ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KHOA HOÏC XAÕ HOÄI VAØ NHAÂN VAÊN
HUYØNH NGOÏC ÑAÙNG
CHÍNH SAÙCH CUÛA CAÙC VÖÔNG
TRIEÀU VIEÄT NAM ÑOÁI VÔÙI NGÖÔØI HOA
LUAÄN AÙN TIEÁN SÓ LÒCH SÖÛ
Thaønh phoá Hoà Chí Minh-2005
ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KHOA HOÏC XAÕ HOÄI VAØ NHAÂN VAÊN
HUYØNH NGOÏC ÑAÙNG
CHÍNH SAÙCH
CUÛA CAÙC VÖÔNG TRIEÀU
VIEÄT NAM ÑOÁI VÔÙI NGÖÔØI HOA
Chuyeân ngaønh Lòch söû Vieät Nam
Maõ soá: 62 22 54 01
LUAÄN AÙN TIEÁN SÓ LÒCH SÖÛ
Thaønh phoá Hoà Chí Minh-2005
MUÏC LUÏC
Trang phuï bìa
Lôøi cam ñoan
MUÏC LUÏC
DAÃN LUAÄN
trang 01
CHÖÔNG 1: CHÍNH SAÙCH ÑOÁI VÔÙI NGÖÔØI HOA CUÛA CAÙC
VÖÔNG TRIEÀU VIEÄT NAM TÖØ THÔØI LYÙ, TRAÀN TRÔÛ VEÀ
TRÖÔÙC
17
1.1 KIEÅM SOAÙT VAØ HAÏN CHEÁ NHAÄP CAÛNH NHÖNG COÙ
ÖU TIEÂN NÔÙI LOÛNG VÔÙI NHÖÕNG ÑOÁI TÖÔÏNG ÑAËC BIEÄT
19
1.2. TUYØ VAØO TÖØNG ÑOÁI TÖÔÏNG MAØ TAÄP TRUNG HAY
KHOÂNG TAÄP TRUNG CÖ TRUÙ
23
1.3. TRAÂN TROÏNG ÖU ÑAÕI CAÙC TRÍ THÖÙC NHO GIAÙO VAØ
PHAÄT GIAÙO
25
1.4. KHOÂNG KYØ THÒ, AÙP CHEÁ VEÀ VAÊN HOAÙ
31
1.5. AN NINH QUOÁC GIA LAØ TOÁI THÖÔÏNG
32
CHÖÔNG 2: CHÍNH SAÙCH ÑOÁI VÔÙI NGÖÔØI HOA CUÛA CAÙC
VÖÔNG TRIEÀU VIEÄT NAM THÔØI KYØ TÖØ SAU MINH THUOÄC
ÑEÁN ÑAÀU TRIEÀU NGUYEÃN
39
2.1. CHÍNH SAÙCH ÑOÁI VÔÙI NGÖÔØI HOA CUÛA CHÍNH
QUYEÀN LEÂ-TRÒNH ÔÛ ÑAØNG NGOAØI
40
2.2. CHÍNH SAÙCH ÑOÁI VÔÙI NGÖÔØI HOA CUÛA CHÍNH
QUYEÀN BAÉC TRIEÀU HOÏ MAÏC
53
2.3. CHÍNH SAÙCH CUÛA CHÍNH QUYEÀN ÑAØNG TRONG
ÑOÁI VÔÙI NGÖÔØI HOA
57
2.4. CHÍNH SAÙCH CUÛA CHÍNH QUYEÀN TAÂY SÔN ÑOÁI VÔÙI
NGÖÔØI HOA
75
CHÖÔNG 3: CHÍNH SAÙCH CUÛA TRIEÀU NGUYEÃN ÑOÁI VÔÙI
NGÖÔØI HOA
89
3.1. KIEÅM SOAÙT CHAËT CHEÕ VEÀ NHAÄP CAÛNH VAØ CÖ TRUÙ
3.2. VEÀ TOÅ CHÖÙC BANG VAØ MINH HÖÔNG XAÕ
91
99
3.3. PHAÂN ÑÒNH RIEÂNG BIEÄT VEÀ LEÄ THUEÁ
106
3.4. NHÖÕNG ÖU ÑAÕI VAØ CAÂM ÑOAÙN VEÀ KINH TEÁ
125
3.5. NHU VIEÃN
139
3.6. NHÖÕNG THEÁ HEÄ NGÖÔØI MINH HÖÔNG
148
3.7. ÑOÁI PHOÙ VÔÙI CAÙC HOAÏT ÑOÄNG XAÂM PHAÏM AN
NINH QUOÁC GIA
161
KEÁT LUAÄN
179
CHUÙ GIAÛI
190
DANH MUÏC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
PHUÏ LUÏC
DAÃN LUAÄN
Ngöôøi Hoa laø moät thaønh phaàn trong coäng ñoàng caùc daân toäc Vieät Nam.
Trong lòch söû, chính saùch cuûa caùc vöông trieàu Vieät Nam ñoái vôùi ngöôøi Hoa laø yeáu
toá quan troïng goùp phaàn laøm cho ngöôøi Hoa luoân gaén boù vôùi coäng ñoàng caùc daân toäc
vaø coù nhöõng coáng hieán quan troïng trong lòch söû döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc Vieät Nam.
Luaän aùn "Chính saùch cuûa caùc vöông trieàu Vieät Nam ñoái vôùi ngöôøi Hoa" khaûo saùt
veà caùc noäi dung, ñaëc ñieåm, tính chaát cuõng nhö nhöõng taùc ñoäng nhieàu maët cuûa
chính saùch aáy trong tieán trình phaùt trieån cuûa lòch söû, döôùi thôøi caùc vöông trieàu Vieät
Nam.
1. Lyù do choïn ñeà taøi vaø muïc ñích nghieân cöùu
1.1. Veà thöïc tieãn:
Söï nghieäp coâng nghieäp hoùa hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc ñoøi hoûi huy ñoäng taát caû
caùc nguoàn löïc quoác gia, caû trong nöôùc vaø ngoaøi nöôùc. Ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam vôùi
beà daøy vaø söï ña daïng veà vaên hoùa, vôùi caùc tieàm naêng vaø theá maïnh veà kinh teá luoân
laø moät nguoàn löïc phaùt trieån quan troïng.
