Tài liệu Luận văn giải pháp hình thành và phát triển quỹ đầu tư chỉ số tại việt nam

BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH __________________________________ DƯƠNG HÙNG SƠN GIẢI PHÁP HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN QUỸ ĐẦU TƯ CHỈ SỐ TẠI VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH - NĂM 2011 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH __________________________________ DƯƠNG HÙNG SƠN GIẢI PHÁP HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN QUỸ ĐẦU TƯ CHỈ SỐ TẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: KINH TẾ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG Mã số : 62.31.12.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC 1. PGS, TS TRẦN HUY HOÀNG 2. TS LẠI TIẾN DĨNH TP.HỒ CHÍ MINH - NĂM 2011 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và nội dung trong luận án là trung thực. Kết quả của luận án chưa từng ñược ai công bố trong bất kì công trình nào. Tác giả Dương Hùng Sơn i MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU MỞ ĐẦU............................................................................................................. 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ QUỸ ĐẦU TƯ CHỈ SỐ ................................ 5 1.1. Quỹ ñầu tư:............................................................................................... 5 1.1.1. Khái niệm quỹ ñầu tư: ....................................................................... 5 1.1.2. Phân loại quỹ ñầu tư: ......................................................................... 5 1.1.2.1. Quỹ ñầu tư dạng ñóng:................................................................ 5 1.1.2.2. Quỹ ñầu tư dạng mở (open-end fund): ....................................... 6 1.1.2.3. Quỹ ñầu tư dạng ETF (Exchange Traded Fund): ....................... 6 1.1.2.4. Quỹ ñại chúng:............................................................................ 7 1.1.2.5. Quỹ thành viên:........................................................................... 8 1.2. Chỉ số chứng khoán:................................................................................. 8 1.2.1. Khái niệm chỉ số chứng khoán: ......................................................... 8 1.2.2. Phương pháp tính toán chỉ số: ........................................................... 9 1.2.2.1. Phương pháp bình quân số học giản ñơn:................................... 9 1.2.2.2. Phương pháp bình quân gia quyền theo giá thị trường cổ phiếu niêm yết: ..................................................................................... 10 1.2.2.3. Phương pháp tính chỉ số theo giá thị trường cổ phiếu sẵn sàng giao dịch:..................................................................................... 13 1.2.2.4. Chỉ số toàn thu nhập (total return index): ................................. 14 1.2.3. Phân loại chỉ số chứng khoán: ......................................................... 15 1.2.3.1. Dựa trên tiêu chí danh mục hàng hóa: ...................................... 15 1.2.3.2. Dựa trên tiêu chí có tái ñầu tư cổ tức (trái tức):........................ 16 1.2.4. Ý nghĩa của chỉ số chứng khoán:..................................................... 16 1.3. Quỹ ñầu tư chỉ số (index fund): ............................................................. 16 1.3.1. Định nghĩa quỹ ñầu tư chỉ số:.......................................................... 16 1.3.2. Phân loại quỹ ñầu tư chỉ số theo hình thức pháp lý:........................ 18 1.3.2.1. Quỹ ñầu tư chỉ số dạng mở (open-end fund): ........................... 18 1.3.2.2. Quỹ ñầu tư chỉ số dạng ETF (exchange traded fund):.............. 18 ii 1.3.2.3. So sánh giữa quỹ ñầu tư chỉ số dạng mở và dạng ETF: ........... 20 1.3.4. Phân loại quỹ ñầu tư chỉ số theo tiêu chí chỉ số: ............................. 22 1.3.4.1. Theo tiêu chí thành phần của chỉ số:......................................... 22 1.3.4.2. Theo tiêu chí khu vực ñịa lý: .................................................... 23 1.3.5. Các tiêu chuẩn kĩ thuật ñối với quỹ ñầu tư chỉ số: .......................... 