Tài liệu Khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài - vị trí vai trò của nó trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở việt nam

Ch−¬ng tr×nh khcn cÊp nhµ n−íc KX 01 Kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng X· Héi Chñ NghÜa §Ò tµi KX 01.05 (B¸o c¸o tæng hîp) Chñ nhiÖm ®Ò tµi: PGS. TSKH NguyÔn BÝch §¹t Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t− 6548 21/9/2007 Hµ Néi, n¨m 2005 Ch−¬ng tr×nh khCN cÊp nhµ n−íc KX 01 Kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng X· Héi Chñ NghÜa §Ò tµi KX 01.05 (B¸o c¸o tæng hîp) Thµnh viªn tham gia ®Ò tµi: 1. PGS.TSKH NguyÔn BÝch §¹t, Bé KH&§T, chñ nhiÖm 2. GS.TSKH NguyÔn M¹i, Phã chñ nhiÖm 3. GS.TS Mai Ngäc C−êng, §H KTQD, th− ký 4. GS. TS Chu V¨n CÊp, HV CTQG HCM thµnh viªn 5. TS. NguyÔn Anh TuÊn, Bé KH&§T, thµnh viªn 6. TS. TrÇn Ngäc H−ng, Bé KH&§T,thµnh viªn 7. TS. NguyÔn V¨n Thanh, §H Th−¬ng m¹i, thµnh viªn 8. Ths. Mai ThÞ Thu, Bé KH&§T,thµnh viªn 9. Ths. NguyÔn B¸ C−êng, Bé KH&§T,thµnh viªn 10. Ths. Hå ThÞ H¶i YÕn, §H KTQD, thµnh viªn 11.CN. NguyÔn Néi, Bé KH&§T, thµnh viªn 12.CN. Ph¹m M¹nh Dòng, Bé KH&§T, thµnh viªn Hµ Néi, n¨m 2005 1 Nh÷ng ch÷ viÕt t¾t ASEAN: AFTA ADB HiÖp héi c¸c n−íc §«ng Nam ¸ Khu vùc mËu dÞch tù do Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ APEC DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng ASEM DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ¸ - ¢u Uû ban ®Çu t− Th¸i Lan X©y dùng- kinh doanh- chuyÓn giao X©y dùng – ChuyÓn giao – Kinh doanh X©y dùng – ChuyÓn giao C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ Ch−¬ng tr×nh −u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung Chñ nghÜa t− b¶n nhµ n−íc Doanh nghiÖp ®Çu t− n−íc ngoµi §Çu t− n−íc ngoµi §ang ph¸t triÓn Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi HiÖp ®Þnh chung vÒ th−¬ng m¹i vµ dÞch vô B¶y n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn Liªn minh Ch©u ¢u Tæng c«ng ty ®iÖn lùc ViÖt Nam §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi Khu ®Çu t− n−íc ngoµi Khu xuÊt khÈu tù do Hîp ®ång, hîp t¸c kinh doanh Khoa häc kü thuËt KÕ ho¹ch vµ ®Çu t− Quü tiÒn tÖ quèc tÕ Khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao, khu kinh tÕ më C¸c n−íc chËm ph¸t triÓn Quy chÕ tèi huÖ quèc Mua l¹i vµ s¸p nhËp Bé MËu dÞch ®èi ngo¹i vµ hîp t¸c kinh tÕ Trung quèc Khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü Quy chÕ ®·i ngé quèc gia C¸c n−íc c«ng nghiÖp míi BOI: BOT: BTO BT CNH, H§H CEPT CNTBNN DN§TNN §TNN §PT DNCV§TNN GATT G7 EU EVN §TNN FIZ FXZ H§HTKD KHKT KH&§T IMF KCN, KCX, KCNC, KKTM LDC MFN M&A MOFTEC NAFTA NT NICs 2 SCCI OECD ODA WB WTO TNCs TP HCM TI XHCN XKTB VAT VNPT Uû ban nhµ n−íc vÒ hîp t¸c vµ ®Çu t− Tæ chøc ph¸t triÓn hîp t¸c kinh tÕ ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i Ng©n hµng thÕ giíi Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi C«ng ty ®a quèc gia Thµnh phè Hå ChÝ Minh ChuyÓn giao quèc tÕ X· héi chñ nghÜa XuÊt khÈu t− b¶n ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng Tæng c«ng ty b−u chÝnh viÔn th«ng ViÖt Nam 3 Më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ quèc tÕ kinh tÕ quèc tÕ vµ c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ diÔn ra m¹nh mÏ, ®Çu t− n−íc ngoµi ®ãng vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi n−íc, nhÊt lµ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn nh− ViÖt Nam. Quèc gia nµo thu hót ®−îc nhiÒu vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn quèc tÕ th× cã c¬ héi t¨ng tr−ëng kinh tÕ nhanh, rót ng¾n kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn so víi c¸c n−íc c«ng nghiÖp. ChÝnh v× thÕ, c¹nh tranh quèc tÕ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y diÔn ra m¹nh mÏ; thÕ giíi ®ang bÞ cuèn hót vµo ho¹t ®éng ®æi míi thÓ chÕ, c¶i thiÖn m«i tr−êng kinh doanh, tæ chøc l¹i ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nh»m thu hót ®−îc nhiÒu nhÊt nguån vèn quèc tÕ cho ®Êt n−íc. Tõ khi thùc hiÖn ®−êng lèi §æi míi, luËt §TNN vµ c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch, v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan ®· ®−îc ban hµnh; nhê ®ã nguån vèn §TNN ®· t¨ng lªn vµ cã t¸c ®éng tÝch cùc vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc. §TNN chiÕm tû träng ®¸ng kÓ trong vèn ®Çu t− x· héi, gãp phÇn quan träng gia t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu, ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, tham gia gÇn 15% GDP cña n−íc ta hiÖn nay, t¹o ra t¸c ®éng tæng hîp trong viÖc t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt, n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ, ®µo t¹o vµo båi d−ìng mét ®éi ngò chuyªn gia, c¸c nhµ qu¶n lý vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ, lµm thay ®æi râ rÖt bé mÆt cña n«ng th«n vµ thµnh thÞ ë n−íc ta, thu hÑp dÇn kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ViÖt Nam so víi c¸c n−íc trong khu vùc, n©ng dÇn vÞ thÕ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ cña ViÖt Nam trªn thÕ giíi. Sau thêi kú t¨ng tr−ëng m¹nh mÏ ho¹t ®éng ®Çu t− n−íc ngoµi tõ 1991 ®Õn 1997, lµ giai ®o¹n suy gi¶m râ rÖt tõ 1998 ®Õn 2003; n¨m 2004 cã dÊu hiÖu phôc håi vµ n¨m 2005 §TNN ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh qu¶ ®¸ng khÝch lÖ, b¸o hiÖu mét lµn sãng ®Çu t− quèc tÕ míi vµo ViÖt Nam. Trong bèi c¶nh ®ã, viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò khu vùc kinh tÕ cã vèn §TNN lµ cã tÝnh thêi sù vµ cã ý nghÜa thiÕt thùc c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn. Trªn thÕ giíi ®· cã hµng chôc c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ §TNN d−íi nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau. Hµng n¨m UNCTAC, OECD, ASEAN ®· c«ng bè c¸c B¸o c¸o tæng kÕt ®Çu t− quèc tÕ vµ khu vùc. 4 ë ViÖt Nam, tõ khi thùc hiÖn LuËt §Çu t− n−íc ngoµi n¨m 1987 ®Õn nay còng ®· cã mét sè §Ò tµi cÊp Nhµ n−íc nh− §Ò tµi KHXH03.05, §Ò tµi cÊp Bé cña Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t−, c¸c b¸o c¸o tæng kÕt §TNN thêi kú 19911995, thêi kú 1996- 2000; mét sè luËn ¸n tiÕn sÜ, th¹c sü kinh tÕ vÒ §TNN t¹i ViÖt Nam vµ kinh nghiÖm thu hót, sö dông §TNN cña c¸c n−íc trong khu vùc. Tuy vËy, cho ®Õn nay ch−a cã c«ng tr×nh nghiªn cøu mét c¸ch toµn diÖn vÒ khu vùc kinh tÕ cã vèn §TNN víi t− c¸ch lµ mét bé phËn cÊu thµnh nÒn kinh tÕ quèc d©n cña n−íc ta. Do vËy, ®Ò tµi Khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi - vÞ trÝ vai trß cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam, trong khu«n khæ ch−¬ng tr×nh KHCN cÊp Nhµ n−íc KX.01 “Kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN” nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ®Çu t− n−íc ngoµi ë ViÖt Nam, kiÕn nghÞ mét hÖ thèng gi¶i ph¸p tr−íc m¾t vµ l©u dµi ®Ó thu hót ngµy cµng nhiÒu nguån vèn quèc tÕ trong chiÕn l−îc kinh tÕ - x· héi dµi h¹n. 2- Môc tiªu cña ®Ò tµi Lµm râ b¶n chÊt, vÞ trÝ, vai trß cña khu vùc kinh tÕ §TNN vµ mèi quan hÖ cña nã víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. KiÕn nghÞ nh÷ng chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p nh»m ph¸t huy t¸c dông cña khu vùc kinh tÕ §TNN phôc vô sù nghiÖp CNH, H§H phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN ë ViÖt Nam. 3. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi. §Çu t− n−íc ngoµi bao gåm ®Çu t− trùc tiÕp - FDI, ®Çu t− gi¸n tiÕp - FPI vµ mét sè nguån vèn quèc tÕ kh¸c. §Ò tµi nµy nghiªn cøu khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi; do vËy ®èi t−îng nghiªn cøu lµ ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi - FDI. ViÖc ®Ò cËp ®Õn ®Çu t− gi¸n tiÕp FPI - vµ c¸c nguån vèn quèc tÕ kh¸c chØ trong tr−êng hîp cã liªn quan ®Õn ®èi t−îng nghiªn cøu cña §Ò tµi - FDI. §TNN bao gåm c¶ ®Çu t− cña ng−êi n−íc ngoµi vµo mét n−íc vµ ®Çu t− cña ng−êi n−íc ®ã ra n−íc ngoµi. Do ho¹t ®éng ®Çu t− cña ng−êi ViÖt Nam ra n−íc ngoµi ch−a nhiÒu, ch−a ®ñ ®Ó nghiªn cøu, kh¸i qu¸t ho¸ ®Ó t×m ra quy 5 luËt vËn ®éng cña nã; do vËy ®Ò tµi nµy chØ nghiªn cøu vÒ §TNN vµo ViÖt Nam. 4. C¸ch tiÕp cËn, ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu - Dùa vµo ph−¬ng ph¸p luËn cña häc thuyÕt M¸c- Lªnin, vËn dông s¸ng t¹o vµo ViÖt Nam víi tinh thÇn ®æi míi t− duy ®Ó x©y dùng c¸c luËn cø khoa häc phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn ®¹i vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. - KÕ thõa cã chän läc vµ ph¸t triÓn nh÷ng kÕt qu¶ cña nh÷ng c«ng tr×nh ®· cã ë trong vµ ngoµi n−íc, thu thËp vµ xö lý nh÷ng th«ng tin míi nhÊt liªn quan ®Õn ®Ò tµi nghiªn cøu. - Tæng kÕt, ®¸nh gi¸ thùc tiÔn cña ViÖt Nam ®Ó lµm râ b¶n chÊt, vÞ trÝ, vai trß cña §TNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN ë ViÖt Nam, ph¸t hiÖn c¸c vÊn ®Ò vµ xu h−íng ph¸t triÓn cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy. §Ò tµi ®· phèi hîp víi BCN nhiÖm Ch−¬ng tr×nh KX.01 vµ ®éc lËp tiÕn hµnh kh¶o s¸t t¹i c¸c tØnh phÝa Nam vµ phÝa B¾c, ë Trung Quèc vµ ASEAN. - §Ò tµi ®· tæ chøc hai cuéc Héi th¶o, tham gia hai cuéc Héi th¶o vÒ KCN, KCX do Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−, T¹p chÝ Céng s¶n, tØnh Thanh Ho¸ vµ §ång Nai vµ c¸c Héi th¶o khoa häc do Ban chñ nhiÖm Ch−¬ng tr×nh KX.01 tæ chøc. - Tham gia nghiªn cøu ®Ò tµi cã h¬n 30 nhµ khoa häc trong n−íc. 5. KÕt cÊu ®Ò tµi §Ò tµi bao gåm phÇn më ®Çu, kÕt luËn, c¸c phô lôc, danh môc tµi liÖu tham kh¶o vµ 3 ch−¬ng: Ch−¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi Ch−¬ng II: Thùc tr¹ng cña §TNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN ë n−íc ta Ch−¬ng III: N©ng cao vÞ thÕ vµ vai trß cña §TNN trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh h−íng XHCN ë ViÖt Nam 6 Ch−¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ khu vùc kinh tÕ cã vèn §TNN 1.1. B¶n chÊt, vai trß cña khu vùc kinh tÕ cã vèn §TNN 1.1.1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc tr−ng 1.1.1.1. Quan ®iÓm cña V.I. Lª nin vÒ §TNN §Çu t− n−íc ngoµi lµ hiÖn t−îng kinh tÕ quèc tÕ, xuÊt hiÖn trong thêi kú chuyÓn tõ chñ nghÜa t− b¶n tù do c¹nh tranh sang chñ nghÜa t− b¶n ®éc quyÒn. HiÖn t−îng nµy b¾t nguån tõ c¸c n−íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn t− b¶n chñ nghÜa cao nh− Anh, §øc... vµo thÕ kû XIX vµ ®Çu thÕ kû XX. Vµo thêi kú nµy, c¸c c«ng ty cña Hµ Lan, Anh, T©y Ban Nha vµ Bå §µo Nha ®i ®Çu trong ho¹t ®éng XKTB. TiÕp theo lµ c¸c c«ng ty cña Ph¸p, §øc, Mü... còng ®· më réng ho¹t ®éng ®Çu t− ra n−íc ngoµi ®Ó khai th¸c c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn dåi dµo vµ nguån lao ®éng rÎ m¹t ë c¸c n−íc thuéc ®Þa, phôc vô cho sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ë chÝnh quèc. N¨m 1871, n−íc Anh ®· xuÊt khÈu t− b¶n ra n−íc ngoµi 800 triÖu Xteclinh, ®Õn n¨m 1913 con sè nµy lªn tíi 3,5 tû Xtec-linh...ViÖc XKTB cña §øc b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 70-80 cña thÕ kû XIX vµ cã quy m« ngµy cµng lín. Víi viÖc më réng ph¹m vi thèng trÞ cña ®éc quyÒn ra c¸c n−íc, hµng lo¹t c¸c c«ng ty ®éc quyÒn ®a quèc gia, xuyªn quèc gia ®· tham gia vµo ho¹t ®éng XKTB th«ng qua khai th¸c c¸c nguån tµi nguyªn ë n−íc ngoµi nh− dÇu má ë Mªhic« (C«ng ty Standard Oil) cña Rèc-c¬-phen-l¬ n¨m 1870, c¸c kim lo¹i quý (Liªn minh khai th¸c quÆng ®ång, TËp ®oµn Nic-ken quèc tÕ) hoÆc cao su ë Sumatra (TËp ®oµn cao su cña Mü). Mét lo¹t c¸c c«ng ty kh¸c