Tài liệu Kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm ở công ty tnhh may phú dụ

Lêi më ®Çu Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong bÊt kú doanh nghiÖp nµo còng lµ mét qu¸ tr×nh kÕt hîp vµ tiªu hao c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®Ó thu hót ®-îc s¶n phÈm. Tæng hîp toµn bé c¸c hao phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú t¹o nªn chØ tiªu chi phÝ s¶n xuÊt. Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp phô thuéc vµo viÖc doanh nghiÖp cã b¶o ®¶m tù bï ®¾p ®-îc chi phÝ ®· bá ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ b¶o ®¶m cã l·i hay kh«ng. V× vËy, viÖc h¹ch to¸n ®Çy ®ñ chÝnh x¸c, chi phÝ s¶n xuÊt vµo gi¸ thµnh cña s¶n phÈm lµ viÖc lµm cÊp thiÕt, kh¸ch quan vµ cã ý nghÜa rÊt quan träng, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. MÆt kh¸c, xÐt trªn gãc ®é vÜ m«, do c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ë n-íc ta cßn rÊt h¹n chÕ nªn tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt ®ang lµ nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu cña c«ng ty qu¶n lý kinh tÕ. NhiÖm vô c¬ b¶n cña kÕ to¸n lµ kh«ng nh÷ng ph¶i h¹ch to¸n ®Çy ®ñ chi phÝ s¶n xuÊt, mµ cßn ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó kiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc thùc hiÖn tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt, phôc vô tèt cho viÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, ®¸p øng yªu cÇu cña chÕ ®é h¹ch to¸n kinh doanh. §ång thêi cung cÊp th«ng tin h÷u Ých, kÞp thêi cho viÖc ra quyÕt ®Þnh. §Ó gi¶i quyÕt ®-îc vÊn ®Ò ®ã, ph¶i hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. C«ng viÖc nµy kh«ng nh÷ng mang ý nghÜa vÒ mÆt lý luËn, mµ cßn mang ý nghÜa thùc tiÔn to lín cÊp b¸ch trong qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ë n-íc ta nãi chung vµ nãi riªng. NhËn thøc ®-îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò em ®· m¹nh d¹n chän ®Ò tµi: “KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë C«ng ty tNHH may phó dô” l¯m b²o c²o chuyªn ®Ò tèt nghiÖp. KÕt cÊu cña chuyªn ®Ò tèt nghiÖp ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, gåm 3 phÇn chÝnh: Ch-¬ng I: Lý luËn chung vÒ tæ chøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp. Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng tæ chøc h¹ch to¸n tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë c«ng ty tNHH May phó dô Ch-¬ng III: Ph-¬ng h-íng hoµn thiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh t¹i c«ng ty tNHH May phó dô 1 ch-¬ng I lý luËn chung vÒ tæ chøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp I-/ Kh¸i niÖm chung vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 1-/ Chi phÝ s¶n xuÊt. Sù ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng-êi g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. NÒn s¶n xuÊt x· héi cña bÊt kú ph-¬ng thøc s¶n xuÊt nµo còng g¾n liÒn víi sù vËn ®éng vµ tiªu hao c¸c yÕu tè c¬ b¶n, t¹o nªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Nãi c¸ch kh¸c, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp ba yÕu tè: T- liÖu lao ®éng, ®èi t-îng lao ®éng vµ søc lao ®éng. §ång thêi, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh tiªu hao cña chÝnh b¶n th©n c¸c yÕu tè trªn. Nh- vËy, ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt hµng ho¸, ng-êi s¶n xuÊt ph¶i bá chi phÝ vÒ lao ®éng, vÒ t- liÖu lao ®éng vµ ®èi t-îng lao ®éng. V× thÕ, sù h×nh thµnh nªn c¸c chi phÝ s¶n xuÊt lµ tÊt yÕu kh¸ch quan, kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ chñ quan cña ng-êi s¶n xuÊt. Trong bÊt kú x· héi nµo, khi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ cßn tån t¹i th× chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cßn ®ãng vai trß quan träng vµ tån t¹i kh¸ch quan. §Ó t¨ng c-êng hiÖu lùc cña c«ng t¸c qu¶n lý, hoµn thiÖn kÕ ho¹ch ho¸, sö dông th«ng tin h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh h÷u