Tài liệu Luận án chất lượng tín dụng hộ sản xuất tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH -------------0O0------------- NGUYỄN VĂN THANH CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG HỘ SẢN XUẤT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH -------------0O0------------- NGUYỄN VĂN THANH CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG HỘ SẢN XUẤT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 62.34.02.01 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Đắc Hưng TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2016 MỤC LỤC Đề mục Trang Lời cam đoan Danh mục ký hiệu các chữ viết tắt Danh mục biểu bảng và biểu đồ TÓM TẮT LUẬN ÁN LỜI NÓI ĐẦU CHƯƠNG 1 1 NHỮNG VÁN ĐỀ CƠ BẢN VỀ CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG HỘ SẢN XUẤT CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI GIỚI THIỆU CHƯƠNG 1 1 1.1. TỔNG QUAN VỀ TÍN DỤNG NGÂN HÀNG ĐỐI VỚI HỘ SẢN 1 XUẤT 1.1.1. Khái niệm hộ sản xuất 1 1.1.2. Đặc điểm hộ sản xuất trong quan hệ tín dụng với Ngân hàng thương mại 3 1.1.3. Các nguồn vốn chủ yếu phát triển kinh tế hộ sản xuất 7 1.1.4. Hoạt động tín dụng của Ngân hàng thương mại đối với hộ sản xuất 9 1.1.5. Vai trò của hoạt động tín dụng Ngân hàng thương mại đối với phát triển 11 kinh tế hộ sản xuất 1.1.6. Các nguyên tắc và điều kiện cấp tín dụng đối với hộ sản xuất 16 1.2. CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ĐỐI 17 VỚI HỘ SẢN XUẤT 1.2.1. Quan niệm về chất lượng tín dụng đối với hộ sản xuất 17 1.2.2. Rủi ro tín dụng và quản lý rủi ro tín dụng đối với hộ sản xuất của 20 Ngân hàng thương mại 1.2.3. Nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng tín dụng hộ sản xuất 24 1.2.4. Chỉ tiêu đánh giá chất lượng tín dụng hộ sản xuất của Ngân hàng 32 thương mại 1.3. KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NGÂN HÀNG TRÊN THẾ GIỚI 34 VỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG HỘ SẢN XUẤT VÀ BÀI HỌC RÚT RA CHO NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM 1.3.1. Kinh nghiệm của một số ngân hàng trên thế giới về nâng cao chất 34 lượng tín dụng hộ sản xuất 1.3.2. Bài học rút ra cho Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn 38 Việt Nam và cho Chính phủ Việt Nam KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 40 CHƯƠNG 2 41 THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG HỘ SẢN XUẤT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM GIỚI THIỆU CHƯƠNG 2 41 2.1. CHÍNH SÁCH TÍN DỤNG ĐỐI VỚI NÔNG NGHIỆP - NÔNG 41 THÔN VÀ HỘ SẢN XUẤT Ở VIỆT NAM 2.1.1. Hộ sản xuất trong sản xuất nông nghiệp và kinh tế nông thôn 41 2.1.2. Những đổi mới chủ yếu về cơ chế tín dụng đối với hộ sản xuất 43 2.1.3. Tổng quan hoạt động tín dụng Ngân hàng thương mại đối với hộ sản 47 xuất 2.2. THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG HỘ SẢN XUẤT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN 57 VIỆT NAM 2.2.1. Quản lý chất lượng tín dụng hộ sản xuất tại Ngân hàng Nông nghiệp và 57 phát trỉển nông thôn Việt Nam 2.2.2. Chủ động nguồn vốn huy động đáp ứng nhu cầu tín dụng của hộ sản xuất 67 2.2.3. Phương thức cho vay vốn đối với hộ sản xuất 71 2.2.4. Hoạt động tín dụng hộ sản xuất 74 2.2.5. Phân tích thực trạng chất lượng tín dụng hộ sản xuất trên cơ sở kết 76 quả cho vay một số ngành nghề và chương trình phát triển nông nghiệp – nông thôn 2.2.6. Phân tích kết quả cho vay hộ sản xuất và cá nhân so với tổng dư nợ 81 2.2.7. Phân tích thực trạng nợ xấu tín dụng vốn hộ sản xuất 83 2.2.8. Phân tích thực trạng nợ xấu tín dụng hộ sản xuất thông qua tổ vay 84 vốn của của các tổ chức đoàn thể 2.2.9. Phân tích chất lượng tín dụng hộ sản hộ sản xuất tại một số chi 85 nhánh ở các vùng kinh tế khác nhau 2.