më réng ho¹t ®éng s¶n xuÊt ë n−íc ngoµi nh− tËp ®oµn Singer, National Cash, Register Company, International Harvester (b©y giê lµ Navistar) vµ Reminton cña Mü. N¨m 1870, h·ng xe h¬i Daimler-Benz (§øc) ®−îc thµnh lËp. N¨m 1899 h·ng nµy ®· x©y dùng mét x−ëng l¾p r¸p ë Viªn (¸o) sau ®ã thµnh lËp nh÷ng chi nh¸nh víi sù gãp vèn cña c¸c bªn ®Ó s¶n xuÊt xe h¬i. N¨m 1888 mét c«ng ty cña Mü ®· x©y dùng c¸c chi nh¸nh l¾p r¸p xe h¬i ë n−íc ngoµi do mua ®−îc giÊy phÐp s¶n xuÊt xe h¬i cña h·ng Daimler-Benz. N¨m 1903, do chÕ ®é thuÕ quan qu¸ cao ë Ca-na-®a, c¸c h·ng s¶n xuÊt xe h¬i cña Mü lµ Ford vµ General Motors ®· thµnh lËp c¸c c¬ së s¶n xuÊt, l¾p r¸p xe h¬i ë Ca- 7 na-®a. Theo sau nh÷ng tËp ®oµn nµy lµ nh÷ng c«ng ty næi tiÕng kh¸c nh− Cable Telephone, Eastman Kodak vµ Westing House. Nh÷ng c«ng ty nµy chñ yÕu ®−a c¸c s¶n phÈm cña hä sang nh÷ng n−íc l©n cËn nh− Ca-na-®a vµ Mªhi-c«, sau ®ã sang c¸c n−íc ch©u ¢u. Trong thêi kú gi÷a hai cuéc ®¹i chiÕn thÕ giíi vµo nöa ®Çu thÕ kû thø 20, ho¹t ®éng ®Çu t− n−íc ngoµi nãi chung bÞ suy gi¶m, nh−ng FDI th× ph¸t triÓn chiÕm ®Õn 1/4 tæng ®Çu t− quèc tÕ; n−íc Mü ®· næi lªn thay thÕ n−íc Anh, lµ n−íc cho vay lín nhÊt thÕ giíi. Sau cuéc ®¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø hai, do nhu cÇu cña c«ng cuéc t¸i thiÕt kinh tÕ ë nhiÒu quèc gia vµ do ®iÒu kiÖn giao l−u quèc tÕ trë trªn thuËn lîi h¬n nªn FDI ®· gia t¨ng m¹nh mÏ. Sau ®ã vµo thËp kû 60, 70 cña thÕ kû tr−íc, thÕ giíi ®· chøng kiÕn sù t¨ng tr−ëng chËm l¹i cña FDI, nh−ng n−íc Anh l¹i næi lªn nh− lµ n−íc cho vay quèc tÕ lín nhê vµo viÖc béi thu tõ nguån dÇu löa ë BiÓn B¾c vµ chñ tr−¬ng níi láng kiÓm so¸t ngo¹i hèi. Tõ ®Çu thËp kû 80 ®Õn nay FDI ®· cã sù t¨ng tr−ëng liªn tôc; Mü trë thµnh n−íc ®Çu t− ra ngoµi lín nhÊt, ®ång thêi lµ n−íc tiÕp nhËn FDI nhiÒu nhÊt, cã tû lÖ tiÕp nhËn rßng ©m. NhiÒu n−íc c«ng nghiÖp míi trªn thÕ giíi nh− Hµn Quèc, Singapore, Hång K«ng vµ §µi Loan ë Ch©u A', Brazil, Achentina, Chilª ë Ch©u Mü ®· tham gia tÝch cùc vµo ho¹t ®éng ®Çu t− quèc tÕ. Mét sè n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c n−íc chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ nh− Trung Quèc, Nga, ViÖt Nam còng tham gia vµo trß ch¬i quèc tÕ trong viÖc thu hót FDI. Cã thÓ nãi r»ng, hai thËp niªn cuèi cña thÕ kû thø 20 vµ nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû thø 21, ho¹t ®éng FDI cña thÕ giíi ®· trë nªn nhén nhÞp h¬n, sè n−íc tham gia nhiÒu h¬n nhê vµo m«i tr−êng quèc tÕ thuËn lîi vÒ chÝnh trÞ lµ hoµ b×nh vµ hîp t¸c, vÒ c«ng nghÖ lµ c¸c cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghÖ th«ng tin, giao th«ng vËn t¶i ®· rót ng¾n kho¶ng c¸ch vÒ thêi gian vµ kh«ng gian gi÷a c¸c n−íc, vÒ kinh tÕ lµ xu thÕ tù do ho¸ chu chuyÓn vèn trªn ph¹m vi toµn cÇu vµ viÖc níi láng kiÓm so¸t ngo¹i hèi ë nhiÒu n−íc. §øng tr−íc t×nh h×nh míi, nhiÒu lý thuyÕt ®· ®−îc ®−a ra ®Ó gi¶i thÝch hiÖn t−îng mang tÝnh kh¸ch quan nµy. Trong ®ã, lý thuyÕt cña V.I. Lªnin cã ý nghÜa quan träng. V.I. Lª nin ®· cã mét sè t¸c phÈm ®Ò cËp ®Õn §TNN. Trong thêi kú chÝnh s¸ch kinh tÕ míi ë n−íc Nga, V.I. Lª nin ®· ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch quan träng, kÓ c¶ t« nh−îng ®Ó thu hót vèn vµ c«ng nghÖ cña c¸c n−íc ph−¬ng T©y phôc vô cho c«ng cuéc chÊn h−ng kinh tÕ cña n−íc Nga, vèn ®· bÞ kiÖt quÖ 8 trong ®¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø nhÊt vµ viÖc thùc hiÖn "Chñ nghÜa céng s¶n thêi chiÕn". Trong cuèn s¸ch “Chñ nghÜa ®Õ quèc, giai ®o¹n tét cïng cña chñ nghÜa t− b¶n”, V.I. Lªnin ®· coi ho¹t ®éng ®Çu t− quèc tÕ, bao gåm FDI lµ xuÊt khÈu t− b¶n (XKTB). Theo V.I. Lª nin th× XKTB kh¸c víi xuÊt khÈu hµng ho¸. XuÊt khÈu hµng ho¸ lµ viÖc ®−a hµng ho¸ ®−îc s¶n xuÊt ë trong n−íc ra n−íc ngoµi thùc hiÖn gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng d− ®−îc s¶n xuÊt ra ë trong n−íc. XuÊt khÈu hµng ho¸ ®· gia t¨ng trong thêi kú qu¸ ®é tõ chñ nghÜa phong kiÕn sang chñ nghÜa t− b¶n vµo cuèi thÕ kû thø XV. Do nhu cÇu tÝch luü nguyªn thuû t− b¶n, T©y Ban Nha, Italia, Bå §µo Nha, Hµ Lan, Anh, Ph¸p..., ®· cã nhu cÇu bu«n b¸n víi c¸c n−íc Ch©u Mü. Nh÷ng nhµ bu«n Ph−¬ng T©y xuÊt khÈu hµng hãa thñ c«ng, mü nghÖ, hµng c«ng nghiÖp nhÑ,... sang c¸c n−íc nµy vµ mang vÒ nh÷ng kho¶n tiÒn lín. Nhê ®ã, hä ®Çu t− vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, ®æi míi c«ng nghÖ, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t− b¶n chñ nghÜa ra ®êi. XuÊt khÈu hµng ho¸ ngµy cµng t¨ng lªn trong thêi kú chñ nghÜa t− b¶n tù x©y dùng nÒn t¶ng kinh tÕ vµ bµnh tr−íng trªn c¸c Ch©u lôc. XKTB lµ viÖc ®−a t− b¶n ra n−íc ngoµi ®Ó s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng d− ë ®ã, lµ mét ®Æc ®iÓm cña thêi kú ph¸t triÓn cao cña chñ nghÜa t− b¶n, thêi kú chñ nghÜa t− b¶n ®éc quyÒn. Theo V.I. Lªnin, cã hai h×nh thøc XKTB lµ XKTB ho¹t ®éng vµ XKTB cho vay. XKTB ho¹t ®éng lµ h×nh thøc mang t− b¶n sang c¸c n−íc l¹c hËu ®Ó x©y dùng nh÷ng xÝ nghiÖp míi, hoÆc mua l¹i c¸c c¬ së ®ang ho¹t ®éng ë c¸c n−íc nhËp khÈu t− b¶n, biÕn nã thµnh chi nh¸nh cña c¸c c«ng ty mÑ t¹i chÝnh quèc. XKTB cho vay lµ viÖc cho c¸c n−íc l¹c hËu vay t− b¶n. Hai h×nh thøc trªn cã thÓ do nhµ n−íc hoÆc do t− nh©n thùc hiÖn. V.I.Lªnin còng chØ ra môc ®Ých cña XKTB lµ lîi nhuËn cao, h¬n n÷a, lµ ¨n b¸m b×nh ph−¬ng. NhËn xÐt nµy cña «ng dùa trªn quan ®iÓm cña C¸c M¸c, khi coi t− b¶n lµ cña c¶i tÝch luü tõ lao ®éng kh«ng c«ng mµ t¹o thµnh. Do vËy, b¶n th©n t− b¶n ®· lµ “¨n b¸m”. ViÖc mang t− b¶n, tøc lµ mang cña c¶i tÝch luü tõ lao ®éng kh«ng c«ng ra n−íc ngoµi ®Ó t×m kiÕm lîi nhuËn, ®ã lµ thùc hiÖn ¨n b¸m lÇn thø hai, ¨n b¸m “b×nh ph−¬ng”. 