Tài liệu Luận án tiến sĩ hoàn thiện chính sách xoá đói giảm nghèo ở miền núi phía bắc nước cộng hòa dân chủ nhân dân lào qua thực tiễn tại tỉnh xiêng khoảng

i LỜI CẢM ƠN Con người chúng ta một lần sinh ra muốn trở nên khôn lớn có ích cho xã hội nếu chỉ tu dưỡng đạo đức con người không thôi thì chưa đủ hoặc chỉ nghe và làm theo cha mẹ dạy giỗ ở nhà cũng không làm nên. Mái trường và thầy cô mới đem lại những kiến thức nên khôn. Tôi thực sự súc động khi đã hoàn thành một chương trình nghiên cứu khoa học của mình, cảm thấy mình mang nặng công ơn thầy cô và mái trường Trường Đại học Kinh tế Quốc dân Hà nội. Tôi không thể hoàn thành luận án tiến sỹ nếu không có sự giúp đỡ tận tình, sự chia sẻ của các thầy cô và bạn bè, tôi đã nhận được những lời khuyên tốt lành, sự truyền đạt những kiến thức quý báu từ các thầy cô, tôi cảm thấy trong quá khứ như màn đêm mập mờ ánh đèn dầu, nhưng bây giờ cảm thấy những tia sáng lóe lên trong đầu và nó sẽ soi đường cho tôi tiến bước đi phía trước trong nghiên cứu khoa học. Tôi xin trân thành cảm ơn ban giám hiệu nhà trường, cảm ơn trưởng khoa Khoa Khoa học quản lý, cảm ơn giáo viên hướng dẫn và các thầy cô trong Khoa Khoa học quản lý, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, Hà nội. Cảm ơn các thầy và cán bộ nhân viên Viện đào tạo sau đại học. Đặc biệt xin cảm ơn gia đình, vợ con đã chịu đựng những năm tháng xa cách và khó khăn, đã chia sẻ và động viên tôi hoàn thành trong học tập và nghiên cứu. Cảm ơn bạn bè đã chia sẻ cùng tôi những kinh nghiệm quý báu và động viên tôi suất những năm tháng học hành và nghiên cứu. Tôi sẽ nhớ mãi những ký ức này. Hà Nội, ngày 30 tháng 6 năm 2014 Tác giả luận án Feuangsy LAOFOUNG ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu và trích dẫn trong luận án là trung thực. Các kết quả nghiên cứu của luận án đã được tác giả công bố trên tạp chí, không trùng với bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận án Feuangsy LAOFOUNG iii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... i LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................ii MỤC LỤC .......................................................................................................iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................ v DANH MỤC BẢNG BIỂU ...........................................................................vii MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHÍNH SÁCH XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO Ở MIỀN NÚI PHÍA BẮC .............................. 12 1.1. Đói nghèo ở miền núi .......................................................................... 12 1.1.1. Khái niệm đói nghèo ...................................................................... 12 1.1.2. Những đặc trưng cơ bản của đói nghèo ở miền núi ....................... 18 1.1.3. Nguyên nhân của đói nghèo ở miền núi ......................................... 20 1.2. Chính sách xóa đói giảm nghèo ở miền núi ...................................... 27 1.2.1. Khái niệm chính sách xóa đói giảm nghèo ở miền núi .................. 27 1.2.2. Mục tiêu của các chính sách xóa đói giảm nghèo .......................... 29 1.2.3. Nguyên tắc thực hiện chính sách XĐGN ....................................... 33 1.2.4. Chủ thể và đối tượng của chính sách XĐGN ................................. 37 1.2.5. Các chính sách bộ phận .................................................................. 38 1.2.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến chính sách xóa đói giảm nghèo ở miền núi .................................................................................................... 48 1.3. Kinh nghiệm về chính sách XĐGN ở miền núi của một số nước khu vực châu Á ........................................................................................... 52 1.3.1. Kinh nghiệm của Việt Nam ........................................................... 52 1.3.2. Kinh nghiệm của Trung Quốc ........................................................ 54 1.3.3. Kinh nghiệm của Căm Pu Chia ...................................................... 