Tài liệu Khái quát về chi nhánh ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn hà nội.

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 VËn dông ph¬ng ph¸p d·y sè thêi gian nghiªn cøu sù biÕn ®éng kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o viÖt nam giai ®o¹n 1995-2004 vµ dù b¸o giai ®o¹n 2005-2007 Môc lôc Lêi më ®Çu........................................................................................................................ PhÇn I Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ d·y sè thêi gian............................................ I. Ph¬ng ph¸p d·y sè thêi gian.................................................................................. 1. Kh¸i niÖm vÒ d·y sè thêi gian gian................................................................ 1.1. Mçi d·y sè thêi gian................................................................................... 1.2. Yªu cÇu khi x©y dùng d·y sè thêi gian....................................................... 2.C¸c chØ tiªu ph©n tÝch d·y sè thêi gian........................................................... 2.1.Møc ®é trung b×nh qua thêi gian............................................................. 2.2.Tèc ®é ph¸t triÓn .................................................................................... 2.3.Lîng t¨ng gi¶m tuyÖt ®èi ....................................................................... 2.4.Tèc ®é t¨ng hoÆc gi¶m ........................................................................... 2.5.GÝa trÞ tuyÖt ®èi cña 1% t¨ng hoÆc gi¶m................................................. 3.Mét sè ph¬ng ph¸p biÓu hiÖn xu híng biÕn ®éng c¬ b¶n cña hiÖn tîng ......... 3.1.Ph¬ng ph¸p më réng kho¶ng c¸ch thêi gian .......................................... 3.2.Ph¬ng ph¸p håi quy theo thêi gian ......................................................... 3.3. Ph¬ng ph¸p sè trung b×nh trît.............................................................. 3.4. Ph¬ng ph¸p biÕn ®éng thêi vô.............................................................. 4.ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn cña d·y sè thêi gian ............................................. 4.1. Ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn theo d¹ng céng............................................ 4.2.Ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn díi d¹ng nh©n............................................... II .Ph¬ng ph¸p dù ®o¸n thèng kª ng¾n h¹n .......................................................... 1. Kh¸i niÖm vÒ dù ®o¸n thèng kª ng¾n h¹n.................................................. 1.2. Kh¶ n¨ng dù ®o¸n thèng kª ..................................................................... 1.3. §Æc ®iÓm cña dù ®o¸n thèng kª .............................................................. 1.4.C¸c lo¹i dù ®o¸n thèng kª......................................................................... 1.5. C¸c ph¬ng ph¸p dù ®o¸n:......................................................................... 1.6. Mét sè thuËt ng÷ ..................................................................................... 2. Mét sè ph¬ng ph¸p dù ®o¸n ®¬n gi¶n........................................................ 2.1.Dù ®o¸n dùa vµo lîng t¨ng hoÆc gi¶m tuyÖt ®èi trung b×nh.................. 2.2.Dù ®o¸n dùa vµo hµm xu thÕ................................................................. 2.3.Dù ®o¸n dùa vµo tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh ...................................... 3. Dù ®o¸n dùa vµo hµm xu thÕ vµ biÕn ®éng thêi vô.................................... 4. Dù b»ng ph¬ng ph¸p san b»ng mò ............................................................ 4.1.M« h×nh gi¶n ®¬n ................................................................................ 4.2.M« h×nh xu thÕ tuyÕn tÝnh kh«ng biÕn ®éng thêi vô............................. 4.3.M« h×nh thÕ tuyÕn tÝnh kÕt hîp biÕn ®éng thêi vô................................ 4.3.1.KÕt hîp nh©n ( m« h×nh WINTER).................................................... 4.3.2.KÕt hîp céng...................................................................................... 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 PhÇn II. VËn dông d·y sè thêi gi¸n ®Ó ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam giai ®o¹n 1995-2004 vµ dù b¸o giai ®o¹n 20052007 20 I. XuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam –vÊn ®Ò chung.............................................................. 1.Thùc tr¹ng xuÊt nhËp g¹o ë VN...................................................................... 2. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n ........................................................................ 3.XuÊt khÈu vµ sù biÖn ®éng.............................................................................. 4. ThÞ trêng xuÊt khÈu g¹o.................................................................................. II. VËn dông lý thuyÕt d·y sè thíi gian ®Ó ph©n tÝch biÕn ®éng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu VN giai ®o¹n 1995 ®Õn 2004..................................................................... 