1.1.1.2. VÒ kh¸i niÖm §TNN Trong ph¹m vi toµn thÕ giíi, kho¶ng 1.500 tû USD vèn chu chuyÓn hµng ngµy, rÊt ®a d¹ng víi nhiÒu ph−¬ng thøc vµ th«ng qua nhiÒu kªnh giao dÞch. Trong ®ã cã c¸c nguån vèn ®Çu t− quèc tÕ chñ yÕu sau ®©y: 9 - ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (official development assistent ODA) do c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ vµ ChÝnh phñ nhiÒu n−íc thùc hiÖn. Quü tiÒn tÖ thÕ giíi - IMF, Ng©n hµng thÕ giíi - WB vµ Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u A' - ADB cã nhiÒu ch−¬ng tr×nh viÖn trî cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó c¶i c¸ch c¬ cÊu kinh tÕ, ®æi míi thÓ chÕ, viÖn trî kü thuËt th«ng qua c¸c kho¶n tÝn dông −u ®·i, l·i suÊt thÊp vµ thêi gian ©n h¹n dµi. C¸c kho¶n −u ®·i cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ nµy ®−îc thùc hiÖn cho c¸c n−íc thµnh viªn thuéc nh÷ng n−íc cã thu nhËp thËp, GDP/ng−êi d−íi 780 USD/n¨m. Khi mét n−íc ®· v−ît qua ng−ìng ®ã th× c¸c kho¶n tÝn dông ph¸t triÓn sÏ kh«ng cßn ®−îc h−ëng nh÷ng −u ®·i nh− ®èi víi c¸c n−íc cã thu nhËp thÊp. NhiÒu n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn trªn thÕ giíi ®· giµnh 0,5 - 1% ng©n s¸ch Nhµ n−íc hµng n¨m ®Ó viÖn trî cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn d−íi hai ph−¬ng thøc: ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i, th−êng chiÕm kho¶ng 10% tæng sè viÖn trî vµ tÝn dông −u ®·i víi l·i suÊt thÊp, thêi gian ©n h¹n dµi. §èi víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, ODA lµ nguån vèn quèc tÕ quan träng ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kü thuËt, nh− ®−êng s¸, cÇu cèng, cung øng ®iÖn, cÊp n−íc, tho¸t n−íc, gi¸o dôc vµ y tÕ, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. C¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· thùc hiÖn viÖc xo¸ nî hoÆc ho·n nî cho c¸c n−íc nhËn viÖn trî trong mét sè tr−êng hîp nhÊt ®Þnh vµ th−êng th«ng qua C©u l¹c bé Paris. Do ODA chñ yÕu lµ cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ vµ cña ChÝnh phñ nªn g¾n rÊt chÆt víi ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, ngo¹i giao vµ mét sè rµng buéc kh¸c. Trong thêi kú n−íc ta chÞu sù cÊm vËn quèc tÕ th× mäi kho¶n ODA hÇu nh− bÞ ngõng trÖ. ChØ khi n−íc ta ®· thiÕt lËp ®−îc quan hÖ b×nh th−êng víi c¸c n−íc c«ng nghiÖp chñ yÕu nh− Mü, EU, NhËt B¶n vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ th× c¸c kho¶n viÖn trî míi ®−îc nèi l¹i vµ ngµy cµng gia t¨ng. - §Çu t− gi¸n tiÕp (Foreign Porfolio Investment - FPI) lµ ph−¬ng thøc ®Çu t− quèc tÕ th«ng qua ng©n hµng vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n. Theo ®ã c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi tiÕn hµnh mua cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp trong n−íc trªn thÞ tr−êng vèn. FPI chñ yÕu lµ ®Çu t− ng¾n h¹n, c¸c cuéc giao dÞch chñ yÕu ®−îc th«ng qua lÖnh cña chñ ®Çu t− ®èi víi ng©n hµng hoÆc c¸c c«ng ty m«i giíi trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. FPI ®· ®−îc nhiÒu n−íc thùc hiÖn, nh−ng ë ViÖt Nam ch−a trë thµnh phæ biÕn, míi tiÕn hµnh th«ng qua c¸c Quü ®Çu t− nh− Vietnam Fund, Frontier Fund... §Æc ®iÓm chñ yÕu cña FPI lµ nhµ ®Çu t− cã quyÒn së h÷u vèn kinh doanh phÇn cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cña 10 m×nh trªn thÞ tr−êng n−íc nhËn ®Çu t−; nh−ng kh«ng tham gia qu¶n trÞ doanh nghiÖp, tøc lµ kh«ng cã quyÒn kiÓm so¸t doanh nghiÖp ë n−íc ®ã. FPI lµ nguån vèn quèc tÕ quan träng ®èi víi nhiÒu n−íc §PT, nh−ng cã tÝnh rñi ro cao h¬n c¸c nguån vèn quèc tÕ kh¸c. Trong thêi kú cã biÕn ®éng trªn thÞ tr−êng vèn, nhÊt lµ gÆp khñng kho¶ng vÒ tiÒn tÖ th× c¸c nhµ ®Çu t− quèc tÕ lËp tøc ra lÖnh cho c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh chuyÓn vèn ra khái n−íc nhËn ®Çu t−; do ®ã g©y ra c¸c có sèc m¹nh mÏ trªn thÞ tr−êng vèn, lµm chao ®¶o nÒn kinh tÕ cña n−íc nhËn ®Çu t−, g©y ra hËu qu¶ nghiªm träng cÇn mét thêi gian kh¸ dµi míi cã thÓ kh¾c phôc ®−îc. Achentina lµ mét ®iÓn h×nh vÒ viÖc tiÕp nhËn qu¸ møc cÇn thiÕt FPI, nªn ®· g¸nh chÞu hËu qu¶ nÆng nÒ trong cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ vµo gi÷a thËp kû 90 cña thÕ kû tr−íc. Th¸ng 7 n¨m 1997 cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ trong khu vùc b¾t ®Çu tõ Th¸i Lan, khi n−íc nµy chñ ®éng ph¸ gi¸ ®ång Bath, hµng tû USD ®· ®−îc chuyÓn ra khái Th¸i Lan trong mét thêi gian rÊt ng¾n, g©y t¸c ®éng tiªu cùc trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ, lan to¶ ®Õn mét sè n−íc xung quanh nh− Philippin, Indonªsia, Malayxia vµ xa h¬n lµ Hµn Quèc, Hång K«ng, ®· g©y ra có sèc lín vÒ kinh tÕ cña nhiÒu n−íc trong khu vùc Ch©u A', kÓ c¶ ViÖt Nam. Do vËy, c¸c n−íc tiÕp nhËn FPI cÇn cã c¬ chÕ vµ luËt ph¸p thÝch øng ®Ó võa sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn quèc tÕ quan träng nµy, võa chñ ®éng ®Ò phßng nh÷ng rñi ro khi cã biÕn ®éng trªn thÞ tr−êng vèn. - §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi (Foreign Direct Investment - FDI) lµ ph−¬ng thøc ®Çu t− quèc tÕ quan träng trong t×nh h×nh thÕ giíi hiÖn nay. FDI ®−îc thùc hiÖn gi÷a c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn víi nhau, gi÷a n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn víi n−íc §PT; trong thêi gian gÇn ®©y, nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn còng ®· tham gia FDI, thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t− ë n−íc kh¸c. FDI cã liªn quan chÆt chÏ víi ODA. Trong ®iÒu kiÖn b×nh th−êng ho¸ quan hÖ gi÷a hai n−íc, th× ODA lµ nguån vèn t¹o c¬ së hç trî cho c¸c doanh nghiÖp cña n−íc viÖn trî thùc hiÖn c¸c dù ¸n FDI ë n−íc nhËn viÖn trî. C¸c kho¶n tÝn dông −u ®·i cña IMF, WB vµ ADB trong viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kü