Tài liệu Khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở việt nam hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN ĐẶNG THÁI BÌNH KHẮC PHỤC TÌNH TRẠNG THA HÓA VỀ ĐẠO ĐỨC CỦA MỘT BỘ PHẬN CÁN BỘ LÃNH ĐẠO, QUẢN LÝ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Chuyên ngành: Triết học Mã số: 92 29 001 LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS.Trần Phúc Thăng 2 HÀ NỘI – 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Luận án này được GS.TS. Trần Phúc Thăng hướng dẫn. Các số liệu, kết quả sử dụng trong luận án là trung thực. Các kết luận của luận án chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Đặng Thái Bình LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn thầy GS.TS Trần Phúc Thăng đã tận tâm, tận lực hướng dẫn tôi trong suốt quá trình làm luận án; cảm ơn các nhà khoa học cùng thầy cô giáo Khoa Triết học của Học viện Báo chí và Tuyên truyền đã tham gia đóng góp ý kiến giúp cho luận án của tôi được hoàn thiện hơn. Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới Ban Quản lý đào tạo sau Đại học cùng các phòng ban đã tạo điều kiện giúp tôi hoàn thiện giấy tờ thủ tục trong suốt 3 năm qua. Tôi xin chân thành cảm ơn! Tác giả Đặng Thái Bình CHỮ VIẾT TẮT NCS ĐCSVN SL CNXH XHCN : Nghiên cứu sinh : Đảng Cộng sản Việt Nam : Sắc lệnh : Chủ nghĩa xã hội : Xã hội chủ nghĩa MỤC LỤC MỞ ĐẦU....................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài.......................................................................................................1 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận án..............................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án...........................................................3 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án..............................................3 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án.....................................................................3 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án....................................................................4 7. Kết cấu luận án..........................................................................................................4 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LUẬN ÁN...........................................5 1.1. Những công trình liên quan đến vấn đề lý luận về khắc phục tình trạng tha hóa và tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay..........5 1.1.1. Lý luận về đạo đức..........................................................................................5 1.1.2. Lý luận về tha hóa............................................................................................9 1.2. Những công trình liên quan đến thực trạng và nguyên nhân việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay............................................................................................................... 14 1.3. Những công trình liên quan đến quan điểm, giải pháp nâng cao hiệu quả việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức ở một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam...................................................................................................................... 16 1.4. Những vấn đề đặt ra trong tổng quan tình hình nghiên cứu luận án......................21 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ KHẮC PHỤC TÌNH TRẠNG THA HÓA VỀ ĐẠO ĐỨC CỦA MỘT BỘ PHẬN CÁN BỘ LÃNH ĐẠO, QUẢN LÝ................................................................................................................... 22 1.1. Quan niệm tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay..................................................................................................22 1.1.1. Một số điểm đặc thù của đạo đức người cán bộ lãnh đạo, quản lý ở nước ta hiện nay...............................................................................................................22 1.1.2. Những biểu hiện tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay..................................................................................33 