Tài liệu Luận văn giải pháp phát triển du lịch đường sông tại thành phố hồ chí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM LỮ CẨM THẢO GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH ĐƯỜNG SÔNG TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành : QUẢN TRỊ DỊCH VỤ DU LỊCH VÀ LỮ HÀNH Mã số ngành: 60340103 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, tháng 8/2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM LỮ CẨM THẢO GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH ĐƯỜNG SÔNG TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành : QUẢN TRỊ DỊCH VỤ DU LỊCH VÀ LỮ HÀNH Mã số ngành: 60340103 CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN VĂN LƯU THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, tháng 8/2017 i LỜI CAM ĐOAN Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong trong Luận văn là trung thực và những phân tích chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Học viên thực hiện Luận văn LỮ CẨM THẢO \ ii LỜI CẢM ƠN Luận văn này là kết quả của quá trình học tập của học viên cao học tại trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh và thực hành của bản thân học viên trong nhiều năm qua. Với tình cảm chân thành, tác giả luận văn này xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Quý Thầy, Cô đã tận tụy và thắp sáng tâm hồn cho bao thế hệ sinh viên, học viên chuyên ngành Quản trị Dịch vụ du lịch và lữ hành tại trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh bằng niềm tin và trí thức. Xin chân thành cảm ơn Thầy giáo, TS. Nguyễn Quyết Thắng – Trưởng khoa Quản trị du lịch – Nhà hàng – Khách sạn trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh, Quý Anh, Chị Sở Du lịch Thành phố Hồ Chí Minh và các đồng nghiệp cùng làm việc trong Công ty Trách Nhiệm Hữu Hạn Một Thành viên Dịch vụ Lữ hành Saigontourist đã nhiệt tình giúp đỡ và cung cấp tài liệu cho tác giả hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn ba mẹ và các bạn lớp 15SDL21 đã luôn bên cạnh ủng hộ và chia sẽ trong lúc tác giả gặp khó khăn. Đặc biệt, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng tri ân sâu sắc nhất đến Thầy giáo, TS. Nguyễn Văn Lưu, người đã tận tâm hướng dẫn, giúp đỡ tác giả nghiên cứu đề tài và hoàn chỉnh luận văn này. LỮ CẨM THẢO iii TÓM TẮT Nghiên cứu Đề tài “Giải pháp phát triển du lịch đường sông tại Thành phố Hồ Chí Minh’’ nhằm mục đích đề xuất các giải pháp phát triển loại hình du lịch đường sông, tạo điểm nhấn du lịch đặc biệt của TP. Hồ Chí Minh. Thế mạnh của du lịch đường sông tại TP. Hồ Chí Minh vốn được thiên nhiên ưu đãi với hai con sông Sài Gòn và Đồng Nai chảy qua, cùng hệ thống kênh rạch kết nối, tạo đà phát triển du lịch đường thủy nội đô. Điều này thuận lợi cho việc thúc đẩy việc phát triển tour tham quan du lịch đường sông với những nét đặc thù về cảnh quan sông nước, đô thị và lối sống của cư dân vùng Đông Nam bộ ở dọc hai bên bờ; cũng như khả năng liên kết với các sản phẩm du lịch làng nghề, những vườn cây trái, hoa, cây cảnh của Hóc Môn, Củ Chi, Lái Thiêu và tạo sự kết nối du lịch truyền thống (địa đạo Củ Chi), điểm du lịch hiện đại (khu du lịch Đại Nam, Bình Dương); liên kết, nối tuyến với các tỉnh lân cận như Đồng Nai, Bình Dương (tuyến tầm trung) và các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, sang tận Campuchia (tuyến tầm xa). Bên cạnh đó, luận văn xác định rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động du lịch đường sông như: cơ sở vật chất, sản phẩm, chất lượng dịch vụ cung cung ứng và sự hài lòng của du khách trong và ngoài nước để làm rõ thực trạng hoạt động hiện nay của du lịch đường sông. Luận văn cũng đi vào phân tích so sánh loại hình du lịch đường sông tại một số nơi trên thế giới và Việt Nam. Từ đó tìm ra những nguyên nhân khiến cho loại hình du lịch đường sông tại TP. Hồ Chí Minh chưa phát triển đúng tầm và hy vọng các giải pháp đề ra sẽ góp phần phát triển loại hình du lịch đường sông, tạo thành loại hình du lịch không thể thiếu khi du khách đến TP. Hồ Chí Minh. iv ABSTRACT The main purpose on research "Solutions on development about river tourism in Ho Chi Minh City" aims suggestion solutions to develop the type of river tourism as special tour in Ho Chi Minh City, where