thuËt cã t¸c ®éng quan träng ®Ó thu hót FDI vµo c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. Tuy vËy, FDI cã tÝnh ®éc lËp t−¬ng ®èi víi ODA; nÕu ODA g¾n chÆt víi quan hÖ chÝnh trÞ vµ ngo¹i giao, th× FDI lµ ho¹t ®éng ®Çu t− t− nh©n, chÞu ¶nh h−ëng cña mèi quan hÖ ®ã; nh−ng c¸c nhµ ®Çu t− coi môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn lµ tèi th−îng, nªn ®· t×m c¸ch tho¸t ra khái ¶nh h−ëng cña quan hÖ chÝnh trÞ, ngo¹i giao. §iÒu ®ã ®· gi¶i thÝch v× sao trong thêi kú cÊm vËn ®èi víi ViÖt Nam, mét sè doanh nghiÖp cña Mü th«ng qua n−íc thø ba ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t− ë n−íc ta. 11 FDI cã quan hÖ mËt thiÕt víi FPI, c¶ hai ®Òu lµ ®Çu t− chñ yÕu cña t− nh©n, bæ sung cho nhau vµ thóc ®Èy lÉn nhau; nh÷ng n−íc cã c¬ chÕ vµ luËt ph¸p phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ th× sÏ thu hót ®−îc c¶ hai nguån vèn ®Çu t− quèc tÕ nµy. Tuy vËy, nÕu nh− FPI lµ ®Çu t− ng¾n h¹n th× FDI lµ ®Çu t− dµi h¹n, c¸c dù ¸n FDI th−êng cã thêi h¹n 10 n¨m, 20 n¨m, 50 n¨m vµ dµi h¬n. (SÏ tr×nh bµy ë phÇn sau). Ngoµi ODA, FPI vµ FDI trªn thÕ giíi cßn rÊt nhiÒu nguån vèn ®Çu t− quèc tÕ nh− Quü h−u trÝ, Quü b¶o hiÓm, ®Çu t− th«ng qua th−¬ng m¹i, mua thiÕt bÞ tr¶ chËm, ®Çu t− th«ng qua chuyÓn giao c«ng nghÖ víi nhiÒu lo¹i h×nh phong phó, ®a d¹ng cña nh÷ng thÓ chÕ kh¸c nhau. 1.1.1.3- VÒ kh¸i niÖm FDI C¸c nghiªn cøu vÒ FDI ®· ®−îc tiÕn hµnh sau ®¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø II, vµo thËp kû 60,70 cña thÕ kû tr−íc; tõ thËp kû 80 trë ®i do trªn thÕ giíi ®· diÔn ra nh÷ng lµn sãng FDI, nªn ®· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy víi nh÷ng lý thuyÕt vµ quan ®iÓm kh¸c nhau. Trong ph¹m vi ®Ò tµi, chóng t«i tr×nh bµy quan ®iÓm chÝnh thèng cña hai tæ chøc quèc tÕ ®ãng vai trß quan träng ®èi víi FDI lµ Tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn - OECD vµ Tæ chøc Héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ th−¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn - UNCTAD. Theo B¸o c¸o ®Çu t− thÕ giíi n¨m 1999 cña UNCTAD th× "FDI lµ ho¹t ®éng ®Çu t− bao gåm mèi quan hÖ dµi h¹n, ph¶n ¶nh lîi Ých vµ quyÒn kiÓm so¸t l©u dµi cña mét thùc thÓ th−êng tró ë mét nÒn kinh tÕ (nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi hoÆc c«ng ty mÑ n−íc ngoµi) trong mét doanh nghiÖp th−êng tró ë mét nÒn kinh tÕ kh¸c víi nÒn kinh tÕ cña nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi (doanh nghiÖp FDI, doanh nghiÖp liªn doanh hoÆc chi nh¸nh n−íc ngoµi)". §Þnh nghÜa nµy cã hai ®Æc tr−ng lµ quyÒn kiÓm so¸t vµ lîi Ých khèng chÕ. VÒ quyÒn kiÓm so¸t th× hÇu nh− ®· ®¹t ®−îc sù nhÊt trÝ cña c¸c nhµ nghiªn cøu vÒ FDI; cßn quyÒn kiÓm so¸t th× ®ang cã nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau, nh−ng hiÖn nay nhiÒu ng−êi ®· thõa nhËn r»ng mét c«ng ty n−íc ngoµi cã tû lÖ së h÷u cæ phÇn tèi thiÓu 10% th× cã ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh ®Õn quyÒn kiÓm so¸t doanh nghiÖp, t¸c ®éng ®Õn chiÕn l−îc kinh doanh vµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp. QuyÒn kiÓm so¸t lµ ®Æc tr−ng tiªu biÓu cña FDI so víi c¸c ph−¬ng thøc ®Çu t− quèc tÕ kh¸c. Razin vµ céng sù (1999) cho r»ng, quyÒn kiÓm so¸t lµm cho c¸c nhµ ®Çu t− trùc tiÕp cã ®−îc mét lîi thÕ vÒ th«ng tin so víi c¸c nhµ ®Çu t− gi¸n tiÕp n−íc ngoµi vµ nh÷ng ng−êi göi tiÒn tiÕt kiÖm ë trong n−íc. ChÝnh v× vËy mµ nhiÒu TNCs lín cña thÕ giíi chñ yÕu thùc hiÖn FDI ë c¸c n−íc kh¸c h¬n lµ tham gia FPI; nhiÒu c«ng ty thùc hiÖn c¸c dù ¸n FDI víi 12 ®iÒu kiÖn dµnh ®−îc quyÒn kiÓm so¸t Ýt nhÊt lµ 51% cæ phÇn cña doanh nghiÖp; cã c«ng ty chØ thùc hiÖn h×nh thøc 100% së h÷u vèn vµ quyÒn kiÓm so¸t 1. OECD ®· xuÊt b¶n tµi liÖu "§Þnh nghÜa chuÈn cña OECD vÒ ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi; trong ®ã cã ph©n biÖt ba kh¸i niÖm: FDI, nhµ ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi vµ doanh nghiÖp ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi 2. FDI ph¶n ¶nh môc ®Ých thu ®−îc lîi nhuËn l©u dµi cña mét thùc thÓ th−êng tró ë mét nÒn kinh tÕ (nhµ ®Çu t− trùc tiÕp) t¹i mét thùc thÓ th−êng tró ë mét nÒn kinh tÕ kh¸c víi nÒn kinh tÕ cña nhµ ®Çu t− (doanh nghiÖp ®Çu t− trùc tiÕp). FDI bao gåm mäi giao dÞch ban ®Çu vµ c¸c giao dÞch vèn vÒ sau gi÷a hai thùc thÓ ®ã; còng nh− gi÷a c¸c doanh nghiÖp liªn doanh, kÓ c¶ hîp nhÊt vµ kh«ng hîp nhÊt. Nhµ ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi lµ mét c¸ nh©n, mét doanh nghiÖp Nhµ n−íc hay doanh nghiÖp t− nh©n, mét ChÝnh phñ, mét nhãm c¸c c¸ nh©n cã quan hÖ víi nhau, mét nhãm c¸c doanh nghiÖp hîp nhÊt vµ / hoÆc kh«ng hîp nhÊt cã quan hÖ víi nhau, cã mét doanh nghiÖp ®Çu t− trùc tiÕp - mét c«ng ty con, mét c«ng ty liªn kÕt hoÆc mét chi nh¸nh ho¹t ®éng ë mét n−íc kh«ng ph¶i lµ n−íc hoÆc c¸c n−íc th−êng tró cña nhµ ®Çu t−. Doanh nghiÖp ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi lµ mét doanh nghiÖp hîp nhÊt hoÆc kh«ng hîp nhÊt, ë ®ã mét nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi së h÷u 10% trë lªn cæ phÇn th«ng th−êng cña mét doanh nghiÖp hoÆc quyÒn biÓu quyÕt cña mét doanh nghiÖp hîp nhÊt, hoÆc møc t−¬ng ®−¬ng cña mét doanh nghiÖp kh«ng hîp nhÊt; ®iÒu ®ã kh«ng ®ßi hái nhÊt thiÕt ph¶i cã sù kiÓm so¸t tuyÖt ®èi kinh doanh vµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp cña nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi. OECD còng khuyÕn nghÞ c¸c n−íc nhËn ®Çu t− c©n nh¾c vÒ sù hiÖn diÖn cña m×nh trong c¸c doanh nghiÖp FDI th«ng qua c¸c nh©n tè sau ®©y: a/ Sù ®¹i diÖn trong Ban gi¸m ®èc; b/ Sù tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch; c/ C¸c giao dÞch vËt chÊt néi bé c«ng ty; d/ Sù trao ®æi lÉn nhau vÒ nh©n sù qu¶n lý; e/ Sù cung cÊp th«ng tin kü thuËt; 1 Xem quyÓn "Foreign Direct Investment - theory, evidence and practice" cña Imad A.Moose, NXB Palgrave 2002. 