55 iv 1.3.4. Kinh nghiệm của Thái Lan ............................................................. 56 1.3.5. Bài học kinh nghiệm cho nước CHDCND Lào.............................. 58 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .......................................................................... 60 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO ĐƯỢC THỰC HIỆN Ở TỈNH XIÊNG KHOẢNG .................... 62 2.1.Đói nghèo và kết quả XĐGN ở nước CHDCND Lào giai đoạn 2006-2012 .................................................................................................... 62 2.1.1.Bối cảnh lịch sử khách quan ............................................................ 62 2.1.2. Bối cảnh kinh tế - xã hội................................................................. 62 2.1.3. Tình hình phát triển kinh tế-xã hội ................................................. 64 2.1.4. Tình hình đói nghèo và kết quả XĐGN ở nước CHDCND Lào .... 67 2.2. Đói nghèo và kết quả XĐGN ở các tỉnh miền núi phía Bắc ............ 78 2.2.1. Tình hình địa lý - kinh tế -xã hội của các tỉnh miền núi phía Bắc CHDCND Lào .......................................................................................... 78 2.2.2. Thực trạng đói nghèo và kết quả XĐGN ở các tỉnh miền núi phía Bắc CHDCND Lào ........................................................................... 82 2.3. Thực trạng đói nghèo và kết quả XĐGN ở tỉnh Xiêng Khoảng ..... 88 2.3.1. Tình hình kinh tế - xã hội của Tỉnh Xiêng khoảng ........................ 88 2.3.2.Tình hình đói nghèo của tỉnh Xiêng khoảng ................................... 90 2.3.3. Kết quả XĐGN ở tỉnh Xiêng Khoảng năm 2005-2012 .................. 91 2.4. Thực trạng chính sách xóa đói giảm nghèo được thực thi ở tỉnh Xiêng Khoảng ........................................................................................... 104 2.4.1. Mục tiêu của chính sách XĐGN được thực thi ở tỉnh Xiêng Khoảng .................................................................................................... 104 2.4.2.Các chính sách XĐGN được thực thi ở tỉnh XK ........................... 105 2.4.3. Điều tra người nghèo .................................................................... 110 2.5. Đánh giá các chính sách XĐGN ở tỉnh Xiêng Khoảng .................. 112 v 2.5.1. Những điểm mạnh của các chính sách XĐGN ............................ 113 2.5.2. Những điểm yếu của Chính sách XĐGN ..................................... 114 2.5.3. Nguyên nhân của những điểm yếu ............................................... 115 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................ 118 CHƯƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO Ở MIỀN NÚI PHÍA BẮC NƯỚC CHDCND LÀO ĐẾN NĂM 2020 ............................................................... 119 3.1. Mục tiêu và phương hướng XĐGN ở miền núi phía Bắc nước CHDCND Lào .......................................................................................... 119 3.2. Giải pháp hoàn thiện chính sách xoá đói giảm nghèo ở các tỉnh miền núi phía Bắc CHDCND Lào đến năm 2020 ................................. 121 3.2.1. Chính sách đất đai và định canh định cư ...................................... 122 3.2.2. Chính sách tài chính tín dụng cho XĐGN .................................... 124 3.2.3. Chính sách phát triển sản xuất kinh doanh trên địa bàn miền núi 126 3.2.4. Chính sách xây dựng cơ sở hạ tầng .............................................. 128 3.2.5. Chính sách giáo dục đào tạo, y tế và môi trường ......................... 129 3.3. Điều kiện thực hiện các giải pháp.................................................... 133 3.3.1. Việc ban hành các chính sách XĐGN .......................................... 133 3.3.2. Chính quyền địa phương mạnh và khả năng tổ chức thực thi các chính sách XĐGN có hiệu quả ............................................................... 134 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ........................................................................ 136 KẾT LUẬN .................................................................................................. 