Ngöôøi Hoa coù khieáu veà kinh doanh. Caùc quan heä kinh teá cuûa hoï caøng ñaùng
löu yù. Ngay töø theá kyû thöù XVII, ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam ñaõ coù nhöõng quan heä kinh
teá vôùi caùc trung taâm thöông maïi lôùn ôû caùc nöôùc Nam ñaûo, caû Thaùi Lan, Nhaät Baûn
vaø caùc ñoâ thò lôùn vuøng duyeân haûi ñoâng Nam Trung Quoác. Nhöõng quan heä kinh teá
ñoù vaãn tieáp tuïc döôùi thôøi trieàu Nguyeãn, cho duø luùc ñoù chính saùch troïng noâng öùc
thöông vaø beá quan toûa caûng chi phoái naëng neà. Döôùi thôøi thoáng trò cuûa thöïc daân
Phaùp vaø mieàn Nam thuoäc chính quyeàn Saøi Goøn, quan heä kinh teá giöõa ngöôøi Hoa ôû
Vieät Nam vaø caùc taäp ñoaøn kinh teá Hoa kieàu trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ ñaëc bieät
khaêng khít, nhaát laø treân caùc lónh vöïc xuaát nhaäp khaåu, ñaàu tö phaùt trieån coâng
nghieäp, hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng…Trong nhöõng naêm qua, theo ñöôøng loái ñoåi
môùi cuûa ñaát nöôùc, caùc quan heä kinh teá, taøi chính giöõa ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam vôùi
thaân nhaân cuûa hoï vaø vôùi caùc taäp ñoaøn kinh teá lôùn ôû Ñaøi Loan, Singapore, Thaùi Lan
vaø caùc nöôùc khaùc chaúng nhöõng ñaõ noái laïi maø coøn phaùt trieån khaù ña daïng, phong
phuù vaø nhieàu tieàm naêng veà voán , coâng ngheä hieän ñaïi, thò tröôøng vaø quan heä hôïp
taùc. Tieàm naêng phaùt trieån cuûa ngöôøi Hoa khoâng chæ treân laõnh vöïc kinh teá. Beà daøy
vaø söï ña daïng veà vaên hoùa cuûa hoï cuõng raát ñaùng löu yù.
Trong lòch söû Vieät Nam, caùc tieàm naêng theá maïnh ñoù cuûa ngöôøi Hoa ñaõ
ñöôïc caùc vöông trieàu Vieät Nam töøng böôùc phaùt huy vaø ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh
quaû nhaát ñònh. Traûi qua caùc thôøi kyø lòch söû, caùc theá heä ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam ñaõ
soáng, traên trôû, haønh ñoäng vì moät töông lai phoàn vinh, toát ñeïp cho ngay chính vuøng
ñaát maø hoï ñang soáng. Caùc hoaït ñoäng thöông maïi cuûa hoï goùp phaàn hình thaønh caùc
trung taâm kinh teá vaø nhöõng ñoâ thò ñaàu tieân cuûa Vieät Nam. Ngöôøi Hoa cuõng ñaõ coù
nhöõng coáng hieán nhaát ñònh trong buoåi ñaàu hình thaønh vaên hoùa Ñaïi Vieät. Nhöõng
tröôùc taùc coù giaù trò nhieàu maët cuûa caùc taùc giaû ngöôøi Hoa xuaát hieän ngaøy caøng nhieàu
trong lòch söû Vieät Nam; taát caû ñeàu mang hôi thôû vaø maøu saéc cuoäc soáng cuûa Vieät
Nam. Maët khaùc, trong kyù öùc lòch söû cuûa haøng haøng lôùp lôùp caùc theá heä ngöôøi Hoa ôû
Vieät Nam luoân ñaày aép nhöõng kyû nieäm vaø bieåu töôïng toát ñeïp veà tình ñoaøn keát,
cuøng chung vai saùt caùnh lao ñoäng vaø chieán ñaáu ñeå xaây döïng vaø baûo veä cuoäc soáng
yeân bình. Trong thöïc teá, caùc vöông trieàu Vieät Nam trong lòch söû ñaõ thöïc thi nhöõng
noäi dung chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa maø giaù trò kinh nghieäm cuûa noù raát ñaùng löu
yù ñeå tham khaûo trong vieäc xaây döïng vaø hoaøn thieän ñöôøng loái chính saùch ñoái vôùi
ngöôøi Hoa hieän nay.
Trong nhöõng naêm qua, thöïc hieän ñöôøng loái ñoaøn keát daân toäc cuûa Ñaûng,
chuùng ta ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu quan troïng trong vieäc taäp hôïp, ñoäng vieân
ñoàng baøo ngöôøi Hoa tích cöïc tham gia phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ñaát nöôùc. Ñoù laø keát
quaû töø vieäc phaùt huy taùc duïng caùc chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa maø chuùng ta ñaõ
xaây döïng neân trong quaù trình ñuùc keát lyù luaän vaø kinh nghieäm thöïc tieãn coâng taùc
vaän ñoäng ngöôøi Hoa keå töø khi Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam ra ñôøi vaø hoaït ñoäng laõnh
ñaïo caùch maïng Vieät Nam. Coâng vieäc ñuùc keát lyù luaän, thöïc tieãn ñeå xaây döïng chính
saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa vaãn coøn ñang tieáp tuïc. Trong ñoù, vieäc xem xeùt, tham khaûo
nhöõng thaønh töïu, haïn cheá trong chính saùch cuûa caùc vöông trieàu Vieät Nam laø thaät
söï caàn thieát, coù yù nghóa khoa hoïc vaø thöïc tieãn, ñeå laøm sao chuùng ta phaùt huy ñöôïc
moïi tieàm naêng theá maïnh cuûa ñoàng baøo ngöôøi Hoa, höôùng vaøo söï nghieäp coâng
nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc.
1.2. Veà maët khoa hoïc
Nghieân cöùu ñeà taøi “Chính saùch cuûa caùc vöông trieàu Vieät Nam ñoái vôùi ngöôøi
Hoa” nhaèm goùp phaàn toång keát moät böôùc coù heä thoáng noäi dung, tính chaát, ñaëc
ñieåm cuøng caùc taùc ñoäng nhieàu maët trong chính saùch cuûa caùc vöông trieàu Vieät Nam
ñoái vôùi ngöôøi Hoa.
Ngöôøi Hoa baét ñaàu di cö sang Vieät Nam töø thôøi Baéc thuoäc. Sang thôøi Vieät
Nam töï chuû, traûi qua caùc vöông trieàu, thôøi naøo Vieät Nam cuõng tieáp nhaän nhieàu
ngöôøi Hoa di cö sang vì nhieàu lyù do. Lôùp tröôùc, lôùp sau, ngöôøi ñaõ nguï cö laâu daøi
tieáp noái nhöõng ngöôøi môùi ñeán, daãn ñeán soá löôïng ngöôøi Hoa ngaøy caøng ñoâng vaø
luoân bieán thieân. Ñaây laïi laø moät boä phaän daân cö coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng, ñaïi dieän
cho trình ñoä vaên hoùa vaø kyõ thuaät tieâu bieåu cuûa thôøi ñaïi, laïi xuaát phaùt töø moät nöôùc
Trung Hoa naèm lieàn keà Vieät Nam, luoân laø hình maãu veà vaên hoùa vaø thieát cheá chính
trò maø vöông trieàu naøo cuûa Vieät Nam cuõng buoäc phaûi nhaän saéc phong ñeå coù vò trí
chính thoáng…Taát caû ñoøi hoûi nhaø caàm quyeàn Vieät Nam thôøi naøo cuõng phaûi löu yù ñeán
vaø heä quaû laø nhöõng noäi dung chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa hình thaønh vaø ñi vaøo
thöïc tieãn. Töøng vöông trieàu coù noäi dung chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa thích öùng
vôùi nhöõng ñaëc ñieåm kinh teá xaõ hoäi cuûa lòch söû ñöông thôøi. Noäi dung chính saùch aáy
coù söï khaùc bieät nhaát ñònh so vôùi chính saùch ñoái vôùi caùc nhoùm toäc ngöôøi khaùc ôû
Vieät Nam. Caùc vöông trieàu tieáp noái nhau, chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa cuûa caùc
vöông trieàu cuõng lieân tuïc thöïc thi trong lòch söû vôùi söï keá thöøa. Nhö vaäy, chính saùch
ñoái vôùi ngöôøi Hoa laø moät thöïc teá lòch söû, hieän dieän nhö moät phaàn trong chính saùch
ñoái noäi cuûa caùc vöông trieàu Vieät Nam nhöng laïi coù quan heä raát bieän chöùng vôùi
ñöôøng loái ñoái ngoaïi cuûa Vieät Nam vaø boái caûnh quan heä Vieät Nam-Trung Quoác;
ñoàng thôøi phaûn aùnh moät phaàn nhöõng ñaëc ñieåm, tính chaát cuûa yù thöùc heä phong kieán
Vieät Nam.