24 1.3.5.1. Tính thích hợp và khả năng hiện thực hóa:............................... 24 1.3.5.2. Tính ổn ñịnh:............................................................................. 24 1.3.5.3. Phí: ............................................................................................ 25 1.3.5.4. Giá trị vốn hóa thị trường: ........................................................ 25 1.3.5.5. Định nghĩa thành phần trong chỉ số:......................................... 26 1.3.5.6. Kĩ thuật bổ sung, sửa ñổi, ñiều chỉnh danh mục ñầu tư:........... 27 1.3.5.7. Kỹ thuật về thuế trong việc quản lý quỹ ñầu tư chỉ số: ............ 27 1.3.5.8. Kỹ thuật chọn chứng khoán ñại diện: ....................................... 28 1.4. Sự cần thiết, vai trò, ưu nhược ñiểm của quỹ ñầu tư chỉ số: .................. 29 1.4.1. Sự cần thiết và tính tất yếu của quỹ ñầu tư chỉ số: .......................... 29 1.4.2. Vai trò của quỹ ñầu tư chỉ số:.......................................................... 30 1.4.2.1. Tối thiểu hóa rủi ro: .................................................................. 30 1.4.2.2. Khắc phục hạn chế của việc dự ñoán giá chứng khoán: ........... 30 1.4.2.3. Tiết kiệm chi phí cho nhà ñầu tư : ............................................ 31 1.4.2.4. Khắc phục khó khăn hoặc thua lỗ của việc ñầu cơ:.................. 32 1.4.2.5. Công cụ bảo vệ nhà ñầu tư khỏi lạm phát................................. 34 1.4.2.6. Làm giảm hoặc hoãn nộp thuế:................................................. 34 1.4.2.7. Thu hút vốn ñầu tư và gia tăng hiệu quả sử dụng vốn của nền kinh tế: ........................................................................................ 35 1.4.3. Ý nghĩa của quỹ ñầu tư chỉ số: ........................................................ 35 1.4.4. Hạn chế của quỹ ñầu tư chỉ số:........................................................ 36 CHƯƠNG 2: BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ QUỸ ĐẦU TƯ CHỈ SỐ TRÊN THẾ GIỚI VÀ ĐÁNH GIÁ ĐIỀU KIỆN HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN QUỸ ĐẦU TƯ CHỈ SỐ TẠI VIỆT NAM........................................................ 38 2.1. Bài học kinh nghiệm từ quỹ ñầu tư chỉ số trên thế giới: ........................ 38 2.1.1. Bài học từ lịch sử hình thành quỹ ñầu tư chỉ số: ............................. 38 iii 2.1.1.1. Bài học từ lịch sử hình thành quỹ ñầu tư chỉ số dạng mở: ....... 38 2.1.1.2. Bài học từ lịch sử hình thành quỹ ETF:.................................... 39 2.1.2. Bài học kinh nghiệm từ hoạt ñộng của quỹ ñầu tư chỉ số tại Hoa Kỳ: ................................................................................................................... 41 2.1.2.1. Quỹ ñầu tư chỉ số dạng mở tại Hoa Kỳ: ................................... 42 2.1.2.2. Quỹ ñầu tư chỉ số dạng ETF tại Hoa Kì: .................................. 45 2.1.2.3. Bài học kinh nghiệm từ quỹ ñầu tư chỉ số Hoa Kỳ: ................. 48 2.1.3. Quỹ ñầu tư chỉ số nước ngoài ñầu tư vào Việt Nam: ...................... 51 2.1.3.1. Quỹ FTSE Vietnam Index ETF: ............................................... 51 2.1.3.2. Quỹ ñầu tư chỉ số Market Vectors Vietnam ETF: ................... 54 2.1.4. Kinh nghiệm từ quỹ ñầu tư chỉ số nước ngoài: ............................... 58 2.2. Phân tích khả năng hình thành và phát triển quỹ ñầu tư chỉ số tại Việt Nam: .............................................................................................................. 60 2.2.1. Thị trường chứng khoán Việt Nam phát triển ñến mức ñộ nhất ñịnh: ................................................................................................................... 60 2.2.1.1. Thực trạng thị trường cổ phiếu Việt Nam: ............................... 61 2.2.1.2. Thực trạng thị trường trái phiếu Việt Nam:.............................. 65 2.2.2. Các chỉ số chứng khoán tại Việt Nam: ............................................ 68 2.2.2.1. Chỉ số VNIndex, HNX, UpCom:.............................................. 69 2.2.2.2. Chỉ số của Công ty Chứng khoán Woori CBV (Biển Việt): .... 