Tài liệu Luận văn đánh giá công tác giải quyết khiếu nại về đất đai tại huyện thạch thất, thành phố hà nội

BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI NGUYỄN VĂN DUY ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI TẠI HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI Hà Nội - Năm 2019 BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI NGUYỄN VĂN DUY ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI TẠI HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI Chuyên ngành: Quản lý đất đai Mã số: 8850103 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. BÙI TUẤN ANH Hà Nội - Năm 2019 i CÔNG TRÌNH ĐƢỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI Cán bộ hƣớng dẫn chính: TS. Bùi Tuấn Anh Cán bộ chấm phản biện 1: TS. Nguyễn Văn Bài Cán bộ chấm phản biện 2: TS. Lƣu Văn Năng Luận văn thạc sĩ đƣợc bảo vệ tại: HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI Ngày 19 tháng 01 năm 2019 ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu đƣợc trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan, chƣa từng dùng để bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào và các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều đƣợc chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày......... tháng ........ năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Duy iii LỜI CẢM ƠN Trƣớc hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám hiệu, Phòng đào tạo, Khoa Quản lý Đất đai - Trƣờng Đại học Tài nguyên và Môi trƣờng Hà Nội đã tạo điều kiện cho tôi học tập, nghiên cứu thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn. Đặc biệt, cho phép tôi đƣợc bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới thầy TS. Bùi Tuấn Anh đã trực tiếp tận tình hƣớng dẫn, tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ viên chức Phòng Tài nguyên và Môi trƣờng huyện Thạch Thất và các phòng ban UBND huyện Thạch Thất, UBND các xã, thị trấn đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, ngƣời thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành luận văn này. Hà Nội, ngày ........tháng ....... năm 2019 Tác giả Nguyễn Văn Duy iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................... ii LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................................iii MỤC LỤC .......................................................................................................................... iv THÔNG TIN LUẬN VĂN ..............................................................................................vii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .....................................................................................viii DANH MỤC BẢNG.......................................................................................................... ix DANH MỤC HÌNH .......................................................................................................... xi MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 1 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI .......................................................................... 1 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU.................................................................................... 2 3. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN ............................................................. 2 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ........................................ 3 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI .......................... 3 1.1.1. Khiếu nại về đất đai........................................................................................... 3 1.1.2. Giải quyết khiếu nại về đất đai ........................................................................ 10 1.2. CƠ SỞ PHÁP LÝ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI ......................... 18 1.2.1. Chủ trƣơng, chính sách về giải quyết khiếu nại về đất đai ............................. 18 1.2.2. Quy định của pháp luật về giải quyết khiếu nại về đất đai ............................. 19 1.3. CƠ SỞ THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI .................... 23 1.3.1. Kinh nghiệm giải quyết khiếu nại về đất đai tại một số nƣớc trên thế giới .... 23 1.3.2. Khái quát công tác giải quyết khiếu nại về đất đai tại Việt Nam và thành phố Hà Nội ....................................................................................................................... 28 CHƢƠNG 2. ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 37 2.1. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ................................................... 