2 Xem "§Þnh nghÜa chuÈn cña OECD vÒ FDI", xuÊt b¶n lÇn thø 3. 13 f/ Sù cung øng c¸c nguån cho vay dµi h¹n víi l·i suÊt thÊp h¬n l·i suÊt thÞ tr−êng 3. OECD khuyÕn nghÞ r»ng, c¸c n−íc tiÕp nhËn ®Çu t− cÇn c¨n cø vµo gi¸ trÞ thÞ tr−êng ®Ó x¸c ®Þnh vèn ®Çu t−; theo ®ã tÊt c¶ tµi s¶n ph¶i ®−îc ®Þnh gi¸ theo møc gi¸ hiÖn hµnh trªn thÞ tr−êng. §iÒu ®ã cho phÐp liªn kÕt gi÷a c¸c dßng tµi s¶n, l−îng tµi s¶n cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c ngµnh vµ c¸c n−íc kh¸c nhau, còng nh− liªn kÕt theo thêi gian; mÆc dï vËy, OECD thõa nhËn r»ng, trong thùc tÕ gi¸ trÞ thÓ hiÖn trªn sæ s¸ch, chøng tõ cña c¸c doanh nghiÖp FDI ®Òu ®−îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña c¸c lo¹i vèn FDI. FDI cã thÓ ®−îc ph©n lo¹i kh¸c nhau; theo quan ®iÓm cña nhµ ®Çu t−, Caves (1971) ph©n ra FDI theo chiÒu ngang, FDI theo chiÒu däc vµ FDI kÕt hîp. FDI theo chiÒu ngang thùc hiÖn s¶n xuÊt cïng mét lo¹i hµng ho¸ ë n−íc nhËn ®Çu t− nh− ®−îc s¶n xuÊt ë n−íc ®i ®Çu t−. FDI theo chiÒu däc h−íng vµo viÖc khai th¸c nguyªn liÖu th«, hoÆc lµm cho s¶n xuÊt gÇn víi thÞ tr−êng tiªu thô. VÝ dô ®iÓn h×nh lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt « t« cña Mü ®· khëi x−íng mét chiÕn dÞch nh»m thiÕt lËp m¹ng l−íi ®¹i lý cña hä ë NhËt B¶n ®Ó tiªu thô s¶n phÈm t¹i ®ã. FDI kÕt hîp võa thùc hiÖn c¶ theo chiÒu ngang vµ theo chiÒu däc. Theo quan ®iÓm cña n−íc nhËn ®Çu t− th× FDI ®−îc chia thµnh: FDI thay thÕ hµng nhËp khÈu, FDI h−íng vÒ xuÊt khÈu vµ FDI do ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh tuú tõng tr−êng hîp. Kojima (1973,1975,1985) ®· ®−a ra c¸ch ph©n lo¹i t−¬ng tù, ®−îc gäi lµ FDI h−íng vÒ xuÊt khÈu vµ FDI kh«ng h−íng vÒ xuÊt khÈu. Chen vµ Ku (2000) ®· ®−a ra c¸ch ph©n lo¹i kh¸c h¬n, theo ®ã FDI chia thµnh lo¹i: bµnh tr−íng vµ lo¹i phßng thñ. FDI bµnh tr−íng khai th¸c nh÷ng lîi thÕ ®Æc thï cña n−íc nhËn ®Çu t−, lµm t¨ng nhanh doanh sè b¸n hµng cña c«ng ty ®Çu t− ë n−íc ®ã còng nh− ë n−íc ngoµi. Trong khi FDI phßng thñ th× h−íng vµo t×m kiÕm lao ®éng rÎ ®Ó gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt t¹i n−íc nhËn ®Çu t−. C¸c ®Þnh nghÜa vÒ FDI trªn ®©y cã phÇn kh¸c víi nhËn thøc vÒ FDI ®ang ®−îc thÓ hiÖn trong c¸c v¨n b¶n ph¸p lý cña n−íc ta. LuËt §TNN t¹i ViÖt Nam x¸c ®Þnh "§TNN lµ viÖc ®−a vµo ViÖt Nam vèn b»ng tiÒn hoÆc bÊt kú tµi s¶n nµo ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng ®Çu t− theo quy ®Þnh cña LuËt §TNN. C¸c tµi s¶n nµy cã thÓ lµ thiÕt bÞ, m¸y mãc, nhµ x−ëng, c«ng tr×nh x©y dùng hoÆc gi¸ trÞ quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, bÝ quyÕt 3 Kh¸i niÖm doanh nghiÖp hîp nhÊt chØ mét c«ng ty con hoÆc mét c«ng ty liªn kÕt; doanh nghiÖp kh«ng hîp nhÊt chØ chi nh¸nh cña mét c«ng ty. 14 kü thuËt, quy tr×nh c«ng nghÖ, dÞch vô kü thuËt". Kh¸i niÖm nªu trong LuËt §TNN cña ViÖt Nam chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn xuÊt xø cña nguån vèn §TNN, kh«ng ®Ò cËp trùc tiÕp hai vÊn ®Ò cèt lâi cña FDI lµ quyÒn kiÓm so¸t vµ lîi Ých khèng chÕ. - HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt- Mü x¸c ®Þnh: "§TNN lµ mäi h×nh thøc ®Çu t− trªn l·nh thæ cña mét bªn do c¸c c«ng d©n hoÆc c«ng ty cña bªn kia së h÷u hoÆc kiÓm so¸t trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp, thùc hiÖn d−íi c¸c h×nh thøc nh− mét c«ng ty hay mét doanh nghiÖp; cæ phÇn cæ phiÕu vµ h×nh thøc gãp vèn kh¸c, tr¸i phiÕu, giÊy ghi nî, c¸c quyÒn theo hîp ®ång, tµi s¶n h÷u h×nh vµ tµi s¶n v« h×nh, quyÒn së h÷u trÝ tuÖ...". Kh¸i niÖm nµy gåm c¶ ®Çu t− trùc tiÕp vµ ®Çu t− gi¸n tiÕp, mµ kh«ng ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a hai lo¹i ®ã. 1.1.1.4- §Æc tr−ng chñ yÕu cña FDI Thø nhÊt, FDI g¾n liÒn víi viÖc di chuyÓn tiÒn vµ tµi s¶n gi÷a c¸c quèc gia. FDI lµm t¨ng l−îng tiÒn vµ tµi s¶n cña nÒn kinh tÕ n−íc tiÕp nhËn vµ lµm gi¶m l−îng tiÒn vµ tµi s¶n cña n−íc ®i ®Çu t−. Tµi s¶n ë ®©y bao gåm tµi s¶n h÷u h×nh (m¸y mãc, thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, nguyªn vËt liÖu...), tµi s¶n v« h×nh (s¸ng chÕ, nh·n hiÖu, bÝ quyÕt kü thuËt, kinh nghiÖm vµ kü n¨ng qu¶n lý...). FDI kh«ng chØ di chuyÓn vèn thuÇn tuý mµ cßn bao gåm chuyÓn giao c«ng nghÖ, c¬ chÕ b¶o hé quyÒn së h÷u cña nhµ ®Çu t vÒ c¸c ®èi t−îng së h÷u. Do g¾n víi viÖc di chuyÓn tµi s¶n, mµ mçi lo¹i tµi s¶n ®ßi hái n−íc tiÕp nhËn cã c¬ chÕ, chÝnh s¸ch b¶o hé quyÒn cña chñ ®Çu t− phï hîp víi tÝnh chÊt ®Æc thï cña tõng lo¹i. D−íi gãc ®é c¸n c©n thanh to¸n, FDI sÏ c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n cña n−íc nhËn ®Çu t− do t¨ng l−îng vèn chuyÓn vµo n−íc ®ã d−íi d¹ng ngo¹i tÖ vµ vËt t−, thiÕt bÞ. §Æc tr−ng nµy cßn lµ c¨n cø ®Ó ph©n biÖt gi÷a ®Çu t− trùc tiÕp vµ ®Çu t− gi¸n tiÕp, trong ®ã ®Çu t− gi¸n tiÕp chØ g¾n víi viÖc mua b¸n c¸c lo¹i cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, chøng kho¸n... hoÆc ho¹t ®éng trao ®æi, mua b¸n c¸c lo¹i chøng tõ cã gi¸. Thø hai, FDI ®−îc tiÕn hµnh th«ng qua viÖc thµnh lËp c¸c doanh nghiÖp míi, mua l¹i c¸c chi nh¸nh, doanh nghiÖp hiÖn cã, hoÆc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng hîp nhÊt vµ chuyÓn nh−îng doanh nghiÖp. §iÒu ®ã cho thÊy ho¹t ®éng FDI cã thÓ diÔn ra theo nhiÒu h×nh thøc vµ ph−¬ng thøc rÊt ®a d¹ng. Mét n−íc cã thÓ khai th¸c tÝnh ®a d¹ng cña c¸c h×nh thøc vµ ph−¬ng thøc ®Çu t− ®Ó t¨ng c−êng thu hót vèn FDI tõ n−íc ngoµi còng 15 nh− tiÕn hµnh ®Çu t− ra n−íc ngoµi. ViÖc thµnh lËp vµ ph¸t triÓn c¸c thÞ tr−êng tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ thÞ tr−êng chøng kho¸n lµ ®iÒu kiÖn thóc ®Èy