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG HỘ SẢN 100 XUẤT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM 2.3.1. Ưu điểm 100 2.3.2. Một số hạn chế 108 2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế 112 2.3.4. Đánh giá thực trạng từ kết quả tổng hợp phiếu phỏng vấn chuyên gia 125 về nguyên nhân nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng hộ sản xuất tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 134 CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG HỘ SẢN XUẤT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM GIỚI THIỆU CHƯƠNG 3 135 3.1. MỤC TIÊU, ĐỊNH HƯỚNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TÍN 135 135 DỤNG HỘ SẢN XUẤT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM 3.1.1. Định hướng chiến lược phát triển của Ngân hàng Nông nghiệp và phát trỉển nông thôn Việt Nam đến năm 2020 135 3.1.2. Định hướng mở rộng và nâng cao chất lượng tín dụng hộ sản xuất 138 của Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam trong thời gian tới 3.1.3. Quan điểm trong tổ chức chỉ đạo nâng cao chất lượng tín dụng hộ 139 sản xuất 3.1.4. Dự báo những thách thức về nâng cao chất lượng tín dụng nói chung 141 và nâng cao chất lượng tín dụng hộ sản xuất nói riêng của Ngân hàng Nông nghiệp và phát trỉển nông thôn Việt Nam 3.2. GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG HỘ SẢN XUẤT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM 3.2.1. Mạnh dạn mở rộng mạng lưới ở nông thôn kết hợp với thực hiện hạn 145 145 mức tín dụng thấu chi 3.2.2. Nâng cao nhận thức và quyết tâm trong chỉ đạo mở rộng và nâng 148 cao chất lượng tín dụng hộ sản xuất 3.2.3. Tăng cường quản trị rủi ro tín dụng gắn với hoàn thiện và thực hiện 151 nghiêm túc quy trình tín dụng 3.2.4. Nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng làm việc và đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ 3.2.5. Nâng cao chất lượng điều hành hoạt động tín dụng ở cơ sở 157 3.2.6. Đa dạng hóa phương thức và đối tượng cho vay 161 3.2.7. Đẩy mạnh việc cho vay qua tổ vay vốn 163 3.2.8. Đa dạng hóa các hình thức huy động vốn đầu tư cho nông nghiệp - 164 158 nông thôn nói chung và kinh tế hộ sản xuất nói riêng 3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ 166 3.3.1. Đối với Chính phủ 166 3.3.2. Đối với Ngân hàng Nhà nước 171 3.3.3. Kiến nghị với chính quyền địa phương 172 3.3.4. Đối với các Bộ ngành liên quan 173 3.3.5. Đối với các Ngân hàng thương mại 175 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 176 KẾT LUẬN CHUNG 177 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN CỦA TÁC GIẢ ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC LỜI CAM ĐOAN ****** Tác giả luận án có lời cam đoan danh dự về công trình khoa học này của mình, cụ thể: Tôi tên là: Nguyễn Văn Thanh Sinh ngày 17 tháng 12 năm 1980 ; Quê quán: Hải Dương Hiện đang công tác tại: Vụ Ngân sách Nhà nước - Bộ Tài chính Là Nghiên cứu sinh khóa XVII của Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh. Mã số NCS: 010117120013020101171200130113110259 Cam đoan luận án: “Chất lượng tín dụng hộ sản xuất tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam”. Mã số chuyên ngành: 62.34.02.01 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Đắc Hưng. Luận án được thực hiện tại Trường Đại học Ngân hàng TP.HCM. Đề tài này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu khoa học trong luận án đảm bảo có tính độc lập riêng, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chưa được công bố toàn bộ nội dung này ở bất kỳ nơi đâu (hoặc đã công bố có nói rõ ràng các thông tin của tài liệu đã công bố); các số liệu, nguồn trích dẫn trong luận án được chú thích nguồn gốc rõ ràng, minh bạch. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan danh dự của tôi. TP. Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 12 năm 2015 Nghiên cứu sinh Nguyễn Văn Thanh DANH MỤC KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN STT TỪ VIẾT TẮT NGHĨA TIẾNG VIỆT 1. ADB Ngân hàng phát triển Châu Á 2. Agribank Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam 3. ATM Máy rút tiền tự động 4. CBTD Cán bộ tín dụng 5. CĐKT Cân đối kế toán 6. CNH-HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 7. GDP Tổng sản phẩm quốc nội 8. CN Chi nhánh 9. DATC Công ty mua bán nợ Việt Nam 10. HĐKD Hoạt động kinh doanh 11. HĐV Huy động vốn 12. HSX Hộ sản xuất 13. HTX Hợp tác xã 14. NH Ngân hàng 15. IMF Quỹ tiền tệ quốc tế 16. NHCSXH Ngân hàng chính sách xã hội 17. NHNN Ngân hàng Nhà nước 18. NHNO&PTNT Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn 19. NHNO&PTNT VN Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn VN 20. NHNOVN Ngân hàng nông nghiệp Việt Nam 21. NNNT Nông nghiệp nông thôn 22. NHTM Ngân hàng thương mại 23. NHTW Ngân hàng Trung ương 24. NQH Nợ quá hạn 25. PGD NHTMCP Phòng giao dịch ngân hàng thương mại cổ phần 26. TCKT Tổ chức kinh tế 27. TCTD Tổ chức tín dụng 28. TDNH Tín dụng ngân hàng 29. UBND Ủy ban nhân dân 30. USD Đô la Mỹ 31. WB Ngân hàng thế giới 32. VAMC Công ty mua bán nợ các Tổ chức tín dụng Việt Nam 33. VND Đồng Việt Nam 34. XHCN Xã hội chủ nghĩa DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU STT Số bảng Nội dung Trang Bộ chỉ tiêu chấm điểm đối với khách hàng hộ gia 1. Bảng 2.1 đình sản xuất và cá nhân - Phần I Thông tin về 62 nhân thân Bộ chỉ tiêu chấm điểm đối với khách hàng hộ gia 2. Bảng 2.2 đình sản xuất và cá nhân - Phần II Khả năng trả nợ 63 của người vay và Phần III Thông tin Tài sản đảm bảo 3. Bảng 2.3 Điểm của khách hàng với hạng và nhóm nợ tương ứng 64 4. Bảng 2.4 Bảng xếp hạng khách hàng cá nhân 65 5. Bảng 2.5 Mức điểm quy định tương ứng với từng loại khách 67 hàng Thực trạng cho vay hộ sản xuất thông qua một số 6. Bảng 2.6 ngành nghề và chương trình phát triển nông nghiệp 76 - nông thôn 7. Bảng 2.7 8. Bảng 2.8 9. Bảng 2.9 10. Bảng 2.10 11. Bảng 2.11 12. Bảng 2.12 13. Bảng 2.13 Dư nợ cho vay HSX của NHNo&PTNT Việt Nam 82 so với tổng dư nợ giai đoạn 2009 - 2014 Diễn biến tỷ lệ nợ xấu cho vay HSX theo khu vực 83 các năm 2010 - 2014 Dư nợ cho vay HSX và Doanh nghiệp tại 89 NHNo&PTNT Hà Tây giai đoạn 2009 - 2014 Cơ cấu nợ xấu cho vay Hộ sản xuất của NHNo&PTNT 90 Hà Tây Kết quả cho vay thu nợ Hộ sản xuất tại NHNo&PTNT 92 huyện Giồng Trôm tỉnh Bến Tre giai đoạn 2010 - 2013 Doanh số cho