71 2.2.2.3. Chỉ số VIR: ............................................................................... 72 2.2.2.4. Chỉ số FTSE Vietnam Index Series: ......................................... 73 2.2.2.5. Chỉ số S&P Vietnam 10 Index:................................................. 76 2.2.3. Hạn chế của quỹ ñầu tư dạng ñóng: ................................................ 79 2.2.3.1. Cơ chế huy ñộng vốn không linh hoạt, quỹ thường thời hạn giải thể:............................................................................................... 79 2.2.3.2. Chênh lệch giá và giá trị tài sản ròng của một chứng chỉ quỹ:. 80 2.2.3.4. Phí và thưởng của quỹ ñầu tư dạng ñóng: ................................ 81 2.2.4. Điều kiện về pháp lý cho quỹ ñầu tư chỉ số: ................................... 82 2.2.5. Nền tảng vật chất - công nghệ- nhân lực: ........................................ 84 2.2.6. Rủi ro khi ñầu tư chứng khoán: ....................................................... 87 iv 2.2.7. Khảo sát nhu cầu về quỹ ñầu tư chỉ số: ........................................... 89 2.2.7.1. Khảo sát nhà ñầu tư, khách hàng công ty chứng khoán, quỹ ñầu tư: ................................................................................................ 89 2.2.7.2. Khảo sát chuyên viên ngân hàng, chứng khoán, quỹ ñầu tư: ... 91 2.2.8. Thuận lợi và thử thách ñối với việc ra ñời quỹ ñầu tư chỉ số tại Việt Nam............................................................................................................ 93 2.2.8.1. Thuận lợi ñối với việc thành lập quỹ ñầu tư chỉ số: ................. 93 2.2.8.2. Thử thách ñối với sự ra ñời của quỹ ñầu tư chỉ số:................... 96 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN QUỸ ĐẦU TƯ CHỈ SỐ TẠI VIỆT NAM.................................................................................. 99 3.1. Sự cần thiết của quỹ ñầu tư chỉ số:......................................................... 99 3.2. Lộ trình triển khai các giải pháp thành lập quỹ ñầu tư chỉ số: ............. 100 3.3. Những giải pháp chính: ........................................................................ 102 3.3.1. Hoàn thiện chỉ số chứng khoán: .................................................... 102 3.3.1.1. Hoàn thiện chỉ số VNIndex theo phương pháp cổ phần sẵn sàng giao dịch:................................................................................... 103 3.3.1.2. Chỉ Số VN 40 Index: .............................................................. 105 3.3.1.3. Chỉ số ngành của VNIndex theo số cổ phần sẵn sàng giao dịch: ................................................................................................... 108 3.3.1.4. Một số chỉ số ñề xuất: ............................................................. 110 3.2.2. Hoàn thiện hệ thống pháp lý cho sự ra ñời của quỹ ñầu tư chỉ số: 113 3.3.3. Đào tạo nguồn nhân lực cho quỹ ñầu tư chỉ số: ............................ 116 3.3.4. Mô hình và tiến trình thành lập quỹ ñầu tư chỉ số:........................ 117 3.3.4.1. Mục tiêu cơ bản khi thành lập quỹ ñầu tư chỉ số:................... 117 3.3.4.2. Thách thức ñối với thiết lập bộ máy vận hành quỹ ñầu tư chỉ số: ................................................................................................... 118 3.3.4.3. Mô hình quỹ ñầu tư chỉ số ...................................................... 118 3.3.4.4. Cấu trúc của quỹ ñầu tư chỉ số:............................................... 121 3.3.4.5. Tiến trình thực hiện:................................................................ 123 3.4. Những giải pháp hỗ trợ: ....................................................................... 129 3.4.1. Đánh giá xếp hạng quỹ ñầu tư: ...................................................... 129 v 3.4.2. Cung cấp dịch vụ tư vấn cho các nhà ñầu tư: ................................ 130 3.4.3. Phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp:............................... 135 3.4.4. Tiếp tục tiến trình cổ phần hóa: ..................................................... 136 3.4.5. Hiện ñại hóa Sở giao dịch chứng khoán:....................................... 