sù gia t¨ng nhanh chãng dßng vèn §TNN. Thø ba, FDI lµ ng−êi chñ së h÷u hoµn toµn (së h÷u 100% vèn ®Çu t−) hoÆc ®ång chñ së h÷u vèn víi mét tû lÖ nhÊt ®Þnh ®ñ møc khèng chÕ vµ trùc tiÕp tham gia qu¶n lý ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Tû lÖ së h÷u vèn khèng chÕ nµy tõ 10% trë lªn tæng sè vèn cña doanh nghiÖp do luËt ph¸p tõng n−íc quy ®Þnh. §©y lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn tÝnh chÊt trùc tiÕp cña nhµ §TNN trong viÖc ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh trong ®Çu t− vµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp. ChÝnh v× cã sù thay ®æi c¬ b¶n vÒ h×nh thøc së h÷u trong FDI nªn cÇn cã thÓ chÕ b¶o hé quyÒn së h÷u cña nhµ §TNN râ rµng vµ chÆt chÏ th× míi t¹o ra m«i tr−êng ®Çu t− hÊp dÉn. ViÖc b¶o ®¶m tû lÖ së h÷u ë møc khèng chÕ cßn lµ c¬ së ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN trë thµnh nh÷ng chi nh¸nh cña c¸c c«ng ty ë n−íc ®Çu t−. §©y lµ yÕu tè lµm t¨ng tÝnh chÊt toµn cÇu cña m¹ng l−íi c¸c c«ng ty ®i ®Çu t− vµ t¹o c¬ së ®Ó c¸c c«ng ty ®ã thùc hiÖn ho¹t ®éng chu chuyÓn vèn vµ hµng ho¸ trong néi bé c«ng ty, tr¸nh ®−îc hµng rµo thuÕ quan vµ tiÕt kiÖm chi phÝ giao dÞch. §Æc tr−ng nµy lµ c¬ së ®Ó ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a FDI víi ho¹t ®éng th−¬ng m¹i, gia c«ng quèc tÕ. Trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i cã sù dÞch chuyÓn së h÷u vÒ hµng ho¸ hoÆc dÞch vô tõ ng−êi b¸n sang ng−êi mua trªn nguyªn t¾c tho¶ thuËn. Ng−êi mua ph¶i tr¶ tiÒn cho ng−êi b¸n ®Ó cã quyÒn së h÷u vÒ hµng ho¸ hoÆc sö dông dÞch vô tõ ng−êi b¸n. Trong ho¹t ®éng gia c«ng quèc tÕ, mét bªn thuª bªn kia gia c«ng s¶n phÈm theo ®¬n ®Æt hµng, thanh to¸n tiÒn c«ng vµ c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c theo tõng s¶n phÈm trong tõng thêi gian ng¾n. Th−¬ng m¹i quèc tÕ ra ®êi vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së lîi thÕ so s¸nh, cßn FDI g¾n víi kh¶ n¨ng khai th¸c nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn. §Æc tr−ng nµy lµm cho c¸c kho¶n lîi nhuËn thu ®−îc tõ FDI lín h¬n nhiÒu so víi th−¬ng m¹i quèc tÕ; khi ®Çu t− g¾n víi th−¬ng m¹i th× lîi nhuËn th−¬ng m¹i lµ mét phÇn lîi nhuËn cña ho¹t ®éng ®Çu t− ®−îc ph©n phèi l¹i. Do vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, ®Çu t− quèc tÕ lµ sù bæ sung cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng th−¬ng m¹i quèc tÕ; viÖc tæ chøc ho¹t ®éng FDI ph¶i xö lý nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p h¬n so víi ho¹t ®éng bu«n b¸n th«ng th−êng. Thø t−, FDI chñ yÕu lµ ho¹t ®éng ®Çu t− cña t− nh©n víi môc tiªu c¬ b¶n lµ thu lîi nhuËn (trõ mét sè doanh nghiÖp Nhµ n−íc vµ mét Ýt ®Çu t− cña ChÝnh phñ). Ho¹t ®éng FDI diÔn ra khi cã thÞ tr−êng ®Çu t− cã kh¶ n¨ng t¹o lîi nhuËn cao, nghÜa lµ cã chªnh lÖch vÒ tû suÊt lîi nhuËn cña vèn vµ chi phÝ gi÷a 16 n−íc ®Çu t− vµ n−íc nhËn ®Çu t− do tÝnh quy luËt c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu vÒ vèn ®Çu t− vµ chi phÝ. §iÒu nµy ph©n biÖt FDI víi ODA. C¸c kho¶n ODA cña c¸c ChÝnh phñ g¾n víi nh÷ng cam kÕt vµ rµng buéc chÆt chÏ gi÷a n−íc viÖn trî vµ n−íc nhËn viÖn trî vµ chÞu sù chi phèi ®¸ng kÓ bëi quan hÖ chÝnh trÞ gi÷a hai n−íc. C¸c n−íc cung cÊp ODA cã thÓ g©y søc Ðp víi c¸c n−íc tiÕp nhËn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu chØnh nhÊt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch, thÓ chÕ vµ c¶ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn d©n chñ, nh©n quyÒn. ODA phÇn lín lµ vèn vay, nªn nÕu kh«ng ®−îc sö dông cã hiÖu qu¶ sÏ lµm cho n−íc nhËn viÖn trî trë thµnh con nî quèc tÕ ngµy cµng nhiÒu; trong khi FDI Ýt cã kh¶ n¨ng x¶y ra t×nh tr¹ng ®ã v× chñ yÕu lµ ®Çu t− do doanh nghiÖp tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ®Çu t− vµ kinh doanh, ®−îc tÝnh to¸n kü tr−íc khi quyÕt ®Þnh ®Çu t−. §ång thêi, ho¹t ®éng FDI kh¸c víi vay tÝn dông th−¬ng m¹i theo l·i suÊt thÞ tr−êng víi nh÷ng cam kÕt vµ thÕ chÊp hÕt søc nghiªm ngÆt; nÕu kh«ng ®−îc gi¸m s¸t chÆt chÏ sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng vay tÝn dông th−¬ng m¹i ®Ó ®Çu t−, khã cã kh¶ n¨ng hoµn vèn, chËm thanh to¸n nî, g©y ra t×nh tr¹ng nî n−íc ngoµi v−ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp. Thø n¨m, FDI b¶o ®¶m cho nhµ ®Çu t− trùc tiÕp tham gia kiÓm so¸t vµ ®iÒu hµnh qu¸ tr×nh ®Çu t− vµ kinh doanh cña doanh nghiÖp. ViÖc ®iÒu hµnh vµ trùc tiÕp ra quyÕt ®Þnh ®Çu t− lµ ®iÒu kiÖn ®Ó nhµ ®Çu t− thùc hiÖn ®−îc chiÕn l−îc kinh doanh cña hä mét c¸ch chñ ®éng vµ tèi −u. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ th−êng n¶y sinh kho¶ng lÖch gi÷a môc tiªu thu hót vèn ®Çu t− cña ChÝnh phñ víi chiÕn l−îc kinh doanh cña nhµ ®Çu t−; v× trong mét sè tr−êng hîp, môc tiªu cña ChÝnh phñ kh«ng phï hîp víi chiÕn l−îc kinh doanh cña nhµ ®Çu t−. Ch¼ng h¹n, môc tiªu −u tiªn hµng ®Çu cña ChÝnh phñ n−íc tiÕp nhËn ®Çu t− lµ gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, trong khi mét sè nhµ ®Çu t− chØ coi träng viÖc thu lîi nhuËn tèi ®a vµ chiÕm lÜnh thÞ tr−êng trong n−íc; ChÝnh phñ n−íc tiÕp nhËn ®Çu t− muèn h−íng FDI vµo c¸c dù ¸n x©y dùng c¬ së h¹ tÇng nh− ®−êng s¸, s©n bay, bÕn c¶ng...víi l−îng vèn ®Çu t− rÊt lín, suÊt lîi nhuËn thÊp vµ thêi gian thu håi vèn kh¸ dµi; trong khi ®ã c¸c nhµ ®Çu t− th−êng chó träng c¸c dù ¸n cã thêi h¹n ®Çu t− ng¾n vµ tû lÖ thu håi vèn cao... §Æc tr−ng nµy ®ßi hái ChÝnh phñ n−íc tiÕp nhËn ®Çu t− chñ ®éng quy ho¹ch ph¸t triÓn c¸c ngµnh, c¸c vïng vµ cã c¸c chÝnh s¸ch hÊp dÉn phï hîp víi tõng ngµnh, lÜnh vùc ®Ó thu hót FDI. ViÖc thiÕu quy ho¹ch ®−îc x©y dùng khoa häc vµ kh¶ thi sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®Çu t− trµn lan, g©y mÊt c©n ®èi vÒ c¬ cÊu