38 v 2.1.1. Đối tƣợng nghiên cứu...................................................................................... 38 2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 38 2.2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .............................................................................. 38 2.2.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội ....................................................................................................................... 38 2.2.2. Tình hình quản lý, sử dụng đất tại huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội ...... 38 2.2.3. Tình hình khiếu nại, giải quyết khiếu nại về đất đai tại huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội ...................................................................................................... 38 2.2.4. Đánh giá công tác giải quyết khiếu nại về đất đai tại huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội ................................................................................................................ 39 2.2.5. Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại về đất đai tại huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội............................................ 39 2.3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................................... 39 2.3.1. Phƣơng pháp thu thập tài liệu, số liệu ............................................................. 39 2.3.2. Phƣơng pháp điều tra xã hội học ..................................................................... 40 2.3.3. Phƣơng pháp thống kê, xử lý số liệu ............................................................... 41 2.3.4. Phƣơng pháp so sánh, phân tích và đánh giá .................................................. 41 CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..................................................................... 42 3.1. ĐẶC ĐIỂM ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................................................................ 42 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ........................................................................................... 42 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................................ 47 3.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội .................................. 54 3.2. TÌNH HÌNH QUẢN LÝ, SỬ DỤNG ĐẤT TẠI HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ............................................................................................. 55 3.2.1. Công tác quản lý Nhà nƣớc về đất đai trên địa bàn huyện Thạch Thất .......... 55 3.2.2. Biến động đất đai huyện Thạch Thất giai đoạn 2012 – 2017 ......................... 59 vi 3.3. TÌNH HÌNH KHIẾU NẠI, GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI TẠI HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI .................................................. 61 3.3.1. Tình hình khiếu nại về đất đai tại huyện Thạch Thất...................................... 61 3.3.2. Tình hình giải quyết khiếu nại về đất đai tại huyện Thạch Thất..................... 64 3.4. ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI TẠI HUYỆN tHẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI .................................................... 69 3.4.1. Đánh giá của ngƣời dân về công tác giải quyết khiếu nại về đất đai .............. 69 3.4.2. Đánh giá của cán bộ, công chức về công tác giải quyết khiếu nại về đất đai ... 76 3.4.3. Đánh giá chung về công tác giải quyết khiếu nại đất đai ................................ 84 3.5. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI TẠI HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ............................................................................................. 88 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................................ 91 1. KẾT LUẬN ........................................................................................................... 91 2. KIẾN NGHỊ .......................................................................................................... 92 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................. 