Môc lôc
Trang
Më ®Çu
Ch−¬ng I. Kh¸i qu¸t vÒ §Þa lý tù nhiªn
Ch−¬ng II. Tæng quan vÒ t×nh h×nh khai th¸c, chÕ biÕn vµ
sö dông muèi má trªn ThÕ giíi vµ trong n−íc.
II.1- Muèi má vµ s¶n phÈm cña muèi má
II.2- Tµi nguyªn muèi kali vµ kali - magiª
II.3- T×nh h×nh khai th¸c, s¶n xuÊt vµ tiªu thô ph©n kali.
II.4- ThÞ tr−êng xuÊt - nhËp khÈu
Ch−¬ng III. CÊu tróc ®Þa chÊt
III.1- LÞch sö nghiªn cøu ®Þa chÊt
III.2- CÊu tróc ®Þa chÊt vïng
III.3- §Æc ®iÓm ®Þa chÊt má
III.4- CÊu tróc th©n quÆng vµ chÊt l−îng quÆng
III.5- Tr÷ l−îng quÆng muèi
Ch−¬ng IV. §iÒu kiÖn §Þa chÊt thuû v¨n - §Þa chÊt c«ng tr×nh
IV.1- §Þa chÊt thuû v¨n
IV.2- §Þa chÊt c«ng tr×nh
Ch−¬ng V. §iÒu kiÖn khai th¸c má
V.1- §Æc ®iÓm ®Þa chÊt - khai th¸c
V.2- C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn ®iÒu kiÖn khai th¸c
V.3- Møc ®é phøc t¹p vÒ ®iÒu kiÖn khai th¸c
V.4- T¸c ®éng m«i tr−êng
Ch−¬ng VI. C«ng nghÖ khai th¸c muèi má
VI.1- C«ng nghÖ khai th¸c
VI.2- §iÒu kiÖn ¸p dông
VI.3- §èi s¸nh, lùc chän c«ng nghÖ khai th¸c
Ch−¬ng VII. Ph−¬ng h−íng nghiªn cøu thö nghiÖm
VII.1- Chän vÞ trÝ thö nghiÖm
VII.2- KiÓu vµ kÕt cÊu lç khoan khai th¸c thö
VII.3- Dung m«i hoµ tan
VII.4- Quy tr×nh hoµ tan khai th¸c
VII.5- X¸c ®Þnh kÝch th−íc buång-cét
VII.6- Dù kiÕn chän s¬ ®å khai th¸c
VII.7- HÖ thèng thiÕt bÞ thu n−íc muèi, kiÓm so¸t vµ
®iÒu khiÓn
KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ
V¨n liÖu tham kh¶o
1
3
6
13
13
15
17
21
24
24
25
26
27
31
33
33
45
55
55
56
57
59
64
64
80
82
86
86
86
87
88
90
98
99
100
104
Më ®Çu
Tªn §Ò tµi. §Ó ®¸p øng nhu cÇu t¨ng kh«ng ngõng vÒ ph©n bãn kali cho
c©y trång, Bé KÕ ho¹ch - §Çu t− chñ tr−¬ng cho phÐp Tæng C«ng ty Ho¸ chÊt
ViÖt nam (VINACHEM) ®−îc ®Çu t− th¨m dß muèi má kali t¹i Nongbok, tØnh
Khammuan - CHDCND Lµo, QuyÕt ®Þnh sè 2500/GP-BKH§T ngµy
15/4/2005. Vµ, "Dù ¸n ®Çu t− th¨m dß, ®¸nh gi¸ tr÷ l−îng ®Ó tiÕn tíi ®Çu t−
khai th¸c, chÕ biÕn muèi má t¹i Nongbok - Lµo" ®−îc Héi ®ång qu¶n trÞ
VINACHEM phª duyÖt, QuyÕt ®Þnh sè 967/Q§-H§QT ngµy 29/8/2005, vµ
chØ ®Þnh Liªn danh nhµ thÇu C«ng ty CP T− vÊn §Çu t− vµ XD Má cïng víi
Liªn ®oµn §Þa chÊt INTERGEO thùc hiÖn. Côc §Þa chÊt - Má cña Lµo cÊp
giÊy phÐp th¨m dß, QuyÕt ®Þnh sè 218/CTN-§CKS ngµy 5/10/2005. Dù ¸n
chia ra 2 giai ®o¹n: giai ®o¹n I kÕt thóc vµo th¸ng 10-2006 vµ giai ®o¹n II vµo
cuèi n¨m 2007. KÕt qu¶ th¨m dß cho thÊy khu má cã triÓn väng c¶ vÒ tr÷
l−îng vµ chÊt l−îng, cã thÓ khai th¸c, chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm kali dïng trong
n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp. Song, c«ng nghÖ khai th¸c muèi kali lµ mét vÊn
®Ò lín, hoµn toµn míi ®èi víi ViÖt Nam.
V× vËy, Bé C«ng nghiÖp quyÕt ®Þnh giao KÕ ho¹ch Khoa häc vµ C«ng
nghÖ n¨m 2007, Hîp ®ång nghiªn cøu Khoa häc vµ Ph¸t triÓn c«ng nghÖ sè
1407 RD/H§-KHCN ngµy 24-1-2007, cho C«ng ty CP T− vÊn §Çu t− vµ XD
Má thùc hiÖn §Ò tµi mang tªn:
"Lùa chän c«ng nghÖ khai th¸c hîp lý má muèi kali Nongbok - CHDCND
Lµo".
Ph¹m vi vµ ®èi t−îng nghiªn cøu. Ph¹m vi nghiªn cøu lµ khu má
Nongbok - Lµo réng 10km2 ®· ®−îc th¨m dß s¬ bé. §èi t−îng nghiªn cøu lµ
ph©n tÝch ®Æc ®iÓm ®Þa chÊt - khai th¸c má, kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c ph−¬ng
ph¸p khai th¸c, tÝnh −u viÖt vµ nh−îc ®iÓm cña chóng. Chän c«ng nghÖ khai
th¸c phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña má.
TÝnh cÊp thiÕt cña §Ò tµi. ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng n−íc cã nÒn
n«ng nghiÖp ph¸t triÓn. H¬n 80% d©n sè lµ n«ng d©n. DiÖn tÝch ®Êt n«ng
nghiÖp 9,4 tr.ha, trong ®ã diÖn tÝch trång lóa 7,5 tr. ha. S¶n l−îng lóa n¨m
2002 ®Æt 34,4 tr.tÊn. TÝnh b×nh qu©n 432 kg/ng−êi. Mçi n¨m xuÊt khÈu 4 tr.tÊn
g¹o, ®øng thø hai sau Th¸i Lan trªn thÞ tr−êng xuÊt khÈu l−¬ng thùc thÕ giíi.
Song, hµng n¨m ph¶i nhËp khÈu 0,6 tr.tÊn ph©n kali cho n«ng nghiÖp vµ sÏ cßn
t¨ng h¬n n÷a, dù b¸o 1,1 tr.tÊn KCl vµo n¨m 2015. §ã lµ lý do ®Ó
VINACHEM ®Çu t− th¨m dß, tiÕn tíi x©y dùng mét XÝ nghiÖp khai th¸c, chÕ
biÕn muèi má kali t¹i Nongbok - Lµo. Vµ, viÖc Bé C«ng nghiÖp quyÕt ®Þnh
giao cho C«ng ty CP T− vÊn §Çu t− vµ XD Má thuéc VINACHEM thùc hiÖn
§Ò tµi nãi trªn lµ ®óng ®¾n vµ cÇn thiÕt, xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tÕ bøc b¸ch
vÒ ph©n bãn cho n«ng nghiÖp ë ViÖt Nam nãi riªng, khu vùc §«ng Nam ¸ nãi
chung.
2
Môc tiªu cña §Ò tµi. §¸nh gi¸ tæng hîp ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt - khai th¸c
má. Kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p khai th¸c. Chän c«ng nghÖ khai th¸c
trªn quan ®iÓm khai th¸c hîp lý kinh tÕ l·nh thæ, b¶o vÖ tµi nguyªn vµ b¶o vÖ
m«i tr−êng - sinh th¸i.
Môc tiªu kinh tÕ - x· héi. N©ng cao chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c
th¨m dß, khai th¸c vµ chÕ biÕn muèi má. Gi¶m thiÓu tèi ®a t¸c ®éng khai th¸c
®èi víi m«i tr−êng.
Môc tiªu khoa häc - c«ng nghÖ. X©y dùng c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn
®Ó thiÕt kÕ khai th¸c má muèi kali Nongbok vµ ¸p dông c«ng nghÖ khai th¸c
cho c¸c má kh¸c cã ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt t−¬ng tù ë Lµo.
Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. ¸p dông ph−¬ng ph¸p ®Þa chÊt truyÒn thèng.
Thu thËp tµi liÖu. Ph©n tÝch, tæng hîp c¸c tµi liÖu ®Þa chÊt - khai th¸c liªn quan
®Õn muèi má.