Vôùi nhöõng ñaëc ñieåm, tính chaát nhö vaäy, chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa cuûa
caùc vöông trieàu Vieät Nam xöùng ñaùng ñöôïc nghieân cöùu ñeå böôùc ñaàu toång keát moät
caùch coù heä thoáng vaø khoa hoïc, môû ra höôùng nghieân cöùu laâu daøi, chuyeân saâu veà
chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa cuûa chính quyeàn Vieät Nam trong lòch söû töø khi laäp
quoác cho ñeán nay.
Nhö treân ñaõ neâu, chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa cuûa caùc vöông trieàu Vieät
Nam vöøa phaûn aùnh yù thöùc heä phong kieán Vieät Nam, vöøa coù lieân quan tröïc tieáp ñeán
ñöôøng loái ñoái ngoaïi cuûa Vieät Nam maø trong ñoù, suoát chieàu daøi lòch söû (thaäm chí caû
trong thôøi kyø hieän nay), nhaân toá Trung Quoác luoân giöõ vai troø chi phoái quan troïng.
Cho neân, nghieân cöùu veà noäi dung chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa cuûa caùc vöông
trieàu Vieät Nam seõ goùp phaàn tìm hieåu theâm veà noäi dung, ñaëc ñieåm, tính chaát ñöôøng
loái ñoái noäi vaø ñoái ngoaïi cuûa caùc vöông trieàu Vieät Nam, qua ñoù nhaän thöùc ñaày ñuû
hôn veà lòch söû coå, trung ñaïi Vieät Nam.
2. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu:
Ñoái töôïng nghieân cöùu chính cuûa luaän aùn laø noäi dung, ñaëc ñieåm, tính chaát
chính saùch cuûa caùc vöông trieàu Vieät Nam ñoái vôùi ngöôøi Hoa, töø Ngoâ, Ñinh Leâ, Lyù,
Traàn… ñeán trieàu Nguyeãn, treân taát caû caùc phöông dieän chính trò, kinh teá, vaên hoùa…
caû veà maët ñoái noäi vaø ñoái ngoaïi cuûa noäi dung chính saùch. Caùc noäi dung naøy seõ ñöôïc
nghieân cöùu trình baøy theo trình töï lòch söû cuûa caùc vöông trieàu, coù phaân tích, ñoái
chieáu nhöõng ñieåm keá thöøa, gioáng nhau hoaëc khaùc nhau giöõa caùc vöông trieàu.
Trong töøng maët cuûa noäi dung chính saùch, luaän aùn seõ coá gaéng ruùt ra ñöôïc nhöõng vaán
ñeà coát yeáu, coù lieân quan ñeán boái caûnh lòch söû ñaëc tröng cuûa töøng thôøi kyø lòch söû.
Ñoái töôïng caàn thieát phaûi ñeà caäp laø nhöõng noäi dung lieân quan tröïc tieáp hay
giaùn tieáp ñeán noäi dung chính cuûa luaän aùn. Ñoù laø lòch söû di cö cuûa ngöôøi Hoa vaøo
Vieät Nam vaø caùc vaán ñeà lieân quan, ñaëc bieät laø quaù trình hình thaønh caùc nhoùm coäng
ñoàng ngöôøi Hoa dieãn ra vaøo ñaàu theá kyû XVII vaø thôøi gian sau ñoù. Ñoù laø boái caûnh
lòch söû cuøng nhöõng ñaëc tröng noåi baät cuûa thôøi ñaïi chi phoái tröïc tieáp hay giaùn tieáp
ñeán chính saùch cuûa caùc vöông trieàu Vieät Nam ñoái vôùi ngöôøi Hoa; trong boái caûnh
ñoù coù khi phaûi ñi saâu giôùi thieäu, phaân tích nhöõng dieãn bieán lòch söû khoâng phaûi cuûa
Vieät Nam maø cuûa Trung Quoác hay cuûa caùc quoác gia khaùc trong vuøng vì noù coù lieân
quan tröïc tieáp ñeán noäi dung chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa cuûa caùc vöông trieàu Vieät
Nam. Noùi chung, ñoù laø nhöõng noäi dung thuoäc caùc khoa hoïc chuyeân ngaønh coù lieân
quan ñeán ñeà taøi vaø noäi dung nghieân cöùu chính.
Ñeå laøm roõ nhöõng noäi dung nghieân cöùu chính yeáu, luaän aùn seõ daønh dung
löôïng phuø hôïp ñeå giôùi thieäu vaø laøm roõ nhöõng khaùi nieäm khoa hoïc coù lieân quan tröïc
tieáp ñeán ñeà taøi. Noäi dung caùc khaùi nieäm naøy seõ ñöôïc giôùi thieäu baèng caùch taäp hôïp
nhöõng thaønh töïu nghieân cöùu cuûa caùc taùc giaû ñi tröôùc keát hôïp vôùi nhöõng noäi dung
nghieân cöùu ñoäc laäp cuûa luaän aùn. Nhöõng khaùi nieäm khoa hoïc ñaùng quan taâm nhö
“ngöôøi Hoa”, “Minh Höông”, “Thanh Haø”… seõ ñö
ôïc giôùi thieäu ôû caùc chöông muïc
thích öùng.
Khaùi nieäm “ ngöôøi Hoa” ñaõ ñöôïc nhieàu taùc giaû trong ngoaøi nöôùc ñeà caäp töø
nhieàu goùc ñoä khaùc nhau.