is known as a safe destination to international and domestic tourists. It would be more special destination if tourism products improved and river tourism as an sample. Ho Chi Minh City has the Sai Gon river and Dong Nai river which are also major elements of the landscape and constitute a significant tourism resources. The river system of Ho Chi Minh City are very advantage to promote river tours for visiting the landscape, culture and lifestyle of local people. Next, it can connect with the products of handicraft villages, fruit gardens, flowers and ornamental plants in Hoc Mon, Cu Chi, Lai Thieu and create traditional tourism connections (Cu Chi tunnels) and modern tourism (Dai Nam area, Binh Duong); Linking with neighboring provinces such as Dong Nai, Binh Duong provice, some provinces in the Mekong Delta as well as Cambodia for long-distance. Besides that, the research has analyse the factors influencing river tourism such as facilities, products, the quality of supply services and the satisfaction of domestic and foreign tourists. Clarify the current status of river cruises. The thesis also analyzes comparative types of river cruises in some parts of the world and in Vietnam. From then to find out the reasons for river tourism in Ho Chi Minh City development limited with potential of river system. I hope the solutions set out will contribute to develop river tousirm as special tourism product in Ho Chi Minh City. v MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. ii TÓM TẮT.................................................................................................................. iii ABSTRACT .............................................................................................................. iv DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. ix DANH MỤC HÌNH VẼ ..............................................................................................x PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................2 2.1. Mục tiêu tổng quát ........................................................................................2 2.2. Mục tiêu cụ thể .............................................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................2 3.1. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................2 3.2. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................3 4. Phương pháp nghiên cứu .....................................................................................3 5. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ...................................................................................3 5.1. Nước ngoài....................................................................................................3 6. Bố cục luận văn ...................................................................................................4 Chương 1: CỞ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM ..................................................6 PHÁT TRIỂN DU LỊCH ĐƯỜNG SÔNG TRONG VÀ NGOÀI NƯỚC .................6 1.1. Một số khái niệm liên quan đến du lịch đường sông ...................................6 1.1.1. Khái niệm và phân loại du lịch đường thủy ..............................................6 1.1.1.1. Khái niệm ............................................................................................6 1.1.1.2. Phân loại du lịch đường thủy ..............................................................6 1.1.2. Khái niệm về du lịch đường sông ..............................................................7 1.1.3. Tuyến du lịch đường sông .........................................................................8 1.1.3.1. Khái niệm tuyến du lịch đường sông ..................................................8 1.3.2.2. Các yếu tố hình thành tuyến du lịch đường sông ................................8 vi 1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến du lịch đường sông ..............................................11 1.2.1. An ninh, chính trị và an toàn xã hội.........................................................11 1.2.2.Cơ chế, chính sách nhà nước về phát triển du lịch đường sông ...............12 