1.1.Ph©n tÝch c¸c chØ tiªu vÒ d·y sè thêi gian...................................................... 1.1.1.Lîng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi ........................................................................ 1.1.2.Tèc ®é ph¸t triÓn ........................................................................................ 1.1.3.Tèc ®é t¨ng (gi¶m)..................................................................................... 1.1.4.GÝa trÞ tuyÖt ®èi 1% t¨ng(gi¶m) cña tèc ®é t¨ng (gi¶m) tõng k×.................. 1.2. Håi quy theo thêi gian.................................................................................. 1.2.1. M« h×nh tuyÕn tÝnh.................................................................................... 1.2.2. M« h×nh Parabol........................................................................................ 1.2.3. M« h×nh hµm mò....................................................................................... 2. Dù b¸o ......................................................................................................... 2.1. Mét sè ph¬ng ph¸p dù b¸o ®¬n gi¶n............................................................. 2.1.1.Dù b¸o dùa vµo lîng t¨ng gi¶m tuyÖt ®èi trung b×nh............................... 2.1.2.Dù b¸o dùa vµo tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh............................................ 2.1.3.Dù b¸o dùa vµo hµm xu thÕ..................................................................... 2.2. Dù b¸o b»ng ph¬ng ph¸p san b»ng mò......................................................... 2.2.1. M« h×nh gi¶n ®¬n...................................................................................... 2.2.2. M« h×nh tuyÕn tÝnh kh«ng cã biÕn ®éng thêi vô ( m« h×nh HOLT)............ KÕt kuËn.......................................................................................................................... Tµi liÖu tham kh¶o......................................................................................................... 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Lêi më ®Çu Tõ bao ®êi nay , c©y lóa ®· trë thµnh ngêi b¹n th©n thiÕt cña ngêi n«ng d©n ®Êt VÞªt . N«ng nghiÖp ®îc coi lµ mét ngµnh nghÒ truyÒn thèng , ®ãng gãp mét vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ níc nhµ .víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi , thiªn nhiªn u ®·i víi nÒn n«ng nghiÖp rÊt l©u ®êi nªn n«ng nghiÖp ®· vµ ®ang trë thµnh mét ngµnh kinh tÕ mòi nhän . Hµng n¨m , s¶n lîng l¬ng thùc tõ hai ®ång b»ng S«ng Cöu Long vµ ®«ng b»ng S«ng Hång cung cÊp ®ñ nhu cÇu l¬ng thùc trong níc mµ cßn cho c¶ viÖc xuÊt khÈu . Ngµy nay cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häckÜ thuËt víi tr×nh ®é cao lµm t¨ng nhanh lùc lîng s¶n xuÊt vµ quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi trªn thÕ giíi . Xu thÕ ®ã ¶nh hëng lín , t¹o ra thêi c¬ lín cho phÐp ®é ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c d©n téc , nhng còng ®Æt ra nhng thö th¸ch lín ®èi víi nh÷ng níc nghÌo kinh tÕ cha ph¸t triÓn nh ViÖt Nam (80% n«ng nghiÖp). Tríc t×nh h×nh ®ã §¶ng vµ nhµ níc lu«n coi träng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ ,thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn .§Æc biÖt ph¶i biÕt tËn dông nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän ®Ó n©ng cao kh¼ n¨ng c¹nh tranh .G¹o còng ®îc coi lµ thÕ m¹nh cña níc ta . Chóng ta kh«ng chØ xuÊt khÈu g¹o cho nhu cÇu trong níc mµ cßn xuÊt khÈu g¹o mét khèi lîng lín g¹o ra níc ngoµi .Cho ®Õn nay ViÖt Nam lµ níc xuÊt khÈu g¹o ®øng thø 2 trªn thÕ giíi sau Th¸i Lan . Tuy nhiªn , chÊt lîng g¹o cña chóng ta cha cao do cha cã nhiÒu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó xö lý v× thÕ cha ph¸t huy hÕt thÕ m¹nh c¹nh tranh. ChÝnh v× vËy cho nªn sau khi häc xong m«n lý thuyÕt thèng kª em ®· quyÕt ®Þnh chän vÊn ®Ò : ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o dùa vµo d·y sè thêi gian giai ®o¹n 1995-2004 vµ dù b¸o giai ®o¹n 2004-2007 , ®Ó lµm ®Ò tµi ®Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt thèng kª . ®Ò ¸n gåm hai phÇn : PhÇn I : Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ d·y sè thêi gian PhÇn II : VËn dông ph¬ng ph¸p d·y sè thêi gian ®Ó ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng dÖt may vµ dù b¸o cho n¨m 2004-2007. 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Ch¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ d·y sè thêi gian vµ dù b¸o thèng kª ng¾n h¹n I. Ph¬ng ph¸p d·y sè thêi gian 1. Kh¸i niÖm vÒ d·y sè thêi gian Kh¸i niÖm: DSTG lµ mét d·y c¸c trÞ sè cña chØ tiªu thèng kª ®îc x¾p xÕp theo thø tù thêi gian. VÝ dô: cã tµi liÖu vÒ gi¸ trÞ kim g¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam nh sau: N¨m 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Kim ng¹ch g¹o 3825 3476 3721 3236 3810 3932 Qua d·y sè thêi gian cã thÓ nghiªn cøu c¸c ®Æc ®iÓm vÒ sù biÕn ®éng cña sù biÕn ®éng cña hiÖn tîng ,v¹ch râ xu híng vµ tÝnh quy luËt cña sù ph¸t triÓn ,®ång thêi ®Ó dù b¸o møc ®é cña hiÖn tîng trong t¬ng lai . 