Trong coâng trình The Encyclopedia of the Chinese Overseas caùc taùc giaû ñaõ
ñöa vaø khaùi nieäm ngöôøi Hoa ( Overseas Chinese hay Chinese Overseas) bao goàm
nhöõng ngöôøi coù huyeát thoáng Trung Hoa xuaát phaùt töø Trung Hoa luïc ñòa, töø Ñaøi
Loan, töø Hong Kong, ra nöôùc ngoaøi vì lyù do kinh teá, chính trò, baèng con ñöôøng du
hoïc, xuaát khaåu lao ñoäng…hieän ñang soáng oån ñònh ôû nöôùc ngoaøi nhöng khoâng coù
quoác tòch Trung Quoác; coù söï phaân bieät giöõa nhöõng ngöôøi naøy vôùi nhöõng ngöôøi Hoa
lai vaø vôùi Hoa kieàu. Rieâng Li Tana, cuõng trong coâng trình naøy coù baøi vieát chuyeân
ñeà veà ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam ñaõ chuù yù ñeán hai teân goïi “Chuù Khaùch” (Uncle
Guest) vaø ngöôøi “Taøu” (Tau people). Li Tana cho raèng teân goïi ngöôøi Taøu laø gaén
vôùi loaïi ghe thuyeàn lôùn maø ña soá ngöôøi Trung Hoa ñaõ duøng noù ñeán Vieät Nam ñeå
buoân baùn, nhöng cuõng gaén vôùi teân goïi cöôùp bieån Taøu OÂ ñaõ tung hoaønh nhieàu naêm
treân vuøng bieån Ñoâng; noùi chung, noù chæ nhöõng lôùp ngöôøi coù theå mang ñeán cho
ngöôøi Vieät Nam baûn xöù caû cô hoäi (laøm aên buoân baùn) vaø tai hoïa thaûm khoác cuûa söï
cöôùp boùc vaø taøn saùt. Nhö vaäy teân goïi "Ngöôøi Taøu" chæ lieân heä ñeán phöông tieän ñi
laïi cuûa di daân hoaëc laø phöông tieän hoaït ñoäng cöôùp boùc cuûa boïn cöôùp bieån, khoâng
chöùa ñöïng ñaày ñuû ñaëc ñieåm, tính chaát cuûa ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam do vaäy ñaây
khoâng phaûi laø moät khaùi nieäm ñaùng löu yù.
Taùc giaû Chaâu Haûi trong coâng trình “Caùc nhoùm coäng ñoàng ngöôøi Hoa ôû Vieät
Nam” löu yù raèng ñeå vaán ñeà ñôõ phöùc taïp, khaùi nieäm ngöôøi Hoa bao goàm “…Ta
át caû
nhöõng ngöôøi di cö töø ñaát nöôùc Trung Hoa ñeán caùc nöôùc trong khu vöïc, vaø khaùi
nieäm ñoù thuoäc phaïm truø bieán ñoåi chöù khoâng phaûi laø moät phaïm truø oån ñònh. Ñoù laø
khaû naêng chuyeån töø khaùi nieäm “Hoa kieàu” ñeán khaùi nieäm “ng
öôøi Hoa” vaø ñeán
moät thôøi ñieåm lòch söû naøo ñoù hoï khoâng coøn laø Hoa nöõa. Vaø cuøng vôùi noù, nhöõng
hình thöùc lieân keát coäng ñoàng cuõng bieán ñoåi theo vaø mang yù nghóa cuûa moät thöïc theå
chính trò, kinh teá, vaên hoùa vaø xaõ hoäi…” YÙieá
kn naøy cuûa taùc giaû Chaâu Haûi raát ñaùng
löu yù trong phöông phaùp tieáp caän, nghieân cöùu veà ngöôøi Hoa vaø chính saùch ñoái vôùi
ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam.
Taùc giaû Traàn Khaùnh trong coâng trình nghieân cöùu coù teân “Ngöôøi Hoa trong
Xaõ hoäi Vieät Nam” ñaõ ñöa ra noäi dung khaùi nieäm “Ngöôøi Hoa “ raát ñaùng löu yù:
“…Ngöôøi Hoa laø nhöõng ngöôøi goác Haùn hay bò Haùn hoùa, soáng töông ñoái oån ñònh,
thöôøng xuyeân taïi caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ, ñaõ nhaäp tòch nöôùc sôû taïi, coøn giöõ
ñöôïc nhöõng neùt ñaëc tröng cuûa neàn vaên hoùa Trung Hoa vaø töï nhaän mình laø ngöôøi
Hoa. Hoï laø nhöõng coäng ñoàng daân nhaäp cö coù nguoàn goác Trung Hoa ít hoaëc chöa bò
ñoàng hoùa, laø nhöõng nhoùm toäc ngöôøi ñang trong quaù trình lieân keát hoùa daân toäc, moät
boä phaän daân cö, daân toäc cuûa caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ, ñang töøng böôùc ñieàu
chænh, hoäi nhaäp vaøo caùc theå cheá kinh teá-xaõ hoäi, chính trò vaø vaên hoùa cuûa töøng quoác
gia-daân toäc, khu vöïc vaø quoác teá…” [34, tr. 35]. Khaùnieä
i m ngöôøi Hoa cuûa taùc giaû
Traàn Khaùnh ñöôïc luaän aùn naøy tham khaûo vaø vaän duïng caùc noäi dung phuø hôïp trong
khaùi nieäm, theo höôùng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi.
“Ngöôøi Hoa” laø khaùi nieäm trung taâm cuûa luaän aùn. Noù khu bieät phaïm vi
nghieân cöùu cuûa ñeà taøi. Trong luaän aùn, khaùi nieäm ngöôøi Hoa ñöôïc duøng laø ñeå chæ
nhöõng ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam, phaûi gaén vôùi boái caûnh xaõ hoäi phong kieán Vieät Nam töø
trieàu Nguyeãn trôû veà tröôùc chöù khoâng phaûi laø ngöôøi Hoa hieän nay hay ngöôøi Hoa
chung chung cuûa baát cöù thôøi ñaïi naøo, ôû baát cöù quoác gia, khu vöïc naøo treân theá giôùi.
Do vaäy, tham khaûo vaø vaän duïng caùc ñònh nghóa khaùi nieäm ngöôøi Hoa cuûa caùc taùc
giaû ñi tröôùc, luaän aùn khoâng ñeà ra noäi dung khaùi nieäm môùi maø ñi vaøo cô caáu thaønh
phaàn, ñoái töôïng cuûa noäi dung khaùi nieäm ngöôøi Hoa chæ ôû Vieät Nam, laø ñoái töôïng
chính saùch cuûa caùc vöông trieàu Vieät Nam. Ñoù laø:
- Nhöõng ngöôøi coù goác Haùn (hoaëc ñaõ Haùn hoùa); ñeán töø Trung Quoác vaø töø caùc
coäng ñoàng ngöôøi Hoa haûi ngoaïi hoaëc sinh ñeû taïi Vieät Nam; soáng oån ñònh vaø
thöôøng xuyeân ôû Vieät Nam, ñaõ ñöôïc ghi teân vaøo soå boä nhaân khaåu Vieät Nam hay soå
boä cuûa caùc Bang, laø thaàn daân hay chöa laø thaàn daân cuûa caùc vöông trieàu Vieät Nam
nhöng coù nhöõng quyeàn lôïi vaø nghóa vuï nhaát ñònh do chính quyeàn sôû taïi quy ñònh;
veà cô baûn vaãn coøn giöõ vaên hoùa Trung Hoa vaø töï nhaän mình laø ngöôøi Hoa.
- Nhöõng ngöôøi soáng ôû Vieät Nam coù teân laø Minh Höông vaø nhöõng ngöôøi coù
nguoàn goác Hoa trong caùc ñôn vò haønh chính, toå chöùc coù teân Minh Höông, Thanh
Haø, Ñaïi Minh khaùch phoá cuûa Vieät Nam trong khoaûng thôøi gian töø theá kyû XVII ñeán
giöõa cuoái theá kyû XIX.