vay, thu nợ bình quân Hộ sản xuất giai 99 đoạn 2010 - 2013 Vòng quay vốn tín dụng Hộ sản xuất giai 95 đoạn 2010 - 2013 14. Bảng 2.14 15. Bảng 2.15 16. Bảng 2.16 17. Bảng 2.17 18. Bảng 2.18 19. Bảng 2.19 Hiệu suất sử dụng vốn Hộ sản xuất giai đoạn 2010 - 2013 Tỷ lệ thu nợ Hộ sản xuất giai đoạn 2010 - 2013 Tỷ lệ dư nợ trung dài hạn Hộ sản xuất giai đoạn 2010 - 2013 Tăng trưởng cho vay Hộ sản xuất giai đoạn 2010 - 2013 Tỷ lệ nợ xấu cho vay Hộ sản xuất giai đoạn 2010 - 2013 Cơ cấu lợi nhuận cho vay Hộ sản xuất giai đoạn 2010 - 2013 96 97 97 98 99 99 So sánh tỷ lệ nơ xấu cho vay hộ sản xuất và tỷ 20. Bảng 2.20 lệ nợ xấu chung của NHNo&PTNT Việt Nam 104 giai đoạn 2009 - 2014 21. Bảng 2.21 Diễn biến vay vốn NHNN của NHNo&PTNT Việt Nam các năm 2009-2014 108 Tổng hợp kết quả điều tra ý kiến cán bộ quản lý và cán bộ tín dụng về nguyên nhân và nhân 22. Bảng 2.22 tố chủ quan ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng Hộ sản xuất 126 tại NHNo&PTNT Việt Nam Tổng hợp kết quả điều tra ý kiến cán bộ quản lý 23. Bảng 2.23 và cán bộ tín dụng về nguyên nhân và nhân tố khách quan ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng 127 Hộ sản xuất tại NHNo&PTNT Việt Nam Tổng hợp kết quả khảo sát ý kiến Hộ sản xuất 24. Bảng 2.24 về nguyên nhân và nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng hộ sản xuất tại NHNo&PTNT cơ sở 132 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ STT Số biểu Nội dung Trang 1. Biểu đồ 2.1 Tình hình hoạt động tín dụng các năm 2009 - 2014 53 2. Biểu đồ 2.2 Sơ đồ quy trình cấp tín dụng đối với HSX 59 3. Biểu đồ 2.3 4. Biểu đồ 2.4 5. Biểu đồ 2.5 6. Biểu đồ 2.6 7. Biểu đồ 2.7 8. Biểu đồ 2.8 9. Biểu đồ 2.9 Sơ đồ mô tả quy trình thực hiện chấm điểm đối với khách hàng là tổ chức Thị phần huy động vốn hết năm 2014 Tăng trưởng nguồn vốn huy động trên thị trường 1 của NHNo&PTNT Việt Nam giai đoạn 2009 – 2014 Cơ cấu nguồn vốn NHNo&PTNT Việt Nam theo khu vực đến hết năm 2014 Tỷ trọng dư nợ nông nghiệp – nông thôn và lĩnh vực khác của NHNo&PTNT Việt Nam đến hết năm 2014 Thị phần tín dụng hết năm 2014 Diễn biến lãi suất cho vay vốn nội tệ đối với hộ sản xuất gần đây nhất của NHNo&PTNT Việt Nam 60 68 69 70 75 101 107 TÓM TẮT LUẬN ÁN Hộ sản xuất nói chung, hộ sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp, ngư nghiệp, ngành nghề truyền thống, dịch vụ,...ở nông thôn nói riêng là đối tượng khách hàng đông đảo, truyền thống và thế mạnh của NHNo&PTNT Việt Nam. Vì vậy, nâng cao chất lượng cho vay hộ sản xuất sẽ góp phần quan trọng nâng cao chất lượng tín dụng của NHNo&PTNT Việt Nam. Luận án cũng đã làm rõ quan niệm chất lượng tín dụng HSX của NHTM, cũng như việc nâng cao chất lượng tín dụng cho vay HSX là tất yếu khách quan đối với NHTM, với chỉ tiêu cụ thể đánh giá chất lượng tín dụng cho vay HSX và có nhiều nhân tố bên trong và bên ngoài Ngân hàng ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng đối với HSX. Luận án cũng đã làm rõ thực trạng cho vay vốn, chất lượng tín dụng hộ sản xuất của NHNo&PTNT Việt Nam, kết quả khảo sát của hai nội dung này tại một số địa phương điển hình của đồng bằng Bắc Bộ, đồng bằng sông Cửu Long, Tây Nguyên, miền Đông Nam Bộ. Qua phân tích, đánh giá thực trạng chất lượng tín dụng HSX của NHNo&PTNT Việt Nam đã cho thấy còn nhiều vấn đề đặt ra cần phải tháo gỡ theo hướng cần chuyển biến mạnh mẽ hơn