136 3.4.6. Phát huy vai trò của Ủy Ban Chứng Khoán Nhà Nước:................ 137 3.4.7. Tinh gọn hóa thủ tục về quản lý ngoại hối: ................................... 139 3.4.8. Hoàn thiện việc công bố thông tin:................................................ 141 3.4.9. Chính sách về thuế:........................................................................ 143 3.4.10. Nâng cao nhận thức của nhà ñầu tư về quỹ ñầu tư chỉ số: .......... 144 3.4.10.1. Dùng quỹ chỉ số hỗ trợ chiến lược ñầu tư giá trị: ................. 144 3.4.10.2. Kỹ thuật giao dịch chứng chỉ quỹ của nhà ñầu tư: ............... 145 3.4.10.3. Ổn ñịnh tâm lý nhà ñầu tư: ................................................... 146 KẾT LUẬN..................................................................................................... 148 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ ...................................................... 150 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 151 PHỤ LỤC........................................................................................................ 160 vi DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC PHỤ LỤC 1. LÝ THUYẾT DANH MỤC MARKOWITZ............................ 160 PHỤ LỤC 2: QUỸ CHỈ SỐ BIẾN THỂ (ALTERNATIVE FUND): ............ 161 PHỤ LỤC 3: CÁC LOẠI PHÍ CỦA QUỸ ĐẦU TƯ DẠNG MỞ VÀ ETF.. 165 PHỤ LỤC 4: CHỈ SỐ CHỨNG KHOÁN TRÊN THẾ GIỚI......................... 167 PHỤ LỤC 5: MỘT SỐ CHỈ SỐ TRÁI PHIẾU HOA KỲ TIÊU BIỂU ......... 180 PHỤ LỤC 6: CÁC PHƯƠNG PHÁP TÍNH CHỈ SỐ S&P KHÁC PHƯƠNG PHÁP GIÁ TRỊ THỊ TRƯỜNG CỔ PHIẾU SẴN SÀNG GIAO DỊCH 182 PHỤ LỤC 7: CHỈ SỐ RUSSELL ................................................................... 184 PHỤ LỤC 8. CHỈ SỐ MORGAN STANLEY CAPITAL INTERNATIONAL (MSCI) ..................................................................................................... 186 PHỤ LỤC 9: CHỈ SỐ MORNINGSTAR ....................................................... 188 PHỤ LỤC 10. CHỈ SỐ DOW JONES ............................................................ 190 PHỤ LỤC 11. QUỸ CHỈ SỐ TRÁI PHIẾU CHI PHÍ THẤP THEO CHUẨN LEHMAN BOND INDEX ...................................................................... 196 PHỤ LỤC 12. CÁC CHỈ SỐ CỦA SGDCK TOKYO ................................... 197 PHỤ LỤC 13. TỔNG TÀI SẢN RÒNG VÀ DÒNG TIỀN MỚI VÀO QUỸ ĐẦU TƯ CHỈ SỐ DẠNG MỞ TẠI HOA KỲ........................................ 211 PHỤ LỤC 14. QUỸ ĐẦU TƯ CHỈ SỐ DẠNG MỞ TẠI HOA KỲ: SỐ LƯỢNG QUỸ VÀ SỐ LOẠI CHỨNG CHỈ QUỸ................................. 212 PHỤ LỤC 15: QUỸ CHỈ SỐ DẠNG MỞ TẠI HOA KỲ: PHÁT HÀNH MỚI VÀ SỰ CHUYỂN ĐỔI CHỨNG CHỈ GIỮA CÁC QUỸ CÙNG CÔNG TY QUẢN LÝ QUỸ ............................................................................... 213 PHỤ LỤC 16: MUA LẠI CHỨNG CHỈ VÀ TRAO ĐỔI CHỨNG CHỈ QUỸ CHỈ SỐ DẠNG MỞ TẠI HOA KỲ ĐƯỢC MUA LẠI ......................... 214 PHỤ LỤC 17: TỔNG TÀI SẢN RÒNG PHÂN THEO DẠNG QUỸ ETF HOA KỲ............................................................................................................ 215 PHỤ LỤC 18: SỐ LƯỢNG QUỸ ETF HOA KỲ PHÂN THEO DẠNG QUỸ ................................................................................................................. 216 PHỤ LỤC 19: PHÁT HÀNH RÒNG QUỸ ETF HOA KỲ PHÂN THEO DẠNG QUỸ ............................................................................................ 217 PHỤ LỤC 20: BỘ CHỈ SỐ NGÀNH CỦA CHỈ SỐ DOW JONES .............. 218 PHỤ LỤC 21: MỘT SỐ CHỈ SỐ TIÊU BIỂU TẠI HOA KỲ....................... 219 PHỤ LỤC 22: TỈ SUẤT SINH LỢI CỦA QUỸ MỞ QUY MÔ HÀNG ĐẦU HOA KỲ .................................................................................................. 221 vii PHỤ LỤC 23: TỔNG QUAN VỀ QUỸ CHỈ SỐ THỊ TRƯỜNG THEO PHONG CÁCH ĐẦU TƯ ....................................................................... 223 PHỤ LỤC 24: MỘT SỐ QUỸ ETF TẠI HOA KỲ ....................................... 225 PHỤ LỤC 25: CÁC DẠNG QUỸ ETF KHÁC.............................................. 227 PHỤ LỤC 26. QUỸ ĐẦU TƯ CHỈ SỐ TẠI TRUNG QUỐC:...................... 