1.2.3.Cơ sở hạ tầng kỹ thuật ..............................................................................12 1.2.4.Nguồn nhân lực .........................................................................................13 1.2.5.Tài nguyên du lịch ....................................................................................13 1.4. Kinh nghiệm phát triển du lịch đường sông tại một số nước trên thế giới và Việt Nam, bài học vận dụng cho TP. Hồ Chí Minh ..............................................14 1.4.1. Kinh nghiệm phát triển du lịch đường sông một số nước trên thế giới ...14 1.4.2. Kinh nghiệm phát triển du lịch đường sông một số nơi của Việt Nam ...17 1.4.3. Bài học vận dụng cho Thành phố Hồ Chí Minh ......................................19 Tiểu kết chương 1 ..................................................................................................21 Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH ĐƯỜNG SÔNG ..................22 TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ..........................................................................22 2.1. Tổng quan du lịch đường sông Thành phố Hồ Chí Minh ..............................22 2.1.1. Đôi nét về sông Sài Gòn ......................................................................22 2.1.1.1. Hệ thống thủy văn Thành phố Hồ Chí Minh ....................................22 2.1.1.2. Hệ thống kệnh rạch tại Thành phố Hồ Chí Minh..............................23 2.1.1.3. Đánh giá chế độ bán nhật triều trên sông Sài Gòn ............................24 2.1.2. Tổng quan về tài nguyên du lịch nhân văn tại thành phố Hồ Chí Minh ..24 2.2. Thực trạng du lịch đường sông tại TP. Hồ Chí Minh ....................................26 2.2.1. Tình hình khách du lịch đến TP. Hồ Chí Minh .......................................26 2.2.2. Các tuyến du lịch đường sông đã và đang được khai thác ......................27 2.2.2.1. Tuyến tầm ngắn .................................................................................27 2.2.2.2. Tuyến tầm trung ................................................................................30 2.2.2.3. Tuyến tầm xa .....................................................................................33 2.2.3. Cơ sở vật chất - kỹ thuật phục vụ du lịch đường sông ............................33 2.2.4. Cái nhìn của du khách về du lịch đường sông .........................................36 2.2.5.Nguồn nhân lực phục vụ du lịch đường sông ...........................................38 vii 2.2.6. Hoạt động xúc tiến quảng bá du lịch đường sông Thành phố Hồ Chí Minh ....................................................................................................................40 2.3. Đánh giá thực trạng phát triển du lịch đường sông Thành phố Hồ Chí Minh42 2.3.1. Những thành công và nguyên nhân .........................................................42 2.3.1.1. Những thành công .............................................................................42 2.3.1.2. Nguyên nhân .....................................................................................43 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân...............................................................43 2.3.2.1. Những hạn chế ..................................................................................43 Tiểu kết chương 2 ..................................................................................................47 Chương 3:MỘT SỐ ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ....................49 DU LỊCH ĐƯỜNG SÔNG TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .............................49 3.1. Định hướng phát triển du lịch đường sông tại Thành phố Hồ Chí Minh .......49 3.1.1. Cơ sở định hướng phát triển du lịch đường sông tại TP. Hồ Chí Minh ..49 3.1.2. Định hướng phát triển tuyến, điểm du lịch đường sông tại TP. HCM ....50 3.1.2.1. Đối với tuyến tầm ngắn .....................................................................50 3.1.2.2. Đối với tuyến tầm trung ....................................................................57 3.1.2.3. Đối với tuyến tầm xa .........................................................................62 