Néi dung nghiªn cøu. Giíi h¹n trong ph¹m vi nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ ®iÒu
kiÖn ®Þa chÊt - ®Þa chÊt thuû v¨n vµ ®iÒu kiÖn khai th¸c (kh«ng xÐt ®Õn luËn
chøng kinh tÕ) má muèi kali Nongbok. §èi s¸nh tÝnh −u viÖt cña c¸c ph−¬ng
ph¸p khai th¸c. Chän c«ng nghÖ khai th¸c phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña
khu má trªn quan ®iÓm khai th¸c hîp lý kinh tÕ l·nh thæ vµ b¶o vÖ m«i tr−êng.
Thêi gian thùc hiÖn. §Ò tµi ®−îc triÓn khai thùc hiÖn trong thêi gian mét
n¨m, tõ th¸ng 1 ®Õn hÕt th¸ng 12 n¨m 2007.
S¶n phÈm cña §Ò tµi lµ B¸o c¸o tæng kÕt §Ò tµi.
B¸o c¸o ®−îc thµnh lËp trªn c¬ së kÕt qu¶ th¨m dß ®Þa chÊt giai ®o¹n I
vµ c¸c sè liÖu thu ®−îc trong qu¸ tr×nh th¨m dß giai ®o¹n II má muèi kali
Nongbok - Lµo do Liªn danh C«ng ty CP T− vÊn §Çu t− vµ XD Má vµ Liªn
®oµn §Þa chÊt INTERGEO tiÕn hµnh vµo c¸c n¨m 2005 - 2007, cã tham kh¶o
c¸c Dù ¸n §Çu t− vµ Ph¸t triÓn sylvinit ë ®ång b»ng Vientian (Lµo) cña C«ng
ty Yunnan Sino Trung Quèc vµ ë Nam Udonthani (Th¸i Lan) cña Asia Pacific
Potash Corporation Ltd. còng nh− mét khèi l−îng lín tµi liÖu liªn quan ë n−íc
ngoµi ®· c«ng bè hoÆc lÊy tõ nguån th«ng tin qua internet.
§Ò tµi do Phßng Dù ¸n - Kü thuËt C«ng ty CP T− vÊn §Çu t− vµ XD Má
triÓn khai thùc hiÖn. C¸c thµnh viªn tham gia, gåm cã: TS - Cè vÊn khoa häc
cña C«ng ty Lª Huy Hoµng, KS. NguyÔn Huy C−¬ng, KS. Hoµng ThÞ H¶i
V©n, KS. NguyÔn ChÝ C«ng. B¸o c¸o tæng kÕt ®−îc thµnh lËp d−íi sù chñ biªn
cña TiÕn sü khoa häc Lª Huy Hoµng.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn §Ò tµi, tËp thÓ t¸c gi¶ ®· nhËn ®−îc sù quan
t©m chØ ®¹o cña Vô Khoa häc - C«ng nghÖ Bé C«ng nghiÖp vµ L·nh ®¹o Tæng
3
C«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam; Sù gióp ®ì tËn t×nh cña Ban Gi¸m ®èc, nhÊt lµ
gi¸m ®èc C«ng ty NguyÔn V¨n Th¶o, c¸c Phßng, Ban cña C«ng ty CP T− vÊn
§Çu t− vµ XD Má ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó t¸c gi¶ hoµn thµnh nhiÖm vô
®−îc giao còng nh− nhiÒu ý kiÕn trao ®æi, ®ãng gãp bæ Ých vÒ chuyªn m«n cña
c¸c b¹n ®ång nghiÖp nh»m n©ng cao chÊt l−îng néi dung nghiªn cøu. Vµ, sÏ
lµ mét thiÕu sãt, nÕu kh«ng nªu tªn c¸ nh©n NguyÔn ThÞ Thanh Thuû, ng−êi
®· gióp nhiÒu c«ng søc cïng t¸c gi¶ hoµn thµnh B¸o c¸o ®óng thêi gian quy
®Þnh.
TËp thÓ t¸c gi¶ xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c mäi sù gióp ®ì quý gi¸
nãi trªn.
V× lý do kh¸ch quan vµ chñ quan, ®Õn th¸ng 8 n¨m 2007, tøc lµ chØ cßn
l¹i 4 th¸ng thùc hiÖn, buéc ph¶i thay ®æi Chñ nhiÖm §Ò tµi. Thêi gian h¹n hÑp
®· g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho Chñ nhiÖm míi vµ c¸c thµnh viªn tham gia.
Song, nhê sù quyÕt t©m vµ nç lùc lao ®éng cïng víi sù ®éng viªn gióp ®ì cña
C«ng ty, B¸o c¸o ®· hoµn thµnh theo kÕ ho¹ch ®Ò ra. Ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh
khái nh÷ng sai sãt.
C¸c ý kiÕn nhËn xÐt vÒ B¸o c¸o xin göi vÒ ®Þa chØ:
" C«ng ty CP T− vÊn §Çu t− vµ XD Má. 38 - BÝch C©u, §èng §a - Hµ Néi
Tel. 04 8457606 ; fax. 04 8457436
E-mail: incodemic @ hn.vnn.vn"
Xin c¶m ¬n!
4
Ch−¬ng I
Kh¸i qu¸t vÒ ®Þa lý tù nhiªn
DiÖn tÝch nghiªn cøu réng 10km2, n»m ë phÝa nam huyÖn Nongbok,
tØnh Khammuan thuéc miÒn Trung Lµo, c¸ch Thakhet 50 km vÒ phÝa b¾c vµ
c¸ch Savannakhet 60km vÒ phÝa nam, ®−îc giíi h¹n bëi c¸c to¹ ®é sau:
X: 1.876.570.634 - 1.880.128.897, vÜ ®é b¾c;
Y: 472.906.058 - 475.811.145, kinh ®é ®«ng.
§Þa h×nh. Lµ mét phÇn diÖn tÝch thuéc cao nguyªn Trung Lµo. §Þa h×nh
kh¸ b»ng ph¼ng, ë ®é cao trung b×nh 138 - 142m. VÒ phÝa ®«ng, ®Þa h×nh cao
dÇn, ®Õn 160 - 180m vµ lín h¬n, chuyÓn sang ®Þa h×nh ®åi nói nhÊp nh« d−íi
ch©n d·y nói Tr−êng S¬n, ch¹y dµi tÝt t¾p theo ph−¬ng t©y b¾c - ®«ng nam.
Cßn phÝa t©y tiÕp gi¸p víi mÆt n−íc s«ng Mekong, tr¶i réng cho tíi ®−êng bê
phÝa h÷u ng¹n lµ ranh giíi Lµo - Th¸i.
BÒ mÆt ®Þa h×nh bÞ chia c¾t bëi c¸c s«ng suèi nhá, ao hå vµ ®Çm lÇy.
C©y rõng um tïm, rËm r¹p. Vµo mïa m−a th−êng bÞ ngËp n−íc s©u 1 - 2m.
Thêi gian ngËp lò kÐo dµi 10 - 20 ngµy, g©y nhiÒu trë ng¹i cho viÖc ®i l¹i, t×m
kiÕm - th¨m dß vµ khai th¸c kho¸ng s¶n.
M¹ng s«ng suèi. Trong vïng cã s«ng Mekong lín nhÊt, b¾t nguån tõ
V©n Nam - Trung Quèc, ch¶y qua Mianma, Lµo, Th¸i Lan, Campuchia; ®Õn
ViÖt Nam chia ra nhiÒu nh¸nh lín tr−íc khi ®æ vµo biÓn §«ng. §o¹n ch¶y qua
khu má dµi 5km, réng 800 - 1000m. N−íc s©u trung b×nh 5 - 7m.
Theo sè liÖu quan tr¾c trong 5 n¨m (2000 - 2004) t¹i tr¹m Thakhet, l−u
l−îng trung b×nh th¸ng nhá nhÊt 1471 m3/s vµo th¸ng 3/2004, lín nhÊt 33838
m3/s vµo th¸ng 9/2000. L−u l−îng trung b×nh th¸ng trong nhiÒu n¨m tõ 2328
®Õn 24730, trung b×nh 9532 m3/s (b¶ng I.1).
Mùc n−íc s«ng h¹ thÊp vµo mïa kh« vµ d©ng cao vµo mïa m−a, cao
nhÊt vµo c¸c th¸ng 8 - 9 hµng n¨m. §é cao mùc n−íc trung b×nh th¸ng thÊp
nhÊt 131,07m th¸ng 4/2004, cao nhÊt 143,98m th¸ng 9/2000, g©y ngËp lò c¸c
d¶i ®Êt ven bê (b¶ng I.2).