229 PHỤ LỤC 27. DANH SÁCH CÔNG TY QUẢN LÝ QUỸ TẠI VIỆT NAM ................................................................................................................. 235 PHỤ LỤC 28. QUỸ ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI ĐẦU TƯ VÀO TRÁI PHIẾU VIỆT NAM .............................................................................................. 237 PHỤ LỤC 29. MỘT SỐ QUỸ NƯỚC NGOÀI ĐẦU TƯ VÀO CỔ PHIẾU VIỆT NAM .............................................................................................. 238 PHỤ LỤC 30: QUỸ ĐẦU TƯ CHỈ SỐ FTSE VIETNAM ETF.................... 239 PHỤ LỤC 31: QUỸ MARKET VECTOR VIETNAM ETF ......................... 240 PHỤ LỤC 32: PHÍ VÀ THƯỞNG CỦA QUỸ ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN NIÊM YẾT .............................................................................................. 242 PHỤ LỤC 33: MỘT SỐ CHỈ SỐ WOORI CBV............................................ 245 PHỤ LỤC 34: HỢP ĐỒNG ĐẦU TƯ VTG-VNINDEX............................... 246 PHỤ LỤC 35: CÂU HỎI NGHIÊN CỨU DÀNH CHO NHÀ ĐẦU TƯ...... 247 PHỤ LỤC 36: CÂU HỎI NGHIÊN CỨU DÀNH CHO CHUYÊN VIÊN.... 250 PHỤ LỤC 37: CHỈ SỐ VNINDEX THEO PHƯƠNG PHÁP CỔ PHẦN SẴN SÀNG GIAO DỊCH................................................................................. 253 PHỤ LỤC 38: CHỈ SỐ NGÀNH CỦA VNINDEX THEO GIÁ TRỊ THỊ TRƯỜNG CỔ PHIẾU SẴN SÀNG GIAO DỊCH .................................. 259 viii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT AMEX: Sở giao dịch chứng khoán Mỹ CIC: Trung tâm thông tin tín dụng thuộc Ngân hàng Nhà Nước Việt Nam EPS: (earning per share) thu nhập trên mỗi cổ phần ETF: (exchange traded fund) quỹ ñầu tư chỉ số dạng ETF FDI: (foreign direct investment) ñầu tư trực tiếp nước ngoài ICB: (industry classification benchmark) hệ thống phân loại ngành công nghiệp MSCI: Morgan Stanley Capital International NASDAQ: (National Association of Securities Dealers Automated Quotation System) hệ thống báo giá tự ñộng của hiệp hội quốc gia của nhà kinh doanh chứng khoán. NAV: (net asset value) tài sản ròng của quỹ NYSE: Sở giao dịch chứng khoán New York ODA: (Official Development Assistance) hỗ trợ phát triển chính thức QĐTCS: quỹ ñầu tư chỉ số SEC (US Securities and Exchange Commission): Ủy ban chứng khoán và thị trường chứng khoán Hoa kỳ SGDCK: sở giao dịch chứng khoán STT: số thứ tự TSE: Sở giao dịch chứng khoán Tokyo USD: ñô la Mỹ ix DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU BMV: giá trị thị trường cơ sở (base market value) CMV: giá trị thị trường hiện tại (current market value) D: số chia Di: cổ tức trả cho mỗi cổ phần (dividend) DCS: ñiểm cơ sở FFW: tỉ trọng cổ phiếu sẵn sàng giao dịch ID: cổ tức trong chỉ số(index dividend) IL: chỉ số (index level) IWF: tỉ lệ số cổ phiếu tự do chuyển nhượng so với số cổ phiếu niêm yết P: giá chứng khoán Q: khối lượng chứng khoán TDD: tổng cổ tức hàng ngày (total daily dividend) TRI: chỉ số toàn thu nhập (total return index) DTR: tổng thu nhập của chỉ số hàng ngày (daily return for the index) x DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Bảng tính quyền số theo số cổ phần sẵn sàng giao dịch................... 14 Bảng 1.2: So sánh các loại phí giữa quỹ mở và quỹ ETF................................. 22 Bảng 2.1: Quỹ ñầu tư chỉ số dạng mở hàng ñầu Hoa Kỳ xếp theo tài sản ròng45 Bảng 2.2: Một vài chi tiết về quỹ FTSE Vietnam Index ETF .......................... 52 Bảng 2.3. Số liệu của quỹ Market Vector Vietnam ETF .................................. 57 Bảng 2.4: Sự phát triển thị trường chứng khoán khi quỹ ñầu tư chỉ số thành lập ................................................................................................................... 58 Bảng 2.5. Số lượng, giá trị giao dịch tại SGDCK Hà Nội và TPHCM ............ 62 Bảng 2.6. Giá trị ñấu thầu và bảo lãnh trái phiếu Việt Nam............................. 65 Bảng 2.7. Số lượng trái phiếu Việt Nam niêm yết năm 2007-2010 ................. 66 Bảng 2.8. Cách làm tròn tỉ lệ số cổ phần sẵn sàng giao dịch............................ 74 Bảng 2.9. Các trường hợp ñiều chỉnh số chia ................................................... 