137 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ............ 139 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 140 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 146 v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT 1 Chữ viết tắt ADB Nghĩa tiếng Việt Ngân hàng phát triển châu Á Asian Development Bank Ngân hàng nông nghiệp và các hợp tác xã tín dụng 2 BAAC (Thái Lan) Bank of Agriculture and Agricultural Cooperatives (Thailand) Đài tiếng nói Anh 3 BBC 4 BCTTƯĐ Bộ chính trị trung ương Đảng 5 BK Bo kẹo 6 BPN&XĐGNTU 7 BTKTƯĐ Ban thư ký trung ương Đảng 8 CS Chính sách 9 CHDCND Cộng hòa dân chủ nhân dân 10 DTTS Dân tộc thiểu số 11 FAO 12 HP Hủa Phăn 13 KCHTKT Kết cấu hạ tầng kỹ thuật 14 KHXĐGN Kế hoạch xoá đói giảm nghèo 15 LNT Luông Nặm Tha 16 LPB Luổng Pha Bang British Broadcasting Corporation Ban chỉ đạo phát triển nông thôn và xóa đói giảm nghèo cấp trung ương. Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc Food and Agriculture Organization vi 17 NXB 18 OTOP 19 PSL Phộng Sa Ly 20 PTNT Phát triển nông thôn 21 SNBL Say Nha Bu Ly 22 SXKD Sản xuất kinh doanh 23 TTCP Thủ tướng Chính phủ 24 TTg Thủ tướng 25 TƯĐ Trung ương Đảng 26 UĐS U Đôm Say 27 VKK Vùng khó khăn 28 VOA 29 WB 30 XĐGN Xóa đói giảm nghèo 31 XK Xiêng Khoảng Nhà xuất bản Một bản một sản phẩm One Tambon One Product Đài tiếng nói Hoa kỳ Voice of America Ngân hàng thế giới World Bank vii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng Bảng 1.1: Bảng tổng hợp một số chuẩn nghèo của CHDCND Lào ................ 18 Bảng 2.1: Tổng sản lượng (GDP) và thu nhập bình quân đầu người từ 19852012 ............................................................................................... 64 Bảng 2.2: Cơ cấu kinh tế và tỷ lệ tăng trưởng các ngành kinh tế trong 5 năm 2006-2012 ...................................................................................... 66 Bảng 2.3: Cơ cấu ngành kinh tế trong 5 năm 2006-2012 và tỷ lệ lạm phát (%) . 67 Bảng 2.4: Số lượng và tỷ lệ bản, hộ nghèo của các tỉnh thành phố ................ 68 Bảng 2.5: So sánh tỷ lệ tiếp cận cơ sở hạ tầng giữa người nghèo và người bình thường ............................................................................................ 73 Bảng 2.6:Các thông tin về kinh tế - xã hội của các tỉnh miền núi phía Bắc CHDCND Lào năm 2012: ............................................................. 79 Bảng 2.7: Số liệu về Bản và Cụm bản phát triển của các tỉnh miền núi phía Bắc ................................................................................................. 81 Bảng 2.8: So sánh tỷ lệ nghèo ở các tỉnh miền núi phía Bắc giai đoạn19931998 ............................................................................................... 82 Bảng 2.9: Tổng kết kết quả XĐGN ở các tỉnh miền núi phía Bắc năm 2011 . 84 Bảng 2.10: Tổng kết kết quả XĐGN ở Các tỉnh miền núi phía Bắc năm 2012 ....................................................................................................... 86 Bảng 2.11: Số liệu dân sự tỉnh Xiêng Khoảng ................................................ 88 Bảng 2.12: Một số kết quả về giáo dục ở tỉnh XK .......................................... 95 Bảng 2.13: Một số kết quả về y tế năm 2008 ở tỉnh XK ................................. 96 Bảng 2.14: Một số chỉ tiêu về y tế của tỉnh XK năm 2008 ............................. 97 Bảng 2.15: Tình hình giải quyết đói nghèo ở các huyện của tỉnh năm 2012 102 Bảng 2.16: Tình hình XĐGN ở tỉnh Xiêng khoảng năm 2011 và 2012 ....... 103 Bảng 2.17: Bảng tổng kết xây dựng - sửa chữa đường giao thông năm 20112012 ............................................................................................. 108 viii Biểu Biểu đồ 2.1: Tốc độ tăng trưởng kinh tế của Lào giai đoạn 2005-2012 ......... 65 Biểu đồ 2.2: Thu nhập bình quân đầu người giai đoạn 2005-2012 ................. 65 Biểu đồ 2.3: Cơ cấu sản phẩm ngành dịch vụ giai đoạn 2006-2010 ............... 66 Biểu đồ 2.4: Bản và hộ nghèo của các tỉnh miền núi phía Bắc Lào năm 2011... 