94 PHỤ LỤC............................................................................. Error! Bookmark not defined. vii THÔNG TIN LUẬN VĂN Tên tác giả: Nguyễn Văn Duy Tên đề tài: Đánh giá công tác giải quyết khiếu nại về đất đai tại huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội Chuyên ngành: Quản lý đất đai Mã số: 8850103 Tên cơ sở đào tạo: Trƣờng Đại học Tài nguyên và Môi trƣờng Hà Nội Kết quả chính và kết luận Thạch Thất là huyện nằm phía Tây Bắc thành phố Hà Nội, có diện tích 18.744,18 ha, là huyện có nhiều tiềm năng để phát triển kinh tế, xã hội. Trong giai đoạn 2012-2017 tốc độ tăng trƣởng kinh tế trên địa bàn là khá cao, tốc độ tăng bình quân giá trị sản xuất đạt 13,5%/năm. Công tác quản lý Nhà nƣớc về đất đai luôn đƣợc các cấp chính quyền trên địa bàn huyện quan tâm chú trọng, thực hiện đúng quy định của pháp luật. Trong giai đoạn 2012-2017, tình hình khiếu nại về đất đai tại huyện Thạch Thất khá phức tạp, các cơ quan Nhà nƣớc trên địa bàn huyện phải giải quyết trổng số 175 đơn khiếu nại về đất đai trong đó chủ yếu nội dung khiếu nại về quyết định thu hồi, bồi thƣờng GPMB, về cấp GCNQSD đất, về giải quyết tranh chấp đất đai. Cũng trong thời gian này chính quyền huyện Thạch Thất đã đạt đƣợc nhiều kết quả trong công tác giải quyết khiếu nại về đất đai, giải quyết đƣợc 168 đơn trên tổng số 175 đơn thuộc thẩm quyền giải quyết đạt tỷ lệ 96,00%; còn lại 7 trƣờng hợp đang trong quá trình xác minh vụ việc để giải quyết. Bên cạnh những kết quả đạt đƣợc vẫn còn những hạn chế, tồn tại trong công tác giải quyết khiếu nại về đất đai vì vậy trong thời gian tới cần khắc phục thông qua việc thực hiện các giải pháp: Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện chính sách, pháp luật về đất đai, giải quyết khiếu nại về đất đai; Nâng cao hiểu biết pháp luật và ý thức chấp hành pháp luật của ngƣời khiếu nại; Nâng cao trách nhiệm, tăng cƣờng phối hợp giữa các cấp, các cơ quan hành chính Nhà nƣớc trong việc giải quyết khiếu nại về đất đai; Nâng cao chất lƣợng đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác quản lý đất đai và giải quyết khiếu nại về đất đai; Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý đất đai, giải quyết khiếu nại về đất đai, hoàn thiện công tác lập, quản lý hồ sơ địa chính. viii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt GPMB Giải phóng mặt bằng CBCC Cán bộ, công chức GCNQSD Giấy chứng nhận quyền sử dụng GQKN Giải quyết khiếu nại HVHC Hành vi hành chính KNTC Khiếu nại tố cáo QĐHC Quyết định hành chính UBND Ủy ban nhân dân ix DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1: Danh mục các văn bản pháp luật quy định về khiếu nại, giải quyết khiếu nại về đất đai ............................................................................................................................. 20 Bảng 3.1: Cơ cấu giá trị sản xuất các ngành kinh tế huyện Thạch Thất ......................... 48 Bảng 3.2: Biến động sử dụng đất huyện Thạch Thất giai đoạn 2012 - 2017 ................. 60 Bảng 3.3: Tổng hợp kết quả tiếp nhận đơn thƣ của công dân huyện Thạch Thất giai đoạn 2012 - 2017 ................................................................................................................ 62 Bảng 3.4: Phân loại khiếu nại về đất đai trên địa bàn huyện Thạch Thất giai đoạn 2012 – 2017 .................................................................................................................................. 63 Bảng 3.5: Kết quả giải quyết khiếu nại về đất đai tại huyện Thạch Thất giai đoạn 2012 – 2017 .................................................................................................................................. 67 Bảng 3.6: Kết quả vụ việc khiếu nại đã giải quyết xong trên địa bàn huyện Thạch Thất giai đoạn 2012 – 2017 ........................................................................................................ 68 Bảng 3.7: Đánh giá công tác tiếp nhận đơn thƣ khiếu nại về đất đai của cán bộ, công chức ..................................................................................................................................... 70 Bảng 3.8: Đánh giá của công dân về thủ tục hành chính GQKN, việc chấp hành thực hiện trình tự, thời gian giải quyết khiếu nại về đất đai ..................................................... 71 Bảng 3.9: Đánh giá về mức độ hài lòng về kết quả và cách giải quyết khiếu nại của ngƣời có thẩm quyền .......................................................................................................... 72 Bảng 3.10: Đánh giá về mức độ hiểu biết pháp luật và công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại ở địa phƣơng ........................... 74 Bảng 3.11: Ý kiến của ngƣời dân để giải quyết khiếu nại về đất đai hiệu quả hơn ....... 75 Bảng 3.12: Đánh giá về trình độ, chuyên môn của cán bộ, công chức thực hiện giải quyết khiếu nại về đất đai................................................................................................... 76 x Bảng 3.13: Đánh giá về mức độ quan tâm của cấp trên, sự hiểu biết của cán bộ, công chức về pháp luật đất đai và trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại về đất đai ................. 77 Bảng 3.14: Đánh giá về mức độ hiểu biết và thái độ của ngƣời dân trong quá trình giải quyết khiếu nại về đất đai................................................................................................... 78 Bảng 3.15: Đánh giá về nguồn nhân lực, cơ sở vật chất, kinh phí phục vụ giải quyết khiếu nại về đất đai ............................................................................................................. 