78 Bảng 2.10. Tài sản ròng một chứng chỉ quỹ và giá thị trường quỹ niêm yết trên SGDCK TPHCM ....................................................................................... 80 Bảng 2.11. Phí của quỹ niêm yết tại Việt Nam................................................. 81 Bảng 3.1: Danh mục cổ phiếu của chỉ số VN 40 Index.................................. 107 Bảng 3.2: Phân ngành theo chuẩn ICB ........................................................... 109 Bảng 3.3. Phân ngành phù hợp với quỹ ñầu tư chỉ số .................................... 110 Bảng 3.4. Cách làm tròn tỉ lệ cổ phần sẵn sàng giao dịch .............................. 111 Bảng 3.5: Tiến trình triển khai quỹ ñầu tư chỉ số dạng mở và ETF ............... 124 Bảng 1- Phụ lục 3. Các loại phí của quỹ mở và quỹ ETF............................... 166 Bảng 1- Phụ lục 4. Các trường hợp ñiều chỉnh số chia................................... 172 Bảng 2 – Phụ lục 4. Chỉ số tại SGDCK Thượng Hải...................................... 177 Bảng 3- Phụ lục 4. Ngày cơ sở, ñiểm cơ sở và chỉ số cơ sở ........................... 178 Bảng 4 - Phụ lục 4. Tỉ lệ ñiều chỉnh cổ phần sẵn sàng giao dịch ................... 179 Bảng 1- Phụ lục 8: Một số chỉ số quốc tế mà quỹ ETF lấy làm cơ sở............ 187 Bảng 1 – Phụ lục 9: Tổng quan về chỉ số ngành Hoa Kỳ của Dow Jones...... 193 Bảng 1 - Phụ lục 10. Bảng phân chia chỉ số Core 30, Large 70 và Mid 400.. 201 Bảng 2 – Phụ lục 10. Ngày cơ sở và chỉ số cơ sở của các chỉ số Topix ......... 202 Bảng 3 – Phụ lục 10. Kì rà soát FFW: ............................................................ 202 Bảng 4 – Phụ lục 10. Cách làm tròn tỉ lệ cổ phiếu sẵn sàng giao dịch ........... 203 Bảng 5 - Phụ lục 10. Sự kiện dẫn ñến sự ñiều chỉnh số lượng cổ phần.......... 204 xi Bảng 6 – Phụ lục 10. Điều kiện 10 cổ ñông lớn nhất là cổ phần sẵn sàng giao dịch .......................................................................................................... 204 Bảng 7 – Phụ lục 10. Sự kiện cần ñiều chỉnh của TSE First Section ............. 205 Bảng 8 - Phụ lục 10. Điều chỉnh các chỉ số Tokyo Exchange Second Section và Mothers .................................................................................................... 206 Bảng 9 – Phụ lục 10: Thành phần của chỉ số Topix ....................................... 209 Bảng 1 – Phụ lục 26: Một số quỹ ñầu tư chỉ số dạng ETF bám theo chỉ số chứng khoán Trung Quốc ........................................................................ 229 Bảng 2- Phụ lục 26. So sánh China 50 ETF với dạng mở và ñóng ................ 232 xii DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ĐỒ Hình 1.1. Quá trình tạo ra ñơn vị khởi tạo và phân phối chứng chỉ quỹ ETF .. 19 Hình 2.1. Tài sản ròng của quỹ mở tại Hoa Kỳ ................................................ 43 Hình 2.2. Tỉ trọng các dạng quỹ ñầu tư chỉ số dạng mở Hoa Kỳ năm 2010 .... 43 Hình 2.3. Tài sản ròng quỹ ñầu tư chỉ số dạng ETF Hoa Kỳ ........................... 45 ình 2.4. Tỉ trọng các dạng quỹ ñầu tư chỉ số dạng ETF Hoa Kỳ năm 2010 ..... 46 ình 2.5. Tổng tài sản ròng ETF Hoa Kỳ năm 2010 theo các dạng.................... 47 ình 2.6. Tổng tài sản ròng FTSE Vietnam Index ETF ...................................... 53 Hình 2.7. Tài sản ròng 1 chứng chỉ quỹ FTSE Vietnam Index ETF ................ 54 Hình 2.8. Tỉ trọng theo ngành của quỹ Market Vectors Vietnam ETF ............ 55 Hình 2.9. Quỹ Market Vectors Vietnam ETF phân theo quốc gia ................... 56 Hình 2.10. Tài sản ròng chứng chỉ quỹ Market Vectors Vietnam ETF............ 56 Hình 2.11. Giá trị ñầu tư 10000 USD vào quỹ Market Vectors Vietnam ETF 57 Hình 2.12. Diễn biến chỉ số VNIndex từ 1/1/2007 ........................................... 62 Hình 2.13. Chỉ số HNX Index từ 1/1/2007 ñến nay ......................................... 63 Hình 3.1: Mô hình quỹ ñầu tư chỉ số dạng mở ............................................... 120 Hình 3.2: Mô hình quỹ ñầu tư chỉ số dạng ETF ............................................. 