69 Biểu đồ 2.5: Tỷ lệ % bản và hộ nghèo của các tỉnh miền núi phía Bắc Lào năm 2011 .................................................................................. 70 Biểu đồ 2.6: So sánh tỷ lệ huyện, bản và hộ nghèo của các tỉnh miền núi phía bắc .................................................................................... 85 Biểu đồ 2.7: So sánh tỷ lệ huyện, bản và hộ nghèo của các tỉnh miền núi phía bắc năm 2012 ................................................................... 86 Biểu đồ 2.8: So sánh bản, Hộ và người nghèo của tỉnh XK năm 2012 ........ 102 Biểu đồ 2.9: Kết quả XĐGN ở tỉnh XK ........................................................ 103 Sơ đồ Sơ đồ: Khung lý thuyết nghiên cứu ................................................................... 9 Sơ đồ 1.1: Cây mục tiêu .................................................................................. 33 Sơ đồ 1.2: Mô hình điểm tối ưu cho con người .............................................. 36 Sơ đồ 1.3: Quá trình chính sách ...................................................................... 38 Sơ đồ 2.1: Bản đồ các tỉnh miền núi phí Bắc CHDCND Lào ......................... 80 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của nước CHDCND Lào, việc xóa đói giảm nghèo được coi là một chiến lược phát triển quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Lào. Tình hình đói nghèo ở Lào hiện nay tương đối trầm trọng, nhất là ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa của các tỉnh miền núi phía Bắc của Lào. Chính phủ Lào nhận định rằng việc phát triển kinh tế của đất nước nhằm mục đích chính là xây dựng đất nước giàu mạnh, nhân dân ấm no hạnh phúc, có nghĩa là đời sống của nhân dân các bộ tộc Lào ngày càng được nâng cao, trước hết là giải quyết vấn đề đói nghèo cho dân. Trong thời gian qua, Nhà nước cũng đã có nhiều chính sách phát triển kinh tế - xã hội, chính sách xóa đói giảm nghèo trong cả nước, trong đó quan trọng nhất là chiến lược tăng trưởng và XĐGN đã hoàn thành từ những năm 2000 - 2002, nhưng đối với các tỉnh miền núi phía bắc của Lào thì chưa có chính sách XĐGN riêng. Cho nên việc thực hiện XĐGN ở khu vực miền núi phía bắc phải dựa vào các chính sách chung của cả nước, nhiều khi kết quả đạt được không cao, thiếu hiệu quả và không đạt được mục tiêu. Nguyên nhân là ở chỗ các chính sách XĐGN còn mang tính chung chung, nội dung CS chưa sát với thực tiễn của các tỉnh niền núi về điều kiện tự nhiên, địa lý, khí hậu, văn hóa, phong tục tập quán của từng vùng. Cho nên, việc XĐGN ở các tỉnh miền núi nhất thiết phải có hệ thống các chính sách riêng phù hợp với nó và đúng với nguyện vọng của người bản sứ. Hiện nay tình hình xóa đói giảm nghèo ở các tỉnh miền núi phía bắc Lào tuy đã tiến hành tổ chức thực hiện qua nhiều năm, kết quả cũng khá tốt, tình hình đói nghèo có nhiều biến đổi theo hướng tốt. Song vẫn còn nhiều khó khăn trở ngại, nhiều bất cập, tỷ lệ hộ nghèo và người nghèo ở các tỉnh miền núi còn cao, sự tiến triển trong XĐGN ở các tỉnh miền núi chậm hơn ở đồng bằng và 2 thành thị. Ngoài ra cũng do vì sự khác nhau giữa miền núi và đồng bằng về tiềm năng trong phát triển nông nghiệp, kết cấu hạ tầng và chất lượng các dịch vụ cơ bản của Nhà nước và xã hội. Trong thực tế Nhà nước cũng đã phân vùng để lập chiến lược phát triển kinh tế - xã hội ở nông thôn miền núi, chẳng hạn như việc nâng cao chất lượng trong quản lý hành chính, sử dụng đất đai theo hình thức bền vững, tăng thu nhập cho người nghèo và tăng cường đầu tư phát triển ở nông thôn nhất là các huyện nghèo. Nhưng chỉ có như thế vẫn chưa đủ, đòi hỏi Chính phủ phải hoàn thiện một số chính sách phù hợp để tăng cường xóa đói giảm nghèo ở các tỉnh miền núi phía Bắc Lào. Làm được như vậy việc giải quyết đói nghèo ở các tỉnh miền núi sẽ đạt kết quả tốt hơn và sẽ góp phần vào việc giải quyết đói nghèo chung trong cả nước, phấn đấu thực hiện chiến lược tăng trưởng và xóa đói giảm nghèo của Chính phủ đạt theo các chỉ tiêu đề ra, tạo cơ sở vững chắc đưa nước Lào thoát khỏi tình trạng kém phát triển năm 2020. Vì vậy đề tài “Hoàn thiện chính sách xóa đói giảm nghèo ở miền núi