79 Bảng 3.16: Đánh giá về thời hạn giải quyết và sự phối hợp của các cơ quan trong giải quyết khiếu nại về đất đai................................................................................................... 80 Bảng 3.17: Đánh giá về việc ra quyết định, công bố quyết định và việc chấp hành quyết định giải quyết khiếu nại .................................................................................................... 81 Bảng 3.18: Đánh giá những tồn tại, bất cập các quy định pháp luật liên quan đến giải quyết khiếu nại về đất đai................................................................................................... 82 Bảng 3.19: Ý kiến nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại về đất đai ............................ 83 xi DANH MỤC HÌNH Hình 1.1: Sơ đồ về giải quyết khiếu nại các quyết định hành chính, hành vi hành chính đất đai .................................................................................................................................. 15 Hình 3.1: Vị trí huyện Thạch Thất trong thành phố Hà Nội............................................ 43 Hình 3.2: Hiện trạng sử dụng đất huyện Thạch Thất năm 2017 ..................................... 46 Hình 3.3: Biến động sử dụng đất huyện Thạch Thất giai đoạn 2012-2017 .................... 61 Hình 3.4: Nơi tiếp nhận hồ sơ, ý kiến của công dân tại ủy ban nhân dân huyện Thạch Thất ...................................................................................................................................... 66 Hình 3.5: Bảng hƣớng dẫn thực hiện thủ tục hành chính ................................................ 66 1 MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Khiếu nại là quyền cơ bản của công dân đã đƣợc Hiến pháp ghi nhận, là phƣơng thức để nhân dân thực hiện quyền kiểm tra, giám sát của mình và thực hiện quyền làm chủ của nhân dân. Khiếu nại là công cụ pháp lý bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức và bảo đảm pháp luật đƣợc thực thi nghiêm minh, góp phần xây dựng nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Đất đai là tài nguyên đặc biệt của mỗi quốc gia, nguồn lực quan trọng phát triển đất nƣớc. Ở nƣớc ta đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nƣớc đại diện chủ sở hữu. Với tƣ cách là chủ sở hữu của đất đai, Nhà nƣớc trao lại quyền sử dụng đất cho ngƣời dân thông qua hoạt động điều phối đất đai nhƣ vậy quyền sử dụng đất trở thành một loại tài sản đặc biệt. Xung quanh tài sản này đã và đang nảy sinh những vấn đề phức tạp, nổi bật là vấn đề khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai. Đặc biệt khi nƣớc ta chuyển đổi sang nền kinh tế thị trƣờng, Nhà nƣớc thực hiện cơ chế quản lý mới bằng việc trả lại đất đai những giá trị vốn có thì những vấn đề liên quan tới đất đai nói chung và khiếu nại, tố cáo về đất đai nói riêng là một hiện tƣợng khách quan, thƣờng xuyên xảy ra trong xã hội. Những năm gần đây tình hình khiếu nại của ngƣời dân diễn ra gay gắt, ngày càng gia tăng về số lƣợng và tính chất phức tạp ở nhiều địa phƣơng trên cả nƣớc, chủ yếu là liên quan đến đất đai. Theo số liệu thống kê của Thanh tra Chính phủ trong tổng số đơn khiếu nại, hàng năm các cơ quan hành chính Nhà nƣớc nhận đƣợc 60-70% có liên quan đến đất đai. Nhiều nơi, các thế lực thù địch đã lợi dụng tình hình khiếu nại để lôi kéo, kích động công dân tụ tập đông ngƣời hoặc có hành vi quá khích làm ảnh hƣởng đến an ninh, trật tự và tác động tiêu cực vào tâm lý của cán bộ, nhân dân. Vì vậy giải quyết khiếu nại là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong công tác quản lý nhà nƣớc về đất đai. Kết quả giải quyết khiếu nại đất đai, góp phần ổn định tình hình chính trị, trật tự an toàn xã hội tại địa phƣơng, củng cố niềm tin của ngƣời dân vào Đảng và Nhà nƣớc và bảo vệ lợi ích quốc gia, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. 2 Trong những năm qua, trên địa bàn huyện Thạch Thất nhận đƣợc nhiều sự quan tâm đầu tƣ, triển khai thực hiện các chƣơng trình, dự án phát triển kinh tế xã hội, cùng với đó là giá trị đất đai ngày càng tăng lên, lợi ích từ đất đai cũng đƣợc ngƣời dân quan tâm hơn chính vì vậy công tác quản lý và sử dụng đất đai là vấn đề nóng bỏng, phức tạp. Tình trạng khiếu nại về đất đai ngày càng tăng lên và nội dung khiếu nại về đất đai cũng trở nên đa dạng, công tác giải quyết khiếu nại cũng vì thế cũng gặp nhiều khó khăn, bất cập. Xuất phát từ thực tiễn, tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Đánh giá công tác giải quyết khiếu nại về đất đai tại huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội”. 