121 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn ñề tài nghiên cứu: Thị trường chứng khoán là kênh huy ñộng vốn hầu như vô tận, nhanh, hữu hiệu của doanh nghiệp, thu hút nhà ñầu tư chuyên nghiệp lẫn không chuyên, trong nước lẫn nước ngoài ñể phát triển kinh tế, hội nhập kinh tế thế giới. Thị trường chứng khoán Việt Nam từ khi ra ñời (tháng 7/2000) ñến nay ñã trải qua những giai ñoạn thăng trầm. Thị trường chứng khoán ñã có những bước phát triển vượt bậc về giá trị vốn hóa thị trường và số lượng nhà ñầu tư tham gia, phát huy vai trò tập trung các khoản tiền nhàn rỗi thành nguồn vốn lớn, cung cấp cho chủ thể cần vốn trong nền kinh tế. Tuy nhiên, hàng hóa, công cụ ñầu tư chưa ña dạng, một số nhà ñầu tư chứng khoán ñầu tư kém hiệu quả, rủi ro cao do giao dịch theo tin ñồn, cảm tính và bầy ñàn, thiếu sự phân tích thông tin, không ña dạng hóa ñầu tư. Quỹ ñầu tư chứng khoán xuất hiện và gia tăng nhanh chóng về số lượng và giá trị nhằm ñáp ứng nhu cầu về vốn của các doanh nghiệp và nền kinh tế, trở thành công cụ ñầu tư tài chính chuyên nghiệp, thuận tiện cho các nhà ñầu tư. Hiện nay, tất cả các quỹ ñầu tư tại Việt Nam ñều là quỹ ñóng. Bên cạnh mặt tích cực là nguồn tiền huy ñộng luôn ổn ñịnh, quỹ ñầu tư dạng ñóng trở nên kém thu hút ñối với các nhà ñầu tư do giá giao dịch trên thị trường chênh lệch lớn với giá trị tài sản ròng một chứng chỉ quỹ. Một số quỹ ñầu tư chứng khoán có kết quả kém hơn mức sinh lợi bình quân của thị trường, danh mục chứng khoán ñầu tư của quỹ không ña dạng, thiếu minh bạch, phí và thưởng quản lý khá cao. Một số quỹ ñầu tư chạy theo lợi nhuận trước mắt và cắt lỗ khi thị trường giảm sâu làm thị trường chứng khoán diễn biến thất thường, lúc thì có hiện tượng bong bóng và sốt giá, lúc thì ñóng băng và suy sụp. Quỹ ñầu tư chỉ số chưa ra ñời tại Việt Nam nhưng tại các nước phát triển, ñang phát triển là mô hình quỹ ñầu tư phổ biến, góp phần bình ổn giá cả thị trường chứng khoán, gia tăng hiệu quả, chất lượng ñầu tư do chuyên nghiệp hóa quản lí danh mục ñầu tư ñược ña dạng hóa với mức phí thấp. 2 Luận án tiến sỹ: “Giải pháp hình thành và phát triển quỹ ñầu tư chỉ số tại Việt Nam” ñược thực hiện nhằm hệ thống hóa kiến thức và kinh nghiệm thực tiễn của các nước về quỹ ñầu tư chỉ số, tìm ra phương cách thúc ñẩy quá trình hình thành và phát triển quỹ ñầu tư chỉ số tại Việt Nam. 2. Mục tiêu nghiên cứu của luận án: - Tổng kết các lý luận khoa học, hoạt ñộng của các quỹ ñầu tư chỉ số: ñịnh nghĩa, phân loại, cách thức hoạt ñộng, ưu nhược ñiểm, vai trò của quỹ ñầu tư chỉ số ñối với nhà ñầu tư và nền kinh tế. - Phân tích thực trạng, bài học kinh nghiệm thành lập và hoạt ñộng của quỹ ñầu tư chỉ số tại một số nước trên thế giới ñể thấy ñược vai trò, cách thức vận hành, một vài quỹ chỉ số dạng ETF thành lập tại nước ngoài lấy chỉ số của một số công ty niêm yết tại Việt Nam. - Khảo sát ñiều kiện tiền ñề, thuận lợi, khó khăn trong việc thành lập quỹ ñầu tư chỉ số tại Việt Nam: thực trạng về thị trường chứng khoán nói chung và các quỹ ñầu tư tại Việt Nam nói riêng. - Căn cứ vào lý luận, kinh nghiệm nước ngoài, chiến lược phát triển thị trường chứng khoán và ñiều kiện thực tế Việt Nam ñể ñưa ra các lộ trình, mô hình và giải pháp khả khi và hiệu quả ñể hình thành và phát triển quỹ ñầu tư chỉ số tại Việt Nam. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu: Mô hình, bản chất, hoạt ñộng, vai trò và lợi ích của các quỹ ñầu tư chỉ số trên thế giới và các yếu tố cần thiết ñể hình thành và phát triển quỹ ñầu tư chỉ số tại Việt Nam. - Phạm vi nghiên cứu: Lý luận về quỹ ñầu tư chỉ số trên thế giới, kinh nghiệm thành lập và thực trạng hoạt ñộng của một số quỹ ñầu tư chỉ số chứng khoán nước ngoài (Mỹ, Trung Quốc, Luxembourg), thực trạng thị trường chứng khoán và một số quỹ ñầu tư chứng khoán Việt Nam, khảo sát ñiều kiện ra ñời và phát triển quỹ ñầu tư chỉ số chứng khoán tại Việt Nam. 3 4. Phương pháp nghiên cứu: Luận án sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và lịch sử của chủ nghĩa Mác Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh ñể làm nền tảng và kim chỉ nam cho quá trình nghiên cứu. Phương pháp ñịnh tính ñược vận dụng trong quá trình thu thập, phân tích và tổng hợp dữ liệu. Phương pháp ñịnh lượng ñược dùng trong việc khảo sát sự cần thiết của quỹ ñầu tư chỉ số. Về phương pháp cụ thể: phương