1.1. Mçi d·y sè thêi gian ®îc cÊu t¹o bëi hai thµnh phÇn lµ thêi gian vµ chØ tiªu vÒ hiÖn tîng ®îc nghiªn cøu. Thêi gian cã thÓ lµ ngµy ,tuÇn th¸ng .quý ,n¨m…§é dµi gi÷a hai thêi gian liÒn nhau ®îc gäi lµ kho¶ng c¸ch thêi gian . ChØ tiªu vÒ hiÖn tîng ®îc nghiªn cøu cã thÓ lµ sè tuyÖt ®èi ,sè t¬ng ®èi ,sè b×nh qu©n .TrÞ sè cña chØ tiªu gäi lµ møc ®é cña d·y sè . C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm tån t¹i vÒ quy m« cña hiÖn tîng qua thêi gian cã thÓ ph©n biÖt d·y sè thêi kú d·y sè thêi ®iÓm . D·y sè thêi kú lµ d·y sè mµ c¸c møc ®é cña nã ph¶n ¸nh quy m« cña hiÖn tîng trong mét ®é dµi ,kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh.C¸c møc ®é cña d·y sè thêi kú lµ nh÷ng sè tuyÖt ®èi thêi kú ,do ®ã ®é dµi cña kho¶ng c¸ch thêi gian ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn trÞ sè cña chØ tiªu vµ cã thÓ céng c¸c trÞ sè cña chØ tiªu ®Ó ph¶n ¸nh quy m« cña hiÖn tîng trong nh÷ng kho¶ng thêi gian dµi h¬n. D·y sè thêi ®iÓm biÓu hiÖn quy m« cña hiÖn tîng t¹i nh÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. Møc ®é cña hiÖn tîng ë thêi ®iÓm sau thêng bao gåm toµn bé hoÆc mét bé phËn møc ®é cña hiÖn tîng tai thêi ®iÓm tríc .V× vËy viÖc céng c¸c trÞ sè cña chØ tiªu kh«ng ph¶n ¸nh quy m« cña hiÖn tîng. C¨n cø vµo c¸c lo¹i chØ tiªu ®îc chia thanh 3 lo¹i : - D·y sè chØ tiªu tuyÖt ®èi :lµ d·y sè trÞ sè chØ tiªu lµ sè tuyÖt ®èi - D·y sè t¬ng ®èi :lµ d·y sè mµ c¸c trÞ sè cña nã t¬ng ®èi - D·y sè b×nh qu©n :lµ d·y sè mµ c¸c trÞ sè cña chØ tiªu lµ sè b×nh qu©n 1.2. Yªu cÇu khi x©y dùng d·y sè thêi gian ph¶i ®¶m b¶o tÝnh chÊt cã thÓ so s¸nh ®îc , gi÷a c¸c møc ®é trong d·y sè, cô thÓ: - Thèng nhÊt vÒ néi dung ph¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu qua thêi gian 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 - Ph¶i thèng nhÊt vÒ ph¹m vi tæng thÓ nghiªn cøu kú) - C¸c kho¶ng c¸ch thêi gian trong d·y sè nªn b»ng nhau ( ®Æc biÖt lµ d·y sè thêi 2. C¸c chØ tiªu ph©n tÝch d·y sè thêi gian 2.1. Møc ®é trung b×nh qua thêi gian ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh ®é dµi ®¹i biÓu cña møc ®é tuyÖt ®èi trong mét d·y sè thêi gian. Tïy theo d·y sè thêi k× hay d·y sè thêi ®iÓm mµ ta cã c«ng thøc tÝnh kh¸c nhau. §èi víi d·y sè thêi k× , møc ®é trung b×nh theo thêi gian ®îc tÝnh theo c«ng n thøc sau ®©y : y y  y 2  y3  ...  y n i 1 y 1  n n i Trong ®ã : y i (i = 1,2,3 ...n) lµ c¸c møc ®é cña d·y sè thêi k×. §èi víi d·y sè thêi ®iÓm cã kho¶ng c¸ch thêi gian b»ng nhau .Ta gi¶ thiÕt lµ c¸c lîng biÕn cña chØ tiªu d·y sè thêi gian lµ biÕn ®éng t¬ng ®èi ®Òu ®Æn trong kho¶ng thêi gian cña d·y sè. Tõ ®ã ta cã c«ng thøc ®Ó tÝnh møc ®é trung b×nh theo thêi gian tõ mét d·y sè thêi ®iÓm cã kho¶ng c¸ch thêi gian b»ng nhau lµ: y y1  y 2  y 3  ...  n 2 y2 n 1 Trong ®ã: y i (i = 1,2,3 ...n) lµ c¸c møc ®é cña d·y sè thêi ®iÓm cã kho¶ng c¸ch thêi gian b»ng nhau . §èi víi d·y sè thêi ®iÓm cã kho¶ng c¸ch thêi gian kh«ng b»ng nhau th× møc ®é trung b×nh theo thêi gian ®îc tÝnh b»ng c«ng thøc sau ®©y: n y t  y 2 t 2  ...  y n t n  y 11  i 1n t1  t 2  ...  t n yi t i t i i 1 Trong ®ã: t i (i=1,2,...n) lµ ®é dµi thêi gian cã møc ®é y i 2.2. Lîng t¨ng ( gi¶m) tuyÖt ®èi ChØ tiªu ph¶n ¸nh sù thay ®æi vÒ møc ®é tuyÖt ®èi gi÷a hai thêi gian nghiªn cøu. NÕu møc ®é cña hiÖn tîng t¨ng lªn th× trÞ sè cña chØ tiªu mang dÊu (+) vµ ngîc l¹i mang dÊu ©m (-) Tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu , ta cã c¸c chØ tiªu vÒ sè lîng t¨ng (gi¶m) sau ®©y: Lîng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi liªn hoµn (hoÆc tõng k× ):Lµ hiÖu sè gi÷a møc ®é kú nghiªn cøu y i vµ møc ®é cña mét kú nµo ®ã ®îc chän lµm gèc thêng lµ møc ®é ®Çu 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 tiªn trong d·y sè y i vµ møc ®é ®øng liÒn tríc ®ã y i  1 . ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh møc t¨ng (gi¶m ) tuyÖt ®èi gi÷a hai thêi gian liÒn nhau:  i  y i  y i  1 (i:=2,3..n), trong ®ã:  i lµ lîng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi liªn hoµn. Lîng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi ®Þnh gèc ( hay tÝnh dån): Lµ hiÖu sè gi÷a møc ®é kú nghiªn cøu y i vµ møc ®é cña mét kú nµo ®ã ®îc chän lµm gèc thêng lµ møc ®é ®Çu tiªn trong d·y sè y i .ChØ tiªu nµy ®îc ph¶n ¸nh møc t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi ®Þnh gèc trong nh÷ng kho¶ng thêi gian dµi. NÕu ký hiÖu  i lµ c¸c lîng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi ®Þnh gèc, ta cã:  i  y i  y1 (i=2,3..n) DÔ nhËn thÊy r»ng : n  i  i i 2 gèc. Tøc lµ tæng c¸c lîng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi liªn hoµn b»ng lîng t¨ng(gi¶m) ®Þnh Lîng t¨ng( gi¶m) tuyÖt ®èi trung b×nh: Lµ møc trung b×nh cña c¸c lîng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi liªn hoµn. NÕu kÝ hiÖu  lµ lîng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi trung b×nh, ta cã: n  i  y  y   i 2  i  n 1 n 1 n 1 n 1 2.3. Tèc ®é ph¸t triÓn Tèc ®é ph¸t triÓn lµ con sè t¬ng ®èi (th¬ng xuyªn ®îc biÓu hiÖn b»ng lÇn hoÆc %)ph¶n ¸nh tèc ®é vµ xu híng biÕn ®éng cña hiÖn tîng qua thêi gian. Tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu, ta cã c¸c lo¹i tèc ®é ph¸t triÓn sau ®©y: Tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng cña hiÖn tîng gi÷a hai thêi gian liÒn nhau: ti  yi yi 1 Trong ®ã : t i : tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn cña