trong việc tạo vốn để mở rộng quy mô tín dụng, mở rộng đầu tư chiều sâu vào các mô hình có hiệu quả, mở rộng đối tượng cho vay, đa dạng hoá phương thức cho vay. Đặc biệt luận án chỉ ra 4 nhóm nguyên nhân hạn chế trong hoạt động tín dụng kinh tế hộ của NHNo&PTNT Việt Nam, bao gồm các nguyên nhân khách quan; nguyên nhân về phía ngân hàng như: về tổ chức, bộ máy, về cơ chế hoạt động tín dụng, những hạn chế về trình độ, đạo đức nghề nghiệp cán bộ Ngân hàng. Bên cạnh đó là nguyên nhân hạn chế từ phía khách hàng vay vốn và những nguyên nhân từ sự thiếu đồng bộ và kém hiệu quả của chính sách đối với kinh tế HSX. Để thực hiện nâng cao chất lượng tín dụng HSX thì cùng lúc phải thực hiện nhiều giải pháp. Từ tiếp tục mở rộng mạng lưới, tăng cường đào tạo và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, hoàn thiện chính sách và quy trình thẩm định tín dụng theo hướng chuyên môn hóa, hoàn thiện hệ thống quản lý thông tin khách hàng, chấp hành nghiêm túc quy chế tín dụng hiện hành, đổi mới mô hình kiểm tra kiểm soát nội bộ, … MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Trong những năm qua, cũng như hiện nay và chắc chắn trong nhiều năm tới, hộ sản xuất vẫn là lực lượng chủ lực trong phát triển kinh tế nông nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp, ngành nghề truyền thống ở Việt Nam. Thực tế kinh tế hộ sản xuất là nguồn chủ yếu cung cấp các mặt hàng gạo, cà phê, hạt điều, tiêu, nhiều mặt hàng thủy sản khác,… cho tiêu thụ trong nước và xuất khẩu. Xác định rõ vai trò chiến lược của đối tượng khách hàng đông đảo này, các NHTM ở Việt Nam cạnh tranh khá mạnh mẽ trong việc mở rộng tín dụng đối với kinh tế hộ sản xuất, từ việc phát triển mạng lưới ở khu vực nông thôn, tập trung vào khách hàng hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, ngư nghiệp, nuôi trồng thủy sản,… Với xu hướng cạnh tranh đó, kinh tế hộ sản xuất đã được đáp ứng nhu cầu vốn tín dụng Ngân hàng ngày càng tốt hơn, với lãi suất ngày càng hợp lý hơn và thủ tục vay ngày càng phù hợp hơn. Trong thực tế, đối với hầu hết các NHTM, việc mở rộng cho vay đối với kinh tế hộ sản suất cũng đảm bảo chất lượng cao hơn, tỷ lệ nợ xấu thấp hơn nhiều đối tượng khách hàng khác. Trong hệ thống NHTM ở nước ta hiện nay thì NHNo&PTNT Việt Nam có mạng lưới lớn nhất, đặc biệt là ở khu vực nông thôn; có quy mô lớn nhất về tài sản, có số lượng cán bộ và nhân viên đông nhất, đặc biệt là lực lượng cán bộ tín dụng am hiểu địa bàn nông thôn và kinh tế hộ, có truyền thống gắn bó với hộ nông dân cũng như các đối tượng hộ sản xuất khác. Nằm trong xu hướng cạnh tranh chung cũng như thực hiện chiến lược khách hàng, chiến lược kinh doanh của mình, trong những năm qua, NHNo&PTNT Việt Nam không ngừng thực hiện nhiều giải pháp mở rộng tín dụng an toàn, hiệu quả đối với hộ sản xuất. Thực tế quy mô cho vay bình quân một hộ sản xuất, quy trình và thủ tục tín dụng đối với lực lượng khách hàng này ngày càng được nâng lên và hoàn thiện hơn, phù hợp với thực tế hơn, tỷ lệ nợ xấu được kiềm chế. Trong 6 năm qua, tính từ năm 2009 đến năm 2014, bình quân dư nợ cho vay hộ sản xuất của NHNo&PTNT Việt Nam đạt trên 12%/năm, tỷ lệ nợ xấu thường xuyên không vượt quá 3%. (Nguồn: NHNo&PTNT Việt Nam (2009-2014) [24] Trong năm gần đây nhất, đó là tính đến hết năm 2014 dư nợ cho vay nền kinh tế của NHNo&PTNT Việt Nam tăng 