phía Bắc nước Cộng Hòa Dân chủ Nhân dân Lào qua thực tiễn tại tỉnh Xiêng Khoảng” là đề tài cấp thiết và được tác giả chọn làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Tổng quan những công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án Vấn đề nghèo đói và xóa đói giảm nghèo ở nước CHDCND Lào là vấn đề được Đảng, Nhà nước và các cấp, các ngành cũng như nhiều cơ quan, nhà kinh tế quan tâm nghiên cứu. Từ đầu những năm 2000 của thế kỷ XXI đến nay đã có nhiều công trình khoa học, đề tài nghiên cứu, bài viết liên quan đến đề tài xóa đói giảm nghèo của Lào, Việt Nam và một số nước khác được công bố, cụ thể là các công trình sau: - Luận văn thạc sỹ xã hội “Thực trạng đói nghèo trong các hộ gia đình ở vùng nông thôn tỉnh Chăm pa sắc, kiến nghị về chính sách và giải pháp”, tác giả: Khăm Bay MALASINH (Nghiên cứu trường hợp tại huyện Mun la 3 pa mộc) CHDCND Lào, năm 2007. Trong luận văn này tác giả đã thể hiện tương đối đầy đủ các khía cạnh của hộ nghèo và đưa ra một số kiến nghị và giải pháp hoàn thiện các chính sách giải quyết đói nghèo của hộ nghèo ở huyện Mun la pa mộc, tỉnh Chăm Pa Sắc, thuộc miền Nam CHDCND Lào. Trong luận văn này tác giả chỉ đi sâu thực trạng đói nghèo của hộ nghèo ở cấp huyện và bản, nêu một số đặc trưng đói nghèo của hộ nghèo ở đồng bằng miền nam Lào ngay cả các điều kiện sinh sống và sản xuất nông nghiệp, điều kiện thuận lợi về cơ sở hạ tầng, giáo dụ, y tế và môi trường. Cho nên nội dung của luận văn này khác với nội dung đề tài luận án tiến sỹ mà NCS chọn nghiên cứu về các chính sách XĐGN ở miền núi phía Bắc Lào. - Luận văn thạc sỹ “Thực trạng và giải pháp xóa đói giảm nghèo ở tỉnh Bo Ly Khăm Xay, nước CHDCND Lào, tác giả: Sổm Phết KHĂMMANI, năm 2002. Trong luận văn, tác giả đã tổng hợp tương đối đầy đủ tình hình đói nghèo và đề suất một số giải pháp xóa đói giảm nghèo ở tỉnh Bo Ly Khăm Xay, nước CHDCND Lào. Tỉnh Bo Ly Khăm Xay tuy có một phần địa thế là miền núi nhưng có địa thế đồng bằng nhiều hơn, dân sống chủ yếu ở đồng bằng dọc theo bờ sông Mê kông, những người nghèo một số sống ở miền núi, một số sống ở đồng bằng, sự đói nghèo ở tỉnh này mang đặc trưng của sự đói nghèo ở đồng bằng và ở cả miền núi. Nhưng trong luận văn này chỉ đề cập đến đói nghèo ở tỉnh Bo Ly Khăm Xay và kiến nghị một số giải pháp giải quyết đói nghèo cho người nghèo ở tỉnh này mà không thể đặc trưng cho đói nghèo ở miền núi phía bắc. - Luận văn thạc sỹ “Xóa đói giảm nghèo ở tỉnh Xê Kong, nước CHDCND Lào, thực trạng và giải pháp, tác giả: Kẹo Đa la Kon SOULIVÔNG, năm 2005. Trong luận văn, tác giả đã tổng hợp tương đối đầy đủ thực trạng đói nghèo của huyện, bản và hộ nghèo ở tỉnh Xê Kong, đã nêu được một số khái niệm chung về đói nghèo của một số nước trong vùng và khái niệm đói nghèo của Lào, trong đó tác giả cũng nêu được một số đặc 4 trưng đói nghèo ở vùng miền núi và đồng bằng của tỉnh và đề xuất một số giải pháp xóa đói giảm nghèo ở tỉnh Xê Kong, nước CHDCND Lào. Nhưng với luận văn thạc sỹ thì nội dung chỉ giới hạn ở mức độ tình hình chung ở một số vùng điển hình của tỉnh, tổng quát thực trạng và một số thành quả trong XĐGN trong những năm qua nhưng kết quả đạt được rất hạn chế ngay cả việc thực hiện một số chính sách XĐGN và chính sách phát triển nông thôn ở tỉnh cũng còn hạn chế rất nhiều, còn lại hầu như các chính sách tài chính tín dụng vì người nghèo, CS định canh định cư, CS phát triển cơ sở hạ tầng, giáo dục và y tế v.v... thì chưa làm được. - Luận án tiến sỹ “Quan điểm và chính sách phát triển thị trường hàng hóa nông thôn ở CHDCND Lào”. Tác giả: Phon Vi Lay, năm 2002. Tác giả đã nêu lên những vấn đề cơ bản, quan điểm về thị trường hàng hóa nông thôn, phân tích thực trạng thị trường hàng hóa của Lào, rút ra một số quan điểm và chính sách trong phát triển thị trường hàng hóa nông thôn ở CHDCND Lào. Trong luận án tiến sỹ trên tuy chỉ xét đến thị trường hàng hóa và sự phát triển hàng hóa ở nông thôn nhưng cũng có sự đóng góp cho sự phát triển sản xuất ở nông thôn, tạo việc làm, giải quyết đói nghèo v.v... - Luận án tiến sỹ “Những giải pháp kinh tế - xã hội chủ yếu nhằm xóa đói giảm nghèo ở Hà Tĩnh”. Tác