hiÖu trong qu¶n trÞ doanh nghiÖp,... tr-íc hÕt, ®ßi hái ph¶i n¾m b¾t mét c¸ch s©u s¾c b¶n chÊt kinh tÕ cña chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. §Ó lµm s¸ng tá vÊn ®Ò nµy, chóng ta ph¶i ph©n biÖt ®-îc gi÷a chi phÝ víi chi tiªu vµ n¾m ch¾c ®-îc chøc n¨ng th«ng tin c¬ b¶n cña chØ tiªu gi¸ thµnh. Chi phÝ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp bá ra ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Nh- vËy, chØ ®-îc tÝnh lµ chi phÝ cña kú h¹ch to¸n nh÷ng hao phÝ vÒ tµi s¶n vµ lao ®éng cã liªn quan ®Õn khèi l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong kú chø kh«ng ph¶i mäi kho¶n chi ra trong kú h¹ch to¸n. Ng-îc l¹i, chi tiªu lµ sù gi¶m ®i ®¬n thuÇn c¸c lo¹i vËt t-, tµi s¶n, tiÒn vèn cña doanh nghiÖp, bÊt kÓ nã ®-îc dïng vµo môc ®Ých g×. Tæng sè chi tiªu trong kú cña doanh nghiÖp bao gåm chi tiªu cho qu¸ tr×nh cung cÊp (chi mua s¾m vËt t-, hµng ho¸,...), chi tiªu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh (chi cho s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm, cho c«ng t¸c qu¶n lý,...) vµ chi tiªu cho qu¸ tr×nh tiªu thô (chi vËn chuyÓn, bèc dì, qu¶ng c¸o,...). Chi phÝ vµ chi tiªu lµ hai kh¸i niÖm kh¸c nhau nh-ng cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Chi tiªu lµ c¬ së ph¸t sinh cña chi phÝ, kh«ng cã chi tiªu th× kh«ng cã chi phÝ. Tæng sè chi phÝ trong kú cña doanh nghiÖp bao gåm toµn bé gi¸ trÞ tµi s¶n hao phÝ hoÆc tiªu dïng hÕt cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh tÝnh vµo kú nµy. Chi phÝ vµ chi tiªu kh«ng nh÷ng kh¸c nhau vÒ mÆt l-îng, mµ cßn kh¸c nhau 2 vÒ thêi gian, cã nh÷ng kho¶n chi tiªu kú nµy nh-ng ch-a ®-îc tÝnh vµo chi phÝ (chi mua nguyªn vËt liÖu vÒ nhËp kho nh-ng ch-a sö dông) vµ cã nh÷ng kho¶n tÝnh vµo chi phÝ kú nµy, nh-ng thùc tÕ ch-a chi tiªu (chi phÝ trÝch tr-íc). Së dÜ cã sù kh¸c biÖt gi÷a chi phÝ vµ chi tiªu trong c¸c doanh nghiÖp lµ do ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt vËn ®éng vµ ph-¬ng thøc chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña tõng lo¹i tµi s¶n vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ yªu cÇu kü thuËt h¹ch to¸n cña chóng. Tõ nh÷ng ®iÒu ph©n tÝch ë trªn cho thÊy, thùc chÊt chi phÝ s¶n xuÊt ë c¸c doanh nghiÖp lµ sù chuyÓn dÞch vèn cña doanh nghiÖp (chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt) vµo c¸c ®èi t-îng tÝnh gi¸ nhÊt ®Þnh (s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô), nã lµ vèn cña doanh nghiÖp bá vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Cã thÓ ®øng trªn gãc ®é kh¸c nhau cña ng-êi qu¶n lý ®Ó ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt (gãc ®é tµi chÝnh, gãc ®é kÕ to¸n, ph©n tÝch, gãc ®é kÕ ho¹ch ho¸,...). Tuy nhiªn, ë gãc ®é nµo th× sù ph©n lo¹i còng dùa trªn mét sè chØ tiªu nh-: ®Æc ®iÓm cña chi phÝ theo ngµnh kinh doanh, mèi liªn hÖ gi÷a chi phÝ vµ kÕt qu¶, yªu cÇu qu¶n lý cña tõng ngµnh, tõng ®¬n vÞ. V× thÕ, c¸c c¸ch ph©n lo¹i ®Òu tån t¹i bæ sung cho nhau vµ gi÷ vai trß nhÊt ®Þnh trong qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trªn gãc ®é kÕ to¸n tµi chÝnh, chi phÝ s¶n xuÊt th-êng ®-îc ph©n theo c¸c tiªu thøc sau: * Ph©n theo yÕu tè chi phÝ (theo néi dung kinh tÕ cña chi phÝ s¶n xuÊt. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, nh÷ng kho¶n chi phÝ cã chung tÝnh chÊt (néi dung) kinh tÕ ®-îc xÕp chung vµo mét yÕu tè, kh«ng kÓ chi phÝ ®ã ph¸t sinh ë ®Þa ®iÓm nµo dïng vµo môc ®Ých g× trong s¶n xuÊt kinh doanh. VÒ thùc chÊt, chØ cã ba yÕu tè chi phÝ lµ chi phÝ vÒ søc lao ®éng, ®èi t-îng lao ®éng vµ t- liÖu lao ®éng. Tuy vËy, ®Ó cung cÊp th«ng tin vÒ chi phÝ mét c¸ch cô thÓ h¬n, c¸c yÕu tè chi phÝ trªn cã thÓ ®-îc chi tiÕt theo néi dung kinh tÕ cña chóng. Tuú theo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña mçi n-íc, mçi thêi kú mµ møc ®é chi tiÕt cña c¸c yÕu tè cã thÓ kh¸c nhau. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh ë ViÖt Nam, toµn bé chi phÝ ®-îc chia htµnh b¶y yÕu tè: - Nguyªn liÖu, vËt liÖu: Bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô, dông cô,... sö dông vµo s¶n xuÊt kinh doanh (lo¹i trõ gi¸ trÞ vËt liÖu dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi). - Nhiªn liÖu, ®éng lùc sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong kú (trõ sè dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi). - TiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp l-¬ng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn: ph¶n ¸nh tæng sè tiÒn l-¬ng ph¶i tr¶ cho toµn bé c¸n bé c«ng nh©n viªn. 3 - B¶o hiÓm x· héi (BHXH), b¶o hiÓm y tÕ (BHYT), kinh phÝ c«ng ®oµn (KPC§) tÝnh theo tû lÖ quy ®Þnh trªn tæng sè tiÒn l-¬ng vµ phô cÊp l-¬ng ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn chøc. - KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh (TSC§): ph¶n ¸nh tæng sè khÊu hao TSC§ ph¶i trÝch trong kú cña tÊt c¶ TSC§ sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. - Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh. - Chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn ch-a ph¶n ¸nh vµo c¸c yÕu tè trªn, dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. C¸ch ph©n lo¹i nµy cho biÕt nh÷ng chi phÝ ®· chi vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tû träng cña tõng lo¹i chi phÝ ®ã chiÕm bao nhiªu trong tæng sè chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, lµm c¬ së ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ lËp b¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè. §ång thêi, nã cßn cã ý nghÜa hÕt søc quan träng trong c«ng t¸c x©y dùng vµ xÐt duyÖt ®Þnh møc vèn l-u ®éng cña doanh nghiÖp, trong viÖc lËp vµ kiÓm tra viÖc thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh qu¶n lý chi phÝ cña doanh nghiÖp. Ph©n lo¹i theo c¸ch nµy, cßn lµ c¬ së ®Ó lËp vµ c©n ®èi c¸c kÕ ho¹ch víi nhau, kÕ ho¹ch lao ®éng vµ tiÒn l-¬ng, kÕ ho¹ch cung øng vËt t-, kÕ ho¹ch tµi s¶n l-u th«ng,... lµ c¬ së tÝnh to¸n x¸c ®Þnh c¸c nhu cÇu tiªu hao vËt chÊt cho c«ng ty. * Ph©n theo c«ng dông kÕ to¸n cña chi phÝ hay ph©n theo kho¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. C¸c phan lo¹i nµy dùa vµo c«ng dông cña chi phÝ, ®Þa ®iÓm ph¸t sinh cña chi phÝ, n¬i g¸nh chÞu chi phÝ vµ møc ®é ph©n bæ chi phÝ cho tõng ®èi t-îng. Còng nh-, c¸ch ph©n lo¹i theo yÕu tè, sè l-îng kho¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm tuú thuéc vµo tr×nh ®é nhËn thøc, tr×nh ®é qu¶n lý vµ h¹ch to¸n ë mçi n-íc, mçi thêi kú kh¸c nhau. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, gi¸ thµnh s¶n xuÊt (gi¸ thµnh c«ng x-ëng) ë ViÖt Nam bao gåm ba kho¶n môc chi phÝ: - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp (NVLTT): lµ toµn bé chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh, phô, nhiªn liÖu,... tham gia trùc tiÕp vµo viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô, dÞch vô. - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp (NCTT): gåm tiÒn l-¬ng, phô cÊp l-¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng cho c¸c quü BHXH, BHYT, KPC§ theo tû lÖ nhÊt ®Þnh cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung (SXC): lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi ph©n x-ëng s¶n xuÊt, nh-ng cã tÝnh chÊt phôc vô chung cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm (trõ chi phÝ NVLTT vµ NCTT). MÆc dï, viÖc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè chi phÝ cã ý nghÜa rÊt quan träng, nh-ng trong thùc tÕ rÊt khã tÝnh gi¸ theo yÕu tè. V×, doanh nghiÖp 4 s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm. NÕu tÝnh gi¸ thµnh theo yÕu tè ph¶i tÝnh to¸n ph©n bæ nhiÒu lÇn vµ nh- vËy rÊt phøc t¹p. Do ®ã, ng-êi ta dïng c¸ch tËp hîp nh÷ng kho¶n chi phÝ cÇn ph©n bæ vµo nh÷ng nhãm riªng cã cïng mét c«ng dông kÕ to¸n ®Ó ph©n bæ mét lÇn. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ kh©u ®Çu cña qu¸ tr×nh h¹ch to¸n. Do ®ã, viÖc ph©n lo¹i chi phÝ kh«ng chØ dõng l¹i ë møc ®é phôc vô cho viÖc tËp hîp chi phÝ, kiÓm tra ph©n tÝch chi phÝ, mµ nã cßn lµ c¬ së cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch chÝnh x¸c nh-ng l¹i ®¬n gi¶n. Do vËy, viÖc ph©n lo¹i chi phÝ theo kho¶n môc ng-êi t¸c dông kiÓm tra t×nh h×nh sö dông chi phÝ trong ph¹m vi doanh nghiÖp còng nh- theo tõng lo¹i s¶n phÈm riªng biÖt, cßn ®¸p øng ®-îc nhu cÇu tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. * Ph©n lo¹i theo lÜnh vùc kinh doanh. C¨n cø vµo viÖc tham gia cña chi phÝ vµo ho¹t ®éng kinh doanh, toµn bé chi phÝ ®-îc chia lµm ba lo¹i: - Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh (SXKD) - Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh - Chi phÝ bÊt th-êng. C¸ch ph©n lo¹i nµy, gióp cho viÖc ph©n ®Þnh chi phÝ ®-îc chÝnh x¸c, phôc vô cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh, x¸c ®Þnh chi phÝ vµ kÕt qu¶ cña tõng lo¹i ho¹t ®éng kinh doanh ®óng ®¾n. * Ph©n lo¹i chi phÝ theo chøc n¨ng trong s¶n xuÊt kinh doanh. Dùa vµo chøc n¨ng ho¹t ®éng trong qu¸ tr×nh kinh doanh vµ chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng, chia chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh lµm ba lo¹i: - Chi phÝ s¶n xuÊt: gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm trong ph¹m vi ph©n x-ëng. - Chi phÝ tiªu thô: gåm tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸, lao vô,... - Chi phÝ qu¶n lý: gåm c¸c chi phÝ qu¶n lý kinh doanh, hµnh chÝnh vµ nh÷ng chi phÝ chung ph¸t sinh liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña toµn doanh nghiÖp. C¸ch ph©n lo¹i nµy, lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh c«ng x-ëng, x¸c ®Þnh trÞ gi¸ hµng tån kho, ph©n biÖt ®-îc chi phÝ theo tõng chøc n¨ng còng nh- c¨n cø ®Ó kiÓm so¸t vµ qu¶n lý chi phÝ. * Ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch thøc kÕt chuyÓn chi phÝ. Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®-îc chia thµnh chi phÝ s¶n phÈm vµ chi phÝ thêi kú. 5 - Chi phÝ s¶n phÈm: lµ nh÷ng chi phÝ g¾n liÒn víi c¸c s¶n phÈm vµ chØ ®-îc thu håi khi cã s¶n phÈm tiªu thô. Chi phÝ s¶n phÈm gåm: chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung. - Chi phÝ thêi kú: lµ nh÷ng chi phÝ lµm gi¶m lîi tøc trong mét kú nµo ®ã. Nã kh«ng ph¶i lµ mét kho¶n chi phÝ t¹o thµnh thùc tÕ s¶n phÈm, mµ lµ kho¶n chi phÝ hoµn toµn biÖt lËp víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Chi phÝ thêi kú gåm chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. * Ph©n theo quan hÖ cña chi phÝ vµ khèi l-îng c«ng viÖc s¶n phÈm hoµn thµnh. §Ó thuËn lîi cho viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ kiÓm tra chi phÝ, ®ång thêi lµm c¨n cø cho viÖc ®Ò ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh, toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh l¹i ®-îc ph©n theo quan hÖ víi khèi l-îng c«ng viÖc hoµn thµnh. Khi ®ã, chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh bao gåm: - Chi phÝ bÊt biÕn: lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng thay ®æi vÒ tæng sè khi khèi l-îng thay ®æi. Nh-ng, chi phÝ tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm thay ®æi khi sè l-îng s¶n phÈm thay ®æi. - Chi phÝ kh¶ biÕn: lµ nh÷ng chi phÝ thay ®æi khi s¶n l-îng thay ®æi, nh-: chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp,... Tuy nhiªn, chi phÝ nµy tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm l¹i kh«ng thay ®æi khi sè l-îng s¶n phÈm thay ®æi. C¸ch ph©n lo¹i nµy, cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi kÕ to¸n qu¶n trÞ trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch t×nh h×nh tiÕt kiÖm chi phÝ, x¸c ®Þnh ph-¬ng h-íng n©ng cao hiÖu qu¶ chi phÝ. * Ph©n theo quan hÖ víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm: - Chi phÝ trùc tiÕp: lµ nh÷ng chi phÝ tù b¶n th©n chóng cã quan hÖ trùc tiÕp tíi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ cã thÓ chuyÓn trùc tiÕp cho s¶n phÈm hay ®èi t-îng chÞu chi phÝ. - Chi phÝ gi¸n tiÕp: lµ nh÷ng chi phÝ chung