5
B¶ng I.1- L−u l−îng s«ng Mekong, m3/s. Tr¹m Thakhet
Gi¸
trÞ
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
max
3717
2767
2959
3051
11890
20126
26038
25353
33838
17938
8735
4666
min
2581
2365
2070
2081
3131
8117
14741
19017
18551
8562
4715
3404
tr.b
3075
2489
2416
2427
6714
13457
21637
22419
27189
11984
6638
4058
max
3321
2767
2999
2642
4318
23906
31421
28433
16978
13866
5860
min
2780
2436
2261
2193
2215
21330
22771
17335
8648
5112
3863
tr.b
3001
2589
2562
2406
2747
23305
26620
23616
12267
9334
4620
max
4128
3270
2722
2554
8725
15763
26691
31843
26581
15646
8460
7688
min
3101
2644
2245
2022
2342
7963
13980
25812
16467
7458
5251
4112
tr.b
3526
2885
2453
2312
4543
12156
23568
29189
22844
11264
6764
5161
max
5436
3193
2793
2775
3409
10355
16796
23812
30582
14697
5109
3300
min
3246
2812
2503
2547
2451
3409
9215
12654
14802
5124
3332
2512
tr.b
4187
3048
2639
2618
2857
6032
11489
16786
22511
8565
4141
2756
max
2444
2323
1722
2862
8898
13524
21262
25254
31203
19322
7958
4832
min
1989
1722
1471
1515
2891
7597
8786
20083
20206
8281
4744
3275
tr.b
2280
2014
1571
2152
4238
9304
14903
23049
27490
12706
5955
4122
N¨m
2000
2001
2002
2003
2004
B¶ng I.2- §é cao mùc n−íc s«ng Mekong, m. Tr¹m Thakhet
N¨m
2000
2001
2002
2003
2004
Gi¸
trÞ
max
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
133,23
132,53
132,68
132,75
137,35
140,23
141,96
141,77
143,98
139,53
136
133,85
min
132,38
132,2
131,94
131,95
132,81
135,71
138,43
139,88
139,73
135,92
133,88
133,01
tr.b
132,76
132,3
132,24
132,24
134,82
137,84
140,62
140,92
142,21
137,32
134,94
133,46
max
132,95
132,53
132,71
132,43
133,63
141,36
143,38
142,61
139,21
138,11
134,55
min
132,54
132,26
132,11
132,05
132,07
140,6
141,03
139,33
135,96
134,12
133,33
tr.b
132,71
132,39
132,36
132,23
132,5
141,13
142,1
141,24
137,46
135,2
133,81
max
133,3
132,73
132,33
132,2
135,71
138,45
141,76
143,1
141,73
138,41
135,59
135,23
min
132,61
132,27
131,95
131,76
132,03
135,36
137,82
141,52
138,69
135,12
133,97
133,29
tr.b
132,9
132,45
132,12
132,01
133,43
137,09
140,85
142,42
140,66
136,71
134,76
133,9
max
134,04
132,53
132,13
132,11
132,73
136,59
138,58
140,15
141,35
138,01
134,03
132,63
min
132,58
132,15
131,81
131,86
131,75
132,73
136,14
137,39
138,04
134,04
132,66
131,82
tr.b
133,35
132,3
131,96
131,94
132,18
134,46
136,94
138,51
139,81
135,7
133,32
132,09
max
131,82
131,73
131,25
132,12
135,38
137,28
139,96
141,19
142,89
139,33
134,95
133,35
min
131,47
131,25
131,03
131,07
132,14
134,78
135,33
139,58
139,62
135,1
133,3
132,4
tr.b
131,7
131,49
131,12
131,58
132,94
135,53
137,71
140,51
141,83
136,91
133,95
132,93
6
XI
XII
Ngoµi s«ng Mekong, cßn cã s«ng Xe Bangfai b¾t nguån tõ c¸c s−ên cao
cña d·y nói Tr−êng S¬n ë m¹n ®«ng b¾c, ch¶y ngo»n ngoÌo qua khu má, ®æ
vµo s«ng Mekong ë b¶n Pakxe phÝa nam. Lßng s«ng réng 10 - 20, cã n¬i 50m,
s©u 1 - 2m. Vµo mïa m−a, s«ng thu n−íc tõ c¸c s−ên, tho¸t kh«ng kÞp, ch¶y
trµn bê, lµm ngËp n−íc c¶ mét l·nh thæ réng lín.
C¸c hå n−íc mÆt s©u 0,5 - 1m, lßng hÑp vµ th−êng kÐo dµi theo c¸c
tròng thÊp xen c¸c d¶i ®Êt cao, ch¹y theo ph−¬ng b¾c - nam. Chóng ®−îc l−u
th«ng víi nhau bëi c¸c suèi nhá, ø ®äng n−íc tï vµo mïa kh«.
N−íc s«ng Mekong cã ®é pH 7,4 - 8. §é kho¸ng ho¸ 0,211 - 0,317 g/l.
KiÓu n−íc bicarbonat canxi. ChÊt l−îng n−íc tèt, ®¸p øng tho¶ m·n yªu cÇu
¨n uèng - sinh ho¹t vµ kü thuËt. Trong khi ®ã, n−íc ë c¸c suèi nhá, ao hå vµ
®Çm lÇy néi ®Þa cã ®é pH chØ vµo kho¶ng 5,7 - 6,8. §é kho¸ng ho¸ kh«ng v−ît
qu¸ 0,2 g/l. KiÓu n−íc bicarbonat canxi - magiª, cã n¬i lµ bicarbonat canxi natri. N−íc bÞ nhiÔm bÈn nÆng.
KhÝ hËu. MiÒn Trung Lµo nãi chung, vïng Nongbok nãi riªng, thuéc
®íi khÝ hËu lôc ®Þa, nãng vµ Èm. Chia hai mïa râ rÖt: mïa m−a tõ th¸ng 5 ®Õn
th¸ng 10, cßn mïa kh« tõ th¸ng 11 ®Õn hÕt th¸ng 4 n¨m sau.
Theo sè liÖu quan tr¾c n¨m 2005 ë tr¹m Nongbok, tæng l−îng m−a n¨m
1969mm. L−îng m−a nhiÒu nhÊt tËp trung vµo c¸c th¸ng 6 - 9. Vµo mïa kh«
rÊt Ýt m−a, cã th¸ng kh«ng m−a. L−îng m−a trung b×nh th¸ng nhá nhÊt 18 25,6mm vµo c¸c th¸ng 12, 1, 2; lín nhÊt 518,4mm vµo th¸ng 8.
L−îng bèc h¬i n¨m 1306,5mm. L−îng bèc h¬i trung b×nh th¸ng tõ 38 53,6mm (c¸c th¸ng 6 - 9) ®Õn 156,8 - 164,4mm (th¸ng 3, 4). Vµo mïa kh«,
l−îng bèc h¬i th−êng lín h¬n l−îng m−a. KhÝ trêi nãng nùc.
NhiÖt ®é kh«ng khÝ thÊp nhÊt 80C, cao nhÊt 39,5 0C, trung b×nh th¸ng
26,70C. §é Èm kh«ng khÝ 60 - 80%, cã th¸ng ®Õn 85 - 95% vµ lín h¬n (b¶ng
I.3).
B¶ng I.3- Sè liÖu khÝ t−îng n¨m 2005. Tr¹m Nongbok
Th¸ng
M−a,
mm
Bèc
h¬i,
mm
NhiÖt
®é, OC
§é Èm,
%
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
22,8
25,6
0
81,7
185,7
390,9
390,9
518,4
320,1
15,1
0
18
153,5
148,8
156,8
164,4
103,9
58,1
58,2
38
53,6
103,6
116,1
151,5
23
27
25
29
30
28
28
27
28
27
26
22
64
60
61
64
74
85
84
96
80
72
70
64
7
Nãi chung, ®iÒu kiÖn khÝ hËu kh¾c nghiÖt. N¾ng l¾m m−a nhiÒu. Tõ
th¸ng 4 ®Õn th¸ng 9, th−êng cã giã nãng thæi tõ phÝa t©y, t©y - nam thiªu ch¸y
c©y trång. §Êt ®ai trë nªn kh« h¹n, hoang ho¸.
D©n c− vµ kinh tÕ. D©n c− chÝnh lµ ng−êi Lµo Lum, tËp trung thµnh c¸c
b¶n lµng nhá ven s«ng Mekong. Mçi b¶n gåm tõ 50 - 60 ®Õn 100 hé gia ®×nh
víi sè d©n tõ 350 ®Õn 650 ng−êi. TÊt c¶ cã 9 b¶n lµng, gåm 918 hé, tæng sè
4919 ng−êi. NghÒ nghiÖp lµm ruéng cÊy lóa n−íc vµ gieo lóa n−¬ng, trång c©y
mµu vµ c©y thuèc l¸. DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp 1268ha. DiÖn tÝch ®Êt rõng
470ha (b¶ng I.4).
B¶ng I.4 - D©n c− vµ ®Êt ®ai vïng Nongbok
DiÖn tÝch ®Êt, ha
TT
B¶n, Lµng
Sè d©n
Hé gia
®×nh
N.nghiÖp
Rõng
Tr−êng
häc
Tr¹m
y tÕ
1
Don Khiao Nua
575
107
105,04
43
2
Don Khiao Tai
361
76
70,82
21,47
3
Don Khiao Kang
543
101
154,5
50
1
1
4
Nonglom
973
167
238,5
138,38
1
1
5
Deat
341
56
88,52
22,4
1
6
Nongsaphang Mai
401
82
94,5
21,72
1
7
Nouang Khai
497
96
226,84
46,53
8
Don Savang
628
133
137,62
53,46
1
9
Khokhong
547
100
236,7
72,85
1
4919
918
1268,04
470,31
6
Céng:
2
Kh«ng cã ngµnh c«ng nghiÖp lín. ChØ cã vµi x−ëng söa ch÷a c¬ khÝ nhá
vµ s¶n xuÊt hµng tiªu dïng ë thÞ x· Thakhet, huyÖn lþ Nongbok vµ ë Seno.