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU - Đánh giá tình hình khiếu nại về đất đai, công tác giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội từ năm 2012 đến hết năm 2017; - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại về đất đai tại huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. 3. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN * Ý nghĩa khoa học: Góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận về công tác giải quyết khiếu nại về đất đai. * Ý nghĩa thực tiễn: Góp phần giảm thiểu khiếu nại về đất đai và nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn huyện Thạch Thất trong thời gian tới. 3 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI VỀ ĐẤT ĐAI 1.1.1. Khiếu nại về đất đai 1.1.1.1. Khiếu nại Theo Luật Khiếu nại năm 2011:“Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình”. Khiếu nại theo gốc tiếng Latinh: "Complant" có nghĩa là sự phàn nàn, phản ứng, bất bình của ngƣời nào đó về vấn đề có liên quan đến lợi ích của mình. Theo Đại từ điển Tiếng Việt do Nguyễn Nhƣ Ý chủ biên, “khiếu nại” đƣợc hiểu là “thắc mắc, đề nghị xem lại những kết luận, quyết định do cấp có thẩm quyền đã làm, đã chuẩn y”. Dƣới góc độ xã hội, khiếu nại là hiện tƣợng phát sinh trong đời sống xã hội nhƣ là một phản ứng của chủ thể trƣớc một quyết định, một hành vi nào đó mà cho rằng quyết định hay hành vi đó là không phù hợp với các quy tắc, chuẩn mực trong đời sống cộng đồng, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Dƣới góc độ chính trị - pháp lý, khiếu nại là một quyền tự do, dân chủ quan trọng của công dân đƣợc Hiến pháp, pháp luật quy định và bảo đảm thực hiện bởi bộ máy nhà nƣớc. Quyền khiếu nại là công cụ pháp lý để công dân bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình khi bị hành vi của ngƣời khác xâm phạm. Quyền khiếu nại của công dân là một trong các quyền hiến định, xuất hiện khá sớm trong lịch sử lập hiến Việt Nam. Bản Hiến pháp đầu tiên ghi nhận về quyền khiếu nại là Hiến pháp năm 1959, theo đó “Công dân nước Việt Nam Dân chủ 4 Cộng hòa có quyền khiếu nại và tố cáo với bất cứ cơ quan nhà nước nào về những hành vi phạm pháp của nhân viên cơ quan Nhà nước”. Hiện nay, tại Điều 30 Hiến pháp năm 2013 ghi nhận quyền khiếu nại của công dân: “1. Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân; 2. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải tiếp nhận, giải quyết khiếu nại, tố cáo, người bị thiệt hại có quyền được bồi thường về vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự theo quy định của pháp luật; 3. Nghiêm cấm việc trả thù người khiếu nại, tố cáo hoặc lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo để vu khống, vu cáo làm hại người khác”. 1.1.1.2. Khiếu nại về đất đai Quản lý đất đai là một lĩnh vực rất rộng và phức tạp, tuy nhiên chỉ những nội dung nào cơ quan quản lý hành chính Nhà nƣớc có thẩm quyền ban hành các quyết định hành chính (QĐHC) hoặc cán bộ, công chức có hành vi hành chính (HVHC) đối với ngƣời sử dụng đất mà họ cho rằng các QĐHC, HVHC đó ảnh hƣởng quyền và lợi ích hợp pháp của mình, thì họ có quyền khiếu nại. Quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai là quyết định bằng văn bản của cơ quan hành chính nhà nƣớc hoặc ngƣời có thẩm quyền đƣợc áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tƣợng cụ thể về một vấn đề trong hoạt động quản lý Nhà nƣớc về đất đai nhƣ: QĐHC về thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ, giải phóng mặt bằng; QĐHC về giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất; QĐHC về cấp, thu hồi GCNQSD đất; QĐHC về giải quyết tranh chấp đất đai... Hành vi hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai là hành vi của cơ quan quản lý đất đai, của cán bộ, công chức khi thi hành công vụ theo quy định của pháp luật về đất đai. Theo Khoản 1, Điều 204, Luật đất đai 2013 quy định: “Người sử dụng đất, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến sử dụng đất có quyền khiếu nại, khởi kiện quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính về quản lý đất đai”. 5 Nhƣ vậy, khiếu nại trong lĩnh vực đất đai là một dạng khiếu nại hành chính, đó là việc ngƣời sử dụng đất khiếu nại các quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính của cơ quan quản lý đất đai hoặc của ngƣời có thẩm quyền trong cơ quan quản lý đất đai khi thi hành công vụ, xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của ngƣời sử dụng đất. a) Nội dung khiếu nại về đất đai Nội dung khiếu nại về đất đai của các tổ chức, cá nhân rất đa dạng, phức tạp, nhƣng chủ yếu tập trung vào các vấn đề sau: - Khiếu nại QĐHC về thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội; - Khiếu nại QĐHC về giải quyết tranh chấp đất đai; - Khiếu nại QĐHC về xử lý vi phạm hành chính các trƣờng hợp vi phạm pháp