cã liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm hay c«ng viÖc kh¸c nhau. Do vËy, ph¶i ph©n bæ cho c¸c ®èi t-îng cã liªn quan theo c¸c tiªu thøc ph©n bæ thÝch hîp. C¸ch ph©n lo¹i nµy, cã ý nghÜa ®èi víi viÖc x¸c ®Þnh ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n vµ ph©n bæ chi phÝ cho c¸c ®èi t-îng mét c¸ch ®óng ®¾n vµ hîp lý. * Ph©n theo kh¶ n¨ng kiÓm so¸t. Chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm: chi phÝ kiÓm so¸t ®-îc vµ chi phÝ kh«ng kiÓm so¸t ®-îc. §©y lµ kho¶n môc chi phÝ ph¶n ¸nh ph¹m vi quyÒn h¹n cña c¸c nhµ qu¶n trÞ c¸c cÊp ®èi víi c¸c chi phÝ ®ã. Bªn c¹nh ®ã, trong qu¶n lý kinh tÕ, ng-êi ta cßn sö dông mét sè thuËt ng÷ kh¸c nh-: 6 - Chi phÝ kh¸c biÖt: lµ nh÷ng chi phÝ cã ®-îc do ®em so s¸nh c¸c ph-¬ng ¸n kinh doanh víi nhau. - Chi phÝ c¬ héi: lµ kho¶n chi phÝ kh«ng xuÊt hiÖn trªn sæ s¸ch kÕ to¸n. §ã chÝnh lµ kho¶n lîi nhuËn tiÒm tµng bÞ mÊt khi chän ph-¬ng ¸n kinh doanh kh¸c. - Chi phÝ tíi h¹n: lµ kho¶n chi phÝ mµ doanh nghiÖp ®Çu t- bæ sung ®Ó lµm thªm sè s¶n phÈm ngoµi dù kiÕn. §©y lµ mét ch×a kho¸ ®Ó doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh sè l-îng s¶n phÈm cÇn s¶n xuÊt, tiªu thô nh»m ®¹t môc ®Ých tèi ®a hoÆc h¹n chÕ lç ë møc thÊp nhÊt. Nh- vËy, mçi c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ nãi trªn ®Òu cã t¸c dông vµ ý nghÜa riªng. §ång thêi, cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, t¸c dông bæ sung cho nhau vµ nh»m môc ®Ých chung lµ qu¶n lý tèt chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Qua c¸c c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp cho phÐp x¸c ®Þnh mét c¬ cÊu chi phÝ kh¸c nhau vµ hiÓu ®-îc cÆn kÏ néi dung, tÝnh chÊt vµ vÞ trÝ cña tõng lo¹i chi phÝ trong s¶n xuÊt, t¹o ra s¶n phÈm. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®øng trªn nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau ®Ó xem xÐt nghiªn cøu c¸c c¸ch ph©n lo¹i nµy. 2-/ Gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gi¸ thµnh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan ®Õn khèi l-îng c«ng t¸c, s¶n phÈm, lao vô ®· hoµn thµnh. Nh- vËy, chi phÝ vµ gi¸ thµnh cã thÓ ®-îc x¸c ®Þnh trªn hai mÆt: mÆt ®Þnh tÝnh vµ mÆt ®Þnh l-îng. - VÒ mÆt ®Þnh tÝnh: thÓ hiÖn c¸c yÕu tè vËt chÊt ph¸t sinh vµ tiªu hao trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra s¶n phÈm. - VÒ mÆt ®Þnh l-îng: thÓ hiÖn møc tiªu hao cô thÓ cña tõng yÕu tè vËt chÊt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Møc tiªu hao nµy, cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc dùa vµo hai nh©n tè: khèi l-îng vµ gi¸ c¶ cña c¸c yÕu tè ®· tiªu hao trong kú. §iÒu ph©n tÝch ë trªn cho thÊy, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, khi mµ gi¸ c¶ kh«ng æn ®Þnh th× viÖc ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c c¸c kho¶n chi phÝ lµ mét ®iÒu cÇn thiÕt vµ ph¶i ®-îc chó träng. Nã kh«ng nh÷ng x¸c ®Þnh ®óng chi phÝ phï hîp víi gi¸ c¶ thÞ tr-êng, b¶o ®¶m cho doanh nghiÖp bï ®¾p ®-îc chi phÝ ®· bá ra, mµ cßn cã ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn kinh doanh. Nh- vËy, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï cña s¶n xuÊt hµng ho¸, ph¶n ¸nh l-îng gi¸ thµnh cña nh÷ng hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ®· thùc sù chi ra cho s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n phÈm chØ bao gåm nh÷ng chi phÝ tham gia trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tiªu thô ph¶i ®-îc båi hoµn ®Ó t¸i s¶n xuÊt ë doanh nghiÖp, mµ kh«ng gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong kú kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh÷ng chi phÝ ®-a vµo gi¸ 7 thµnh s¶n phÈm ph¶i ®-îc ph¶n ¸nh gi¸ trÞ thùc cña c¸c t- liÖu s¶n xuÊt tiªu dïng cho s¶n xuÊt tiªu thô vµ c¸c kho¶n chi tiªu kh¸c cã liªn quan tíi viÖc bï ®¾p gi¶n ®¬n hao phÝ lao ®éng sèng. Mäi c¸ch tÝnh to¸n chñ quan, kh«ng ph¶n ¸nh ®óng c¸c yÕu tè gi¸ trÞ trong gi¸ thµnh ®Òu cã thÓ ph¸ vì c¸c quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ, kh«ng x¸c ®Þnh ®-îc hiÖu qu¶ kinh doanh vµ kh«ng thùc hiÖn ®-îc t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt më réng. V× vËy, viÖc ph©n biÖt gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã ý nghÜa thùc tiÔn rÊt lín ë c¸c doanh nghiÖp øng dông tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô. 3-/ Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt bao gåm hai mÆt: mÆt hao phÝ s¶n xuÊt vµ mÆt kÕt qu¶ s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt ph¶n ¸nh mÆt hao phÝ s¶n xuÊt, cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶n ¸nh mÆt kÕt qu¶ s¶n xuÊt. Do ®ã, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai kh¸i niÖm riªng cã ph¹m vi vµ néi dung kh¸c nhau. - Chi phÝ s¶n xuÊt lu«n g¾n víi tõng thêi kú ®· ph¸t sinh chi phÝ, cßn gi¸ thµnh l¹i g¾n víi khèi l-îng s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®· hoµn thµnh. - Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú kh«ng chØ liªn quan ®Õn nh÷ng s¶n phÈm ®· hoµn thµnh, mµ cßn liªn quan ®Õn c¶ s¶n phÈm ®ang cßn dë dang cuèi kú vµ s¶n phÈm háng. Cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm kh«ng liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt cña s¶n phÈm dë dang cuèi kú vµ s¶n phÈm háng, nh-ng l¹i liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt cña s¶n phÈm dë dang kú tr-íc chuyÓn sang. Cã thÓ ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm qua s¬ ®å sau: CPSX dë dang ®Çu kú CPSX ph¸t sinh trong kú Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm Tæng gi¸;thµnh;s¶n phÈm Hay: = CPSX;ph¸t sinh;trong kú - CPSX;dë dang;cuèi kú CPSX dë dang cuèi kú CPSX;dë dang;®Çu kú + Khi gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang (chi phÝ s¶n xuÊt dë dang) ®Çu kú vµ cuèi kú b»ng nhau, hoÆc c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh«ng cã s¶n phÈm dë dang th× tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm b»ng tæng chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú. Nh-ng, qua tÊt c¶ sù ph©n tÝch trªn còng cho chóng ta thÊy gi÷a hai kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. V×, néi dung c¬ b¶n cña chóng ®Òu lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña nh÷ng chi phÝ doanh nghiÖp ®· bá ra cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Chi phÝ s¶n xuÊt trong kú lµ c¨n cø, lµ c¬ së ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®· hoµn 8 th¯nh. Ta cã thÓ nãi: “TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai b-íc c«ng viÖc liªn tiÕp vµ g¾n bã h÷u c¬ víi nhau”. Sù tiÕt kiÖm hay l±ng phÝ cña doanh nghiÖp vÒ chi phÝ s¶n xuÊt cã ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm thÊp hay cao. Qu¶n lý gi¸ thµnh ph¶i g¾n liÒn víi qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt. §©y lµ vÊn ®Ò mµ c¸c doanh nghiÖp cÇn quan t©m h¬n n÷a ®Ó ®¶m b¶o n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña qu¶n lý, h¹ch to¸n vµ kÕ ho¹ch gi¸ thµnh, còng nh- yªu cÇu x©y dùng gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸ thµnh ®-îc xem xÐt d-íi nhiÒu gãc ®é, nhiÒu ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau. VÒ lý luËn còng nh- trªn thùc tÕ, ngoµi c¸c kh¸i niÖm gi¸ thµnh x· héi vµ gi¸ thµnh c¸ biÖt, cßn cã c¸c kh¸i niÖm gi¸ thµnh c«ng x-ëng vµ gi¸ thµnh toµn bé, gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, ®Þnh møc vµ thùc tÕ,... VÒ mÆt h¹ch to¸n, xÐt theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ, gi¸ thµnh ®-îc chia thµnh: - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (cßn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng x-ëng): lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong ph¹m vi ph©n x-ëng s¶n xuÊt (chi phÝ NVLTT, NCTT vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung cho s¶n phÈm, dÞch vô hoµn thµnh). Bëi vËy, gi¸ thµnh s¶n xuÊt cßn cã tªn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng x-ëng. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®-îc tÝnh theo c«ng thøc: Gi¸ thµnh s¶n;xuÊt thùc tÕ;cña s¶n phÈm = Chi phÝ;s¶n xuÊt;trong kú - Chi phÝ;SPDD;cuèi kú Chi phÝ;SPDD;®Çu kú + - Gi¸ thµnh tiªu thô (gi¸ thµnh toµn bé): lµ chi phÝ thùc tÕ cña sè s¶n phÈm, dÞch vô ®· tiªu thô cña doanh nghiÖp (chi phÝ s¶n xuÊt, qu¶n lý vµ b¸n hµng). Vµ nã ®-îc tÝnh theo c«ng thøc: Gi¸ thµnh tiªu;thô cña s¶n;phÈm Gi¸ thµnh s¶n xuÊt;thùc tÕ cña SP = + dÞch vô DV;®· tiªu thô Chi phÝ BH ph©n;bæ cho SP Chi phÝ QLDN;ph©n bæ cho SP DV;®· tiªu thô ;DV ®· tiªu thô VÒ mÆt qu¶n lý gi¸ thµnh, xÐt theo thêi ®iÓm tÝnh vµ nguån sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh, gi¸ thµnh ®-îc chia thµnh gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc vµ gi¸ thµnh thùc tÕ: - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: lµ gi¸ thµnh tÝnh tr-íc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt, dùa trªn c¸c ®Þnh møc vµ dù to¸n chi phÝ trong kú kÕ ho¹ch. ChØ tiªu nµy x¸c ®Þnh møc ®é chi phÝ giíi h¹n ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm cña doanh nghiÖp trong kú kÕ ho¹ch. - Gi¸ thµnh ®Þnh møc: lµ gi¸ thµnh còng ®-îc tÝnh tr-íc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt s¶n phÈm. Tuy nhiªn, kh¸c víi gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®-îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc b×nh qu©n tiªn tiÕn vµ kh«ng biÕn ®æi trong suèt c¶ kú kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc l¹i ®-îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ hiÖn hµnh t¹i tõng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong kú kÕ ho¹ch (th-êng lµ ngµy ®Çu th¸ng), nªn 9 gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n thay ®æi phï hîp víi sù thay ®æi cña c¸c ®Þnh møc chi phÝ ®¹t ®-îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh. - Gi¸ thµnh thùc tÕ: gi¸ thµnh thùc tÕ lµ chØ tiªu ®-îc x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm, trªn c¬ së c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm, kÓ c¶ chi v-ît hoÆc ngoµi ®Þnh møc, kÕ ho¹ch (thiÖt h¹i, hao hôt trong s¶n xuÊt,...). ViÖc xem xÐt chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm trªn c¸c gãc ®é kh¸c nhau lµ cÇn thiÕt. Bëi v×, mçi lo¹i gi¸ thµnh cã ý nghÜa kh¸c nhau trong qu¶n lý kinh tÕ vµ qu¶n trÞ kinh doanh. Ch¼ng h¹n, gi¸ thµnh c¸ biÖt cña s¶n phÈm dïng ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l-îng kinh tÕ cña c¸c doanh nghiÖp, gi¸ thµnh c«ng x-ëng dïng ®¸nh gi¸ h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé, gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ ®-îc sö dông khi nhËp kho thµnh phÈm, cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm tiªu thô ®-îc sö dông tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng (kÕt qu¶ kinh doanh) cña doanh nghiÖp. 4-/ NhiÖm vô kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh. Tõ tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò ®· ®Ò cËp ë trªn, chóng ta thÊy r»ng: viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm kh«ng ph¶i chØ dõng l¹i ë chç tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm n÷a, mµ cßn ph¶i tÝnh ®Õn viÖc cung cÊp th«ng tin cho qu¶n trÞ doanh nghiÖp. §©y lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan cña c«ng t¸c qu¶n lý, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng. Th«ng tin vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i lµ th«ng tin chñ yÕu, mang tÝnh quyÕt ®Þnh vµ lµ c¬ së ®Ó ®Ò ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh. Th«ng tin nµy phôc vô cho doanh nghiÖp ra c¸c quyÕt ®Þnh cô thÓ, nh-: s¶n l-îng hoµ vèn, s¶n l-îng tèi ®a ho¸ lîi nhuËn, ®iÓm ®ãng cöa, mÆt hµng kinh doanh tèi -u,... V× thÕ, muèn tæ chøc c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm, ®¸p øng ®Çy ®ñ, trung thùc, kÞp thêi yªu cÇu qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp, kÕ to¸n cÇn thùc hiÖn ®-îc c¸c nhiÖm vô chñ yÕu sau:  C¨n cø quy tr×nh c«ng nghÖ, ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ®Ó x¸c ®Þnh ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp, ®¸p øng yªu cÇu ®¬n gi¶n, phï hîp víi tr×nh ®é cña doanh nghiÖp.  