- Bao goàm caû nhöõng nhoùm ngöôøi Hoa vì nhieàu lyù do chaïy sang Vieät Nam
hoaït ñoäng nhö nhöõng toaùn thoå phæ ôû vuøng thöôïng du mieàn Baéc; caû nhöõng khaùch
thöông ngöôøi Hoa do coâng vieäc laøm aên buoân baùn phaûi thöôøng xuyeân truù nguï daøi
ngaøy ôû Vieät Nam; vaø caû nhöõng ngöôøi Hoa ñi bieån gaëp naïn, phaûi leân bôø vaø soáng daøi
ngaøy hay ngaén ngaøy, thaäm chí ôû laïi, soáng laâu daøi ôû Vieät Nam...
Vieäc xaùc ñònh noäi haøm cuûa khaùi nieäm ngöôøi Hoa nhö vaäy seõ giuùp cho luaän
aùn thuaän tieän hôn trong trieån khai ñeà taøi.
Nhö teân goïi cuûa luaän aùn, noäi dung chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa cuûa caùc
vöông trieàu Vieät nam töø Ngoâ, Ñinh, Leâ, Lyù, Traàn…ñeán trieàu Nguyeãn laø ñoái töôïng
nghieân cöùu chính cuûa luaän aùn, thích öùng vôùi khoaûng thôøi gian töø sau Baéc thuoäc ñeán
naêm 1884. Töø naêm 1884 ñeán naêm 1945, trieàu Nguyeãn tuy coù toàn taïi nhöng thöïc
chaát quyeàn cai trò trong tay thöïc daân Phaùp, chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa luùc ñoù
hoaøn toaøn do ngöôøi Phaùp xaây döïng, phuïc vuï cho quyeàn lôïi vaø caùc möu ñoà chính trò
cuûa ngöôøi Phaùp. Do vaäy, luaän aùn khoâng ñeà caäp ñeán.
3. Lòch söû nghieân cöùu vaán ñeà.
Vieäc nghieân cöùu veà ngöôøi Hoa treân theá giôùi ñöôïc nhieàu nôi tieán haønh khaù
qui moâ. Caû ôû Trung Quoác vaø Ñaøi Loan, haøng loaït coâng trình nhieân cöùu ñaõ ñöôïc
tieán haønh treân caùc phöông dieän: lòch söû di cö, caùc tieàm naêng phaùt trieån, caùc toå chöùc
xaõ hoäi vôùi caùc khuynh höôùng chính trò, quaù trình vaø vieãn caûnh hoäi nhaäp baûn
ñòa...Caùc nöôùc AÂu, Myõ cuõng raát quan taâm nghieân cöùu veà ngöôøi Hoa. Gaàn ñaây treân
maïng internet, toå chöùc "Overseas Chinese Study" ñaõ laäp ra ñöôïc moät thö muïc
chuyeân veà ngöôøi Hoa treân theá giôùi vôùi 437 teân ñaàu saùch, coâng trình khoa hoïc vaø
taøi lieäu lieân quan ñaõ ñöôïc xuaát baûn, nghieân cöùu veà taát caû caùc maët ñôøi soáng cuûa
ngöôøi Hoa ôû haàu heát caùc nöôùc treân haønh tinh. Ñieàu ñoù cho thaáy vieäc nghieân cöùu veà
ngöôøi Hoa ñöôïc nhieàu quoác gia vaø caùc toå chöùc quoác teá tham gia, soá löôïng coâng
trình xuaát baûn ñaõ coù nhieàu.
Vieäc nghieân cöùu veà ngöôøi Hoa soáng ôû caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ cuõng ñöôïc
quan taâm vôùi nhieàu coâng trình quan troïng ñaõ ñöôïc xuaát baûn. Toå chöùc Asian Study
ñaõ taäp hôïp ñöôïc moät thö muïc treân 200 taøi lieäu choïn loïc nghieân cöùu veà ngöôøi Hoa ôû
Ñoâng Nam AÙ, trong ñoù coù ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam, Laøo, Campuchia, coù teân caû
nhöõng coâng trình nghieân cöùu veà ngöôøi Hoa cuûa caùc nhaø khoa hoïc Vieät Nam. Trong
soá naøy coù hai coâng trình tieâu bieåu nghieân cöùu veà ngöôøi Hoa ôû Ñoâng Nam AÙ raát
ñaùng quan taâm laø The Chinese in the Southeast Asia cuûa Victor Purcell, xuaát baûn
töø nhöõng naêm 60 cuûa theá kyû tröôùc vaø The Encyclopedia of the Chinese Overseas,
do Lynn Pan chuû bieân, xuaát baûn gaàn ñaây ôû Singapore. Trong hai coâng trình naøy,
caùc coäng ñoàng ngöôøi Hoa ôû caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ ñaõ ñöôïc khaûo saùt treân nhieàu
maët vôùi nhieàu soá lieäu thoáng keâ vaø nhöõng tö lieäu lòch söû lieân quan. Phaàn nghieân cöùu
veà ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam cuõng ñöôïc theå hieän khaù nghieâm tuùc. Tuy nhieân, caùc nhaø
nghieân cöùu nöôùc ngoaøi cuûa hai coâng trình naøy khi vieát veà ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam,
do nhieàu lyù do khaùc nhau, moät phaàn do xuaát Phaùt töø muïc ñích nghieân cöùu rieâng ñaõ
coù nhöõng nhaän ñònh ñaùnh giaù thieáu chính xaùc khaùch quan, nhieàu choã nhaàm laãn veà
tö lieäu.