Nãi chung, kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn. §êi sèng cña nh©n d©n cßn nhiÒu khã
kh¨n.
TÝn ng−ìng chÝnh lµ §¹o PhËt. Chïa chiÒn x©y dùng kh¾p n¬i. §ã còng
lµ ®Þa ®iÓm tô häp, lÔ héi, thê cóng, v.v... mang nÐt v¨n ho¸ ®Æc tr−ng cña d©n
téc Lµo.
Tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp. D©n trÝ ch−a cao. C¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm. C¸c
dÞch vô th−¬ng m¹i, y tÕ, cÊp ®iÖn vµ cÊp n−íc, th«ng tin liªn l¹c cßn nhiÒu
h¹n chÕ.
Giao th«ng vËn t¶i. Chñ yÕu lµ ®−êng s«ng vµ ®−êng bé. Däc theo s«ng
Mekong, c¸c tÇu t¶i träng lín cã thÓ ch¹y ng−îc dßng lªn Vientian vµ c¸c ®«
thÞ B¾c Lµo. Tõ vïng má ch¹y xu«i dßng cã thÓ cËp bÕn ë c¸c c¶ng s«ng Th¸i
8
Lan, Campuchia vµ ViÖt Nam. §−êng nhùa cã quèc lé 13 lµ trôc giao th«ng
xuyªn Lµo. Qua khu má cã ®−êng cÊp phèi 13B, ch¹y däc bê s«ng Mekong,
nèi víi ®−êng 13 t¹i Thakhet ë phÝa b¾c vµ t¹i thÞ trÊn Seno ë phÝa nam. Tõ
Thakhet ng−îc theo quèc lé 13 vÒ phÝa b¾c, rÏ theo ®−êng sè 8 qua cöa khÈu
CÇu Treo ®i Vinh (ViÖt Nam) dµi 430km hoÆc theo ®−êng sè 12 vÒ cöa khÈu
Chalo dµi 240km. Còng cã thÓ ®i theo ®−êng 13B xuèng Seno råi rÏ theo
®−êng sè 9, qua cöa khÈu Lao B¶o, vÒ §ång Híi dµi 480km.
Giao th«ng t−¬ng ®èi thuËn lîi. Cã nhiÒu cöa khÈu giao l−u th−¬ng m¹i
víi c¸c n−íc l¸ng giÒng Trung Quèc, ViÖt Nam, Th¸i Lan vµ Campuchia. Lµo
còng lµ cöa ngâ l−u th«ng, vËn chuyÓn trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c n−íc trong
khu vùc §«ng Nam ¸.
9
Ch−¬ng II
tæng quan vÒ t×nh h×nh khai th¸c, chÕ biÕn
vµ sö dông muèi má trªn thÕ giíi vµ trong n−íc
II.1- Muèi má vµ s¶n phÈm cña muèi má
Muèi má ®−îc thµnh t¹o do sù l¾ng ®äng muèi tõ n−íc biÓn nång ®é
cao. Cã 2 lo¹i: muèi má ë c¸c hå n−íc muèi vµ ®¸ muèi d¹ng vØa, thÊu kÝnh
trong c¸c bån tròng ®¸ trÇm tÝch cã tuæi kh¸c nhau.
Theo thµnh phÇn ho¸ häc chia ra 4 kiÓu má c«ng nghiÖp: muèi clorua,
muèi sunfat, muèi clorua - sunfat vµ muèi carbonat.
C¸c má muèi hå th−êng chøa clorua natri vµ sunfat magiª, hiÕm h¬n lµ
muèi carbonat. RÊt Ýt tr−êng hîp gÆp muèi kali. Chóng th−êng ë d¹ng n−íc
muèi ®Ëm ®Æc (rapa) hoÆc l¾ng ®äng kÕt tinh thµnh líp máng d−íi ®¸y hå,
chiÒu dµy tõ 0,5 - 1 ®Õn 2,5m.
Muèi halit hay cßn gäi lµ muèi ¨n NaCl cã thÓ thu håi b»ng c¸ch x©y bÓ
tù l¾ng, lµm bèc h¬i nh©n t¹o hoÆc lµm ®«ng l¹nh n−íc muèi lÊy tõ hå Xivash
trªn bê biÓn Azob, hå Baskuntak ë vïng Volga, miÒn §«ng Xiberia, Iakutia
(Liªn X« cò) vµ nhiÒu n¬i kh¸c trªn ThÕ giíi. ë ViÖt Nam, muèi ¨n ®−îc s¶n
xuÊt trùc tiÕp tõ n−íc biÓn th«ng th−êng b»ng c¸ch lµm bèc h¬i c−ìng bøc
n−íc biÓn trªn c¸c s©n ph¬i l¸ng xi m¨ng hoÆc theo ph−¬ng ph¸p mao dÉn (trë
cñ) trªn c¸c ruéng muèi däc bê biÓn B¾c Bé vµ miÒn duyªn h¶i Trung Bé. S¶n
phÈm thu ®−îc lµ muèi kÕt tinh d¹ng h¹t, côc, khèi t¶ng vµ ®ãng b¸nh.
Muèi ¨n rÊt cÇn thiÕt cho ®êi sèng con ng−êi, dïng lµm thùc phÈm,
muèi ¨n cho gia sóc vµ muèi kü thuËt. Tõ muèi ¨n cã thÓ t¸ch ra nguyªn tè Na
nguyªn chÊt, Na2S04, soda, thu håi clo ®Ó ®iÒu chÕ axit hydric HCl vµ dïng
trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¬n mµu, dÖt, giÊy xelulo, d−îc phÈm, v.v...
Muèi sunfat magiª MgS04 lµ lo¹i muèi hå phæ biÕn, hiÖn ®ang ®−îc
khai th¸c ë hå Kutsuk vµ ë vÞnh Kara-Bagos Gold cña biÓn Kaspi. Trung Quèc
®· tõng chÕ biÕn MgS04, Anh vµ T©y Xacpun lÊy Mg0 tõ n−íc biÓn. N−íc ®¹i
d−¬ng lµ nguån muèi kali, magiª v« tËn. Cho tíi nay, míi chØ t×m thÊy muèi
kali d¹ng cation cña n−íc muèi hå Charhan vµ Quighai ë Trung Quèc, biÓn
ChÕt ë Trung §«ng vµ hå Muèi Lín ë Mü.
Muèi MgS04 ®−îc sö dông réng r·i trong y häc, x©y dùng, c«ng nghiÖp
mµi vµ da. Khi chÕ biÕn n−íc muèi vµ muèi kÕt tinh cña muèi hå cã thÓ t¸ch
tuyÓn c¸c nguyªn tè ®i kÌm nh− bo, brom vµ liti. Nguyªn tè B th−êng cã trong
10
muèi hå carbonat, Br th× ë hå sunfat, hiÕm h¬n lµ hå clorua. Cßn Li cã s½n
trong muèi hå carbonat vµ clorua. Mü ®· khai th¸c Li tõ muèi hå Soda Siorx
vµ c¸c hå muèi carbonat kh¸c.
C¸c má ®¸ muèi trÇm tÝch th−êng lµ muèi kali, kali-magiª, c¶ natri vµ
c¸c muèi kh¸c. Má muèi kali ®−îc h×nh thµnh ë ®íi khÝ hËu kh« trong c¸c bån
tròng miÒn nÒn hay c¸c vâng tr−íc nói th«ng víi ®¹i d−¬ng cæ (nguån gèc
biÓn n«ng). Cßn má muèi magiª ®−îc thµnh t¹o trong c¸c tròng gi÷a nói
kh«ng th«ng víi ®¹i d−¬ng (nguån gèc lôc ®Þa).
Trong tù nhiªn, kali vµ magiª kh«ng tån t¹i d−íi d¹ng tù do mµ ë d¹ng
hîp chÊt, t¹o thµnh c¸c kho¸ng vËt. Nguyªn tè K tham gia vµo thµnh phÇn cña
75 kho¸ng vËt, trong ®ã cã 10 kho¸ng vËt halogen. Cßn Mg cã mÆt trong 190
kho¸ng vËt, trong ®ã cã 7 kho¸ng vËt halogen. C¸c kho¸ng vËt chøa kali vµ
kali-magiª lµ sylvin, sylvinit, carnalit, langbeinit, kizerit, polihalit, kainit,
bisofit, glazerit (aptilalit), v.v... C¸c kho¸ng vËt kh«ng chøa kali vµ magiª
nh−ng rÊt phæ biÕn trong ®¸ muèi lµ halit, glauberit, mirabilit, anhydrit, th¹ch
cao, soda tù nhiªn, v.v... (b¶ng II.1).