48.903 tỷ đồng với tốc độ tăng 8,8% so với năm trước, nhưng dư nợ cho vay hộ sản xuất tăng tới 13,4%, với số tuyệt đối tăng thêm là 39.972 đồng. Trước đó, tính đến hết năm 2013, tốc độ tăng trưởng chung của NHNo&PTNT Việt Nam là 10,44 %, nhưng dư nợ cho vay đối với hộ sản xuất tăng 21,54% so với 31/12/2012, cao gấp 2 lần so với tốc độ tăng trưởng tín dụng dư nợ cho vay nền kinh tế của chính Ngân hàng này. (Nguồn: NHNo&PTNT Việt Nam (2009-2014) [24] Mặc dù NHNo&PTNT Việt Nam đạt được tốc độ tăng trưởng tín dụng hộ sản xuất thường xuyên cao như trên, với chất lượng tín dụng về cơ bản là an toàn, tuy nhiên thực tiễn cũng đang đặt ra nhiều vấn đề có tính cấp bách đối với NHTM này. Môi trường cạnh tranh hoạt động tín dụng nói chung và tín dụng hộ sản xuất nói riêng ngày càng sôi động hơn, nhu cầu vốn của hộ sản xuất ngày càng lớn hơn, đối tượng sử dụng vốn vay của hộ sản xuất ngày càng đa dạng hơn kèm theo đó là mức độ rủi ro cũng lớn hơn, mức độ hội nhập của nền kinh tế nói chung và lĩnh vực nông nghiệp nói riêng cũng đem lại nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức lớn hơn, tỷ lệ nợ xấu cho vay hộ sản xuất theo báo cáo là thấp nhưng thực tế còn tiềm ẩn nhiều rủi ro bởi nợ đã cơ cấu lại hoặc được che dấu dưới nhiều hình thức khác nhau… Điều đó đòi hỏi NHNo&PTNT Việt Nam cần có giải pháp phù hợp, tiếp tục giữ vai trò chủ lực về hoạt động tín dụng đối với kinh tế hộ sản xuất, nhưng cũng cần tiếp tục nâng cao chất lượng tín dụng trong phân đoạn đối tượng khách hàng này. Bên cạnh đó, với những bài học kinh nghiệm về chất lượng tín dụng đối với các chi nhánh hoạt động ở khu vực đô thị, khách hàng là doanh nghiệp trong lĩnh vực phi sản xuất và lĩnh vực phi nông nghiệp, doanh nghiệp chế biến thủy hải sản,… càng đặt ra chiến lược cho NHNo&PTNT Việt Nam về việc mở rộng và nâng cao chất lượng tín dụng đối với hộ sản xuất trong thực hiện đề án tái cơ cấu chính Ngân hàng này. Vốn tín dụng cho phát triển nông nghiệp - nông thôn nói chung, cho phát triển kinh tế hộ sản xuất nói riêng tiếp tục là vấn đề thời sự, là nền khách hàng bền vững và chiến lược lâu dài của NHNo&PTNT Việt Nam. Do vậy, luận án chọn đề tài: “Chất lượng tín dụng hộ sản xuất tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam” để nghiên cứu là xuất phát từ yêu cầu cấp bách đang đặt ra trong thực tiễn ở Việt Nam hiện nay. Từ trước đến nay có một số đề tài và công trình nghiên cứu về tín dụng đối với hộ sản xuất. Tuy nhiên chưa có đề tài nào nghiên cứu cụ thể, ở phạm vi rộng, có tính cập nhật trong giai đoạn hội nhập, thực hiện đề án tái cơ cấu Tổ chức tín dụng về nâng cao chất lượng cho vay vốn hộ sản xuất của các NHTM nói chung, của NHNo&PTNT Việt Nam nói riêng. 2. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI 2.1. Nghiên cứu trong nước 2.1.1. Các công trình nghiên cứu về chất lượng tín dụng hộ sản xuất của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam 2.1.1.1. Luận án tiến sỹ kinh tế, đề tài: “Tín dụng ngân hàng với quá trình phát triển kinh tế nông hộ ở Việt Nam" của NCS Lê Quốc Tuấn, bảo vệ tại Đại học Kinh tế quốc dân năm 2000. Nội dung chủ yếu nghiên cứu về phát triển tín dụng đối với hộ sản xuất. (Nguồn: Lê Quốc Tuấn, 2000) [47]: - Thành công: đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu khoa học truyền thống, hệ thống hóa và khái quát được nền tảng lý