Soá löôïng caùc taùc giaû vaø coâng trình nghieân cöùu chuyeân veà ngöôøi Hoa ôû Vieät
Nam coù khaù nhieàu. Trong thôøi Phaùp thuoäc, ñaùng löu yù laø Theá löïc khaùch truù vaø vaán
ñeà di daân vaøo Nam Kyø cuûa Ñaøo Trinh Nhaát, xuaát baûn naêm 1924, baèng tieáng Vieät;
La Formation et L' Evolution du Village de Minh-Höông (Faifo), xuaát baûn naêm
1941, baèng tieáng Phaùp cuûa oâng Nguyeãn Thieän Laâu, chuyeân khaûo veà quaù trình hình
thaønh laøng Minh Höông ôû Hoäi An vaø baøi vieát cuûa Emile Gaspardon veà Maïc Cöûu
vaø ñaát Haø Tieân (Un Chinois de mers du sud le fondateur de Ha-tieân), xuaát hieän
treân Journal Asiatique naêm 1952. Caùc chuyeân khaûo naøy ñaõ giuùp ích khaù nhieàu cho
caùc nhaø nghieân cöùu ñi sau tieáp tuïc xem xeùt veà moät soá vaán ñeà cuï theå lieân quan ñeán
ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam. Töø sau naêm 1954, ôû mieàn Nam Vieät Nam coù moät soá coâng
trình chuyeân khaûo veà ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam, trong ñoù ñaùng löu yù laø coâng trình
Vietnam: The First Five years cuûa Father Raymond J. De Jaegher, xuaát baûn naêm
1959, trong ñoù coù phaàn The Chinese in Vietnam, khaûo saùt khaù tæ mæ veà tình hình
caùc maët cuûa ngöôøi Hoa ôû mieàn Nam Vieät Nam. Coù theå xem ñaây laø phaàn nghieân
cöùu boå trôï töø phía Hoa Kyø cho vieäc ñònh höôùng chính saùch cuûa chính quyeàn Ngoâ
Ñình Dieäm. Do ñaëc ñieåm ñoù, giaù trò khoa hoïc cuûa coâng trình naøy bò laán aùp haàu heát
bôûi yù ñoà chính trò. Sau ñoù, laàn löôït xuaát hieän nhieàu baøi vieát vaø moät soá coâng trình
nghieân cöùu veà ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam ñaùng löu yù nhö luaän aùn Tieán só Ñaïi hoïc
Sorbon cuûa Tsai Maw Kuey (moät ngöôøi Hoa Chôï Lôùn du hoïc ôû Phaùp), caùc luaän
vaên Cao hoïc Quoác Gia Haønh chính Saøi Goøn, caùc baøi vieát cuûa giaùo sö Chen Ching
Ho (Traàn Kinh Hoøa) vaø caùc hoïc giaû Saøi Goøn ñaêng treân caùc taïp chí Ñaïi Hoïc, Queâ
Höông, Vieät Nam Khaûo Coå Taäp san, Vaên Hoùa Nguyeät san…Khuynhöôùhng vaø
phöông phaùp nghieân cöùu cuûa caùc taùc giaû treân coøn coù nhieàu vaán ñeà phaûi tieáp tuïc
thaûo luaän theâm, nhöng caùc coâng trình nghieân cöùu lôùn nhoû ñoù goùp phaàn nhaát ñònh
vaøo nguoàn tö lieäu vaø caùc quan ñieåm nhìn nhaän vaán ñeà cho caùc nhaø nghieân cöùu ñi
sau. Trong caùc coâng trình nghieân cöùu cuûa thôøi kyø naøy caàn ñaëc bieät löu yù ñeán giaù trò
khoa hoïc trong caùc baøi vieát cuûa Traàn Kinh Hoøa (Chen Ching Ho) veà caùc ñieåm tuï
cö cuûa ngöôøi Hoa coù töø thôøi Ñaøng Trong nhö laøng Minh Höông, phoá Thanh Haø ôû
Thuaän Hoùa (Hueá), laøng Minh Höông ôû Hoäi An, ñaát Haø Tieân vaø hoï Maïkhaû
c… o saùt
veà nhieàu vaán ñeà quan troïng trong lòch söû di cö cuûa ngöôøi Hoa cuõng nhö quaù trình
hình thaønh caùc nhoùm coäng ñoàng ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam.
Sau naêm 1975, ôû Vieät Nam ñaõ dieãn ra nhöõng bieán ñoäng chính trò, xaõ hoäi
quan troïng, moät soá söï kieän ñoù coù lieân quan tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp ñeán coäng ñoàng
ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam. Moät soá coâng trình nghieân cöùu quan troïng ñaõ nhanh choùng
ñaùp öùng vieäc quan taâm tìm hieåu veà ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam veà caùc vaán ñeà kinh teá,
chính trò, xaõ hoäi…lieân quan. Khi Vieät nam böôùc vaøo thôøi kyø Ñoåi môùi, vaán ñeà ngöôøi
Hoa caøng ñöôïc quan taâm nghieân cöùu nhieàu hôn. Nhieàu cuoäc hoäi thaûo quoác gia vaø
nhöõng coâng trình caáp Nhaø nöôùc ñaõ ñöôïc tieán haønh, ñaët neàn taûng cho vieäc nghieân
cöùu veà ngöôøi Hoa moät caùch heä thoáng vaø toaøn dieän. Ñaùng löu yù laø ñeà taøi khoa hoïc
coâng ngheä caáp nhaø nöôùc (KX. 04. 12) veà “Luaän cöù khoa hoïc cho vieäc xaùc ñònh
chính saùch ñoái vôùi coäng ñoàng ngöôøi Khôme vaø ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam” (do Vieän
Khoa hoïc Xaõ hoäi taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh chuû trì töø naêm 1991-1995).Trong ñoù,
caùc luaän cöù khoa hoïc quan troïng cho vieäc hình thaønh chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa
ñaõ ñöôïc xaây döïng moät caùch heä thoáng vôùi cô sôû lyù luaän vaø thöïc tieãn phong phuù.
Ngoaøi ra, phaûi keå ñeán nhöõng baùo caùo khoa hoïc vaø caùc coâng trình nghieân cöùu cuûa
Chaâu Haûi [21][22][23][24], Traàn Khaùnh [32][33][34] xuaát baûn gaàn ñaây chuyeân
khaûo veà ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam.
Neáu nhö vieäc nghieân cöùu veà ngöôøi Hoa noùi chung ñaõ ñöôïc nhieàu taùc giaû
trong vaø ngoaøi nöôùc quan taâm vaø ñaõ coù khaù nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà nhieàu
maët ñoái vôùi ngöôøi Hoa ñaõ ñöôïc coâng boá thì soá löôïng taùc giaû vaø coâng trình nghieân
cöùu chuyeân veà chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa cuûa caùc vöông trieàu Vieät Nam laïi raát
hieám.
Naêm 1974, treân taäp san Vieät Nam Khaûo coå xuaát baûn ôû Saøi Goøn, moät nhaø
nghieân cöùu ngoaïi quoác laø Furiwara Riichio ñaõ coù baøi vieát "Chính saùch ñoái vôùi daân
Trung Hoa di cö cuûa caùc trieàu ñaïi Vieät Nam" [19]. Trong khuoân khoå moät baøi vieá t
ngaén, ñeà taøi laïi quaù roäng, cho neân taùc giaû chæ coù theå trình baøy moät caùch raát vaén taét
nhöõng nhaän ñònh cuûa oâng veà moät soá khía caïnh trong noäi dung chính saùch cuûa caùc
vöông trieàu Vieät Nam ñoái vôùi di daân Trung Hoa. Öu ñieåm cuûa baøi vieát naøy laø
nhöõng nhaän xeùt cuûa taùc giaû ñaõ toû ra khaù xaùc ñaùng. Haïn cheá ôû ñaây laø thieáu tö lieäu
chöùng minh, sô löôïc veà noäi dung vaø moät ñoâi choã yù kieán cuûa taùc giaû coù phaàn chuû
quan, thaäm chí sai leäch. Duø sao thì ñaây coù leõ cuõng laø coâng trình nghieân cöùu ñaàu
tieân veà ñeà taøi naøy.