3.2. Đề xuất những giải pháp góp phần đẩy mạnh phát triển loại hình du lịch đường sông tại Thành phố Hồ Chí Minh ...............................................................64 3.2.1. Giải pháp đầu tư cơ sở vật chất – kỹ thuật và khai thác độc quyền ........64 3.2.2. Giải pháp cho các tuyến du lịch ...............................................................66 3.2.3. Giải pháp về tổ chức quản lý và đào tạo ..................................................67 3.2.4. Giải pháp đảm bảo an toàn ......................................................................68 3.2.5. Giải pháp bảo vệ môi trường và tài nguyên du lịch đường sông Sài Gòn... ....................................................................................................................69 3.2.6. Giải pháp về quảng cáo tiếp thị du lịch đường sông ...............................70 3.3. Kiến nghị ........................................................................................................71 3.3.1. Kiến nghị với Thành phố .........................................................................71 3.3.2. Kiến nghị với các công ty tham gia hoạt động du lịch đường sông ........72 viii Tiểu kết chương 3 ..................................................................................................74 KẾT LUẬN ...............................................................................................................75 TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................77 PHỤ LỤC ...................................................................................................................... ix DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Lượng du khách quốc tế đến Tp. HCM giai đoạn 2012 – 2016 ...............26 Bảng 2.2. Lượng du khách nội địa đến Tp. HCM giai đoạn 2012 – 2016 ................27 Bảng 2.3. Thu nhập từ du lịch Tp. HCM giai đoạn 2012 – 2016. ............................27 x DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 2.1. Đánh giá của du khách nội địa ..................................................................36 Hình 2.2. Đánh giá của du khách nội địa về các yếu tố hấp dẫn ..............................38 Hình 2.3. Đánh giá của du khách quốc tế về các yếu tố hấp dẫn ..............................38 Hinh 2.4. Lao động trực tiếp trong du lịch tại TP. HCM giai đoạn 2010-2016.......39 Hình 2.5. Thống kê đánh giá về đội ngũ phục vụ du lịch .........................................40 Hình 2.6. Tỷ lệ các kênh thông tin về du lịch đường sông đối với khách nội địa ....41 Hình 2.7. Tỷ lệ các kênh thông tin về du lịch đường sông đối với khách quốc tế ....42 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Sông là nơi hấp dẫn, thể hiện cả sự quyến rũ tự nhiên và hữu ích cho mọi hoạt động của con người. Vai trò của các con sông trong hoạt động du lịch từ lâu đã được khẳng định tại nhiều nơi trên thế giới. Hầu hết các đô thị ven sông hoặc biển đều có du thuyền (River Cruise). Ở New York với sông Hudson và bến cảng tự nhiên giúp New York phát triển nổi bật trong vai trò thành phố thương mại và du lịch. Hay Brisbane với dòng sông cùng tên luôn tấp nập du khách, hay Melbourne với sông Yarra – là khu vực du lịch và giải trí sầm uất nhất thành phố. Châu Âu có London với sông Thames, còn Amsterdam nổi tiếng với đô thị trên mặt nước, hay như Venise của Ý với những chiếc thuyền Gondoles thơ mộng. Khi nhắc đến điểm du lịch Paris thì quá nổi tiếng với những chuyến Bateaux Mouches (giống như phà) chạy dọc sông Seine, Đức có du thuyền trên sông Rheine, Áo có du thuyền trên sông huyền thoại Danube. Islanbul, Thổ Nhĩ Kỳ có dòng Bosphore. Ngay bên cạnh Việt Nam, Bangkok của Thái Lan có sông Chao Pharaya lúc nào cũng nhộp nhịp thuyền bè dành cho du khách, với ác bữa buffet, party, gala dinner về đêm, có quầy bar, nhạc sống…còn thuyền nhỏ len lỏi đưa du khách thăm viếng đền đài, chùa triền ven sông. HongKong với những con tàu nhuốm màu thời gian nhưng tận tuỵ, trung thành đưa khách từ bán đảo Cửu Long (Kowloon) tới Vịnh Victoria,.