thuyết về tín dụng ngân hàng chủ yếu dựa trên một số tài liệu dịch, một số cuốn giáo trình và tín dụng NHTM được biên soạn trong thập niên 90. Đồng thời công trình nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính, dựa trên cơ sở phân tích và mô tả số liệu thứ cấp là báo cáo của một số NHTM về hoạt động tín dụng đối với phát triển kinh tế nông hộ; tập trung nghiên cứu về hoạt động tín dụng nói chung đối với kinh tế nông hộ của hệ thống Ngân hàng những năm đầu của thời kỳ đổi mới, thực hiện Chỉ thị 201/CT-TW của Ban bí thư TW Đảng về phát triển kinh tế hộ sản xuất. Đề tài nghiên cứu đến hoạt động này của tất cả các NHTM, trọng tậm là NHNo&PTNT Việt Nam. - Hạn chế và khoảng trống nghiên cứu: + Về phương pháp nghiên cứu: luận án chưa sử dụng phương pháp định lượng, phương pháp chuyên gia, phương pháp khảo sát, chưa sử dụng nguồn số liệu sơ cấp. + Về không gian: Nghiên cứu chung về vốn tín dụng ngân hàng đối với kinh tế nông hộ. Không tập trung nghiên cứu về chất lượng tín dụng hộ sản xuất, không chuyên sâu về chất lượng tín dụng hộ sản xuất của NHNo&PTNT Việt Nam. + Về thời gian: Thực trạng tập trung trong giai đoạn 1991-1998.; giai đoạn thực hiện 2 Pháp lệnh Ngân hàng; dự báo và phương hướng giai đoạn 2000 2005. Trong khi đó, hộ sản xuất và hoạt động tín dụng đối với hộ sản xuất trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay ở nước ta đã khác với 10 – 15 năm trước rất nhiều. 2.1.1.2. Luận án tiến sỹ kinh tế, với đề tài: “Giải pháp nâng cao chất lượng cho vay hộ sản xuất tại các Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn khu vực đồng bằng Bắc Bộ”, của nghiên cứu sinh Trần Văn Dự, bảo vệ tại Học viện Ngân hàng năm 2010. (Nguồn: Trần Văn Dự, 2010 ) [7] - Thành công: Thông qua phương pháp khái quát, tổng hợp, phân tích và so sánh, luận án đã hệ thống hóa một số vấn đề cơ bản về chất lượng cho vay hộ sản xuất của NHTM trong nền kinh tế thị trường; đồng thời bằng phương pháp định lượng, thống kê và mô tả, luận án đã tập trung nghiên cứu hoạt động này đối với các chi nhánh NHNo&PTNT vùng Đồng bằng Bắc Bộ. Theo đó đề tài luận án tập trung phân tích rõ thực trạng chất lượng cho vay hộ sản xuất và ý nghĩa của việc nâng cao chất lượng cho vay hộ sản xuất đối với các chi nhánh NHNo&PTNT khu vực Đồng bằng Bắc Bộ và đối với phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là kinh tế nông nghiệp - nông thôn trên địa bàn: ruộng đất manh mún, quy mô nhỏ và phân tán, có đông làng nghề truyền thống, đất chật, người đông. Phần lớn là hộ phát triển kinh tế tổng hợp. Đề tài cũng nghiên cứu đề xuất giải pháp và kiến nghị góp phần nâng cao chất lượng cho vay hộ sản xuất tại các chi nhánh NHNo&PTNT khu vực đồng bằng Bắc Bộ, chủ yếu là thủ tục cho vay có tài sản đảm bảo tiền vay, lãi suất và thời gian cho vay. - Hạn chế và khoảng trống nghiên cứu: + Về phương pháp nghiên cứu: cũng tương tự như công trình nói trên, luận án chưa sử dụng phương pháp định lượng, phương pháp chuyên gia, phương pháp khảo sát, chưa sử dụng nguồn số liệu sơ cấp. + Về không gian, đồng bằng Bắc bộ có tính đặc thù riêng, không có tính bao quát về tính đa dạng của các vùng miền khác nhau trong hoạt động tín dụng đối với kinh tế hộ sản xuất của toàn quốc và của toàn hệ thống NHNo&PTNT Việt Nam. + Về thời gian, đề tài luận án tập trung nghiên cứu thực trạng là giai đoạn 2001-2008, trước khi xảy ra cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, không có tính cập nhật trong giai đoạn gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (WTO) có tính đặc thù trong những năm gần đây, giai đoạn tái cơ cấu NHTM nói chung và tái cơ cấu NHNo&PTNT Việt Nam nói riêng. 