Sau naøy, naêm 1997, taùc giaû Chaâu Haûi, trong taäp taøi lieäu "Nhöõng vaán ñeà lòch
söû vaø vaên chöông trieàu Nguyeãn" do Nhaø Xuaát baûn Giaùo duïc aán haønh ñaõ coâng boá
baøi vieát "Trieàu Nguyeãn vôùi caùc nhoùm coäng ñoàng ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam theá kyû
XIX" [23]. Trong khoaûng 10 trang saùch, taùc giaû ñaõ trình baøy moät caùch coù heä thoáng
noäi dung chính saùch cuûa rieâng trieàu Nguyeãn ñoái vôùi ngöôøi Hoa treân caùc maët nhaäp
caûnh, cö truù, chuyeån quoác tòch, vaán ñeà thueá khoùa, an ninh traät töï vaø veà vaán ñeà xaõ
hoäi. Baøi vieát laø moät böùc phaùc thaûo quan troïng ñeå caùc coâng trình nghieân cöùu sau
naøy coù ñieàu kieän boå sung chi tieát vaø hoaøn chænh hôn veà noäi dung. Cuõng caàn noùi
theâm laø cuøng vieát veà chính saùch cuûa trieàu Nguyeãn ñoái vôùi ngöôøi Hoa, tröôùc ñoù,
naêm 1981, taùc giaû Tröông Thò Yeán ñaõ coù moät baøi vieát chuyeân ñeà "Nhaø Nguyeãn vôùi
caùc thöông nhaân ngöôøi Hoa" [117]. Do chæ taäp trung vaøo moät khía caïnh heïp laø
chính saùch ñoái vôùi thöông nhaân ngöôøi Hoa neân taùc giaû coù ñieàu kieän ñi saâu, taäp hôïp
ñöôïc nhieàu tö lieäu, trình baøy ñöôïc nhieàu noäi dung quan troïng trong noäi dung chính
saùch. Tuy nhieân, thôøi ñieåm maø taùc giaû coâng boá baøi vieát naøy laø luùc quan heä Vieät
Trung ñang hoài raát caêng thaúng, ñaày phöùc taïp. Khoâng khí chính trò naøy ñaõ coù aûnh
höôûng nhaát ñònh ñoái vôùi caùc nhaän ñònh cuûa taùc giaû theå hieän trong baøi vieát.
Cuõng coù theå tìm thaáy trong caùc coâng trình nghieân cöùu veà ngöôøi Hoa noùi
chung nhöõng yù kieán ôû ñoaïn naøy, ñoaïn kia cuûa taùc giaû naøy taùc giaû khaùc caùc nhaän
xeùt, bình luaän veà moät soá khía caïnh trong chính saùch cuûa caùc vöông trieàu Vieät Nam
ñoái vôùi ngöôøi Hoa. Nhöôïc ñieåm chung cuûa caùc yù kieán ñoù laø chung chung, thieáu
chöùng minh, phoå bieán nhaát laø sô löôïc, thieáu heä thoáng vaø chuû quan.
Toùm laïi, chính saùch cuûa caùc vöông trieàu Vieät Nam ñoái vôùi ngöôøi Hoa vaãn
ñang laø moät ñeà taøi caàn ñöôïc toå chöùc nghieân cöùu moät caùch coù heä thoáng.
4. Nguoàn taøi lieäu vaø phöông phaùp nghieân cöùu.
Nhö treân ñaõ trình baøy, lòch söû nghieân cöùu veà chính saùch cuûa caùc vöông trieàu
Vieät Nam ñoái vôùi ngöôøi Hoa môùi chæ böôùc ñaàu, soá löôïng taùc phaåm vaø coâng trình
chuyeân khaûo chöa nhieàu. Do ñoù nguoàn taøi lieäu phuïc vuï nghieân cöùu chuyeân cho ñeà
taøi naøy cuõng khaù hieám. Ñaây laø khoù khaên lôùn cuûa taùc giaû luaän aùn.
Luaän aùn ñaõ taäp hôïp tö lieäu töø caùc boä chính söû Vieät Nam, nhaát laø caùc boä söû
lôùn cuûa trieàu Nguyeãn, tìm trong ñoù nhöõng chi tieát lòch söû lieân quan ñeán chính saùch
ñoái vôùi ngöôøi Hoa, toång hôïp vaø khaùi quaùt thaønh caùc noäi dung lieân quan.
Caùc boä söû lôùn cuûa Vieät Nam nhö : Ñaïi Vieät Söû Kyù Toaøn Thö, Ñaïi Vieät Söû
Kyù Tieàn Bieân, Ñaïi Vieät Thoâng Söû...ñaõ ñöôïc khai thaùc toái ña, coù ñoái chieáu, so saùnh
vôùi nhau vaø vôùi caùc taøi lieäu ñöông thôøi ñeå taäp hôïp tö lieäu. Taát caû nhöõng chi tieát
lòch söû lieân quan ñeán ngöôøi Hoa vaø chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa thôøi kyø ñaàu töï
chuû veà nhaäp caûnh, cö truù, veà quaù trình thaønh laäp vaø phaùt trieån trang Vaân Ñoàn, veà
tieáp xuùc vaø giao löu veà vaên hoùa, kinh teá...trong boä Ñaïi Vieät Söû Kyù Toaøn Thö ñeàu
ñöôïc luaän aùn traân troïng tuyeån choïn, söû duïng coù ñoái chieáu vôùi caùc taøi lieäu cuøng vaán
ñeà vaø cuøng thôøi kyø lòch söû trong caùc boä Ñaïi Vieät Söû Kyù Tieàn Bieân cuûa Ngoâ Thì Só,
Ñaïi Vieät Thoâng Söû cuûa Leâ Quyù Ñoân vaø Khaâm Ñònh Vieät Söû Thoâng Giaùm Cöông
Muïc sau naøy cuûa trieàu Nguyeãn. Caùc ghi cheùp cuûa Leâ Quyù Ñoân trong Phuû Bieân
Taïp Luïc, cuûa Thích Ñaïi Saùn trong Haûi Ngoaïi Kyù Söï, cuûa Quoác Söû Quaùn trieàu
Nguyeãn trong Ñaïi Nam Thöïc Luïc phaàn Tieàn Bieân... ñaõ giuùp ích raát nhieàu veà tö
lieäu cho phaàn nghieân cöùu veà chính saùch cuûa Ñaøng Trong ñoái vôùi ngöôøi Hoa. Töông
töï, ñoù cuõng laø nguoàn tö lieäu quan troïng trong muïc nghieân cöùu veà chính saùch cuûa
chính quyeàn Leâ-Trònh ñoái vôùi Ñaøng Ngoaøi, chính saùch cuûa Baéc trieàu hoï Maïc vaø
chính quyeàn Taây Sôn ñoái vôùi ngöôøi Hoa. Giaù trò tö lieäu töø caùc boä söû lôùn do Quoác
Söû Quaùn vaø cô quan Noäi Caùc trieàu Nguyeãn bieân soaïn nhö Ñaïi Nam Thöïc Luïc,
Vieät Söû Thoâng Giaùm Cöông Muïc, Ñaïi Nam Hoäi Ñieån Söï Leä, Minh Maïng Chính
Yeáu, Ñaïi Nam Nhaát Thoáng Chí, töø caùc taùc phaåm khaûo cöùu cuûa Trònh Hoaøi Ñöùc,
Phan Huy Chuù, Giaù Sôn Kieàu Oaùnh Maäu...laø nguoàn taøi lieäu chính cuûa luaän aùn
trong chöông vieát veà chính saùch cuûa trieàu Nguyeãn ñoái vôùi ngöôøi Hoa.