giả: Trần Đình Đàn, năm 2002. Tác giả đã phân tích thực trạng đói nghèo và khẳng định phát triển kinh tế - xã hội đóng vai trò quan trọng để giải quyết đói nghèo, nêu lên một số giải pháp xóa đói giảm nghèo ở Hà Tĩnh. Trong đề tài này, tác giả đã nêu được tương đối kỹ về vai trò của những giải pháp kinh tế-xã hội trong việc XĐGN ở tỉnh Hà tĩnh CHXHCN Việt Nam, một số đặc điểm về kinh tế-xã hội, địa hình, cơ sở hạ tầng và một số điều kiện sản xuất về nông nghiệp tương đối giống như ở một số tỉnh miền trung và miền bắc CHDCND Lào, cho nên cách giải quyết đói nghèo có những giải pháp thực thi các chính sách có thể áp dụng cho một số tỉnh miền núi của Lào. 5 - Luận án tiến sỹ “Quản lý Nhà nước về xóa đói giảm nghèo vùng cao dân tộc Bắc Lào trong giai đoạn hiện nay”. Tác giả: Bun lý THONG PHẾT, năm 2011. Trong luận án này tác giả đã hệ thống hóa lý luận và kinh nghiệm thực tiễn của Lào và vùng cao dân tộc thiểu số trong việc giải quyết nghèo đói, xây dựng và hệ thống hóa cơ sở lý luận của công tác quản lý Nhà nước về XĐGN nói chung và ở khu vực miền núi. Tác giả đã hình thành cách tiếp cận mới và cách giải quyết mới về vai trò của Nhà nước trong công cuộc XĐGN. Phần thực trạng tác giả đã nêu khái quát tình hình nghèo đói và nguyên nhân nghèo đói của nhân dân vùng cao các dân tộc Lào, những đặc điểm và điều kiện kinh tế, văn hóa - xã hội, điều kiện tự nhiên, ngôn ngữ và tôn giáo v.v...của nhân dân vùng cao miền núi Bắc Lào. Tác giả đã tập trung phân tích thực trạng quản lý Nhà nước về XĐGN ở vùng cao dân tộc từ đó đã nêu lên những phương hướng và giải pháp quản lý Nhà nước nhằm XĐGN ở vùng cao dân tộc thiểu số miền núi Bắc Lào. Tuy nhiên tác giả chỉ đi sâu vấn đề quản lý Nhà nước, giải pháp trong quản lý Nhà nước để XĐGN ở vùng cao các dân tộc thiểu số, chưa nêu lên được những đặc trưng cơ bản về đói nghèo ở miền núi phía Bắc Lào, những nguyên nhân đói nghèo và các chính sách XĐGN ở miền núi phía bắc Lào và điều quan trọng là tác giả luận án chưa nêu được giải pháp hoàn thiện chính sách XĐGN ở miền núi phía bắc Lào. - Luận văn thạc sỹ “Thực trạng đói nghèo và một số giải pháp xóa đói, giảm nghèo đối với các dân tộc thiểu số tại Tây nguyên”. Tác giả: Bùi Minh Đạo, năm 2005. Trong luận văn, tác giả đã tổng hợp tương đối đầy đủ thực trạng đói nghèo của hộ nghèo của một số dân tộc ở Tây nguyên, về địa hình cũng có một số huyện miền núi, một số huyện có địa hình là cao nguyên, có đặc trưng nghèo đói tương tự như một số tỉnh của Lào như tỉnh Sa La Văn, tỉnh Sê Kong và tỉnh Át Ta Pư ở miền nam Lào, trong đó nổi bật nhất là điều kiện sản xuất nông nghiệp, điều kiện tự nhiên, khí hậu, về cơ sở hạ tầng cũng 6 rất khó khăn, giáo dục, y tế cũng chưa phát triển lắm. Tác giả đã đề xuất một số giải pháp xóa đói giảm nghèo ở Tây nguyên. Tuy nhiên đây là luận văn thạc sỹ, tác giả nghiên cứu thực trạng đói nghèo ở tỉnh Tây nguyên CHXNCN Việt Nam, không phải ở miền núi phía bắc CHDCND Lào. 3. Mục tiêu nghiên cứu: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về chính sách xóa đói giảm nghèo ở các tỉnh miền núi. - Tham khảo một số kinh nghiệm nước ngoài trong chính sách xóa đói giảm nghèo ở các tỉnh miền núi phía Bắc để rút ra các bài học mà Lào có thể nghiên cứu và áp dụng. - Đánh giá thực trạng đói nghèo và chính sách xóa đói giảm nghèo của các tỉnh miền núi phía Bắc nước CHDCND Lào và đi sâu phân tích thực trạng và tình hình thực thi CSXĐGN ở tỉnh Xiêng Khoảng giai đoạn vừa qua (2006 - 2012) đại diện cho các tỉnh miền núi phía bắc bởi vì tỉnh Xiêng Khoảng cũng là một tỉnh nằm ở các tỉnh miền núi phía bắc, đều có chung các điều kiện tự nhiên, địa lý, kinh tế - xã hội, văn hóa và phong tục tập quán, các kết quả chính sách đã đạt được, những hạn chế và nguyên nhân của các hạn chế cần khắc phục trong chính sách xóa đói giảm nghèo ở tỉnh Xiêng Khoảng đều phản ảnh được tình hình chung và đại diện cho các tỉnh miền núi phía bắc CHDCND Lào. - Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách xóa đói giảm nghèo ở các tỉnh miền núi phía Bắc CHDCND Lào. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của luận án là chính sách XĐGN đối với các tỉnh miền núi phía bắc của Lào. Phạm vi nghiên cứu về không gian: Tỉnh Xiêng Khoảng; về nội dung: chính sách XĐGN của trung ương được thực thi ở tỉnh Xiêng Khoảng để đại diện cho các tỉnh miền núi phía bắc Lào bởi vì phần lớn đều có chung nhau 7 về các điều kiện tự nhiên và kinh tế-xã hội. Nếu làm rõ được tình hình thực hiện CSXĐGN ở tỉnh Xiêng Khoảng sẽ thấy được cả các tỉnh miền núi phía bắc của nước CHDCND Lào và kể cả việc hoàn thiện được CSXĐGN cho các tỉnh miền núi phía bắc Lào. Phạm vi về thời gian: Số liệu lấy từ năm 2000-2012 và giải pháp đến năm 2020. 5. Phương pháp nghiên cứu: Luận án sử dụng các phương pháp sau để nghiên cứu: - Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp: Dựa vào các bản báo cáo, bản tổng kết tình hình thực hiện kế hoạch chính sách phát triển kinh tế - xã hội hàng năm của Nhà nước và của Ban chỉ đạo phát triển nông thôn và xóa đói giảm nghèo cấp trung ương, chính sách để tổng hợp, chọn lọc các thông tin có liên quan về việc thực hiện các chính sách xóa đói giảm nghèo ở các tỉnh miền núi phía bắc của Lào. - Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp: Tác giả chọn phương pháp điều tra người nghèo bằng cách phỏng vấn trực tiếp các đối tượng nghèo để nắm được thông tin cần thu thập, bởi vì người nghèo là đối tượng thực hiện XĐGN, các chính sách XĐGN tuy có nhiều và tổ chức thự thi trong nhiều năm nhưng kết quả vẫn chưa đạt được là bao nhiêu, tác giả muốn biết lý do và cụ thể người nghèo có tiếp cận được các chính sách và có được hưởng lợi từ các chính sách đó không để đánh giá sát thực hơn tình hình XĐGN ở miền núi phía bắc hiện nay. Mẫu điều tra tác giả thiết kế theo 5 chính sách mà tác giả đã dùng để phân tích tình hình đói nghèo và giải pháp hoàn thiện chính sách XĐGN ở miền núi phía bắc CHDCND Lào, đó là chính sách (CS) đất đai định canh định cư, CS tài chính tín dụng vì người nghèo, CS phát triển sản xuất kinh doanh trên địa bàn miền núi, CS phát triển giáo dụ đào tạo, y tế và môi trường và CS phát triển cơ sở hạ tầng. Ngoài ra có thể thu thập trực tiếp các tài liệu báo cáo, tài liệu ghi chép của cán bộ tỉnh hoặc cán bộ huyện 8 và bản để bổ sung, điều chỉnh một số thông tin và số liệu cho đúng và chính xác hơn. Ở đây tác giả không chọn điều tra chủ thể chính sách, đó là cán bộ lãnh đạo các cấp và cán bộ chuyên viên ở trung ương và địa phương, vì cán bộ cấp lãnh đạo tất nhiên họ sẽ bảo vệ tính đúng đắn của CS và chủ thể CS, mặt khác khi phỏng vấn chủ thể CS nhiều khi sẽ dẫn đến sự hiểu sai lệch về CS. Tác giả đã chọn một góc phố người nghèo ngay trong thị trấn Phôn sa vẳn, tỉnh Xiêng Khoảng để điều tra, đó là bản Phôn Sa Vẳn Xay, với mẫu điều tra khoảng 80 người. - Phương pháp xử lý thông tin: áp dụng thống kê mô tả, thống kê so sánh để tìm ra tác động của các chính sách trong phạm vi thời gian nghiên cứu. - Khung lý thuyết: Để quy định rõ trong phương pháp nghiên cứu cần vạch ra được hướng, trình tự, nội dung nghiên cứu đó là khung lý thuyết. Khung lý thuyết bao gồm cây mục tiêu và hệ thống các chính sách bộ phận của vấn đề nghiên cứu. Mục tiêu chính của sự nghiên cứu trong luận án là hệ thống lại toàn bộ các chính sách XĐGN, các văn bản liên quan đến vấn đề XĐGN trong cả nước và đánh giá quá trình thực thi các chính sách XĐGN ở miền núi phía Bắc CHDCND Lào, rút ra những điểm tồn tại và bài học kinh nghiệm trong thực thi chính sách XĐGN và kiến nghị giải pháp hoàn thiện chính sách XĐGN ở miền núi phía bắc CHDCND Lào. Các văn bản chính sách XĐGN của Nhà nước đều nhằm mục tiêu tạo mọi điều kiện thuận lợi về các mặt cần thiết để người nghèo ở miền núi phía bắc Lào có cơ hội tiếp cận với các điều kiện do Nhà nước hỗ trợ từ các CS XĐGN và tự thoát nghèo. Về các chính sách bộ phận, để cụ thể hóa các CS XĐGN, Nhà nước ban hành một số CS bộ phận phù hợp với điều kiện sản xuất nông nghiệp, địa hình khó khăn, khí hậu khắc nghiệt, đáp ứng nhu cầu của người nghèo ở miền núi phía bắc để tổ chức thự thi có hiệu quả, dưới đây là sơ đồ khung lý thuyết nghiên cứu: 9 Sơ đồ khung lý thuyết nghiên cứu Cơ sở lý luận Bước thứ nhất - Xác định đề tài nghiên cứu - Xác định mục