh CCDC nhá Trong trêng hîp nµy, kÕ to¸n cÇn c¨n cø vµo gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ®Ó ghi c¸c bót to¸n cho phï hîp. Nî TK 214: Gi¸ trÞ hao mßn lòy kÕ Nî TK 627 (6273): TÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt chung Nî TK 641 (6413): TÝnh vµo chi phÝ b¸n hµng Nî TK 642 (6423): TÝnh vµo chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp Nî TK 142 (1421): Gi¸ trÞ cßn l¹i (nÕu lín) Cã TK 211: Nguyªn gi¸ TSC§ 19 - NÕu TSC§ cßn míi, cha sö dông, kÕ to¸n ghi Nî TK 153 (1531): NÕu nhËp kho Nî TK 142 (1421): NÕu ®em sö dông Cã TK 211: Nguyªn gi¸ TSC§ d. Gi¶m do gãp vèn liªn doanh b»ng TSC§ Nh÷ng TSC§ göi ®i tham gia liªn doanh do kh«ng cßn thuéc quyÒn sö dông vµ qu¶n lý cña doanh nghiÖp n÷a nªn ®îc coi nh khÊu hao hÕt gi¸ trÞ 1 lÇn, phÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ vèn gãp víi gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ gãp vèn sÏ vµo bªn Nî hoÆc Cã tµi kho¶n 412 Nî TK 222: Gãp vèn liªn doanh dµi h¹n Nî TK 128: Gãp vèn liªn doanh ng¾n h¹n Nî TK 214: Hao mßn TSC§ Nî (hoÆc cã) TK 412: PhÇn chªnh lÖch Cã TK 211: Nguyªn gi¸ TSC§ e. Tr¶ l¹i TSC§ cho c¸c bªn tham gia liªn doanh Khi tr¶ l¹i vèn gãp liªn doanh b»ng TSC§ ghi BT1: Xãa sæ TSC§ Nî TK 411 (chi tiÕt vèn liªn doanh): Gi¸ trÞ cßn l¹i Nî TK 214: Gi¸ trÞ hao mßn Nî (hoÆc cã) Tk 412: PhÇn chªnh lÖch (nÕu cã). Cã TK 211: Nguyªn gi¸ TSC§ BT2: Thanh to¸n nèt sè vèn liªn doanh cßn l¹i Nî TK 411 (chi tiÕt vèn liªn doanh) Cã TK liªn quan 111, 112, 338: PhÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ trÞ vèn gãp víi GTCL. g. ThiÕu ph¸t hiÖn qua kiÓm kª C¨n cø vµo biªn b¶n kiÓm kª vµ quyÕt ®Þnh xö lý cña gi¸m ®èc doanh nghiÖp (hoÆc cÊp cã thÈm quyÒn) kÕ to¸n ghi: Nî TK 214: Gi¸ trÞ hao mßn Nî TK 1388, 334: Gi¸ trÞ c¸ nh©n ph¶i båi thêng Nî TK 1381: Gi¸ trÞ thiÕu chê xö lý Nî TK 411: Ghi gi¶m vèn Nî TK 821: TÝnh vµo chi phÝ bÊt thêng 20