Nhöõng coâng trình nghieân cöùu vaø caùc taøi lieäu vieát chuyeân ñeà veà ngöôøi Hoa ôû
Vieät Nam, ngöôøi Hoa ôû Ñoâng Nam AÙ…xuaát baûn trong, ngoaøi nöôùc ñaõ ñöôïc xem xeùt
khai thaùc moät caùch thích hôïp ñeå phuïc vuï cho vieäc vieát luaän aùn, nhaát laø caùc phaàn
veà lòch söû di cö, söï hình thaønh caùc coäng ñoàng ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam coù lieân quan
ñeán söï hình thaønh caùc noäi dung chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa. Trong ñoù, ñaùng keå
nhaát laø nhöõng noäi dung vaø tö lieäu tieáp thu töø nhöõng coâng trình nghieân cöùu cuûa caùc
taùc giaû trong nöôùc nhö Huyønh Löùa ("Vaøi neùt veà di daân ngöôøi Hoa ôû xöù Ñaøng
Trong...", "Coâng cuoäc khai phaù traán Haø Tieân vaøo nhöõng thaäp kyû cuoái theá kyû
XVII..."), Phan Xuaân Bieân ("Luaän cöù khoa hoïc cho vieäc xaùc ñònh chính saùch ñoái
vôùi coäng ñoàng ngöôøi Khôme vaø ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam"), Maïc Ñöôøng ("Ngöôøi
Hoa ôû ñoàng baèng soâng Cöûu Long", "Ñoàng baøo Hoa ôû mieàn nam Vieät Nam", "Xaõ
hoäi ngöôøi Hoa ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh sau naêm 1975"...), Phan An ("Ngöôøi Hoa
trong hoaït ñoäng kinh teá cuûa mieàn Nam Vieät Nam tröôùc naêm 1975", "Ngöôøi Hoa
trong hoaït ñoäng kinh teá ñoái ngoaïi cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh"...), Chaâu Haûi ("Caùc
nhoùm coäng ñoàng ngöôøi Hoa ôû Vieät Nam", "Dieãn bieán ñòa lyù vaø lòch söû trong quaù
trình tieáp xuùc vaø giao löu vaên hoùa Vieät-Hoa"...), Traàn Khaùnh ("Vai troø ngöôøi Hoa
trong neàn kinh teá caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ", Ngöôøi Hoa trong xaõ hoäi Vieät Nam"...)
vaø caùc taùc giaû ngoaøi nöôùc nhö Victor Purcell, Chen Ching Ho, Furiwara Richiio, Li
Tana...trong caùc coâng trình nghieân cöùu lieân quan ñaõ neâu ôû muïc treân.
Chuû nghóa Maùc Leâ-nin vaø tö töôûng Hoà Chí Minh laø cô sôû lyù luaän trong
phöông phaùp nghieân cöùu cuûa luaän aùn. Trong ñoù, nhöõng noäi dung cô baûn cuûa Chuû
nghóa duy vaät lòch söû vaø duy vaät bieän chöùng, lyù luaän cuûa chuû nghóa khoa hoïc xaõ hoäi
veà nhaø nöôùc... ñöôïc luaän aùn vaän duïng ñeå tieáp caän vaø nghieân cöùu caùc vaán ñeà veà
chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa cuûa caùc vöông trieàu trong töøng thôøi kyø. Luaän aùn vaän
duïng tö töôûng Hoà Chí Minh veà vaán ñeà daân toäc vaø noäi dung ñöôøng loái chính saùch
cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta töø tröôùc ñeán nay veà vieäc giaûi quyeát vaán ñeà daân toäc vaø
quan heä daân toäc trong vieäc nhaän thöùc vaø ñònh höôùng nghieân cöùu cuûa luaän aùn.
Phöông phaùp nghieân cöùu chính cuûa luaän aùn laø phöông phaùp lòch söû vaø
phöông phaùp loâ gích, trong töøng chöông muïc nhaát ñònh maø noåi leân phöông phaùp
lòch söû hay loâ gích hoaëc coù söï keát hôïp caû hai phöông phaùp trong töøng noäi dung
nghieân cöùu. Luaän aùn coù söû duïng caùc phöông phaùp nghieân cöùu lieân ngaønh, söû duïng
caùc thaønh töïu nghieân cöùu cuûa caùc khoa hoïc nhö daân toäc hoïc, xaõ hoäi hoïc, kinh teá
hoïc...vaø caû khoa hoïc veà nhaø nöôùc vaø phaùp quyeàn ñeå toå chöùc nghieân cöùu, thoáng keâ,
xöû lyù, heä thoáng vaø phaân tích toång hôïp taøi lieäu, xaây döïng caáu truùc noäi dung, boá trí
chöông muïc phuø hôïp. Luaän aùn cuõng söû duïng caùc phöông phaùp so saùnh ñoàng ñaïi,
lòch ñaïi…ñeå xöû lyù caùc taøi lieäu, töø ñoù ruùt ra ñöôïc nhöõng noäi dung khoa hoïc lieân quan
ñeán ñeà taøi.
5. Nhöõng ñoùng goùp cuûa luaän aùn.
Nghieân cöùu töông ñoái ñaày ñuû vaø coù heä thoáng veà chính saùch cuûa caùc vöông
trieàu Vieät Nam ñoái vôùi ngöôøi Hoa, luaän aùn ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp nhaát ñònh veà
maët khoa hoïc lòch söû.
Moät soá vaán ñeà nghieân cöùu lieân quan ñeán ngöôøi Hoa tröôùc nay coøn coù yù kieán
khaùc nhau nay ñaõ phaàn naøo ñöôïc luaän aùn ñi saâu lyù giaûi. Ñoù laø caùc vaán ñeà veà ngöôøi
Minh Höông, veà toå chöùc Minh Höông xaõ, veà toå chöùc bang ngöôøi Hoa, veà chính
saùch thueá cuûa trieàu Nguyeãn ñoái vôùi ngöôøi Hoa, veà caùc nhaân toá taïo neân söï thaønh
coâng trong chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa cuûa Ñaøng Trong...Ñaëc bieät luaän aùn ñaõ
daønh soá trang caàn thieát ñeå chöùng minh raèng söï kieän quaân ñoäi Taây Sôn taøn saùt moät
luùc hôn moät vaïn ngöôøi Hoa ôû Gia Ñònh chæ laø söï vu caùo, noùi theâm cuûa Quoác Söû
Quaùn trieàu Nguyeãn...
Luaän aùn ñaõ coá gaéng hoaøn thaønh nhieäm vuï khoa hoïc töï ñeà ra cuûa mình laø
goùp phaàn toång keát moät böôùc veà chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa trong phaïm vi yù thöùc
heä phong kieán cuûa chính quyeàn Vieät Nam trong lòch söû. Töø ñoù, khoa hoïc lòch söû coù
theâm ñieàu kieän ñeå coù theå nhaän thöùc ñaày ñuû theâm veà chính saùch ñoái noäi cuûa caùc
vöông trieàu Vieät Nam, trong ñoù coù chính saùch ñoái vôùi ngöôøi Hoa.
Keát quaû nghieân cöùu cuûa luaän aùn seõ goùp phaàn lyù giaûi vaø cung caáp cô sôû khoa
hoïc, vôùi caùc baøi hoïc kinh nghieäm lòch söû caàn thieát ñeå tham khaûo trong vieäc ñònh ra
chính saùch phuø hôïp ñoái vôùi ngöôøi Hoa, taïo ñieàu kieän ñeå hoï phaùt huy caùc tieàm naêng
vaø theá maïnh, ñoaøn keát gaén boù vôùi coäng ñoàng, tích cöïc tham gia vaøo söï nghieäp
coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc, xaây döïng vaø baûo veä Toå quoác Vieät Nam.
- Xem thêm -
.PDF 
212 
48 
132 