… Thành phố Hồ Chí Minh, nơi được thiên nhiên ưu ái ban tặng cho hệ thống ngòi dày đặt với 16 phường trên địa bàn quận 8 đều được bao bọc bởi hệ thống sông ngòi, kênh rạch, rất thuận lợi để phát triển mạng lưới giao thông đường thuỷ nối với các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long. Đặc biệt, bên cạnh kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè vừa hoàn tất, kênh Tàu Hủ, kênh Đôi, kênh Tẻ được nạo vét, 2 bên bờ được chỉnh trang, một trong những con đường đẹp nhất của thành phố là xa lộ Đông – Tây và đường Nguyễn Văn Linh cùng với đại lộ Võ Văn Kiệt chạy song song sẽ tạo ra cảnh quan, sinh hoạt hai bên bờ. Đây chính là cơ sở để Du lịch Thành phố phát triển các tour du lịch đường thuỷ nội đô. Bên cạnh đó có thể phát triển thêm tuyến sông Đồng Nai – Sài Gòn và khu vực Cần Giờ sẽ rất hấp dẫn du khách, người dân cũng có 2 thêm cơ hội giải trí, hóng mát Sài Gòn về đêm,... Chính quyền thành phố và nhất là ngành Du lịch rất nên đầu tư khai thác lợi thế sẵn có, làm phong phú thêm sản phẩm du lịch phục vụ du khách, đáp ứng như cầu ngày càng cao của du khách trong và ngoài nước. Chính vì những lợi thế trên của TP. Hồ Chí Minh nên rất cần có những công trình nghiên cứu đi sâu vào việc làm thế nào để tìm ra các giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ, nâng cao khả năng phục vụ, chiến lược quảng bá và thay đổi hình ảnh loại hình du lịch đường sông tại TP.Hồ Chí Minh. Đề tài luận văn “GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH ĐƯỜNG SÔNG TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH” với mong muốn định hướng và giải pháp để góp phần phát triển tuyến du lịch đường sông của thành phố như một điểm đến không thể thiếu cho du khách trong và ngoài nước khi đến TP. Hồ Chí Minh. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu tổng quát Trên cơ sở phân tích và đánh giá thực trạng phát triển du lịch đường sông tại Thành phố Hồ Chí Minh; từ đó đề xuất các giải pháp góp phần phát triển loại hình du lịch đường sông nói riêng và đa dạng hóa sản phẩm du lịch tại TP. Hồ Chí Minh nói chung. 2.2. Mục tiêu cụ thể Hệ thống hóa chọn lọc các lý thuyết liên quan đến phát triển du lịch đường sông. Phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động du lịch đường sông tại Thành phố Hồ Chí Minh. Đề xuất các giải pháp nhằm góp phần phát triển sản phẩm du lịch đường sông tại thành phố Hồ Chí Minh. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng chính của đề tài nghiên cứu là những giải pháp góp phần phát triển du lịch đường sông tại Thành phố Hồ Chí Minh. 3 3.2. Phạm vi nghiên cứu Về không gian: Trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Về thời gian: Thực trạng phát triển du lịch đường sông trong giai đoạn 5 năm vừa qua; Đề xuất giải pháp cho 5 năm tới. Về nội dung: Tập trung phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động du lịch đường sông tại Thành phố Hồ Chí Minh nhằm đề ra giải pháp góp phần phát triển du lịch đường sông tại Thành phố Hồ Chí Minh. 4. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính nhằm đánh giá tình hình phát triển du lịch đường sông tại Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian qua từ đó có những giải pháp thiết thực thông qua các thông tin, số liệu thành hệ thống các biểu bảng, đồ thị thống kê mô tả, phân tích, điều tra xã hội học, so sánh và hỏi ý kiến chuyên gia về tình hình hoạt động du lịch đường sông tại Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. Những phương pháp này được thực hiện trên cơ sở kế thừa, phân tích và tổng hợp nguồn tài liệu, tư liệu, số liệu thông tin liên quan một cách có chọn lọc, từ đó, đánh giá theo yêu cầu và mục đích nghiên cứu. 5. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Tác giả tổng hợp được các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến đề tài để đánh giá thực trạng về phát triển du lịch đường sông và đưa ra những hàm ý chính sách thiết thực. 5.1. Nước ngoài Du lịch đường sông đã phát triển lâu đời tại nhiều nơi trên thế và cũng đã thu hút được sự quan tâm của giới học giả với những công trình giá trị như: Nhóm tác giả Bruce Prideaux và Malcolm Cooper, (2009) “River Tourism” đề cập đến khám phá du lịch đường sông bằng nhiều cách nhìn, bao gồm sử dụng sông, di sản, quản lý, mối quan tâm về môi trường và tiếp thị. Tác giả Steve Cheseborough (2009), “Cruise Tourism – Current Situation and Trends ” viết về nguồn cung hiện tại