2.1.1.3. Luận án tiên sỹ kinh tế: “Nghiên cứu giải pháp tín dụng của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đăk Nông đối với hộ sản xuất cà phê”. (Nguồn:Nguyễn Ngọc Tuấn, 2013) [48] - Thành công: Thông qua sử dụng phương pháp nghiên cứu truyền thống, tham khảo các cuốn giáo trình, bài báo khoa học,…được xuất bản trong các năm 2001-2007, luận án đã xây dựng được khung lý thuyết về hoạt động tín dụng nông nghiệp – nông thôn của NHTM. Đồng thời, thông qua sử dụng phương pháp đinh tính, mô tả và phân tích số liệu, so sánh giữa các năm và các đối tượng khách hàng, Luận án đã làm rõ thực trạng hoạt động cho vay hộ sản xuất cà phê của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tại tỉnh Đăk Nông, thực tế cho thấy vốn tín dụng chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu vốn vay, hiệu quả tài chính từ cho vay hộ sản xuất cà phê không bằng cho vay các đối tượng khác. Từ việc phân tích toàn diện các nhóm nhân tố ảnh hưởng, luận án đề xuất: (1) Nhà nước cần tập trung hỗ trợ cho khu vực nông nghiệp, nông thôn, phát triển bền vững ngành cà phê, nâng cao chất lượng dịch vụ công, bên cạnh đó, cần có chính sách nâng cao năng lực và khả năng tham gia liên kết của hộ sản xuất cà phê; (2) Ngân hàng cần tăng trưởng mạnh vốn huy động lãi suất thấp, điều chỉnh chính sách cho vay, đổi mới áp dụng phương thức cho vay; đa dạng hình thức cho vay và nâng cao trình độ kế hoạch hóa. - Hạn chế và khoảng trống nghiên cứu: + Về phương pháp nghiên cứu: cũng tương tự như 2 công trình luận án nói trên, tác giả chưa sử dụng phương pháp định lượng, phương pháp chuyên gia, phương pháp khảo sát, chưa sử dụng nguồn số liệu sơ cấp. + Về không gian: Luận án có phạm vi nghiên cứu khá hẹp đó là hộ sản xuất cà phê và từ thực tiễn NHNo&PTNT tỉnh Đắk Nông, không có tính bao quát đại diện cho hộ sản xuất nói chung trong quan hệ tín dụng của Ngân hàng này đối với các loại cây trồng, vật nuôi và đối tượng đầu tư vốn khác của hộ sản xuất. + Về thời gian: Số liệu và thực trạng đến hết năm 2011, dự báo và tầm nhìn đến năm 2015. 2.1.1.4. Bài báo khoa học: - Bài viết: “Thực trạng tiếp cận tín dụng chính thức của hộ nuôi tôm ở Bạc Liêu”, của PGS.TS Lê Khương Ninh và Nguyên Thị Mai Anh, Tạp chí Ngân hàng, số 17/2012. (Nguồn: Lê Khương Ninh và Cộng sự, 2012) [21] + Thành công: Thông qua sử dung phương pháp khảo sát, quan sát thực tiễn, công trình nghiên cứu đã đưa ra những nhận xét và đánh giá về một số khó khăn trong tiếp cận vốn tín dụng Ngân hàng của hộ nuôi tôm ở một địa phương đồng bằng sông Cửu Long, chỉ ra được những vướng mắc về chính sách tín dụng, vướng mắc về thủ tục vay vốn và thực hiện quy trình cho vay. + Hạn chế và khoảng trống nghiên cứu: Nhóm tác giả chưa sử dụng phương pháp điều tra độc lập, chưa sử dụng bảng hỏi để ghi nhận và có những đánh giá khách quan. Hộ nuôi tôm là một bộ phận của hộ sản xuất và Bạc Liêu cũng chỉ là một địa phương trong toàn quốc, không có tính bao quát cho hộ sản xuất nói chung trong quan hệ tín dụng với Agribank, về mặt thời gian chỉ đến năm 2011.