1.2. Vấn đề khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý.................................................................................................................. 48 1.2.1. Khái niệm khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý.................................................................................................48 1.2.2. Chủ thể, phương thức khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của cán bộ lãnh đạo, quản lý......................................................................................................49 1.2.3. Những nhân tố tác động đến việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay.............................55 Tiểu kết chương 1.......................................................................................................61 Chương 2: THỰC TRẠNG VIỆC KHẮC PHỤC TÌNH TRẠNG THA HÓA VỀ ĐẠO ĐỨC CỦA MỘT BỘ PHẬN CÁN BỘ LÃNH ĐẠO, QUẢN LÝ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY............................................................................................62 2.1. Tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay đã đến mức báo động, yêu cầu cấp thiết cần phải khắc phục.............................................................................62 2.1.1. Tình trạng tha hóa về đạo đức của bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý, đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển kinh tế- xã hội hiện nay........................62 2.1.2. Tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ảnh hưởng nghiêm trọng đến lòng tin của nhân dân, Đảng, Nhà nước...............................69 2.2. Những thành tựu và hạn chế của việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức ở một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay........................72 2.2.1. Thành tựu của việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay và nguyên nhân......................72 2.2.2. Một số hạn chế trong việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay và nguyên nhân..........83 2.3. Một số vấn đề đặt ra đối với việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay...........................98 2.3.1. Yêu cầu nhận thức rõ tính cấp thiết của việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý cùng với việc thực hiện những yêu cầu này một cách kiên quyết vẫn còn nhiều hạn chế,.............................98 2.3.2. Yêu cầu xử lý nghiêm minh cán bộ lãnh đạo, quản lý tha hóa về đạo đức với hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện...................................................................99 Tiểu kết chương.......................................................................................................... 2 Chương 3: MỘT SỐ QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ VIỆC KHẮC PHỤC TÌNH TRẠNG THA HÓA VỀ ĐẠO ĐỨC CỦA MỘT BỘ PHẬN CÁN BỘ LÃNH ĐẠO, QUẢN LÝ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY...............................................................................................................104 3.1. Quan điểm nhằm nâng cao hiệu quả việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý..............................................104 3.1.1. Việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở nước ta hiện nay là một là cuộc chiến đầy gian nan và thử thách........104 3.1.2. Khắc phục tình trạng tha hóa đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý đòi hỏi phải sử dụng đồng bộ các biện pháp, từ hình thức giáo dục phê bình, tố giác đến xử lý hình sự...............................................................................106 3.1.3. Khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức ở cán bộ lãnh đạo. quản lý cần sử dụng, huy động tổng hợp các lực lượng của toàn hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng.................................................................................................111 3.2. Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay...........................................................................................................113 3.2.1. Nâng cao sức chiến đấu của Đảng, đổi mới công tác giáo dục đạo đức cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý...........................................................................113 3.2.2. Kiện toàn hệ thống pháp luật, nâng cao vai trò quản lý của nhà nước.........122 3.2.3. Đẩy mạnh cuộc đấu tranh chống tham nhũng, hối lộ, lãng phí trong toàn xã hội xem đó là mục tiêu trọng yếu ở nước ta hiện nay........................................133 3.2.4. Khắc phục hiện tượng lạm quyền, lộng quyền và tình trạng tha hóa về đạo đức trong công tác cán bộ......................................................................................135 3.2.5. Đẩy mạnh dân chủ hóa mọi mặt của đời sống xã hội, phát huy vai trò của các tổ chức chính trị xã hội và quần chúng nhân dân.............................................139 3.2.6. Nâng cao hiệu quả vấn đề tự giáo dục, tự rèn luyện đạo đức của mỗi cán bộ lãnh đạo, quản lý...............................................................................................143 Tiểu kết chương 3.....................................................................................................145 KẾT LUẬN............................................................................................................... 146 DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC...........................................................149 LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN.................................................................................149 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................150 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hơn 88 năm, từ khi Đảng ra đời cho đến nay chưa có thời kỳ nào lại đề cập nhiều đến tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý như giai đoạn hiện nay. Tình trạng này lan rộng ở các cấp, các ngành, các lĩnh vực. Thực chất, đây là tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý. Đề cập đến vấn đề này Đảng liên tục đưa ra các chỉ thị, nghị quyết nhằm khắc phục tình trạng này, cụ thể là: Nghị quyết Trung ương 3 (khoá VII) về “Một số nhiệm vụ đổi mới và chỉnh đốn Đảng”; Nghị quyết Trung ương 6 (lần 2 - khoá VIII) về “Một số vấn đề cơ bản và cấp bách trong công tác xây dựng Đảng hiện nay”; Kết luận Hội nghị Trung ương 4 (khoá IX) về “Tiếp tục đẩy mạnh cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn và đẩy lùi tệ tham nhũng, lãng phí”; Nghị quyết Trung ương 3 (khoá X): “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí”; Tiếp theo là Nghị quyết Trung ương 4 (Khóa XI) với nội dung cốt lõi là 3 vấn đề cấp bách và 4 nhóm giải pháp nhằm hạn chế tối đa tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý; Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) đã đưa ra 27 biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” của cán bộ, Đảng viên trong đó có cán bộ lãnh đạo, quản lý. Các Nghị quyết trên đều đã đi vào cuộc sống và có tác dụng không nhỏ. Tuy nhiên, việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức cán bộ vẫn còn tồn tại những hạn chế nhất định. Hội nghị Trung ương 4 (khóa XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay” thẳng thắn đánh giá về công tác khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ chưa đạt yêu cầu như mong muốn. “Bên cạnh kết quả đạt được, công tác xây dựng Đảng vẫn còn không ít hạn chế, yếu kém, thậm chí có những yếu kém, khuyết điểm kéo dài nhiều nhiệm kỳ chậm được khắc phục, làm giảm sút lòng tin của nhân dân đối với Đảng; nếu không được sửa chữa sẽ là thách thức đối với vai trò lãnh đạo của Đảng và sự tồn vong của chế độ... Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí 2 lãnh đạo, quản lý, kể cả một số cán bộ cao cấp, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống với những biểu hiện khác nhau về sự phai nhạt lý tưởng, sa vào chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, cơ hội, thực dụng, chạy theo danh lợi, tiền tài, kèn cựa địa vị, cục bộ, tham nhũng, lãng phí, tùy tiện, vô nguyên tắc”[34, tr. 21-22]; việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý chưa đạt kết quả như mong đợi. “Tình trạng suy thoái về chính trị đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, chưa bị đẩy lùi; có mặt, có bộ phận còn diễn biến phức tạp hơn” [37, tr. 44], thậm chí có mặt nghiêm trọng, có khuyết điểm, yếu kém phải sửa chữa cấp bách nhưng vẫn chưa được khắc phục, có mặt còn gây băn khoăn, lo lắng trong cán bộ, đảng viên và nhân dân. Tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý nếu không được khắc phục sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy, có thể làm suy yếu Đảng, suy yếu chính quyền, làm mất niềm tin của nhân dân, thậm chí có thể liên quan đến sự tồn vong của đất nước. Nhận thấy vấn đề khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý là vấn đề cấp bách cần phải quyết liệt thực hiện, tôi chọn vấn đề “Khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay” làm đề tài luận án tiến sĩ triết học của mình. 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận về khắc phục tình trạng tha hóa đạo đức và thực trạng việc khắc phục tình trạng này, luận án luận giải một số quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Thứ nhất, làm rõ một số vấn đề lý luận tha hóa về đạo đức và khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay. Thứ hai, khái quát về thực trạng, nguyên nhân của thực trạng khắc phục tình. trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam 3 trong thời kỳ đổi mới và nêu một số vấn đề đặt ra từ thực trạng này. Thứ ba, luận giải một số quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Luận án tập trung nghiên cứu việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam trong thời kỳ đổi mới, đặc biệt từ những năm 90 của thế kỷ XX đến nay. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án 4.1. Cơ sở lý luận Luận án dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương đường lối của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước về đạo đức con người, đạo đức cán bộ, về xây dựng đạo đức đội ngũ cán bộ, đảng viên. Ngoài ra, luận án có tham khảo các kết quả của những công trình nghiên cứu đã được công bố có liên quan đến nội dung của luận án. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Luận án sử dụng các phương pháp “duy vật biện chứng” và phương pháp duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác –Lênin. Luận án cũng sử dụng một số phương pháp cụ thể, trong đó chủ yếu là phương pháp lịch sử - lôgíc, phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, phương pháp hệ thống, phương pháp so sánh. 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án - Góp phần làm rõ quan niệm tha hóa về đạo đức và khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam. 4 - Góp phần làm rõ yêu cầu cấp thiết của việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức ở một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý, đồng thời chỉ ra thực trạng, nguyên nhân của thực trạng việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam giai đoạn hiện nay. - Luận giải một số quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam giai đoạn hiện nay. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án Về lý luận, luận án góp phần làm rõ những biểu hiện của tình trạng tha hóa đạo đức và quan niệm khắc phục tha hóa đạo đức của một bộ phận cán bộ ở Việt Nam hiện nay. Về thực tiễn: Luận án có thể làm tài liệu tham khảo cho việc xây dựng đội ngũ cán bộ của Đảng và vấn đề chống tiêu cực ở Việt Nam giai đoạn hiện nay và cho việc nghiên cứu, giảng dạy môn: Triết học; Đạo đức học và các môn liên quan đến giáo dục đạo đức cán bộ, đảng viên trong các trường Chính trị, học viện, trường Đại học và các trường Cao đẳng. 7. Kết cấu luận án Ngoài phần mở đầu, tổng quan, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án gồm 3 chương, 7 tiết. 5 6 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LUẬN ÁN Trong những năm gần đây xuất hiện nhiều công trình khoa học nghiên cứu tình trạng tha hóa cả về lý luận và thực tiễn. Các công trình nghiên cứu đặc biệt tập trung vào vấn đề tha hóa đạo đức. Cụ thể: 1.1. Những công trình liên quan đến vấn đề lý luận về khắc phục tình trạng tha hóa và tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay 1.1.1. Lý luận về đạo đức Đạo đức là một phạm trù được hình thành từ rất sớm trong