C¸c muèi kali, kali-magiª tËp trung nhiÒu nhÊt trong c¸c kho¸ng vËt
sylvinit, carnalit vµ kainit. QuÆng muèi sylvinit gåm 95 - 98% sylvit vµ halit
cïng víi mét l−îng anhydrit, carbonat vµ vËt liÖu vôn, xen c¸c líp máng
polihalit vµ carnalit. QuÆng carnalit chøa 40 - 85% carnalit, 18 - 50% halit, 10
- 15% kizerit vµ mét l−îng anhydrit, kÕt h¹ch boraxit hay tachidrit. Cßn quÆng
kainit ®−îc cÊu thµnh bëi 10 - 50% kainit, 30 - 40% halit, d−íi 10% polihalit,
mét Ýt vËt chÊt sÐt vµ carbonat (dolomit, magnezit vµ canxit).
B¶ng II.1- Thµnh phÇn c¸c kho¸ng vËt chÝnh trong muèi má
Kho¸ng vËt
C«ng thøc
ho¸ häc
Hµm l−îng c¸c thµnh
phÇn chÝnh, %
Khèi l−îng
thÓ tÝch,
g/cm3
§é cøng
theo Moos
Halit
NaCl
Na 39,4; Cl 60,6
2,1 - 2,3
2
Sylvinit
KCl, NaCl
K 51,7; Cl 48,2
1,97 - 1,99
1,5 - 2
Carnalit
KCl, MgCl26.H20
K14,1; Mg 8,7; Cl 38,3; H20 38,9
1,6
1,5 - 2,5
Bisofit
MgCl2.6H20
Mg 11,96; Cl 34,87; H20 53,17
1,59 - 1,6
1,5 - 2
Kainit
KCl.MgS04.3H20
K 15,7; Mg 9,8; Cl 14,2; S04 38,6
2,13
2,5 - 3
Mirabilit
Na2S04.10H20
Na 14,3; S04 29,8; H20 55,9
1,5 - 2
1,48
Glauberit
Na2S04.CaS04
Na 16,5; Ca 14,4; S04 69,1
2,5 - 3
2,8
Th¹ch cao
CaS04.2H20
Ca 23,3; S04 55,8; H20 20,9
2,3
1,5
Anhydrit
CaS04
Ca 29,4; S04 70,6
2,8 - 3
3 - 3,5
Soda tù
nhiªn
Na2C03.10H20
Na20 21,6; C02 15,4; H20 63
1,42-1,47
1 - 1,5
11
Th«ng th−êng, trong bÓ muèi trÇm tÝch h×nh thµnh nhiÒu tËp ®¸ muèi
xen c¸c tËp ®¸ sÐt, chñ yÕu lµ sÐt kÕt vµ bét kÕt. Mçi tËp ®¸ muèi ®−îc c¬ cÊu
tõ d−íi lµ mét líp muèi halit dµy, chuyÓn lªn líp muèi carnalit, vµ trªn cïng
lµ líp muèi sylvinit. Phñ lªn trªn ®¸ muèi lµ anhydrit - th¹ch cao xen c¸c líp
máng halit, sÐt vµ sÐt v«i hay carbonat. NhiÒu tr−êng hîp t¹o thµnh c¸c mò
muèi thø sinh vµ mò kainit ë mÆt tiÕp xóc gi÷a quÆng vµ ®¸ v©y quanh.
§¸ muèi th−êng chøa c¸c nguyªn tè hiÕm Br, B, Li, Rb, Cs, v.v... NhiÒu
tr−êng hîp chøa khÝ metan, hydro, nit¬, oxi vµ cã c¶ khÝ carbonic. Ho¹t ®é
phãng x¹ α vµ β tõ K40 t−¬ng ®èi cao.
S¶n phÈm chÕ biÕn tõ muèi kali vµ kali-magiª chñ yÕu lµ ph©n kho¸ng
vµ ph©n tæng hîp nång ®é cao dïng cho n«ng nghiÖp. Ngoµi ra, tõ muèi má cã
thÓ lÊy ra c¸c ho¸ chÊt nhãm clorit, sunfat cña magiª vµ natri, brom vµ hîp
chÊt brom, v.v... sö dông trong c«ng nghiÖp qu©n sù, ho¸, y häc, luyÖn kim, in,
nhuém, tÈy röa, kÝnh quang häc vµ vËt liÖu x©y dùng. Cã ®Õn 95% tæng s¶n
phÈm muèi kali trªn ThÕ giíi ®−îc dïng lµm ph©n bãn cho n«ng nghiÖp. Sè
cßn l¹i 5% dïng trong c«ng nghiÖp.
Trong n«ng nghiÖp, th−êng sö dông c¸c chñng lo¹i ph©n bãn d¹ng muèi
clorua kali KCl chøa hµm l−îng 20 - 45% K20 vµ lo¹i > 45% K20; muèi sunfat
kali K2S04 vµ kali-magiª K2S04. MgS04 chøa 52% K20; muèi clorua magiª
chøa 45% MgCl2; kainit chøa 12% K20 vµ carbonat magiª MgC03 chøa 50%
Mg0, cã khi dïng trùc tiÕp kali sèng - sylvinit nghiÒn, chøa 22% KCl vµ c¸c
lo¹i muèi kh¸c.
Cïng víi nit¬ vµ fotfo, kali vµ magiª rÊt cÇn thiÕt cho thùc vËt. C©y
trång mµ thiÕu kali th× bÞ cßi cäc, chÕt non, dÔ m¾c bÖnh, kÐm chÞu l¹nh vµ
chÞu h¹n, khã hÊp thu C02 tõ khÝ trêi, bÞ rèi lo¹n chøc n¨ng trao ®æi vËt chÊt vµ
kÐm cái trong viÖc chuyÓn ho¸ c¸c h¹t hydrat carbon hoµ tan thµnh nh÷ng h¹t
kh«ng hoµ tan ®Ó x©y h¹t kÕt tr¸i. Nãi c¸ch kh¸c, ph©n kali cã tÇm quan träng
®Æc biÖt ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Nã cã t¸c dông c¶i thiÖn chÊt l−îng vµ
lµm t¨ng s¶n l−îng c©y trång. HiÖu qu¶ sö dông ph©n bãn kali lín ®Õn møc
®ang thóc ®Èy nhiÒu n−íc r¸o riÕt s¶n xuÊt chóng, nh»m ®¸p øng tho¶ m·n
nhu cÇu t¨ng kh«ng ngõng ë tÊt c¶ c¸c n−íc cã nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn.
II.2- Tµi nguyªn muèi kali vµ kali-magiª
C¸c má muèi kali, kali-magiª ph©n bè chñ yÕu ë nöa cÇu B¾c, tËp trung
nhiÒu nhÊt lµ B¾c Mü vµ Ch©u ¢u. Chóng cã quy m« kh¸c nhau, réng tõ mÊy
chôc ha ®Õn hµng tr¨m kilomet vu«ng. ChiÒu dµy th©n quÆng cã khi ®Õn hµng
tr¨m mÐt, n»m d−íi ®é s©u c¸ch mÆt ®Êt tõ 100 - 200 ®Õn 1200 - 1500m vµ lín
h¬n.
ë Canada cã vïng má muèi kali Saskatchenwan næi tiÕng, gåm nhiÒu
má sylvinit vµ carnalit cã tr÷ l−îng lín. Trong ®ã, riªng má Rocanville ®Õn
12
648 tr.tÊn KCl. Mü cã má muèi kali Carlsbad ë New Mehico. N−íc Anh cã
má Boulby réng 200ha, n»m gi÷a cöa s«ng Tees vµ c¶ng Whiby. QuÆng
sylvinit ë ®©y rÊt giµu kali, chøa 35 - 45% KCl vµ 45 - 55% NaCl. Tr÷ l−îng
lín. §øc cã nhiÒu muèi carnalit, haczanx¬ vµ sylvinit ë vïng Zeisten; muèi
kizerit vµ anhydrit - th¹ch cao ë Stassfurt. Ph¸p cã má sylvinit ë Enzax¬. T©y
Ban Nha còng cã nhiÒu má muèi kali ë thung lòng Ebro. Italia cã má kainit ë
®¶o Xixillia. Nga lµ n−íc thø hai (sau Canada) së h÷u tr÷ l−îng lín muèi kali.
§¸ng kÓ h¬n c¶ lµ má sylvinit vµ carnalit Uralkali cã tr÷ l−îng −íc tÝnh 3,8 tû
tÊn K20, b¶o ®¶m khai th¸c b»ng c«ng nghÖ cæ truyÒn trong vßng 350 n¨m vµ
má sylvinit Solikamsc¬ cã tr÷ l−îng khai th¸c hµng tr¨m triÖu tÊn KCl.
Belarus cã má Belaruskali vµ Soligorsc¬. Bån tròng Prikaspi cã ®ñ mÆt c¸c
muèi sylvinit, haczanx¬, polihalit, kizerit vµ bisofit. ë vïng Permi thuéc Nga,
Ucraina, miÒn cËn Karpat, Turkmenia, Kazactan vµ nhiÒu n¬i kh¸c còng ®·
ph¸t hiÖn nhiÒu má muèi kali.
ë Ch©u ¸, c¸c má sylvinit vµ carnalit ®−îc biÕt ë bån tròng Tadjistan,
vµi n¬i ë Trung Quèc, c¸c vâng Sakon-Nakhon vµ Khorat ë Th¸i Lan còng
nh− ë ®ång b»ng Vientian vµ miÒn Trung Lµo. T¹i Ch©u Phi, quÆng muèi kali
thÊy ë Robata vµ Phi XÝch §¹o. Cho tíi nay, chØ ë Nam Mü vµ Ch©u óc lµ
ch−a t×m thÊy muèi má kali. ë ViÖt Nam còng ch−a ph¸t hiÖn ra kiÓu má nµy.