thêi gian i so víi thêi gian i-1 y i  1 Møc ®é cña hiÖn tîng nghiªn cøu ë thêi gian i-1 y i Møc ®é cña hiÖn tîng nghiªn cøu ë thêi gian i Tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc: Ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng cña hiÖn tîng trong nh÷ng kho¶ng thêi gian dµi. T  yi y1 Trong ®ã : T: tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc y1, : møc ®é ®Çu tiªn cña d·y sè y i : møc ®é cña hiÖn tîng qua thêi gian i sau : Gi÷a tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn vµ tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc cã mèi liªn hÖ a> TÝch c¸c ®é ph¸t triÓn liªn hoµn b¨ng tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 hay t1 .t 2 ...t n Tn t i Ti b> Th¬ng cña c¸c tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc liÒn nhau b»ng tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn gi÷a hai thêi gian ®ã . Ti t i Ti  1 (i=2,3…n) Tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh: Lµ trÞ sè ®ai biÓu cña c¸c tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn.V× c¸c tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn cã quan hÖ tÝch ,nªn ®Ó tÝnh tèc ph¸t triÓn b×nh qu©n,ta ph¶i sö dông c«ng thøc sè trung b×nh qu©n. n t n  1 t1 .t 2 ...t n n  1 t i i 2 t : lµ tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh Tõ c«ng thøc trªn ta thÊy: chØ nªn tÝnh chØ tiªu tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh ®èi víi nh÷ng hiÖn tîng biÕn ®éng theo mét xu híng nhÊt ®Þnh . 2.4. Tèc ®é t¨ng ( hoÆc gi¶m ) ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh møc ®é cña hiÖn tîng gi÷a 2 thêi gian ®· t¨ng ( gi¶m) liªn hoµn víi møc ®é k× gèc liªn hoµn víi møc ®é kú gèc liªn hoµn .NÕu kÝ hiÖu ai (i=2,3..,n) lµ tèc ®é t¨ng (gi¶m) liªn hoµn th×: CT: Hay: i (i=2,3..n) yi 1 y  yi 1 y y ai  i  i  i 1 yi 1 yi  1 yi 1 ai  a i t1  1 hoÆc: ai (%) t i (%)  100 Tèc ®é t¨ng (gi¶m)®Þnh gèc: Lµ tû sè gi÷a lîng t¨ng (gi¶m) ®Þnh gèc víi møc ®é kú gèc cè ®Þnh. NÕu kÝ hiÖu Ai (i=2,3…n)lµ c¸c tèc ®é t¨ng (gi¶m) ®Þnh gèc th×: i (i=2,3..n) yi y  y1 y i y1 Ai  i   yi y1 y1 Ai  Hay: Ai T  1 HoÆc Ai (%)=Ti(%)-100 Tèc ®é t¨ng (gi¶m) trung b×nh: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tèc ®é t¨ng (gi¶m) ®¹i biÓu trong suèt thêi gian nghiªn cøu. NÕu ký hiÖu a lµ tèc ®é t¨ng(gi¶m) trung b×nh th× : a t  1 hoÆc a (%) t (%)  100 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 2.5. Gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña 1% t¨ng( hoÆc gi¶m ) ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh cø 1% t¨ng(hoÆc gi¶m) cña tèc ®é t¨ng gi¶m liªn hoµn th× t¬ng øng víi trÞ sè tuyÖt ®èi lµ bao nhiªu lÇn . gi  gi i ai (%) (i=2,3…n) lµ gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña 1%t¨ng (gi¶m) HoÆc gi  i y  yi  1 y  i  i 1 ai (%) yi  yi  1 100 100 yi 1 ChØ tiªu nµy chØ tÝnh cho tèc ®é t¨ng gi¶m liªn hoµn ,®èi víi møc ®é t¨ng (gi¶m) ®Þnh gèc th× kh«ng tÝnh v× nã lu«n lµ mét sè kh«ng ®æi vµ b»ng yi . 100 3. Mét sè ph¬ng ph¸p biÓu hiÖn xu híng biÕn ®éng c¬ b¶n cña hiÖn tîng . Sù biÕn ®éng cña hiÖn tîng qua thêi gian chÞu sù t¸c ®éng cña nhiªï nh©n tè, cã 2 lo¹i nh©n tè c¬ b¶n lµ: Nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n t¸c ®«ng vµo hiÖn tîng,quyÕt ®Þnh xu híng ph¸t triÓn c¬ b¶n cña hiÖn tîng ( biÓu hiÖn tÝnh quy luËt cña hiÖn tîng ). Nh÷ng nh©n tè ngÉu nhiªn t¸c ®éng vµo hiÖn tîng ë nh÷ng thêi gian kh¸c nhau theo chiÒu híng kh¸c nhau vµ møc ®é kh«ng gièng nhau g©y ra nh÷ng sai lÖch khái xu híng c¬ b¶n. NhiÖm vô cña nghiªn cøu thèng kª lµ t×m ra ®îc xu híng biÕn ®éng c¬ b¶n cña hiÖn tîng. V× vËy ,cÇn sö dông nhiÒu ph¬ng ph¸p thÝch hîp ®Ó phÇn nµo lo¹i bá t¸c ®éng cña nh÷ng nh©n tè ngÉu nhiªn ®Ó nªu lªn xu híng vµ tÝnh quy luËt vÒ sù biÕn ®éng cña hiÖn tîng . Sau ®©y lµ mét sè ph¬ng ph¸p thêng ®îc sö dông ®Ó biÓu hiÖn xu híng biÕn ®éng c¬ b¶n cña hiÖn tîng. 3.1. Ph¬ng ph¸p më réng kho¶ng c¸ch thêi gian Ph¬ng ph¸p nµy ®îc sö dông khi mét d·y sè thêi kú cã kho¶ng c¸ch thêi gian t¬ng ®èi ng¾n vµ cã nhiÒu møc ®é mµ qua ®ã cha ph¶n ¸nh ®îc xu híng biÕn ®éng cña hiÖn tîng .Do kho¶ng c¸ch thêi gian ®îc më réng nªn trong mçi møc ®é cña d·y sè míi th× sù t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè ngÉu nhiªn ,víi chiÒu híng kh¸c nhau phÇn nµo ®· ®îc bï trõ , triÖt tiªu vµ do ®ã ta thÊy râ ®îc xu híng biÕn ®éng c¬ b¶n cña hiÖn tîng ®îc nghiªn cøu .Ta cã thÓ më réng kho¶ng c¸ch thêi gian tõ tuÇn sang th¸ng, quý, n¨m, t quý sang n¨m… 3.2.Ph¬ng ph¸p håi quy theo thêi gian Ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng cña hiÖn tîng qua thêi gian cã d¹ng tæng qu¸t nh sau: yˆ  f (t , b0 , b1 ,...bn ) Trong ®ã: ŷ møc ®é lý thuyÕt 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 b0 , b1 ,....bn :c¸c cÆp tham sè t: thø tù thêi gian §Ó lùa chän ®óng ®¾n d¹ng cña ph¬ng tr×nh håi quy ®ßi hái ph¶i ph©n tÝch ®Æc ®iÓm biÕn ®éng cña hiªn tîng qua thêi gian ,®«ng thêi kÕt hîp víi mét sè ph¬ng ph¸p ®¬n gi¶n kh¸c nh : d dùa vµo ®å thÞ , dùa vµo ®é t¨ng gi¶m tuyÖt ®èi , dùa vµo tèc ®é ph¸t triÓn … C¸c tham sè bi (i=1,2,..,n) nhá nhÊt:  ( y t  y t ) 2 min thêng ®îc x¸c ®Þnh b¨ng ph¬ng ph¸p b×nh ph¬ng Sau ®©y lµ mét sè d¹ng ph¬ng tr×nh håi quy ®¬n gi¶n thêng ®îc sö dông : Ph¬ng tr×nh ®êng th¼ng yˆ t b0 bt .t Ph¬ng tr×nh ®êng th¼ng ®îc sö dông khi lîng t¨ng, gi¶m tuyÖt ®èi liªn hoµn (cßn gäi lµ sai ph©n bËc mét) xÊp sØ nhau, ¸p dông ph¬ng ph¸p b×nh ph¬ng nhë nhÊt sÏ cã ph¬ng tr×nh sau ®©y ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña tham sè b0 vµ b1 :  y nb  b  t  ty b  t  b  t 0 1 0 2 1 Ph¬ng tr×nh parabal bËc 2 : yˆ b0  b1t  b2 t 2 Ph¬ng tr×nh parabol bËc 2 ®îc sö dông khi c¸c sai ph©n bËc 2 ( tøc lµ sai ph©n cña sai ph©n bËc mét )xÊp xØ nhau . C¸c tham sè b0 , b1 , b2 , ®îc x¸c ®Þnh bëi hÖ ph¬ng tr×nh nh sau :  y nb 0  b1  t  b2  t 2  ty b  t  b  t 0 t 2 1 2  b2  t3 y b0  t 2  b1  t 3  b2  t 4 Ph¬ng tr×nh hµm mò: yˆ b0 .b t 1 Ph¬ng tr×nh hµm mò ®îc sö dông khi c¸c tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn xÊp xØ nhau. C¸c tham sè b0 , b1 ®îc x¸c ®Þnh bëi hÖ ph¬ng tr×nh sau:  lg y n. lg b  lg b  t  t. lg y lg b . t  lg b  t 0 0 1 2 1 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 BiÕn t lµ biÕn thø tù thêi gian (t=1,2,3…,n) ®Ó viÖc tÝnh to¸n ®¬n gi¶n, nhng vÉn ®¶m b¶o tÝnh thø tù , ta cã thÓ thay thÕ b»ng t’. Cã hai trêng hîp sau: TH1: Thø tù thêi gian lµ mét sè lÎ th× lÊy thêi gian ®øng ë gi÷a b»ng 0 ,c¸c thêi gian ®øng tríc lµ -1,-2,-3,..vµ c¸c thêi gian ®øng sau lÇn lît lµ 1,2,3… TH2: Thø tù thêi gian lµ mét sè ch½n th× lÊy hai thêi gian ®øng ë gi÷a lµ -1vµ 1, c¸c thêi gian lÇn lît lµ -3,-5,-7…vµ c¸c thêi gian ®øng sau lÇn lît lµ 3,5,7… 3.3. Ph¬ng ph¸p sè trung b×nh trît (di ®éng) Sè trung b×nh trît lµ sè trung b×nh céng cña mét nhãm c¸c møc ®é cña d·y sè ®îc tÝnh b»ng c¸ch lÇn lît lo¹i dÇn c¸c møc ®é , ®ång thêi thªm vµo c¸c møc ®é tiÕp theo ,sao cho tæng sè lîng c¸c møc ®é tham gia tÝnh sè trung b×nh kh«ng thay ®æi . Gi¶ sö cã d·y sè thêi gian : y1 , y 2 ,.... y n  2 , y n  1 , y n y1  y 2  y 3  y 4 4 y2  y3  y4  y5 y3  4 y n 3  y n 2  y n 1  y n y n 2  4 y2  Tõ ®ã ta cã mét d·y sè míi gåm c¸c sè trung b×nh trêng lµ: y 2 , y 3 ,..., y n  2 . ViÖc lùa chän bao nhiªu møc ®é ®Ó tÝnh trung b×nh trît ®ßi hái ph¶i dùa vµo ®Æc ®iÓm biÕn ®éng cña hiÖn tîng vµ sè lîng cña c¸c møc ®é cña d·y sè thêi gian .NÕu sù biÕn ®éng cña hiÖn tîng t¬ng ®èi ®Òu ®Æn vµ sè lîng møc ®é cña d·y sè kh«ng nhiÒu th× cã thÓ tÝnh trung b×nh trît cho nhãm ba hoÆc bèn møc ®é .NÕu sù biÕn ®éng cña hiÖn tîng lín vµ d·y sè cã nhiÒu møc ®é th× cã thÓ tÝnh trung b×nh trît tõ 5 ®Õn 7 møc ®é. Trung b×nh trît ®îc tÝnh tõ cµng nhiÒu møc ®é th× cµng cã t¸c dông san b»ng ¶nh hëng cña c¸c nh©n tè ngÉu nhiªn .Nhng , mÆt kh¸c l¹i lµm gi¶m ®i sè lîng c¸c møc ®é cña d·y sè trung b×nh trît . 3.4. Ph¬ng ph¸p biÕn ®éng thêi vô Kh¸i niÖm: Sù biÕn ®éng cña mét sè hiÖn tîng kinh tÕ ,x· héi thêng cã tÝnh thêi vô ,nghÜa lµ h»ng n¨m trong tõng thêi gian nhÊt ®Þnh ,sù biÕn ®éng ®îc lÆp ®i lÆp l¹i. VÝ dô ,c¸c s¶n phÈm cña ngµnh n«ng nghiÖp phô thuéc rÊt nhiÒu vµo mïa vô ,thêi tiÕt, khÝ hËu ,ho¹t ®éng mét sè ngµnh nh c«ng nghiÖp ,x©y dùng c¬ b¶n ®Òu Ýt nhiÒu cã biÕn ®éng thêi vô ,phong tôc tËp qu¸n sinh ho¹t cña x· héi .BiÕn ®éng thêi vô lµm cho ho¹t ®éng cña mét sè ngµnh khi c¨ng th¨ng ,khÈn tr¬ng ,khi nhµn rçi ,bÞ thu hÑp l¹i . Nghiªn cøu biÕn ®éng thêi vô nh»m ®Ò ra nh÷ng chñ tr¬ng , biÖn ph¸p phï hîp, kÞp thêi h¹n chÕ nh÷ng ¶nh hëng cña biÕn ®éng thêi vô ®èi víi s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña x· héi .NhiÖm vô cña nghiªn cøu thèng kª lµ dùa vµo sè liÖu cña nhiÒu n¨m (Ýt nhÊt lµ 3 n¨m ) ®Ó x¸c ®Þnh biÕn ®éng thêi vô , nh÷ng ph¬ng ph¸p ®¬n gi¶n nhÊt vµ ®îc sö dông lµ tÝnh c¸c tÝnh chØ sè thêi vô .Cã hai trêng hîp sau : Trêng hîp 1: BiÕn ®éng thêi vô qua nh÷ng thêi gian nhÊt ®Þnh cña c¸c n¨m t¬ng ®èi æn ®Þnh ,ko cã hiÖn t¨ng gi¶m râ rÖt th× chØ sè thêi vô ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau ®©y : I yi * 100 yn 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Trong ®ã : lµ chØ sè thêi vô cña thêi gian t y i lµ sè trung b×nh cña c¸c møc ®é cña c¸c thêi gian cïng tªn i y 0 sè trung b×nh chung cña tÊt c¶ c¸c møc ®é trong d·y sè Sè trung b×nh chung cña tÊt c¶ c¸c møc ®é lµ : Ii n 12   y þi y0  j 1 i 1 36 12 y i  i 1 12 Trêng hîp 2: BiÕn ®éng thêi vô qua nh÷ng thêi gian nhÊt ®Þnh cña c¸c n¨m cã sù t¨ng (gi¶m ) râ rÖt th× chØ sè thêi vô ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau : n y ij i 1 Ii  y ij n * 100 Trong ®ã : n: lµ sè n¨m nghiªn cøu yij : møc ®é tÝnh to¸n (cã thÓ lµ sè trung b×nh trît hoÆc dùa vµo ph¬ng tr×nh håi quy ë thêi gian i n¨m j ) yij : møc ®é thùc tÕ ë thêi gian i cña n¨m j 4. Ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn cña d·y sè thêi gian ®©y: C¸c møc ®é cña d·y sè thêi gian y t cã thÓ ®îc ph©n chia theo ba thµnh phµn sau Xu thÕ (ft) nãi lªn xu h¬ng ph¸t triÓn chñ yÕu cña hiÖn tîng , mét sù tiÕn triÓn qua thêi gian . BiÕn ®éng thêi vô (St) lµ sù biÕn ®éng cã tÝnh chÊt lÆp ®i lÆp l¹i trong nh÷ng thêi gian nhÊt ®Þnh cña n¨m . BiÕn ®éng ngÉu nhiªn (Zt) lµ c¸c sai lÖch ngÉu nhiªn khái xu thÕ . Ba phÇn thµnh phÇn trªn ®îc kÕt hîp theo hai d¹ng sau: D¹ng céng : y t  ft  St  Zt D¹ng nh©n : y t  ft.St.Zt D¹ng phï hîp víi biÕn ®éng thêi vô cã biªn ®é Ýt thay ®æi theo thêi gian . D¹ng nh©n phï hîp vêi biÕn ®éng thêi vô cã biªn ®é thay ®æi lín theo thêi gian 4.1. Ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn theo d¹ng céng Gi¶ sö xu thÕ lµ hµm tuyÕn tÝnh: ft = b0  b1t 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 BiÕn ®éng thêi vô: St=Cj (j=1,2…,m) BiÕn ®éng gÉu nhiªn Zt cã trung b×nh b»ng 0 Trong viÖc ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn cña d·y sè thêi gian ngêi ta thêng quan t©m ®Õn hai thµnh phÇn lµ xu thÕ vµ biÕn ®éng thêi vô . Do ®ã trong thùc tÕ ngêi ta thêng sö dông m« h×nh: y t b0  b1t  c j C¸c tham sè vµ hÖ sè thêi vô Cj thêng ®îc íc lîng b»ng ph¬ng ph¸p b×nh ph¬ng nhá nhÊt. Trong thùc tÕ ®îc thùc hiÖn b»ng b¶ng díi ®©y (gäi lµ b¶ng BUYS – BALLOT) . quý 1 N¨m … … j m Tæng dßng (TI) i.TI 1 … I m Ti  y i. j yi . j j 1 … N Tæng cét TJ S  i.T i T  Ti  T j yþ yj  CJ b1  y Tj n CJ 12 S n 1 (  T 2 2m m.n n  1 m b0  Cj  T m.n  1  b1 m.n 2 Tj n  T m 1 m 1 )  b1 ( j  )  y j  y  b1 ( j  m.n 2 2 12 T n.m Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 4.2.Ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn díi d¹ng nh©n y t  f t .S T .Z T S T .Z T  yt yt Tríc tiªn ,tõ c¸c møc ®é cña d·y sè , ngêi ta tÝnh c¸c sè trung b×nh trît ( cã thÓ tÝnh trung b×nh trît mét hoÆc hai lÇn ).Ngêi ta hy väng r»ng viÖc tÝnh c¸c sè trung b×nh trît sÏ nãi lªn xu thÕ biÕn ®éng cña hiÖn tîng ft .Ta cã St Z t  yt yt §Ó x¸c ®Þnh chØ sè thêi vô S t , ta cÇn lo¹i bá Z t b»ng c¸ch tÝnh sè trung vÞ hoÆc trung b×nh xÐn ( trung b×nh ®îc tÝnh b»ng c¸ch lo¹i bá gi¸ trÞ lín nhÊt vµ nhá nhÊt ). Sau ®ã x¸c ®Þnh hÖ sè ®iÒu chØnh (kÝ hiÖu H). Tæng trung b×nh mong ®îi lµ tæng trung b×nh trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã biÕn ®éng thêi vô .Nh vËy ®èi víi tµi liÖu quý th× tæng trung b×nh mong ®îi lµ 4 (hoÆc 4%),tµi liÖu lµ 12 (hoÆc 1200%) Tæng trung b×nh thùc tÕ lµ tæng trung b×nh xÐn cña c¸c quý hoÆc th¸ng . Sau ®ã ta x¸c ®Þnh chØ sè thêi vô ®iÒu chØnh ChØ sè thêi vô ®iÒu chØnh = St = Trung b×nh xÐn *H II. Ph¬ng ph¸p dù ®o¸n thèng kª ng¾n h¹n 1. Kh¸i niÖm vÒ dù ®o¸n thèng kª ng¾n h¹n Ngµy nay dù ®o¸n ®îc sö dông réng r·i trong mäi lÜnh vùc khoa häc kÜ thuËt , kinh tÕ , chÝnh trÞ , x· héi víi nhiÒu lo¹i vµ ph¬ng ph¸p kh¸c nhau . Dù ®o¸n lµ ®a ra nh÷ng th«ng tin cã c¬ së khoa häc vÒ møc ®é hoÆc tr¹ng th¸i cña hiÖn tîng trong t¬ng lai. Cã nhiÒu lo¹i dù ®o¸n, ngµy tuÇn , n¨m cã d ®o¸n ng¾n h¹n ,trung h¹n ,dµi h¹n . §èi víi nghiªn cøu thèng kª,lo¹i mµ dù ®o¸n thèng kª thêng lµm lµ dù ®o¸n ng¾n h¹n .Dù ®o¸n thèng kª ng¾n h¹n l¹ dù ®o¸n qu¸ tr×nh tiÕp theo cña hiÖn tîng trong nh÷ng kho¶n thêi gian t¬ng ®èi ng¾n ,nèi tiÕp víi thùc t¹i b»ng viÖc sö dông c¸c tµi liÖu thèng kª vµ ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p thÝch hîp.TÇm dù ®o¸n thèng kª ng¾n h¹n nhá h¬n hoÆc b»ng 1/3®é dµi d·y sè thêi gian . Dù ®o¸n cã thÓ biÓu hiÖn díi 2 d¹ng : Dù ®o¸n chÊt lîng :lµ ngêi ta dïng lêi v¨n ®Ó miªu t¶ xu híng ph¸t triÓn trong t¬ng lai ,hoÆc miªu t¶ sù xuÊt hiÖn tr¹ng th¸i míi sÏ nÈy sinh trong t¬ng lai . Dù ®o¸n sè lîng : lµ x¸c ®Þnh ®¸nh gi¸ vÒ t¬ng lai b»ng con sè cô thÓ , kh¸ch quan ,®é tin cËy cho tríc 1.2. Kh¶ n¨ng dù ®o¸n thèng kª Thèng kª cã kh¶ n¨ng dù ®o¸n kinh tÕ x· héi v× Thèng kª d÷ vai trß chñ ®¹o trong viÖc thu nhËp th«ng tin 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Thèng kª n¾m phÇn lín c¸c th«ng tin kinh tÕ x· héi trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau. ®o¸n . Th«ng kª cã hÖ thèng c¸c ph¬ng ph¸p chuyªn m«n thÝch hîp cho c¶ ph©n tÝch dù 1.3. §Æc ®iÓm cña dù ®o¸n thèng kª TÝnh chÊt nhiÒu ph¬ng ¸n Chóng ta cã thÓ sö dông nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó dù ®o¸n cho cïng mét ®èi tîng ,v× mçi ph¬ng ph¸p ®Òu cho kh¸c nhau kÕt qu¶ xÊp xØ nµo ®ã .V× vËy ngêi ta ®Æt ra mét vµi ph¬ng ¸n víi x¸c xuÊt tin cËy nhÊt ®Þnh trªn c¬ së ®ã , ngêi sö dông chän ra mét ph¬ng ¸n ,mµ qua ph©n tÝch bæ xung cho thÊy lµ tèt nhÊt .ThËm chÝ trong trêng hîp ngêi ta chØ chän ra mét ph¬ng ¸n duy nhÊt hay tèt nhÊt ,mµ chØ lµ mét trong nh÷ng ph¬ng ¸n cã thÓ cã . TÝnh chÊt x¸c suÊt : Trong thèng kª cã nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau ®ång thêi còng t¸c ®éng víi c¸c møc ®é vµ chiÒu híng kh¸c nhau vµ theo thêi gian cã nhiÒu nh©n tè yÕu mÊt ®i , cã nhiÒu nh©n tè míi xuÊt hiÖn nh mÇm mèng , nhng trong t¬ng lai nã sÏ lµ nh÷ng nh©n tè chñ yÕu v× vËy cã thÓ cho mét dù ®o¸n chÝnh x¸c vÒ t¬ng lai ®iÒu ®ã dÉn ®Õn dù ®o¸n cã x¸c xuÊt . 1.4.C¸c lo¹i dù ®o¸n thèng kª Dù ®o¸n dµi h¹n( >=10 n¨m), Dù ®o¸n môc tiªu chiÕn lîc Dù ®o¸n trung h¹n Thêng lµ dù ®o¸n c¸c ch¬ng tr×nh trung h¹n ,môc tiªu nhá (3,5,7,n¨m) Dù ®o¸n ng¾n h¹n (=<3 n¨m) 1.5. C¸c ph¬ng ph¸p dù ®o¸n: C¸c ph¬ng ph¸p lÊy ý kiÕn chuyªn gia C¸c ph¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ : M« h×nh ho¸ logÝc M« h×nh ho¸ to¸n häc M« h×nh th«ng tin Ph¬ng ph¸p håi quy (ph¬ng ph¸p kinh tÕ lîng) 1.6. Mét sè thuËt ng÷ ®ã. Dù ®o¸n ®iÓm: Lµ kÕt qu¶ dù ®o¸n ®îc biÓu hiÖn díi d¹ng con sè duy nhÊt nµo 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Dù ®o¸n kho¶ng: Lµ chØ sè dù ®o¸n cã thÓ n»m trong mét kho¶ng gi¸ trÞ víi x¸c xuÊt gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh, kho¶ng dù ®o¸n ®ã cßn gäi lµ kho¶ng tin cËy 2. Mét sè ph¬ng ph¸p dù ®o¸n ®¬n gi¶n 2.1. Dù ®o¸n dùa vµo lîng t¨ng hoÆc gi¶m tuyÖt ®èi trung b×nh Ta cã m« h×nh dù ®o¸n lµ: yˆ n  h  y n   .h ( h=1,2,3..lµ tÇm dù ®o¸n ) §iÒu kiÖn ®Ó dù ®o¸n m« h×nh nµy lµ c¸c lîng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi liªn hoµn xÊp xØ nhau. 2.2.Dù ®o¸n dùa vµo hµm xu thÕ Ph¬ng tr×nh håi quy theo thêi gian : yˆ t  f (t , b0 , b1 ,..., bn ) M« h×nh dù ®o¸n lµ: yˆ t  h  f (t  h, b0 , b1 ,...bn ) Víi : yˆ t h lµ møc ®é dù ®o¸n theo thêi gian t+h (h =1,2,3..) Sö dông ph¬ng ph¸p nµy ta ph¶i t×m ®îc m« h×nh hµm xu thÕ tèt nhÊt (lµ hµm xu thÕ cã SE min ) SE  Trong ®ã: SSE n p p lµ sè lîng c¸c tham sè cã trong m« h×nh n lµ sè trêng hîp nghiªn cøu . 