lịch sử nhân loại. Từ xưa đến nay, có nhiều nhà triết học, nhà tư tưởng bàn về đạo đức. Ở mỗi thời kỳ lịch sử, mỗi dân tộc khác nhau người ta có những quan niệm về đạo đức khác nhau. Ở nước ta, vấn đề đạo đức luôn được coi trọng. Đặc biệt từ khi bước vào thời kỳ phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, vấn đề lý luận về đạo đức càng được đề cập nhiều hơn. Đi sâu về vấn đề này có một số công trình nghiên cứu sau: Bàn về giá trị đạo đức ở Việt Nam trong thời kỳ kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa, tác giả Phạm Văn Đức (2002) có bài viết: “Mối quan hệ giữa lợi ích cá nhân và đạo đức xã hội trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay”. Tác giả đánh giá thành tựu của 15 năm đổi mới. Tuy nhiên bên cạnh những thành công về mặt kinh tế là sự xuống cấp về đạo đức. Điều đó có liên quan đến mặt trái của cơ chế thị trường. Theo tác giả, mặt trái của cơ chế thị trường tác động tiêu cực tới các lĩnh vực của đời sống xã hội trong đó có đạo đức. Tác giả chỉ ra hai khuynh hướng với hai quan niệm khác nhau về đạo đức: Quan điểm thứ nhất cho rằng: nguyên nhân dẫn đến “sự xuống cấp về đạo đức xã hội bắt nguồn từ việc khuyến khích lợi ích cá nhân của người lao động, rằng lợi ích cá nhân và đạo đức xã hội là hai yếu tố hoàn toàn không dung hợp với nhau” [40]. Phê phán quan niệm này, tác giả khẳng định: “Vì, sự sống còn của bản thân mình, con người có nhu cầu chung phải liên kết với nhau. Bản thân những nhu cầu chung này là cơ sở nảy sinh những lợi ích chung giữa họ. Song, ngoài những lợi ích chung đó, mỗi con người lại có những lợi ích riêng nảy sinh trên cơ sở của các nhu cầu được hình thành từ những hoàn cảnh lịch sử - cụ thể” [40]. Điều này cho thấy giữa lợi ích chung và lợi ích riêng có sự thống nhất với nhau, từ đó dẫn đến xem xét đạo đức cũng dựa trên mối quan hệ giữa lợi ích cá nhân và lợi ích cộng đồng. Quan điểm thứ hai cho rằng: “ cơ chế thị trường là môi trường thuận lợi để phát huy vai trò chủ thể cá nhân, là cơ chế tốt cho nhân cách phát triển trong điều kiện hiện nay”[40]. Điều này cũng chỉ đúng ở khía cạnh nhất định. Tuy nhiên, chấp nhận cơ chế thị trường là chấp nhận cạnh tranh, từ chỗ cạnh tranh đánh vào 7 lợi ích của con người mà lợi ích của con người cũng có hai mặt, lợi ích chính đáng và lợi ích không chính đáng. Khi nào con người biết điều chỉnh hài hòa giữa lợi ích cá nhân với lợi ích cộng đồng thì con người sẽ điều chỉnh được lợi ích chính đáng. Khi điều chỉnh được lợi ích chính đáng thì “không những tạo ra những sản phẩm thoả mãn các nhu cầu cá nhân của mình, góp phần làm giàu cho bản thân, mà còn góp phần xoá đói, giảm nghèo, làm giàu cho xã hội” và “đến lượt nó, sự giàu có chính đáng của cá nhân đã làm nảy sinh ở con người những tấm lòng hào phóng, từ thiện, sự thân ái, lòng vị tha” [40], khi ấy hành vi đạo đức của con người được xã hội đồng tình. Ngược lại khi con người tuyệt đối hóa lợi ích cá nhân thì con người dễ bị tha hóa về đạo đức và khi ấy xã hội sẽ lên án. Trên cơ sở phân tích mối quan hệ lợi ích cá nhân, lợi ích cộng đồng, tác giả chỉ ra mặt trái của cơ chế thị trường ở Việt Nam hiện nay có tác động tiêu cực tới đạo đức truyền thống: Một là, xem nhẹ đạo đức truyền thống, không đề cao đạo lý, chạy theo lối sống gấp, sống vội và sa vào lối sống trụy lạc. Hai là, sự phản ứng của xã hội đối với các hành vi vô đạo đức, phi đạo đức cũng giảm đi; sự lên án những thói hư, tật xấu và những hành vi vô đạo đức, phi đạo đức không được đề cao. Tình trạng số người có quan điểm thờ ơ với những tệ nạn xã hội có chiều hướng gia tăng. Ba là, thói đạo đức giả ngày càng có chiều hướng gia tăng. Tất cả những biểu hiện trên là do lối sống thực dụng, chạy theo danh lợi cá nhân, coi thường lợi ích cộng đồng. Có thể nói vấn đề tuyệt đối hóa lợi ích cá nhân trong nền kinh tế thị trường là nguyên nhân dẫn đến tình trạng tha hóa về đạo đức. Muốn điều chỉnh vấn đề này thì phải xem xét về mặt lợi ích, lợi ích đó có phù hợp với lợi ích chung của xã hội hay không. Đồng thời, không nên phán xét một cách tầm thường, sự xuống cấp về đạo đức bắt nguồn từ khuyến khích lợi ích cá nhân. Tác giả Lê Duy Chương (2007) “Thấm nhuần tư tưởng cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư của Hồ Chí Minh” [13]. Bài viết đã lý giải sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh về cốt lõi của đạo đức cách mạng là “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”. Tác giả bài viết chỉ ra: Hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ xâm lược đã sản sinh ra những cán bộ, đảng viên không tiếc tuổi xuân, dũng cảm, tiên phong trong cuộc đấu tranh một mất, một còn vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. “Nhiều người trong số họ đã không được hưởng niềm vui của ngày độc lập, thống nhất đất nước”[13], nhưng họ xứng đáng là những tấm gương tiêu biểu nhất về sự “chí công, vô tư”, đặt lợi ích tối cao của đất nước lên trên lợi ích cá nhân. Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay vẫn còn không ít cán bộ, lãnh đạo, quản lý suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống; thiếu tinh thần trách nhiệm trước nhiệm vụ được giao; không chịu học tập, lười rèn luyện, không dám đương đầu với khó khăn, 8 gian khổ; quan liêu, tham nhũng, lãng phí…”Chính họ là một lực cản của tiến bộ xã hội; là một trong những nguyên nhân làm ảnh hưởng đến uy tín của Đảng, làm giảm hiệu lực quản lý của Nhà nước, làm vẩn đục đạo đức cách mạng theo tư tưởng Hồ Chí Minh, điều mà toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đang dày công vun đắp”[13]. Những tệ nạn này đã gây bức xúc cho toàn xã hội. Từ phân tích thực trạng, tác giả đưa ra một số giải pháp cơ bản nhằm rèn luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên. Theo tác giả, người cán bộ muốn tu dưỡng được đạo đức cách mạng thì cần phải thực hiện những quan điểm sau: Thứ nhất, mọi cán bộ, đảng viên phải thấm nhuần tư tưởng của Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư” sâu sắc hơn nữa . Thứ hai, muốn việc giáo dục đạo đức cách mạng “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư” tốt hơn thì phải khôi phục và đẩy mạnh phong trào thi đua “Người tốt, việc tốt”, thực hiện nói đi đôi với làm, nêu gương về đạo đức trong cán bộ, đảng viên. Thứ ba, phương pháp giáo dục đạo đức cách mạng là phải kết hợp chặt chẽ giữa “xây và chống”. “Xây dựng ý thức và thói quen hành vi đạo đức cho cán bộ, đảng viên không đơn thuần chỉ là quá trình tuyên truyền, giáo dục về các giá trị, chuẩn mực đạo đức cách mạng, mà còn là quá trình đấu tranh, khắc phục, loại bỏ dần thói hư, tật xấu của con người” [13]. Từ những phân tích trên tác giả đi đến kết luận: mỗi cán bộ, đảng viên, cho đến người dân, ai cũng phải có ý thức tự tu dưỡng đạo đức cách mạng. Việc tu dưỡng đạo đức cách mạng là việc làm thường xuyên, suốt đời. Trên cơ sở bài viết, tác giả luận án nhận thấy đây là bài viết có giá trị về mặt lý luận và thực tiễn sâu sắc, đặc biệt tác giả bài viết chỉ ra không nhất thiết khó khăn, gian khổ mà con người bị tha hóa về đạo đức và thậm chí ngược lại họ còn hy sinh vì nhau, hy sinh cho nhau. Tuy nhiên giai đọan hiện nay điều kiện kinh tế tốt hơn con người dễ nảy sinh tình trạng tha hóa về đạo đức. Rõ ràng việc giáo dục đạo đức có vấn đề, chính điều này tác giả luận án kế thừa trong phần giải pháp của mình. Cùng chủ đề này, tác giả Đoàn Quốc Thái (2010) có bài viết “Bàn thêm về khái niệm “giá trị đạo đức”[132]. Trong bài viết này, tác giả đã khái quát những quan điểm về đạo đức trong lịch sử triết học và những quan điểm của các nhà khoa học về đạo đức và giá trị đạo đức; tác giả đi sâu vào phân tích, làm rõ khái niệm “đạo đức”, khái niệm “giá trị đạo đức”. Từ những phân tích trên, tác giả xác định những chuẩn mực giá trị đạo đức phải căn cứ vào không gian và thời gian của nó, nghĩa là giá trị đạo đức có tính lịch sử. Tác giả cũng chỉ ra tính chất chung, tính đặc thù, tính đơn nhất của đạo đức. Ngoài ra tác giả còn cho thấy tính tương đối ổn định của chuẩn mực, giá trị đạo đức ở từng giai đoạn lịch sử nhất định. Ở mỗi một thời đại khác nhau, người ta đưa ra những chuẩn mực đạo đức khác nhau, giá trị của nó cũng khác nhau. Không chỉ khác nhau về thời gian mà chuẩn mực giá trị đạo đức 9 cũng khác nhau về không gian. Ở mỗi quốc gia, dân tộc, tôn giáo đều có những quy định đặc thù về chuẩn mực giá trị của đạo đức. Không