Khi tÝnh tr÷ l−îng quÆng muèi kali vµ ®¸nh gi¸ chÊt l−îng s¶n phÈm
chÕ biÕn tõ quÆng muèi th−êng quy ®æi ra phÇn tr¨m oxit kali (% K20). §ã lµ
v× tr−íc ®©y cho r»ng muèi lµ mét hîp chÊt, gåm oxit mang ®iÖn tÝch d−¬ng
kÕt hîp víi thµnh phÇn cã ®iÖn tÝch ©m. Ch¼ng h¹n nh− muèi K2S04 lµ do K20
vµ S03 t¹o thµnh, mÆc dï trong muèi kh«ng chøa K20. Thãi quen nµy ®−îc gi÷
cho m·i tíi ngµy nay. Vµ, khi tÝnh tr÷ l−îng, ¸p dông c¸c hÖ sè (tû lÖ) chuyÓn
®æi nh− sau:
100% KCl = 63,18 K20 = 52,43% K,
100% K2S04 = 54,05 K20 = 44,87% K
Tæng tr÷ l−îng muèi kali trªn ThÕ giíi ®−îc quy ®æi ra K20 −íc tÝnh
vµo kho¶ng 17,8 tû tÊn. Trong ®ã, Canada cã tr÷ l−îng muèi kali lín nhÊt lµ
9,7 tû tÊn, chiÕm 54,5% tæng tr÷ l−îng toµn cÇu. Sau Canada lµ Nga, Belarus,
§øc, Th¸i Lan, Braxin, Jordani, Ixrael. C¸c n−íc kh¸c cã tr÷ l−îng kh«ng qu¸
500 tr.tÊn. QuÆng th−êng cã hµm l−îng 10 - 27% K20, t−¬ng øng 15,8 - 42,7%
KCl (b¶ng II.2).
13
B¶ng II.2- Tr÷ l−îng vµ chÊt l−îng quÆng muèi kali
Hµm l−îng, %
TT
N−íc
Tr÷ l−îng,
tr.tÊn K20
K20
KCl
1
Canada
9700
18 - 25
28,5 - 39,6
2
Nga
2200
10 - 22
15,8 - 34,9
3
Belarus
1000
10 - 22
15,8 - 34,9
4
§øc
850
10 - 20
18,5 - 31,7
5
Th¸i Lan
800
16 - 27
25,3 - 42,7
6
Braxin
600
7
Jordani
580
8
Ixraen
580
9
Trung Quèc
450
10
Mü
300
11
Anh
30
12
C¸c n−íc kh¸c
700
II.3- T×nh h×nh khai th¸c, s¶n xuÊt vµ tiªu thô ph©n kali.
Tõ thêi xa x−a tr−íc C«ng Nguyªn, con ng−êi ®· biÕt khai th¸c muèi ¨n
NaCl dïng lµm thùc phÈm. Nh−ng m·i tíi n¨m 1767 míi s¶n xuÊt ®−îc ph©n
kali d¹ng KN03 tõ tro cñi ®Ó bãn cho c©y trång. Ngµnh s¶n xuÊt nµy tån t¹i
ph¸t triÓn kÐo dµi 100 n¨m. VÒ sau, bÞ tµn lôi dÇn råi chÊm døt h¼n, khi xuÊt
hiÖn mét XÝ nghiÖp khai th¸c quÆng muèi vµ s¶n xuÊt ph©n kali tõ muèi má ë
vïng Stassfurt n−íc §øc.
Cïng víi c¸c tiÕn bé khoa häc - kü thuËt, C«ng nghiÖp khai th¸c muèi
má ph¸t triÓn kh«ng ngõng, tr−íc hÕt lµ ë Liªn X« (cò), Canada vµ §øc lµ
nh÷ng n−íc cã tr÷ l−îng lín muèi kali, kali - magiª.
Nga cã nhiÒu má muèi khai th¸c c«ng suÊt lín. Má sylvinit Solikamsc¬
cã c«ng suÊt khai th¸c 4tr.tÊn/n¨m 15 - 19% K20. Má Berezniki ë vïng
Uralkali c«ng suÊt 3,8 tr.tÊn/n¨m 15 - 20% K20. C¸c má Stepnik, Caluz¬,
Starobin, Gauadak, Tiube, c«ng suÊt khai th¸c mçi má 1 - 2 tr.tÊn/n¨m K20.
Belarus cã c¸c má Soligorsc¬ khai th¸c víi tæng c«ng suÊt 7,9tr.tÊn/n¨m
K20.
Canada khai th¸c muèi kali trªn quy m« réng lín. Riªng ë vïng
Kaskatchenwan cã hµng chôc má khai th¸c do 3 C«ng ty qu¶n lý h¬n 3400
ng−êi. Trong ®ã, má Lanigan lín nhÊt, c«ng suÊt khai th¸c 3,8 tr.tÊn/n¨m 19 14
22% K20. Má Rocanville 2,7 tr.tÊn/n¨m 22 - 25% K20. C¸c má Allan, Cory vµ
nhiÒu má kh¸c cã c«ng suÊt 1,5 - 2 tr.tÊn/n¨m 24 - 26% K20.
§øc còng lµ mét trong nh÷ng n−íc cã nÒn c«ng nghiÖp khai th¸c quÆng
muèi lín m¹nh vµ ph¸t triÓn sím nhÊt. N¨m 1861 b¾t ®Çu khai th¸c. NhiÒu má
ë vïng Stassfurt nh− Hattorf, Unterbreizbach, Wintershall, Zielitz, v.v... ®ang
khai th¸c víi tæng c«ng suÊt 3,6 tr.tÊn/n¨m K20.
S¶n l−îng khai th¸c muèi má kali, kali - magiª trªn thÕ giíi vµo kho¶ng
35,5 - 36,5 tr.tÊn/n¨m K20. Trong ®ã, riªng Canada vµ Liªn X« (cò) chiÕm
63% tæng s¶n l−îng toµn cÇu.
N¨m 1865, nhµ m¸y ®Çu tiªn s¶n xuÊt ph©n kali ®−îc x©y dùng ë
Stassfurt (§øc). Sau ®ã, nhiÒu nhµ m¸y kh¸c lÇn l−ît xuÊt hiÖn ë Alsace
(Ph¸p) n¨m 1920; ë Carlsbad (Mü) vµ Catalonian (T©y Ban Nha) n¨m 1931.
Còng trong thêi gian nµy, Liªn X« (cò) cho ra ®êi c¸c Liªn hîp s¶n xuÊt chÕ
biÕn quÆng carnalit c«ng suÊt lín, ®¹t 41 tr.tÊn K20 vµo n¨m 1941. Vµ gÇn
®©y, thËm chÝ c¶ nh÷ng n−íc nh− NhËt, Hµn Quèc, Indonesia tuy kh«ng cã
nguån tµi nguyªn muèi má nh−ng ®· nhËp khÈu nguyªn liÖu muèi má tõ n−íc
ngoµi, x©y dùng c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt ph©n bãn d¹ng KOH/K2C03 cung cÊp
cho thÞ tr−êng Ch©u ¸.
HiÖn nay, cã tÊt c¶ 15 quèc gia s¶n xuÊt ph©n kali tõ muèi má, lín nhÊt
lµ Canada, Nga, Belarus vµ §øc. Trong vßng 20 n¨m (1980 - 2000), khèi
l−îng s¶n xuÊt hµng n¨m trung b×nh 25 - 26 tr.tÊn K20. N¨m 1997 ®¹t s¶n
l−îng cao nhÊt 36 tr.tÊn K20. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y (1999 - 2003) khèi l−îng
s¶n xuÊt gi÷ ë møc 25,35 - 27,96 tr.tÊn/n¨m K20. Trong ®ã, ph©n bãn d¹ng
KCl chiÕm 96%, cßn l¹i lµ d¹ng K2S04 vµ MgS04 chiÕm 4%. Trªn thùc tÕ, tõ
n¨m 1970 ®Õn nay, C«ng nghiÖp s¶n xuÊt syvit ë t×nh tr¹ng d− thõa, chØ cã 65
- 75% s¶n phÈm ®−îc sö dông, cßn l¹i 30% bÞ ø ®äng, kh«ng ®−îc sö dông.
Canada vµ Nga lµ hai quèc gia s¶n xuÊt d− thõa nhiÒu nhÊt. PhÇn lín c¸c khu
vùc kh¸c thiÕu hôt nghiªm träng. C©n b»ng cung - cÇu vÒ ph©n kali mÊt c©n
®èi trªn toµn cÇu.
Theo sè liÖu thèng kª cña FAO, hiÖn cã 150 nhµ tiªu thô ph©n kali,
trong ®ã 80% c¸c trung t©m tiªu thô n»m ë Mü, T©y ¢u vµ Ch©u ¸. Møc tiªu
thô cao nhÊt 28 tr.tÊn K20 n¨m 1989, thÊp nhÊt 20,8 tr.tÊn n¨m 1993. Trong 10
n¨m (1994 - 2003) møc tiªu thô t¨ng lªn ®Òu ®Æn, tõ 21,93 tr.tÊn n¨m 1999
t¨ng lªn 24,69 tr.tÊn K20 n¨m 2003 (b¶ng II.3).