tiêu và mục đích nghiên cứu - Xác định phương pháp nghiên cứu Các khái niệm cơ bản Tổng quan tình hình nghiên cứu - Xác định giới hạn nghiên cứu: Không gian, thời gian, vùng miền và đối tượng nghiên cứu - Xác định cơ cấu luận án Xác định khoảng trống để nghiên cứu Kinh nghiệm (Chương, mục…) Bước thứ hai Bước thứ ba Bước thứ tư Kết quả mong đợi từ việc nghiên cứu này Tiến hành thu thập số liệu, thông tin và tài liệu tham khảo Xác định nội dung chính trong các chương của luận án (Tên chương, tên các tiểu mục …) Đánh giá kết quả nghiên cứu (5 CS) Tiến hành nghiên cứu, phân tích các số liệu, dữ liệu, các thông tin và tài liệu tham khảo… Rút ra những ưu, khuyết điểm và nguyên nhân Kiến nghị và các giải pháp, kết luận Hoàn thiện 5 chính sách cơ bản Sơ đồ: Khung lý thuyết nghiên cứu Nguồn: Tác giả tổng hợp 10 6. Những đóng góp của luận án Những đóng góp mới luận án như sau: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và xây dựng khung lý thuyết nghiên cứu chính sách XĐGN cho các tỉnh miền núi. - Rút ra một số bài học cho CHDCND Lào đối với các tỉnh miền núi phía bắc từ việc nghiên cứu kinh nghiệm nước ngoài trong việc xây dựng và thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo. - Đánh giá thực trạng nghèo đói và chính sách xóa đói giảm nghèo của nước CHDCND Lào giai đoạn 2006- 2012, những điểm mạnh, điểm yếu trong chính sách đó. Luận án đã nghiên cứu và đánh giá thực trạng chính sách XĐGN được thực thi ở tỉnh Xiêng Khoảng CHDCND Lào đại diện cho các tỉnh miền núi phía bắc, nhằm khắc phục những tồn đọng trong quá trình chính sách và thực thi chính sách XĐGN ở các tỉnh miền núi phía bắc CHDCND Lào. Qua quá trình đánh giá thấy rằng: 1. Còn thiếu một số chính sách cần thiết để phục vụ công tác XĐGN, một số chính sách XĐGN được lồng ghép với các chính sách xã hội khác hoặc các dự án phát triển nông thôn, không thể hiện rõ mục tiêu XĐGN (Chính sách xây bản và cụm bản phát triển, chính sách gộp nhiều bản nhỏ thành bản lớn, chính sách phát triển sản xuất hàng hóa, chính sách xây thị trấn nhỏ ở nông thôn và chính sách 3 xây v.v...) 2. Việc hoạch định chính sách chưa sâu chưa sát với nhu cầu thực tế của người nghèo. 3. Nội dung chính sách chưa rõ ràng, toàn diện và chưa bao trùm nhiều mặt, thiếu tính hiệu lực và tính khả thi. 4. Năng lực của các ngành, cơ quan Nhà nước từ trung ương đến địa phương trong quá trình chính sách và thực thi chính sách còn yếu kém, trình độ học vấn của cán bộ địa phương thấp, khả năng tổ chức thực thi chính sách yếu kém, thiếu nguồn nhân lực và nguồn ngân sách. 11 5. Việc giám định và thẩm định yếu kém, cơ chế không thông thoáng, còn nhiều tham nhũng làm thất thoát tài sản nhà nước, người nghèo thì vẫn nghèo, người giàu thì càng giàu lên. Vậy muốn hoàn thành mục tiêu XĐGN ở các tỉnh miền núi phía bắc CHDCND Lào phải có hệ thống chính sách có nội dung tương đối đầy đủ, toàn diện, thể hiện mục tiêu rõ ràng, phù hợp với tình hình thực tế và nhu cầu của người nghèo, có tính hiệu lực, hiệu quả và khả thi cao, cho nên cần thiết phải hoàn thiện chính sách XĐGN và đưa ra một số giải pháp hoàn thiện chính sách mà không lồng ghép với các chính sách khác, dự kiến nghiên cứu, phân tích, đánh giá và hoàn thiện 5 chính sách cơ bản như sau:
Chính sách tài chính tín dụng XĐGN,  Chính sách đất đai và định canh định cư,  Chính sách phát triển sản xuất kinh doanh trên địa bàn miền núi,  Chính sách phát triển cơ sở hạ tầng và  Chính sách phát triển giáo dục đào tạo, y tế và môi trường. Cho nên trong nghiên cứu đề tài này tác giả sẻ phải cố gắng đưa ra được những giải pháp mới hoàn thiện chính sách mà các công trình nghiên cứu khác chưa có để góp phần nâng cao tính khả thi của các chính sách đã nêu trên. 7. Bố cục của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án được trình bày trong 3 chương: CHƯƠNG 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn trong xóa đói giảm nghèo ở miền núi phía Bắc. CHƯƠNG 2: Thực trạng chính sách xóa đói giảm nghèo được thực hiện ở tỉnh Xiêng Khoảng CHƯƠNG 3: Một số giải pháp hoàn thiện chính sách xóa đói giảm nghèo ở miền núi phía Bắc nước CHDCND Lào đến năm 2020.