và nhu cầu du lịch trên biển, đặc điểm và xu 4 hướng của nó. Một yếu tố mới bao gồm mối quan hệ giữa điểm đến và tuyến tàu, phân tích các yếu tố chính như luật pháp, khuyến mãi và tác động kinh tế của du lịch trên biển thông qua các trường hợp tham chiếu. Công trình nghiên cứu cũng trình bày các xu hướng hiện tại trong ngành về đổi mới, an toàn và an ninh, tính bền vững. Tác giả Juan Gabriel Brida, (2009), “Cruise Tourism: Economic, Socio Cultural and Environmental Impacts” viết về vai trò và những tác động đến kinh tế, xã hội văn hóa và môi trường của du lịch đường thủy nhưng chưa đề cập sâu đến việc làm thế nào để khai thác hiệu quả du lịch đường thủy cũng như xây dựng sản phẩm hấp dẫn du khách. Còn nhiều công trình khác của nước ngoài nghiên cứu du lịch đường sông ở nhiều góc độ khác nhau như văn hóa, lịch sử, ẩm thực. 5.2. Trong nước Du lịch đường sông và các phương tiện giao thông đường thuỷ phục vụ du lịch tại Việt Nam được nhiều người quan tâm và đã có bài báo, tạp chí trên mạng và khóa luận đã khai thác vấn đề này. Tuy nhiên, du lịch đường sông tại TP. Hồ Chí Minh còn là một đề tài còn khá mới. Theo tìm hiểu của học viên có Châu Văn Bình (2015), nghiên cứu về “Phát triển sản phẩm du lịch đường sông tại Thành phố Hồ Chí Minh” nhưng vẫn chưa định vị được vị thế của du lịch đường sông, chưa nhận dạng rõ nguyên nhân dẫn đến việc khai thác du lịch đường sông chưa hiệu và chưa định hướng cụ thể. Hiện nay vẫn chưa có nhiều công trình nghiên cứu chuyên sâu về du lịch đường sông tại TP. Hồ Chí Minh, đây cũng là tính cấp thiết của đề tài. 6. Bố cục luận văn Kết cấu đề cương theo hướng luận văn giải pháp, ngoài lời mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phục lục, nội dung chính của luận văn có kế cấu 03 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và kinh nghiệm phát triển du lịch đường sông trong và ngoài ước trình bày các khái niệm và vấn đề lý luận liên quan; kinh nghiệm phát triển du lịch đường sông trong và ngoài nước làm cơ sở cho nghiên cứu loại hình du 5 lịch đường sông TP. Hồ Chí Minh; Chương 2. Thực trạng hoạt động du lịch đường sông tại TP. Hồ Chí Minh phân tích thế mạnh, thực trạng hoạt động và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động du lịch đường sông TP. Hồ Chí Minh; và Chương 3. Một số định hướng và giải giáp phát triển loại hình du lịch đường sông tại TP. Hồ Chí Minh được dựa trên phân tích tổng quan về du lịch đường sông và thực trạng của các hoạt động du lịch đường sông tại TP. Hồ Chí Minh. 6 Chương 1: CỞ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN DU LỊCH ĐƯỜNG SÔNG TRONG VÀ NGOÀI NƯỚC 1.1. Một số khái niệm liên quan đến du lịch đường sông 1.1.1. Khái niệm và phân loại du lịch đường thủy 1.1.1.1. Khái niệm Theo Trần Văn Thông (2002), định nghĩa “Du lịch đường thủy là lộ trình liên kết các khu du lịch, điểm du lịch ven sông và trên bờ, cơ sở cung cấp dịch vụ du lịch gắn với các tuyến giao thông đường thủy”. Theo đó, ta thấy Thành phố Hồ Chí Minh có tiềm lực lớn để phát triển loại hình du lịch đường sông. Theo Đỗ Quốc Thông (2009), định nghĩa “Du lịch đường thủy là một hình thức tổ chức các chuyến du lịch chủ yếu dựa vào các dòng chảy tự nhiên, các vùng nước kết hợp với các mục đích tham quan, nghỉ dưỡng, vui chơi giải trí, tìm hiểu, khám phá,...”. Thành phố Hồ Chí Minh có hệ thống sông ngòi dày đặc chảy qua các quận trung tâm kết nối nhiều điểm tham quan hấp dẫn như đền, chùa, di tích lịch sử, văn hóa,... là lợi thế để đưa vào hoạt động du lịch. 1.1.1.2. Phân loại du lịch đường thủy Theo Đỗ Quốc Thông (2009), du lịch đường thủy được chia thành các loại hình như sau: Du lịch đường biển: Là loại hình du lịch tham quan tìm hiểu có quy mô quốc tế, di chuyển bằng tàu biển sang trọng, đi qua những vùng biển rộng lớn, kết nối các quốc gia, thậm chí kết nối các châu lục. Hiện nay, du lịch tàu biển đón một lượng khách lớn trên phạm vi thế giới. Du lịch biển với các chức năng chính là chữa bệnh và thể thao... nên có thể gọi đây là loại hình du lịch tổng hợp (du lịch nghỉ dưỡng và du lịch thể thao). Ngày nay, nhiều hãng du lịch tàu biển có các loại tàu lớn chứa hàng nghìn khách với chất lượng tương đương khách sạn 5 sao với nhiều loại dịch vụ phong phú có thể đáp ứng