15
B¶ng II.3- Søc s¶n xuÊt vµ møc tiªu thô ph©n kali
(tÝnh b»ng tr.tÊn K20)
Møc tiªu thô
Khèi l−îng s¶n xuÊt
N−íc
(Khu vùc)
1999
2000
2001
2002
2003
1999
2000
2001
2002
2003
Ch©u ¢u
4,9
4,85
4,8
4,53
4,69
4,78
4,53
4,2
4,09
4,01
Liªn X« (cò)
7,66
7,09
7,94
8,22
8,88
0,83
0,77
0,74
0,76
0,77
Ch©u Mü
9,79
10,66
9,75
10,19 10,64
7,95
7,78
8,2
8,72
9,79
Ch©u ¸
3,0
3,18
3,35
7,28
7,97
7,57
8,21
8,9
Ch©u Phi
0,47
0,43
0,43
0,47
0,45
C¸c n−íc kh¸c
0,62
0,70
0,72
0,76
0,77
Céng:
25,35 25,78 25,84
3,52
26,46
3,75
27,96 21,93 22,18 21,86 23,01 24,69
II.4- ThÞ tr−êng xuÊt - nhËp khÈu.
V× nhiÒu n−íc cã nhu cÇu tiªu thô ph©n bãn kali vµ c¸c s¶n phÈm kali
chÕ biÕn tõ muèi má, trong khi chØ vµi n−íc s¶n xuÊt ra chóng, cho nªn ®Õn
2/3 khèi l−îng s¶n xuÊt hµng n¨m ®−îc dïng ®Ó xuÊt khÈu th−¬ng m¹i.
Canada lµ n−íc s¶n xuÊt ph©n kali lín nhÊt vµ hÇu hÕt khèi l−îng s¶n xuÊt
®−îc xuÊt khÈu cho toµn cÇu, kho¶ng 8 - 9 tr.tÊn/n¨m K20. Khu vùc §«ng ¢u
vµ Trung ¸, chñ yÕu Nga vµ Belarus, møc tiªu thô ph©n kali hµng n¨m chØ
b»ng 10% khèi l−îng s¶n xuÊt. PhÇn lín s¶n phÈm xuÊt khÈu cho c¸c n−íc
kh¸c, mçi n¨m trung b×nh 6 - 7,5 tr.tÊn K20. Riªng khu vùc T©y ¸ kh«ng ph¶i
nhËp khÈu ph©n kali, tù s¶n xuÊt ®Ó tiªu thô. Sè d− thõa ®em xuÊt khÈu 2,5 - 3
tr.tÊn/n¨m K20. Cßn ë T©y ¢u l−îng xuÊt, nhËp khÈu xÊp xØ b»ng nhau.
Khu vùc Trung Mü vµ Nam Mü lµ thÞ tr−êng nhËp khÈu m¹nh nhÊt, mÆc
dï cã xuÊt khÈu chót Ýt. Ph©n kali nhËp vµo Mü chiÕm 24% tæng l−îng nhËp
khÈu th−¬ng m¹i ThÕ giíi. Braxin, Ên §é vµ Trung Quèc còng lµ nh÷ng thÞ
tr−êng nhËp khÈu quan träng, chiÕm gÇn 50% tæng l−îng nhËp khÈu ThÕ giíi.
Trong ®ã, l−îng nhËp khÈu cña Braxin chiÕm 80 - 82% l−îng tiªu thô trong
n−íc. Ên §é kh«ng cã tµi nguyªn muèi má, ph¶i nhËp khÈu hoµn toµn. Trung
Quèc cã thÓ s¶n xuÊt chót Ýt ph©n kali tõ muèi má nh−ng kh«ng ®ñ dïng, ph¶i
nhËp khÈu th−êng xuyªn 3 - 3,5 tr.tÊn/n¨m K20. ThËm chÝ, Th¸i Lan vµ Lµo
tuy cã tr÷ l−îng lín muèi sylvinit vµ carnalit nh−ng ch−a cã nÒn C«ng nghiÖp
khai th¸c vµ chÕ biÕn chóng, thµnh ra vÉn ph¶i nhËp khÈu tõ n−íc ngoµi. ë
ViÖt Nam, tû lÖ sö dông N: P205 : K20 rÊt thÊp. L−îng ph©n kali nhËp khÈu
hµng n¨m vµo kho¶ng 0,6 tr.tÊn, dù tÝnh ®Õn n¨m 2015, nhu cÇu sÏ t¨ng lªn
1,1 tr.tÊn/n¨m 95% KCl.
16
TÝnh chung toµn thÕ giíi, l−îng xuÊt - nhËp khÈu vµo kho¶ng 20 - 23
tr.tÊn/n¨m K20 (b¶ng II.4).
B¶ng II.4- ThÞ tr−êng xuÊt - nhËp khÈu ph©n kali
(tÝnh b»ng tr.tÊn K20)
XuÊt khÈu
NhËp khÈu
ThÞ tr−êng
1999
2000
2001
2002
2003
1999
2000
2001
2002
2003
B¾c Mü
8,09
8,09
7,89
8,26
9,0
T©y ¸
2,34
2,64
2,55
2,9
2,66
T©y ¢u
3,41
3,5
3,45
3,41
3,67
4,2
4,08
3,93
4,14
4,17
§«ng ¢u vµ
Trung ¸
Trung Mü Nam Mü
Ch©u ¸
5,79
5,53
6,26
6,51
7,47
0,06
0,07
0,1
0,14
0,15
0,13
0,1
0,06
0,03
0,4
7,04
7,93
7,85
8,05
9,31
7,77
7,16
7,61
8,03
8,92
Ch©u Phi
0,32
0,31
0,3
0,33
0,35
C¸c n−íc kh¸c
0,37
0,31
0,42
0,42
0,3
Sù mÊt c©n b»ng vÒ nguån tµi nguyªn muèi má vµ c¸c s¶n phÈm kali,
kali-magiª chÕ biÕn tõ muèi má dïng cho n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp ®·
khiÕn c¸c n−íc Ch©u Phi vµ Ch©u ¸ lÖ thuéc vµo c¸c nhµ s¶n xuÊt chÝnh. TËp
®oµn khæng lå CANPOTEX INTERNATIONAL ë Canada vµ ë Nga hÇu nh−
n¾m ®éc quyÒn ®iÒu phèi thÞ tr−êng bu«n b¸n ph©n kali thÕ giíi. V× vËy, mÆc
dï n¨ng lùc s¶n xuÊt d− thõa nh−ng gi¸ thÞ tr−êng kh«ng gi¶m mµ vÉn duy tr×
æn ®Þnh trong nhiÒu n¨m. T¹i American Gulf, gi¸ ph©n KCl 95 - 101
USD/tÊn. ë Middle East 110 - 122 USD/tÊn. Cßn ë Vancouver Canada 110 130 USD/tÊn. Gi¸ trung b×nh ë Nga 105 - 120 USD/tÊn. HiÖn nay, gi¸ ph©n
kali nhËp khÈu vµo ViÖt Nam lµ 190 USD/tÊn do vËn t¶i ®−êng biÓn qu¸ xa.
Trong t−¬ng lai, nhu cÇu nhËp khÈu ph©n kali ë Ch©u ¸, nhÊt lµ khu vùc
§«ng Nam ¸, sÏ cßn lín h¬n n÷a. Víi môc ®Ých khai th¸c chÕ biÕn quÆng
sylvinit vµ carnalit t¹i chç, lµm gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm kali, Asia Pacific
Potash Corporation Ltd ®ang lËp Dù ¸n khai th¸c muèi kali ë má Nam
Udonthani - Th¸i Lan víi c«ng suÊt 2 tr.tÊn/n¨m 23,4% K20. C«ng ty Yunna
Sino (V©n Nam - Trung Quèc) còng cã mét Dù ¸n nghiªn cøu kh¶ thi ph¸t
triÓn sylvinit vïng ®ång b»ng Vientian - Lµo, c«ng suÊt s¶n xuÊt 3 tr.tÊn/n¨m,
tr−íc m¾t lµ 500.000 tÊn/n¨m 11,8 - 19,1% KCl vµ ®ang më réng diÖn tÝch t×m
kiÕm - th¨m dß quÆng muèi kali xuèng phÝa nam Thakhet. Tæng C«ng ty Ho¸
chÊt ViÖt Nam (VINACHEM) ®ang triÓn khai Dù ¸n ®Çu t− 3,5 tr. USD th¨m
dß muèi kali trªn diÖn tÝch 10km2, ë vïng Nongbok, tØnh Khammuan thuéc
17
miÒn Trung Lµo. Giai ®o¹n nghiªn cøu kh¶ thi sÏ kÕt thóc vµo cuèi n¨m 2007.
Vµ, s¾p tíi sÏ tiÕn hµnh t×m kiÕm - th¨m dß më réng trªn diÖn tÝch 200km2.