pháp lịch sử cụ thể (nghiên cứu quá trình hình thành và hoạt ñộng của quỹ ñầu tư chỉ số tại nước ngoài, các quỹ ñầu tư chỉ số nước ngoài sở hữu danh mục chứng khoán Việt Nam), phương pháp thống kê, phương pháp so sánh, phân tích những khó khăn, thuận lợi, cách thức thành lập, ñiều hành và quản lý quỹ ñầu tư chỉ số, thăm dò thu thập ý kiến về ñiều kiện tiền ñề, khả năng thành lập quỹ ñầu tư chỉ số tại Việt Nam. Dữ liệu ñược thu thập từ các nguồn: khảo sát thực tế một số nhà ñầu tư và chuyên viên công ty chứng khoán, ngân hàng, quỹ ñầu tư tại TPHCM, sách, tạp chí khoa học, tạp chí chuyên ngành và các website có liên quan ñến chỉ số tại nước ngoài và Việt Nam, quỹ ñầu tư chỉ số tại nước ngoài, thực trạng thị trường chứng khoán và quỹ ñầu tư Việt Nam. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án: Hiện nay, Việt Nam mới chỉ có quỹ ñầu tư dạng ñóng, chưa có quỹ ñầu tư dạng mở và ETF. Quỹ ñầu tư dạng ñóng mất ñi sức hút ñối với nhà ñầu tư do giá giao dịch thường rất khác biệt so với giá trị tài sản ròng của một chứng chỉ quỹ. Quỹ ñầu tư chỉ số là một vấn ñề còn rất mới tại Việt Nam nhưng sẽ là một kênh huy ñộng vốn an toàn, hiệu quả cho nền kinh tế. Tại Việt Nam, một số ñề tài nghiên cứu về quỹ ñầu tư chứng khoán nhưng nhìn chung các ñề tài này chỉ tập trung vào phân tích thực trạng và ñề xuất các kiến nghị liên quan ñến quỹ ñầu tư chứng khoán dạng ñóng. Một số ñề tài khác tại Việt Nam tập trung vào nghiên cứu về chỉ số chứng khoán. Với chủ ñề nghiên cứu khá mới mẻ, luận án này tập trung nghiên cứu các giải pháp cho sự hình thành và phát triển quỹ ñầu tư chỉ số tại Việt Nam một cách có hệ thống trên cơ sở kế thừa và phát 4 triển các lý luận của quỹ ñầu tư chỉ số trên thế giới và khảo sát ñiều kiện hình thành và phát triển quỹ ñầu tư chỉ số tại Việt Nam. 6. Kết cấu luận án: Ngoài phần mở ñầu và kết luận, luận án ñược chia ra làm 3 chương: Chương 1: Tổng quan về quỹ ñầu tư chỉ số Chương 2: Kinh nghiệm từ quỹ ñầu tư chỉ số trên thế giới và ñánh giá ñiều kiện hình thành và phát triển quỹ ñầu tư chỉ số tại Việt Nam Chương 3: Giải pháp hình thành và phát triển quỹ ñầu tư chỉ số tại Việt Nam 5 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ QUỸ ĐẦU TƯ CHỈ SỐ 1.1. Quỹ ñầu tư: 1.1.1. Khái niệm quỹ ñầu tư: Quỹ ñầu tư là quỹ hình thành từ vốn góp của nhà ñầu tư vào các tài sản (chứng khoán, bất ñộng sản, vàng, ngoại tệ và các công cụ phái sinh) nhằm mục ñích lợi nhuận, trong ñó nhà ñầu tư không có quyền kiểm soát hàng ngày ñối với việc ra quyết ñịnh của quỹ ñầu tư. Các công ty quản lý quỹ gom tiền của nhà ñầu tư và ñầu tư theo các tiêu chí và mục tiêu của quỹ. 1.1.2. Phân loại quỹ ñầu tư: Dựa vào tiêu chí cách thức phát hành và giao dịch chứng chỉ quỹ ñã phát hành thì quỹ ñầu tư ñược chia ra làm ba loại quỹ ñầu tư dạng ñóng, quỹ ñầu tư dạng mở và quỹ ñầu tư dạng ETF. Dựa vào tiêu chí số lượng nhà ñầu tư sở hữu chứng chỉ quỹ thì quỹ ñầu tư ñược chia ra làm hai loại là quỹ ñầu tư thành viên và quỹ ñầu tư công chúng. 1.1.2.1. Quỹ ñầu tư dạng ñóng: Quỹ ñầu tư dạng ñóng (closed-end fund) là quỹ ñầu tư có lượng chứng chỉ quỹ cố ñịnh và chứng chỉ quỹ ñã phát hành không ñược mua lại theo yêu cầu của nhà ñầu tư. Chứng chỉ quỹ ñã phát hành ñược chuyển nhượng giữa các nhà ñầu tư. Khi quỹ ñóng ñược niêm yết, nó ñược giao dịch trong suốt thời gian mở cửa của thị trường tại các Sở giao dịch chứng khoán. Giá giao dịch của chứng chỉ quỹ ñóng trên thị trường ảnh hưởng lớn bởi cung cầu chứng chỉ quỹ trên thị trường và thường có sự khác biệt lớn với giá trị tài sản ròng một chứng chỉ quỹ. Vì lí do này, quỹ ñóng dù có danh mục bám sát chỉ số thị trường chỉ có thể tạo tài sản ròng của một chứng chỉ quỹ diễn biến cùng nhịp ñiệu với chỉ số thị trường nhưng nhà ñầu tư không thể hiện thực hóa lợi nhuận tại mức sinh lợi tương ñương chỉ số (do nhà ñầu tư thường không thể giao dịch chứng chỉ quỹ trên thị trường với giá xấp xỉ tài sản ròng một chứng chỉ quỹ). Vì vậy, trong thực tế quỹ ñầu tư chỉ số hoạt ñộng tại các nước trên thế giới không tồn tại dưới dạng ñóng mà chỉ dưới dạng quỹ mở hoặc quỹ ETF. Quỹ dạng ñóng có ưu thế là nhà ñầu tư dễ dàng giao dịch liên tục trong ngày nhưng có