chỉ vậy, tác giả bài viết còn cho thấy: ở mỗi mối liên hệ xã hội khác nhau thì chuẩn mực giá trị đạo đức cũng khác nhau, thậm chí còn đối lập nhau. Từ những quan điểm trên tác giả khẳng định: “giá trị đạo đức là sự bộc lộ thái độ của cá nhân, nhóm xã hội, tập đoàn xã hội về lợi ích”[132] và “giá trị đạo đức gắn với hoạt động thực tiễn của con người, định hướng cho hành động của con người”[132]. Theo tác giả: “giá trị đạo đức là toàn bộ những quan niệm về thiện, ác, tốt, xấu, lương tâm, trách nhiệm, hạnh phúc, công bằng và các chuẩn mực, quy tắc ứng xử được con người đánh giá, lựa chọn, cũng như ý nghĩa tích cực của những quan niệm, chuẩn mực, quy tắc ứng xử đó đối với con người và đời sống xã hội”[132]. Trên cơ cơ bài viết, tác giả luận án nhận thấy đây là bài viết rất sâu sắc, đặc biệt việc phân tích giá trị đạo đức có tính lịch sử và sự phân biệt giá trị đạo đức ở thiện ác, tốt xấu, lương tâm, trách nhiệm, đây cũng là cơ sở tác giả luận án kế thừa để triển khai phần lý luận của mình. Viết về lĩnh vực đạo đức, tác giả Mai Xuân Hợi (2014) có bài: “Giá trị đạo đức và sự biểu hiện của nó trong đời sống xã hội” [55]. Trong bài viết, tác giả bàn về đạo đức và giá trị của nó trong đời sống xã hội ở những phương diện sau:. Thứ nhất, tác giả bàn về giá trị đạo đức: theo tác giả, giá trị đạo đức là cái mà do nó đã làm cho một khách thể nào đó có ích, có nghĩa, đáng quý đối với chủ thể, được mọi người thừa nhận. Từ khái niệm tác giả chỉ ra “lợi ích xã hội là tiêu chuẩn khách quan của các giá trị đạo đức” [55]. Giá trị đạo đức được xác định bởi “lương tâm đồng tình và dư luận biểu dương” [55]. Như vậy, để xác định hành vi có đạo đức phải dựa vào niềm tin cá nhân và dư luận xã hội đồng tình. ủng hộ. Để chứng minh cho vấn đề này tác giả trích câu của Ăngghen: "trong một xã hội mà mọi động cơ đẩy tới trộm cắp đều bị loại trừ, do đó dần dần hầu như chỉ có những người mắc bệnh tinh thần mới phạm tội trộm cắp, thì một nhà truyền bá đạo đức nào muốn trịnh trọng tuyên bố cái chân lý vĩnh cửu: không được trộm cắp, sẽ bị người ta chê cười"[55] Thứ hai, bàn về tính chất của đạo đức: theo tác giả đạo đức vừa có tính chất riêng vừa có tính chất chung, tùy vào mối quan hệ để xác định tính chất của đạo đức. Thứ ba, bàn về chức năng của đạo đức.Tác giả chỉ ra ba chức năng bao gồm: chức năng điều chỉnh hành vi, chức năng giáo dục, chức năng nhận thức, ba chức năng này có mối quan hệ biện chứng, tác động qua lại với nhau tạo thành chỉnh thể của đạo đức của xã hội nhất định. Từ ba phương diện tiếp cận tác giả đi đến kết luận: “giá trị đạo đức được hình thành ở mỗi cá nhân luôn phụ thuộc vào việc các cá nhân ấy được giáo dục và tiếp nhận những tư tưởng và các chuẩn mực đạo đức đúng đắn của xã hội”[55]. Như 10 vậy, vấn đề giáo dục và sự tiếp nhận vấn đề giáo dục là một trong những cơ sở quan trọng hình thành giá trị đạo đức. Tiếp thu quan điểm nói trên tác giả luận án kế thừa để bổ sung vào phần lý luận, thực trạng và giải pháp trong luận án của mình. Ngô Thành Can (2017): “Đạo đức công chức trong thực thi nhiệm vụ” Nhà xuất bản Tư pháp Đề tài đi sâu vào phân tích đạo đức công chức, đặc biệt làm rõ một số quan điểm sau: Thứ nhất, những khái niệm liên quan đến đạo đức công chức và chỉ ra tính tất yếu của việc xây dựng đạo đức công chức trong điều kiện kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay Thứ hai, đạo đức công chức trong thi hành công vụ, đặc biệt đề tài khảo sát đạo đức công chức trong thực thi công vụ. Thứ ba, chỉ ra những chuẩn mực và nguyên tắc xây dựng đạo đức công chức ở Việt Nam, trên cơ sở đó đề tài đề xuất một số giải pháp có tính khả thi trong việc xây dựng đạo đức công chức trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đây là một đề tài có giá trị cả về mặt lý luận và thực tiễn, đáp ứng được những vấn đề cấp thiết khi một bộ phận công chức đang có những biểu hiện tha hóa về đạo đức. Từ đề tài này, tác giả luận án nhận thấy cán bộ lãnh đạo, quản lý thường là công chức, viên chức trong hệ thống chính trị. Thực hiện đạo đức người cán bộ lãnh đạo, quản lý cũng có nghĩa là thực hiện đạo đức công chức. Trên cơ sở kế thừa tác giả luận án bổ sung vào phần giải