2.3. Dù ®o¸n dùa vµo tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh t n  1 nhau . yn y1 M« h×nh dù ®o¸n lµ : Yn  h Y * t h Ph¬ng ph¸p nµy ®îc sö dông khi c¸c tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn xÊp xØ b»ng 3. Dù ®o¸n dùa vµo hµm xu thÕ vµ biÕn ®éng thêi vô Dùa vµo hµm xu thÕ tuyÕn tÝnh kÕt hîp céng vµ biÕn ®éng thêi vô yˆ t  f t  S t M« h×nh dù ®o¸n : yˆ t h b0  b1 (t  h)  C j Dùa vµo hµm xu thÕ tuyÕn tÝnh kÕt hîp nh©n vµ biÕn ®éng thêi vô yˆ t  f1 * S1 M« h×nh dù ®o¸n: yˆ t h [b0  b1 (t  h)]C j 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 4. Dù b¸o b»ng ph¬ng ph¸p san b»ng mò Trong c¸c m« h×nh dù ®o¸n trªn ,khi x©y dùng m« h×nh dù ®o¸n th× c¸c møc ®é cña d·y sè ®îc xem lµ nh nhau (quyÒn sè lµ nh nhau).Trong thùc tÕ ,ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn mÆt lîng hiÖn tîng kh¸c nhau :Cã nh©n tè t¸c ®éng m¹nh lªn ,cã yÕu tè t¸c ®éng yÕu ®i vµ qua thêi gian cã c¸c yÕu tè mÊt ®i cã ûÕu tè míi n¶y sinh .V× vËy c¸c møc ®é trong d·y sè khi x©y dùng m« h×nh ph¶i cã sù chó ý kh¸c nhau Nh÷ng møc ®é cµng lín cÇn ®îc chó ý nhiÒu h¬n so víi c¸c møc ®é cò .§©y lµ ý tëng chñ yÕu cña mét lo¹i c¸c ph¬ng ph¸p dù ®o¸n cã tªn gäi chung lµ c¸c ph¬ng ph¸p thÝch nghi .Môc tiªu cña ph¬ng ph¸p thich nghi lµ x©y dùng c¸c m« h×nh tù ®iÒu chØnh ,cã kh¶ n¨ng ph¶n ¸nh ®îc nh÷ng thay ®æi cña d·y sè thêi gian vµ ®a ra nh÷ng dù ®o¸n tíng ®èi chÝnh x¸c .Mét ph¬ng ph¸p c¬ b¶n trong c¸c ph¬ng ph¸p thÝch nghi lµ ph¬ng ph¸p san b»ng mò.. 4.1.M« h×nh gi¶n ®¬n M« h×nh nµy ®îc sö dông khi d·y sè thêi gian y t kh«ng cã biÕn ®éng thêi vô vµ xu thÕ (hay biÕn ®éng thêi vô vµ xu thÕ kh«ng râ rµng ).GØa sö ë thêi gian t , møc ®é thùc tÕ cña hiÖn tîng lµ y t ,møc ®é dù ®o¸n lµ ŷ t vµ dù ®o¸n møc ®é cña hiÖn tîng ë thêi ®iÓm tiÕp theo lµ yˆ t 1 yˆ t 1  . y t  (1   ) yˆ t §Æt 1   ,   (1) ta cã yˆ t 1  . y t   yˆ t (2) lµ c¸c tham sè san b»ng vµ 0  ,  1 Nh vËy yˆ t 1 lµ trung b×nh céng gia quyÒn cña c¸c møc ®é thùc tÕ y t vµ møc ®é dù ®o¸n ŷ t . T¬ng tù ta cã : yˆ t  . y t  1   yˆ t  1 (3) Thay (3)vµo (2) ta cã : yˆ t 1 y t   . . yˆ t  1   2 yˆ t  1 B»ng c¸ch tiÕp tôc thay c¸c møc ®é dù ®o¸n (4) ta sÏ cã : n yˆ t 1    i y t  1   i 1 yˆ t  1 (4) ˆt 1, y ˆ t  2 ,.., y ˆt i y vµo c«ng thøc (5) i 0  V× 1- =  <1 nªn khi i   th× i+1 tiÕn ®Õn 0 vµ    i  1 , khi ®ã: i 0  yˆ t 1    i y t  1 i 0 Nh vËy yˆ t 1 lµ tæng cña tÊt c¶ c¸c møc ®é cña d·y sè thêi gian tÝnh theo quyÒn sè mµ c¸c quyÒn sè gi¶m dÇn theo thêi gian hµm mò tuú thuéc vµo møc ®é cò trong d·y sè. Tõ (1) ta cã: 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 yˆ t 1  yˆ t   .( y t  yˆ t ) §Æt et= ( y t  yˆ t ) lµ sai sè dù ®o¸n ë thêi gian t th×: yˆ t 1  yˆ t  et Tõ c«ng thøc trªn ®Æt ra hai vÊn ®Ò: Thø nhÊt lµ chän tham sè san b»ng : vÒ nguyªn t¾c  cµng lín th× c¸c møc ®é míi cµng ®îc chó ý vµ ngîc l¹i. NÕu  ®îc chän nhá th× c¸c møc ®é cò ®îc chó ý mét c¸ch tho¶ ®¸ng. §Ó x¸c ®Þnh dîc  ph¶i dùa vµ ®Æc ®iÓm biÕn ®éng cña hiÖn tîng vµ nh÷ng kinh nghiÖm nghiªn cøu ®· qua. Gi¸ trÞ  tèt nhÊt lµ gi¸ trÞ lµm cho tæng b×nh ph¬ng sai sè dù ®o¸n nhá nhÊt. Thø hai lµ viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ban ®Çu y0 v× ph¬ng ph¸p san b»ng mò ®îc thùc hiÖn theo phÐp ®Ö quy, tøc lµ ®Ó tÝnh yˆ t 1 ta ph¶i cã ŷ t … cã nhiÒu c¸ch ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ban ®Çu nh: cã thÓ lÊy gi¸ trÞ ®Çu tiªn trong d·y sè hoÆc sè trung b×nh cña mét sè gi¸ trÞ ®Çu tiªn hoÆc tham sè cña hµm xu thÕ … Tuy nhiªn, dï ®iÒu kiÖn ban ®Çu ® îc chän theo c¸ch nµo nhng qua mét sè bíc sÏ héi tô vÒ t¬ng ®¬ng nhau. 4.2.M« h×nh xu thÕ tuyÕn tÝnh kh«ng biÕn ®éng thêi vô (HOLT) yˆ t 1  . yt  (1   ) yˆ t yˆ t 1 a 0  t , a 0  t  y t  1    yˆ t M« h×nh HOLT lµ : yˆ t 1 a 0  t   a1  t  a 0  t   . y t  1    a 0  t  1  a1  t  1  a1  t   a 0  t   a 0  t  1   1   .a1  t  1 ,  : l¸ c¸c tham sè san b»ng víi 0 ,   1 Chän ®iÒu kiÖn ban ®Çu : ao(0)=yt ,a1(0) lµ lîng t¨ng gi¶m tuyÖt ®èi trung b×nh. M« h×nh xu thÕ tuyÕn tÝnh kh«ng biÕn ®éng thêi vô 4.3.M« h×nh thÕ tuyÕn tÝnh kÕt hîp biÕn ®éng thêi vô 4.3.1.KÕt hîp nh©n ( m« h×nh WINTER) yˆ t 1 [a 0 (t )  a1 (t )]S t 1 a 0 (t )  Víi Yt  (1   )[a 0 (t  1)  a1 (t  1)] St k a1 (t ) [ a 0 (t )  a 0 (t  1)]  (1   ) a1 (t  1) S t 1  Yt  (1   )S t  k a 0 (t ) 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 α, γ, δ là c¸c tham sè vµ 0 α, γ, δ 1 4.3.2.KÕt hîp céng yˆ t 1 [ a 0 (t )  a a (t )]  S t 1 Víi a 0 (t ) a[ y t  S t  1 ]  (1   )[a 0 (t  1)  a1 (t  1)] a1 (t ) [a 0 (t )  a 0 (t  1)]  (1   )a1 (t  1) S t 1  [ y t  a 0 (t )]  (1   ) S t  k Chän ®iÒu kiÖn ban ®Çu: a0(0)=yt, a1(0) lµ lîng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi trung b×nh. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Ch¬ng II VËn dông d·y sè thêi gian ®Ó ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam giai ®o¹n 1995-2004 vµ dù b¸o giai ®o¹n 20042007 I. XuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam - vÊn ®Ò chung 1.Thùc tr¹ng xuÊt nhËp g¹o ë ViÖt Nam 2. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n Níc ta tõ mét níc thuéc ®Þa nghÌo kh«ng ®ñ ¨n ph¶i viÖn trî cña níc ngoµi,nhng nay chóng ta ®· ®ñ ¨n no m¨c Êm …vµ cßn xuÊt khÈu ra n íc ngoµi ,vµ trong nh÷ng ngµnh xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam . HiÖn nay chung ta ®ang ®øng thø 2 vÒ xuÊt nhËp khÈu vÒ g¹o lín thø 2,3 trªn thÕ giíi , chØ sau Th¸i Lan .§îc nh vËy chóng ta cã nh÷ng thuËn lîi nh lµ mét níc n«ng nghiÖp cã tõ l©u ®êi , víi ®Êt ®ai mµu mì ,cã 3/4 lµ ®ång b»ng ,phï sa cña 2 con s«ng lín ®ã lµ s«ng Hång s«ng Th¸i B×nh båi ®¾p ,nãi chung lµ ®îc tù nhiªn u ®·i . cã nguån nh©n lùc dåi dµo nh©n d©n cÇn cï , chÞu khã .§©y lµ ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp . Nhng thuËn lîi hiÖn nay. ChÝnh phủ Th¸i Lan vẫn tiếp tục thực hiện chương tr×nh can thiệp vào thị truờng lóa gạo vụ chÝnh (từ T11/2005 - T2/2006), đã hỗ trợ cho gi¸ chào gạo xuất khẩu của Th¸i Lan tiếp tục đứng ở mức cao trong 20 ngày đầu th¸ng: gạo 100%B là 287 USD/tấn, 5% tấm là 281 USD/tấn, 25% tấm là 253 USD/tấn. Gi¸ chào gạo xuất khẩu của Việt Nam cũng kh¸ ổn định: gạo 5% tấm là 255 USD/tấn, 25% tấm là 236 USD/tấn. Trong 9 th¸ng đầu năm, tuy còng nhiều khã khăn nhưng thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam tiếp tục được mở rộng với mức gi¸ xuất khẩu gạo cã hiệu quả. Theo dự b¸o mới của Bộ N«ng nghiệp Mỹ, sản lượng gạo toàn cầu niªn vụ 2005/2006 ước đạt 405,6 triệu tấn (tăng 1% so với niªn vụ 2004/2005), tiªu thụ toàn cầu 2005/2006 ước đạt 413,4 triệu tấn (giảm 1,3 triệu tấn so với năm trước), ước tồn kho cuối vụ 2005/2006 ở mức 65,6 triệu tấn, đ©y là mức tồn kho thấp nhất từ niªn vụ 1982/1983. Do vậy trong dài hạn gi¸ gạo thế giới còng duy tr× ở mức cao. Những th¸ng cuối năm 2005, do nhu cầu nhập khẩu gạo tiếp tục tăng từ nhiều nước (đ¸ng chú ý là Indonesia đã bắt đầu cho phÐp nhập khẩu 250.000 tấn gạo từ th¸ng 10/2005), nªn gi¸ gạo thế giới khả năng sẽ còng tăng, trước mắt trong th¸ng 10/2005 gi¸ lương thực sẽ ổn định do ChÝnh phủ Th¸i Lan quyết định b¸n gạo tồn kho. Trong nước, một số tỉnh phÝa Bắc đã bắt đầu thu hoạch vụ lóa Mïa. Tuy bị ảnh hưởng của b·o, nhiều địa phương cã mưa, nhưng gi¸ lương thực chiều hướng giảm 50 - 150 đ/kg tại một số tỉnh. C¸c tỉnh phổ biến: 2.450 -2.600 đ/kg (thóc tẻ) và 3.800 - 4.500 đ/kg (gạo tẻ). Th¸ng tới, mặc dù c¸c tỉnh bước vào thu hoạch rộ lóa Mïa nhưng gi¸ lương thực khã cã khả năng giảm do còng phụ thuộc vào diễn biến của thời tiết tới tiến độ thu hoạch và nhu cầu tiªu dïng tăng. TÝnh đến 15/9/2005, c¸c tỉnh phÝa Nam đã thu hoạch hoạch được 1,663 triệu ha, bằng 76,9% diện tÝch gieo cấy và đã gieo cấy lóa Mïa đạt 490.400 ha. Nh×n chung 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 lóa HÌ Thu tại Nam Bộ ®ang bị ảnh hưởng lớn của lũ, do c¸c tỉnh đầu nguồn đã thu hoạch xong. Hiện c¸c doanh nghiệp xuất khẩu gạo đang đẩy mạnh thu mua để thực hiện c¸c hợp đồng đã ký, tuy nhiªn do nước lũ tăng cao, n«ng d©n tăng cường b¸n thãc, gạo để chạy lũ, gi¸ lương thực ở một vài nơi giảm 50 - 100 đ/kg, hiện c¸c tỉnh phổ biến ở mức: 2.200 - 2.300 đ/kg (thóc tẻ) và 3.400 - 3.800 đ/kg (gạo tẻ). Dự b¸o th¸ng 10/2005 gi¸ lương thực đứng và Ýt khả năng giảm tiếp. Diễn biến gi¸ lương thực 9 th¸ng đầu năm cho thấy, thị trường tiªu thụ và gi¸ cả lương thực được cải thiện, nguồn cung bảo đảm, đ¸p ứng đủ nhu cầu. Do chi phÝ đầu vào tăng (ph©n bãn, xăng dầu, giống, nh©n c«ng...) cïng với gi¸ gạo thế giới tăng nªn gi¸ lương thực năm nay lu«n trong chiều hướng tăng (chỉ giảm trong thời gian ngắn khi thu hoạch rộ vụ lóa Đ«ng Xu©n). Đã xuất khẩu hơn 4,6 triệu tấn gạo Theo Bộ Thương mại, đến cuối tháng 10, cả nước đã xuất khẩu trên 4,6 triệu tấn gạo, đạt trên 1,2 tỷ USD, tăng 30% về lượng và gần 50% về kim ngạch xuất khẩu so với cùng kỳ năm ngoái. Bộ Thương mại cho biết, thời gian qua gạo xuất khẩu của Việt Nam không chỉ tăng nhanh về lượng, mà chất lượng cũng được nâng cao. Hiện trên thị trường, một số loại gạo thơm Việt Nam đang được giá. Gần đây nhất, Nhật Bản - một thị trường vào loại khó tính nhất thế giới - đã nhập 90.000 tấn gạo thơm của Việt Nam, đưa Việt Nam vào danh sách các quốc gia có thể cung cấp gạo thường xuyên cho thị trường Nhật Bản. Cũng theo Bộ Thương mại, 10 tháng qua tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước đạt gần 26,5 tỷ USD, tăng khoảng 22% so với cùng kỳ năm ngoái. Theo TTXVN Nh÷ng khã kh¨n Khã kh¨n hiÖn nay Trong nước, một số tỉnh phía Bắc đã bắt đầu thu hoạch vụ lóa Mùa. Tuy bị ảnh hưởng của b·o, nhiều địa phương có mưa, nhưng gi¸ lương thực chiều hướng giảm 50 - 150 đ/kg tại một số tỉnh. C¸c tỉnh phổ biến: 2.450 -2.600 đ/kg (thóc tẻ) và 3.800 - 4.500 đ/kg (gạo tẻ). Th¸ng tới, mặc dù c¸c tỉnh bước vào thu hoạch rộ lóa Mïa nhưng gi¸ lương thực khó có khả năng giảm do còng phụ thuộc vào diễn biến của thời tiết tới tiến độ thu hoạch và nhu cầu tiªu dïng tăng. 20