ViÖc ph¸t triÓn ngµnh C«ng nghiÖp khai th¸c muèi má, s¶n xuÊt ph©n
kali cho n«ng nghiÖp vµ chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm kali cho c«ng nghiÖp lµ mét
chñ tr−¬ng ®óng ®¾n vµ cÇn thiÕt, nh»m ®¸p øng nhu cÇu thùc tÕ bøc b¸ch cña
c¸c n−íc n«ng nghiÖp ph¸t triÓn ë khu vùc §«ng Nam ¸, trong ®ã cã ViÖt
Nam.
18
Ch−¬ng III
CÊu tróc ®Þa chÊt
III.1- LÞch sö nghiªn cøu ®Þa chÊt
LÞch sö nghiªn cøu ®Þa chÊt n−íc Lµo nãi chung, vïng Trung Lµo nãi
riªng, chñ yÕu g¾n víi tªn c¸c nhµ ®Þa chÊt n−íc ngoµi.
N¨m 1924 - 1925. R.Bourret lÇn ®Çu tiªn tiÕn hµnh kh¶o s¸t, lËp B¶n ®å
§Þa chÊt vïng H¹ Lµo tû lÖ 1:500000, giíi h¹n tõ vÜ tuyÕn 17 trë xuèng. ¤ng
c«ng bè c«ng tr×nh nghiªn cøu "§Þa chÊt d¶i Tr−êng S¬n vµ Cao nguyªn H¹
Lµo", 1925.
N¨m 1933, L.Hoffet nghiªn cøu ®Þa chÊt vïng Trung §«ng D−¬ng, kÑp
gi÷a Mekong vµ Tourane, víi môc ®Ých ®¸nh gi¸ s¬ bé tµi nguyªn kho¸ng s¶n
cña vïng nµy.
§Õn n¨m 1990 - 1993, C«ng ty DÇu má Anh (Enterprise Oil
Exploration Co.Ltd) tiÕn hµnh ®o ®Þa chÊn vµ träng lùc vïng Trung Lµo, tõ
Savannakhet ®Õn Khammuan.
N¨m 1995, C«ng ty Th¹ch cao Lanxang Th¸i Lan (Th¸i Gypsum
Products Co.Ltd) tiÕn hµnh th¨m dß má th¹ch cao ë b¶n Bunghuana trªn diÖn
tÝch 10km2 thuéc bån tròng muèi - th¹ch cao Nongbok.
Tõ n¨m 1995 ®Õn n¨m 2000, Liªn ®oµn §Þa chÊt INTERGEO ViÖt Nam
tiÕn hµnh mét lo¹t c«ng t¸c ®iÒu tra, t×m kiÕm kho¸ng s¶n ë Kengkok.
Savannakhet vµ Khammuan, lËp B¶n ®å §Þa chÊt vïng Trung Lµo tû lÖ
1:200000. Khoan lç khoan khai th¸c muèi halit ®Çu tiªn ë Thungam, c¸ch
Nongbok 38km vÒ phÝa b¾c.
Vµo c¸c n¨m 2001 - 2005, thùc hiÖn HiÖp ®Þnh Hîp t¸c kinh tÕ, V¨n
ho¸ vµ Khoa häc kü thuËt gi÷a hai ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ Lµo, Liªn ®oµn
INTERGEO tiÕp tôc triÓn khai c«ng t¸c t×m kiÕm - th¨m dß muèi kali vµ th¹ch
cao vïng Savannakhet tû lÖ 1:50000. KÕt qu¶ ph¸t hiÖn quÆng muèi kali magiª cã gi¸ trÞ c«ng nghiÖp tËp trung ë khu vùc Nongbok vµ ë Nahe, c¸ch
Nongbok 26km2 vÒ phÝa b¾c.
Còng trong thêi gian nµy, C«ng ty thiÕt kÕ V©n Nam - Trung Quèc
(Yunnan Sino Co.Ltd) triÓn khai th¨m dß ®Þa chÊt má kali - magiª vïng ®ång
b»ng Vientian, lËp Dù ¸n nghiªn cøu kh¶ thi ®Çu t− ph¸t triÓn sylvit 3
tr.tÊn/n¨m, tr−íc m¾t 500000 tÊn/n¨m. Vµ hiÖn ®ang tiÕn hµnh t×m kiÕm më
réng xuèng phÝa nam, vïng Thakhet.
Trong 2 n¨m gÇn ®©y, 2005 - 2007, C«ng ty CP T− vÊn §Çu t− vµ XD
Má cïng víi Liªn ®oµn INTERGEO tiÕn hµnh th¨m dß má muèi kali
Nongbok réng 10km2. B¸o c¸o tæng kÕt cuèi cïng sÏ hoµn thµnh vµo cuèi n¨m
2007. Trªn c¬ së ®ã, sÏ lËp Dù ¸n khai th¸c chÕ biÕn muèi má kali, kali 19
magiª t¹i chç cïng víi viÖc triÓn khai t×m kiÕm - th¨m dß më réng trªn diÖn
tÝch 200km2 ë c¸c khu vùc kÕ cËn.
III.2- CÊu tróc ®Þa chÊt vïng
III.2.1- §Þa tÇng
Trªn l·nh thæ nghiªn cøu chñ yÕu ph¸t triÓn c¸c trÇm tÝch lôc nguyªn
carbonat tuæi Jura sím, c¸c trÇm tÝch mµu ®á chøa muèi vµ th¹ch cao thuéc
thµnh hÖ evaporit tuæi Kreta muén vµ c¸c trÇm tÝch §Ö Tø.
HÖ Jura, thèng h¹ - trung. HÖ tÇng Salavan (J1-2 sv)
Lé ra mét m¶ng nhá ë gãc ®«ng b¾c vµ ®«ng nam. Theo ®Æc ®iÓm thµnh
phÇn th¹ch häc chia ra lµm 2 phô hÖ tÇng:
Phô hÖ tÇng d−íi (J1-2 sv1) cã thµnh phÇn gåm c¸t kÕt, bét kÕt, sÐt kÕt
xen sÐt v«i mµu x¸m hoÆc ®¸ v«i mµu ®en. ChiÒu dµy 180 - 200m.
Phô hÖ tÇng trªn (J1-2 sv2) cã thµnh phÇn chñ yÕu lµ cuéi kÕt, c¸t kÕt xen
sÐt kÕt vµ bét kÕt mµu n©u ®á. ChiÒu dµy 100 - 120m.
ChiÒu dµy chung cña hÖ tÇng Sanlavan 280 - 320m.
HÖ Jura, thèng trªn - HÖ Kreta. HÖ tÇng Bangfai (J3-K)bf
Ph©n bè thµnh mét d¶i hÑp ë phÝa ®«ng b¾c vµ lé ra mét diÖn tÝch nhá ë
gãc ®«ng nam, cã quan hÖ chuyÓn tiÕp lªn trªn hÖ tÇng Salavan. Thµnh phÇn
vËt chÊt chñ yÕu lµ c¸t kÕt vµ s¹n kÕt.
ChiÒu dµy 500m.
HÖ Kreta, thèng trªn. HÖ tÇng Champhon (K2cp)
Ph©n bè réng r·i trong vïng, chia ra 2 phô hÖ tÇng:
Phô hÖ tÇng d−íi (K2cp1). Lé ra trªn ®Þa h×nh cao 140 - 160m ë phÝa
®«ng. Thµnh phÇn th¹ch häc lµ c¸t kÕt h¹t võa vµ mÞn xen sÐt kÕt, bét kÕt mµu
n©u ®á, ®«i chç chøa cuéi vµ s¹n v«i. Cã quan hÖ chuyÓn tiÕp lªn trªn hÖ tÇng
Bangfai. ChiÒu dµy lín h¬n 500m.
Phô hÖ tÇng trªn (K2cp2). Lé ra tõng m¶ng trªn mÆt, n¬i ®Þa h×nh cã ®é
cao thÊp h¬n 140m. PhÇn lín diÖn tÝch ph©n bè bÞ phñ kÝn bëi c¸c thµnh t¹o
§Ö Tø. Thµnh phÇn th¹ch häc gåm c¸c tËp sÐt kÕt, bét kÕt mµu n©u ®á hoÆc
x¸m xanh xen c¸c tËp ®¸ muèi, anhydrit - th¹ch cao.
Phô hÖ tÇng nµy t−¬ng øng víi hÖ tÇng Maha Sarakham tuæi Kreta
muén ë bån tròng Khorat - Th¸i Lan chøa 3 tËp ®¸ muèi mang tªn lµ muèi
"D−íi", "Gi÷a" vµ "Trªn", t−¬ng øng víi 3 tËp ®¸ sÐt ng¨n c¸ch cã tªn t−¬ng
tù. Nã còng t−¬ng ®ång víi hÖ tÇng Thagon tuæi Paleocene ë ®ång b»ng
Vientian hay hÖ tÇng Nongbua ë Trung Lµo. ChiÒu dµy cña phô hÖ tÇng ®ang
m« t¶ −íc tÝnh h¬n 400m.
HÖ §Ö Tø kh«ng ph©n chia. HÖ tÇng Mekong (Qmk)
20
- Xem thêm -
.PDF 
89 
140 
55 