luật trong lĩnh vực đất đai; - Khiếu nại QĐHC về cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; - Khiếu nại QĐHC về giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất...; - Khiếu nại hành vi hành chính của cơ quan quản lý đất đai, của cán bộ, công chức khi thi hành công vụ. b) Đặc điểm khiếu nại về đất đai - Chủ thể khiếu nại: Đất đai ở nƣớc ta thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nƣớc làm đại diện chủ sở hữu, thay mặt nhân dân thực hiện hoạt động quản lý đất đai để đảm bảo cho đất đai đƣợc sử dụng hợp lý, hiệu quả đồng thời giải quyết hài hòa giữa lợi ích nhà nƣớc và công dân, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của công dân. Do đó các quyết định hành chính, hành vi hành chính nào xâm phạm trực tiếp đến quyền và lợi ích của mình thì mọi cá nhân, cơ quan, tổ chức đều có quyền khiếu nại. 6 - Về chủ thể bị khiếu nại: Là cơ quan hành chính nhà nƣớc hoặc cá nhân có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nƣớc có quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại. - Đối tƣợng của khiếu nại: Là các quyết định hành chính, hành vi hành chính xâm phạm đến quyền và lợi ích trực tiếp của ngƣời khiếu nại. c) Trình tự khiếu nại về đất đai Thứ nhất, khi có căn cứ cho rằng quyết định hành chính, hành vi hành chính là trái pháp luật, xâm phạm trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình thì ngƣời khiếu nại khiếu nại lần đầu đến ngƣời đã ra quyết định hành chính hoặc cơ quan có ngƣời có hành vi hành chính hoặc khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án theo quy định của Luật tố tụng hành chính. Trƣờng hợp ngƣời khiếu nại không đồng ý với quyết định giải quyết lần đầu hoặc quá thời hạn quy định mà khiếu nại không đƣợc giải quyết thì có quyền khiếu nại lần hai đến Thủ trƣởng cấp trên trực tiếp của ngƣời có thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần đầu hoặc khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án theo quy định của Luật tố tụng hành chính. Trƣờng hợp ngƣời khiếu nại không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại lần hai hoặc hết thời hạn quy định mà khiếu nại không đƣợc giải quyết thì có quyền khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án theo quy định của Luật tố tụng hành chính. Thứ hai, đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của Bộ trƣởng, Thủ trƣởng cơ quan ngang Bộ, Thủ trƣởng cơ quan thuộc Chính phủ (sau đây gọi chung là Bộ trƣởng) thì ngƣời khiếu nại sẽ khiếu nại đến Bộ trƣởng hoặc khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án theo quy định của Luật tố tụng hành chính. Trƣờng hợp ngƣời khiếu nại không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại của Bộ trƣởng hoặc quá thời hạn quy định mà khiếu nại không đƣợc giải quyết thì có quyền khởi kiện vụ án hành chính tại Toà án theo quy định của Luật tố tụng hành chính. 7 Thứ ba, đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng (sau đây gọi chung là cấp tỉnh) thì ngƣời khiếu nại sẽ khiếu nại lần đầu đến Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh hoặc khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án theo quy định của Luật tố tụng hành chính. Trƣờng hợp ngƣời khiếu nại không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh hoặc hết thời hạn quy định mà khiếu nại không đƣợc giải quyết thì có quyền khiếu nại lần hai đến Bộ trƣởng quản lý ngành, lĩnh vực hoặc khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án theo quy định của Luật tố tụng hành chính. Trƣờng hợp ngƣời khiếu nại không đồng ý với quyết định giải quyết lần hai của Bộ trƣởng hoặc hết thời hạn quy định mà khiếu nại không đƣợc giải quyết thì có quyền khởi kiện vụ án hành chính tại tòa án theo quy định của Luật tố tụng hành chính [19]. d) Hình thức và thời hiệu khiếu nại về đất đai * Hình thức khiếu nại Việc khiếu nại đƣợc thực hiện bằng đơn khiếu nại hoặc khiếu nại trực tiếp. Đối với trƣờng hợp khiếu nại đƣợc thực hiện bằng đơn thì trong đơn khiếu nại phải ghi rõ ngày, tháng, năm khiếu nại; tên, địa chỉ của ngƣời khiếu nại; tên, địa chỉ của cơ quan, tổ chức, cá nhân bị khiếu nại; nội dung, lý do khiếu nại, tài liệu liên quan đến nội dung khiếu nại và yêu cầu giải quyết của ngƣời khiếu nại. Đơn khiếu nại phải do ngƣời khiếu nại ký tên hoặc điểm chỉ. Trƣờng hợp ngƣời khiếu nại đến khiếu nại trực tiếp thì ngƣời tiếp nhận khiếu nại hƣớng dẫn ngƣời khiếu nại viết đơn khiếu nại hoặc ngƣời tiếp nhận ghi lại việc khiếu nại bằng văn bản và yêu cầu ngƣời khiếu nại ký hoặc điểm chỉ xác nhận vào văn bản, trong đó ghi rõ nội dung theo quy định. Trƣờng hợp nhiều ngƣời cùng khiếu nại về một nội dung thì thực hiện nhƣ sau: Trƣờng hợp nhiều ngƣời đến khiếu nại trực tiếp thì cơ quan có thẩm quyền tổ chức tiếp và hƣớng dẫn ngƣời khiếu nại cử đại diện để trình bày nội dung khiếu nại;