pháp và đưa ra quan điểm: cần phải có luật về thực hiện đạo đức của người cán bộ lãnh đạo, quản lý. Tóm lại, tất cả các tác phẩm nói trên là những công trình nghiên cứu công phu của các tác giả. Tuy tiếp cận đạo đức ở nhiều góc độ khác nhau, nhưng các tác giả đều tập trung vào xây dựng đạo đức cán bộ, công chức nhằm hoàn thiện đạo đức cán bộ, đảng viên ở Việt Nam hiện nay. Tuy nhiên, chưa có tác giả nào đề cập đến việc khắc phục tình trạng tha hóa về đạo đức của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý ở Việt Nam hiện nay. Đây cũng là mảnh đất mà tác giả luận án tiếp tục khai thác. 1.1.2. Lý luận về tha hóa Phạm trù “tha hóa” được hình thành từ rất sớm trong lịch sử triết học cận đại. Tuy nhiên, phạm trù “tha hóa” được trình bày một cách hệ thống bắt đầu từ triết học Đức cuối thế kỷ XVIII - đầu thế kỷ XIX, tha hóa đã trở thành một phạm trù nổi bật nhất, trung tâm nhất và được các nhà triết học nổi tiếng như Hêghen và Phoiơbắc, sau này là Mác sử dụng. Có một số công trình đã nghiên cứu về vấn đề này: Tác giả Vũ Quang Tạo (2008) có bài viết: “C. Mác và sự nghiệp giải phóng con người trong thời đại ngày nay” [131]. 11 Tác giả đi sâu vào phân tích quan điểm của Mác về lao động bị tha hóa trong “Bản thảo kinh tế- triết học 1844” đồng thời chỉ ra những biến đổi của chủ nghĩa tư bản hiện nay, tác giả khẳng định, sự biến đổi đó vẫn không xóa bỏ được tình trạng tha hóa như Mác đã từng đề cập trong “Bản thảo kinh tế- triết học 1844”. Theo tác giả sự biến đổi của chủ nghĩa tư bản diễn ra do mâu thuẫn gay gắt giữa nhà tư bản và người công nhân, trong quá trình mâu thuẫn ấy, chủ nghĩa tư bản bắt buộc phải tìm cách giải quyết, cách thức giải quyết ấy diễn ra như sau: Thứ nhất, những thay đổi và điều chỉnh của chủ nghĩa tư bản vẫn không làm thay đổi bản chất của chế độ sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất. Sự thay đổi đó, chẳng qua chỉ là những biện pháp xả van an toàn, tháo ngòi nổ của những mâu thuẫn giữa tư bản và lao động làm thuê, giữa giai cấp tư sản và toàn thể nhân dân lao động vốn đang tồn tại trong xã hội tư bản hiện đại. Theo tác giả chủ nghĩa tư bản xoa dịu đấu tranh của người công nhân “bằng cách bán những cổ phần nhỏ nhoi cho người công nhân, làm cho họ lầm tưởng như được dự phần ăn chia lợi nhuận, tham gia vào tổ chức, quản lý doanh nghiệp tư bản, nhưng trong thực tế, các biện pháp này không giúp những người công nhân và đa số cổ đông bé nhỏ có đủ tiếng nói quyết định trong các công ty tư bản, càng không đủ sức thay đổi sở hữu tư bản chủ nghĩa”[131]. Như vậy, trong chủ nghĩa tư bản, mặc dù đã có điều chỉnh nhưng vẫn không xoa dịu được mâu thuẫn vốn có của nó. Thứ hai, tác giả chỉ ra rằng: những tiến bộ của khoa học, công nghệ hiện đại không thể giúp con người nói chung, giai cấp công nhân nói riêng bớt đau khổ và thoát khỏi tình trạng tha hóa. Thứ ba, tác giả cho thấy sự khủng hoảng kinh tế trong chủ nghĩa tư bản diễn ra ngày càng thường xuyên và không kém phần trầm trọng, tốc độ tha hóa con người ngày càng tăng, thói ích kỷ, vụ lợi, tính cách lạnh lùng, tàn nhẫn và chủ nghĩa cá nhân cực đoan trong mọi tầng lớp xã hội ngày càng trở nên phổ biến, khiến đa số công nhân lâm vào cảnh khốn khổ, bần cùng hóa, sự phản kháng của người công nhân trong xã hội tư bản ngày càng diễn ra mạnh mẽ, từ đó dẫn tới các cuộc chiến tranh giữa người và người trong xã hội tư bản ngày một trở nên tàn khốc hơn. Thứ tư, trong phạm vi toàn cầu, chủ nghĩa tư bản vẫn lộ nguyên hình là thủ phạm gây chiến tranh giết hại con người, nhân tố cơ bản gây ô nhiễm môi trường sống, giam hãm hàng tỉ con người trong cảnh nghèo đói, khốn khổ. Thực tế ngày nay ở những điểm nóng trên thế gới, những mâu thuẫn tôn giáo, dân tộc, nhưng cuộc chiến tranh cục bộ, chiến tranh ủy nhiệm đều có bàn tay của chủ nghĩa tư bản. Vấn đề Liên Xô và Đông Âu sụp đổ cũng có bàn tay trực tiếp hoặc gián tiếp của CNTB. Mặc dù CNTB còn mạnh nhưng không làm suy giảm vai trò của chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản với tư cách một chế độ xã hội giải phóng con người, mang lại tự do, hạnh phúc cho con người. Từ những phân tích trên, tác giả chỉ ra những vấn đề cơ bản để giải phóng con