nhu cầu cao của du khách, đặc biệt là những người có thu nhập cao. 7 Du lịch trên hồ, đầm, phá: Là hình thức tổ chức các chuyến du lịch tham quan, tìm hiểu, giải trí trên các khu vực hồ nước, đầm, phá có cảnh quan thiên nhiên thu hút, có các công trình văn hóa phục vụ du lịch. Du lịch trên hồ, đầm, phá chủ yếu thực hiện bằng phương tiện di chuyển là thuyền, với quy mô nhỏ, di chuyển theo nhóm từ 5-10 người. Du lịch trên hồ, đầm, phá giúp du khách thư giãn, ngắm cảnh tự nhiên của hồ. Du lịch trên sông, kênh, rạch: Là hình thức tổ chức các chuyến du lịch tham quan, tìm hiểu, giải trí trên các sông, kênh, rạch ngắm cảnh quan hai bờ và trên sông, kênh, rạch…Du lịch trên sông, kênh, rạch chủ yếu thực hiện bằng phương tiện di chuyển là thuyền, tàu. Đây là loại hình du lịch đường thủy khá phổ biến và là đối tượng nghiên cứu của luận văn này, nên sẽ phân tích kỹ ở tiểu mục tiếp theo. 1.1.2. Khái niệm về du lịch đường sông Tùy theo những mục đích nghiên cứu khác nhau mà có những khái niệm du lịch đường sông khác nhau, sau đây là một số khái niệm cơ bản: - Theo Đỗ Quốc Thông (2009): Du lịch đường sông là là một loại hình du lịch mà trong đó người ta dùng thuyền, cano để di chuyển trên những con sông tự nhiên, sông đào, những con kênh, con rạch nhỏ; thưởng thức những phong cảnh đẹp trên sông, gặp gỡ những người dân sống ở đây, trò chuyện với họ để có thể cảm nhận được cuộc sống của họ; tìm hiểu nền kinh tế xã hội của những quốc gia và những vấn đề về môi trường sinh thái mà hằng ngày vẫn liên quan đến cuộc sống của người dân địa phương. - Theo quan điểm của nhóm tác giả ở trường đại học Nicolaus Copemicus, Viện Nghiên cứu Sinh thái và Địa chất Phần Lan: Du lịch đường sông là một phần của du lịch sinh thái và liên kết với liên khu kinh tế của vùng đó. Du lịch kết hợp với bảo vệ môi trường sinh thái trên các con sông, kênh rạch, điều chỉnh tốc độ dòng chảy, đồng thời phát triển kinh tế dọc bờ sông. Đầu tư phát triển cung cấp những dịch vụ du lịch xuất phát từ đời sống xã hội, thắng cảnh từ văn hóa của địa phương. - Theo tìm hiểu của mình thì hiện tại chưa tìm thấy khái niệm cụ thể nào về “du lịch đường sông” ở Việt Nam, vì vậy dựa trên các khái niệm được đề cập phần 8 trên học viên xin phép được tổng hợp như sau: Du lịch đường sông là hình thức tổ chức các chuyến du lịch ngắn ngày dọc theo dòng chảy của các con sông, kênh, rạch, kết hợp các hoạt động vui chơi giải trí, ăn uống, nghỉ ngơi cùng với việc tìm hiểu đời sống văn hóa của cư dân các địa phương mà tuyến du lịch đường sông đi qua. Trong đó việc phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường sinh thái được quan tâm hàng đầu. Du lịch đường sông là một loại hình du lịch có sức thu hút đặc biệt, tạo cho du khách cảm giác thư thái, hòa mình vào thiên nhiên, tránh xa những ồn ào, khói bụi của cuộc sống thường nhật. 1.1.3. Tuyến du lịch đường sông 1.1.3.1. Khái niệm tuyến du lịch đường sông Tuyến du lịch đường sông là lộ trình liên kết các khu du lịch; điểm du lịch ven sông và trên bờ, cơ sở cung cấp dịch vụ du lịch, gắn với các tuyến giao thông đường sông. Cũng như các tuyến du lịch khác, tuyến du lịch đường sông phải đảm bảo đầy đủ các yếu tố về lực hút của các điểm tham quan, các cơ sở hạ tầng, vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch, các dịch vụ du lịch, các yếu tố đảm bảo an toàn giao thông đường thủy. (Đỗ Quốc Thông (2009). Các tuyến du lịch đường sông thường là những tuyến ngắn ngày, từ 1 đến 2 ngày. Tuy nhiên, cũng có những tuyến dài ngày, kết hợp với việc tham quan các vùng hay các nước lân cận dựa vào những con sông lớn mang tính khu vực, thuyền có sức hấp dẫn khá lớn và đang được ưa chuộng. 1.3.2.2. Các yếu tố hình thành tuyến du lịch đường sông a) Thành phần tạo lực hút Lực hút khách du lịch đường sông là cảnh quan ven bờ, cảnh quan trên sông, nguồn nước và thủy văn. Cảnh quan ven bờ bao gồm cảnh quan thiên nhiên và cảnh quan nhân văn càng đa dạng, phong phú, càng hấp dẫn du khách. Các công trình tôn tạo cảnh quan hai bên bờ sông, công trình kiến trúc đặc sắc, độc đáo; các điểm, khu du lịch sinh thái ven bờ; các làng nghề thủ công truyền thống; vườn cây trái,... chính là những nét thu hút của tuyến du lịch đường sông. Cảnh quan trên sông với những