ngµnh vµ c¬ cÊu vïng, mµ hËu qu¶ lµ ph¶i tèn kÐm nhiÒu chi phÝ vµ thêi gian ®Ó ®iÒu chØnh. NÕu sù bÊt c©n xøng nµy cµng lín th× hiÖu qu¶ 17 ®Çu t− ®¹t ®−îc sÏ cµng thÊp. H¬n n÷a, tÝnh kh«ng chÆt chÏ cña c¸c rµng buéc gi÷a ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ ®Çu t− cµng lµm t¨ng thªm sù bÊt c©n xøng gi÷a môc tiªu ®Æt ra trong chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ vµ môc tiªu trong chiÕn l−îc kinh doanh cña nhµ ®Çu t−. Ngoµi ra, viÖc quy ®Þnh c¸ch thøc tæ chøc vµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp FDI cña n−íc së t¹i theo h−íng gi¶m bít quyÒn lùc cña nhµ §TNN, nh− ¸p dông nguyªn t¾c nhÊt trÝ ®èi víi viÖc ra quyÕt ®Þnh vÒ c¸c vÊn ®Ò quan träng cña Héi ®ång qu¶n trÞ, ¸p ®Æt c¸c ®iÒu kiÖn ®Çu t− liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i kh«ng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ (quy ®Þnh tû lÖ xuÊt khÈu, tû lÖ néi ®Þa ho¸...), sÏ ¶nh h−ëng tiªu cùc ®Õn quy m« vµ ph¹m vi cña ho¹t ®éng FDI. Nh÷ng h¹n chÕ vÒ chuyÓn ®æi c¸c h×nh thøc vµ ph−¬ng thøc ®Çu t−, còng nh− viÖc thiÕu c¸c ph−¬ng thøc vµ h×nh thøc ®Çu t− ®a d¹ng ®· g©y khã kh¨n cho c¸c nhµ §TNN trong viÖc tèi −u ho¸ viÖc ra quyÕt ®Þnh vµ ph©n t¸n rñi ro. Thø s¸u, §TNN chñ yÕu do c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia thùc hiÖn. §©y lµ nh÷ng tËp ®oµn cã hÖ thèng c¸c chi nh¸nh s¶n xuÊt ë n−íc ngoµi, cã tiÒm lùc lín vÒ vèn, c«ng nghÖ cao, nh·n hiÖu s¶n phÈm cã uy tÝn vµ danh tiÕng lín trªn toµn cÇu, tÝnh n¨ng ®éng cao, cã ®éi ngò c¸c nhµ qu¶n lý cã tr×nh ®é cao, cã kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ ph©n phèi trªn toµn cÇu vµ cã n¨ng lùc c¹nh tranh cao. C¸c n−íc §PT vµ c¸c doanh nghiÖp cña hä cã thÓ tiÕp cËn tõ c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t− trùc tiÕp ®Ó thu hót nguån vèn lín, c«ng nghÖ nguån, ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý cã tr×nh ®é cao, c¶i thiÖn n¨ng lùc c¹nh tranh vµ n¨ng ®éng ho¸ c¸c quan hÖ giao dÞch. Bªn n−íc tiÕp nhËn ngoµi môc tiªu thu hót vèn ®Çu t− tõ nhµ §TNN cßn cã môc tiªu tiÕp nhËn kiÕn thøc vµ kü n¨ng qu¶n lý. Kü n¨ng qu¶n lý lµ lo¹i tµi s¶n v« h×nh cùc kú quan träng ®èi víi c¸c n−íc cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng; khÝa c¹nh nµy t¨ng thªm tÝnh chÊt ®a ph−¬ng diÖn cña ho¹t ®éng ®Çu t− trùc tiÕp. C¸c c«ng ty ®a quèc gia th−êng thuéc c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, do ®ã, dßng vèn ®Çu t− trùc tiÕp ban ®Çu xuÊt ph¸t tõ c¸c n−íc c«ng nghiÖp vµ t¹o nªn nh÷ng xu h−íng chÝnh trong ho¹t ®éng FDI. C¸c n−íc §PT khi ®· ®¹t ®Õn tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh, ®· tÝch lòy ®−îc vèn vµ ngo¹i hèi cã thÓ vµ cÇn ph¶i khuyÕn khÝch doanh nghiÖp cña n−íc ®ã ®Çu t− ra n−íc ngoµi ®Ó tham gia ngµy cµng nhiÒu vµo thÞ tr−êng ®Çu t− thÕ giíi. VÒ mÆt lÞch sö, FDI ban ®Çu do c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia cña c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®Çu t− vµo c¸c n−íc thuéc ®Þa ®Ó khai th¸c nguyªn liÖu, thÞ tr−êng tiªu thô vµ nguån lao ®éng rÎ m¹t... Do ®ã, kh¸i niÖm FDI chñ yÕu ®−îc sö dông ®Ó chØ sù vËn ®éng cña vèn tõ c¸c n−íc chÝnh quèc 18 sang c¸c n−íc thuéc ®Þa; tõ c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn sang c¸c n−íc §PT. Sau ®ã, xuÊt hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®Çu t− lÉn nhau gi÷a c¸c n−íc ph¸t triÓn víi nhau vµ tiÕp ®ã lµ dßng vèn di chuyÓn tõ c¸c n−íc §PT ra n−íc ngoµi, kÓ c¶ sang c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®Ó khai th¸c tÝnh kh«ng hoµn h¶o cña thÞ tr−êng. Hai dßng di chuyÓn vèn vµo vµ ra nµy kh¸c nhau vÒ chiÒu h−íng vËn ®éng vµ t¸c ®éng cña chóng ®Õn nÒn kinh tÕ cña c¸c n−íc ®Çu t− vµ c¸c n−íc nhËn ®Çu t−. Do ®ã, ®ßi hái ph¶i cã c¸ch øng xö vÒ mÆt chÝnh s¸ch ®Ó ®iÒu chØnh vµ qu¶n lý dßng vËn ®éng cña vèn ®Çu t−. 1.1.2. B¶n chÊt cña khu vùc kinh tÕ cã vèn §TNN 1.1.2.1. Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn vÒ b¶n chÊt khu vùc kinh tÕ cã vèn §TNN VÒ b¶n chÊt cña khu vùc kinh tÕ cã vèn §TNN cßn hai lo¹i ý kiÕn kh¸c nhau. Lo¹i ý kiÕn thø nhÊt cho r»ng, FDI lµ bãc lét ng−êi lao ®éng, bãc lét quèc tÕ cña nhµ ®Çu t− ®èi víi c¸c n−íc nhËn ®Çu t−. Lo¹i ý kiÕn thø hai cho r»ng, FDI lµ quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ mµ hai bªn, nhµ ®Çu t− vµ n−íc nhËn ®Çu t− cïng cã lîi. §Ó lý gi¶i vÊn ®Ò nµy, chóng t«i l−u ý ®Õn mét sè nhËn thøc sau ®©y: Thø nhÊt, cÇn cã sù tiÕp cËn míi vÒ lîi nhuËn §óng lµ FDI víi môc ®Ých trùc tiÕp lµ thu ®−îc lîi nhuËn. Vµ còng cÇn ph¶i nãi thªm r»ng, lîi nhuËn lµ ®éng lùc thóc ®Èy ho¹t ®éng FDI nãi riªng, thóc ®Èy ho¹t ®éng kinh doanh nãi chung. H¬n thÕ n÷a, lîi nhuËn cßn lµ th−íc ®o cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. NÕu kh«ng cã lîi nhuËn, kh«ng thu ®−îc lîi nhuËn th× kh«ng cßn ho¹t ®éng kinh doanh. Theo nghÜa ®ã, kinh doanh vµ lîi nhuËn lµ thèng nhÊt. Cßn ho¹t ®éng kinh doanh th× cßn ph¹m trï lîi nhuËn. Theo lý thuyÕt kinh tÕ hiÖn ®¹i, lîi nhuËn ®−îc coi lµ thÆng d− cña ng−êi sö dông c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, hay phÇn tr¶ c«ng cho nhµ kinh doanh. LuËn ®iÓm nµy xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhµ kinh tÕ häc tr−êng ph¸i cËn biªn nh− J. B. Clark, mét nhµ kinh tÕ häc ngêi Mü. Theo «ng, khi nhµ kinh doanh sö dông yÕu tè s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra s¶n phÈm, th× theo quy luËt n¨ng suÊt giíi h¹n, phÇn s¶n phÈm giíi h¹n ®−îc sö dông ®Ó tr¶ c«ng cho yÕu tè s¶n xuÊt, phÇn cßn l¹i lµ thÆng d− cña ng−êi sö dông yÕu tè s¶n xuÊt. Nh− thÕ, tiÒn l−¬ng, ®Þa t«, lîi tøc ®−îc tr¶ theo n¨ng suÊt giíi h¹n, phÇn cßn l¹i lµ thÆng d− cña nhµ kinh doanh hay lîi nhuËn. 19