Tæ chøc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo ®óng ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ®· x¸c ®Þnh vµ b»ng ph-¬ng ph¸p thÝch hîp ®· chän, cung cÊp nh÷ng sè liÖu th«ng tin tæng hîp vÒ c¸c kho¶n môc chi phÝ cña s¶n phÈm dë dang cuèi kú.  VËn dông ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp ®Ó tÝnh to¸n gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ cña tõng ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh theo ®óng kho¶n môc quy ®Þnh vµ ®óng kú tÝnh gi¸ thµnh ®· x¸c ®Þnh.  §Þnh kú cung cÊp c¸c b¸o c¸o vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh cho l·nh ®¹o doanh nghiÖp vµ tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc chi phÝ vµ dù to¸n chi phÝ, t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ kÕ ho¹ch h¹ gi¸ 10 thµnh s¶n phÈm, ph¸t hiÖn kÞp thêi kh¶ n¨ng tiÒm tµng, ®Ò xuÊt biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó phÊn ®Êu kh«ng ngõng tiÕt kiÖm chi phÝ vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nh- vËy, tr-íc hÕt ph¶i nhËn thøc râ vÞ trÝ, vai trß cña c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, vµ mèi quan hÖ gi÷a kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm víi c¸c bé phËn kÕ to¸n liªn quan. Tõ ®ã, kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm míi cã thÓ tiÕn hµnh nhiÖm vô mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®-îc. Qua c¸c phÇn ®· tr×nh bµy ë trªn, chóng ta ®· ®Ò cËp rÊt nhiÒu lÇn vÒ ý nghÜa cña viÖc tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Vµ ®Ó thùc hiÖn ®-îc ®iÒu ®ã, viÖc x¸c ®Þnh ®óng ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh, còng nh- viÖc lùa chän ph-¬ng ph¸p ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt vµ ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ®ãng mét vai trß rÊt quan träng. V× vËy, chóng ta sÏ ®i vµo t×m hiÓu vÊn ®Ò nµy trong c¸c môc sau. 5-/ §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong lý luËn còng nh- thùc tiÔn h¹ch to¸n, viÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ néi dung c¬ b¶n nhÊt cña tæ chøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tæ chøc h¹ch to¸n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt bao gåm hai giai ®o¹n kÕ tiÕp nhau vµ cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. §ã lµ giai ®o¹n h¹ch to¸n chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh theo tõng s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, ®¬n ®Æt hµng, giai ®o¹n c«ng nghÖ, ph©n x-ëng vµ giai ®o¹n tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, chi tiÕt s¶n phÈm vµ s¶n phÈm theo ®¬n ®Æt hµng ®· hoµn thµnh,... theo ®¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh quy ®Þnh. ViÖc ph©n chia nµy xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu qu¶n lý, kiÓm tra, ph©n tÝch chi phÝ, yªu cÇu h¹ch to¸n kinh doanh néi bé theo ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt, ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ cña tõng doanh nghiÖp, lo¹i h×nh s¶n xuÊt, yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý vµ yªu cÇu tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ®¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh quy ®Þnh. Cã thÓ kh¸c nhau c¬ b¶n vÒ giíi h¹n tËp hîp chi phÝ trong h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt (tøc lµ ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt) vµ s¶n phÈm hoµn thµnh cÇn ph¶i tÝnh gi¸ thµnh mét ®¬n vÞ s¶n phÈm (tøc ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh). * §èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ thùc chÊt lµ n¬i ph¸t sinh chi phÝ vµ ®èi t-îng chÞu chi phÝ. V× vËy, khi x¸c ®Þnh ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt, tr-íc hÕt ph¶i c¨n cø vµo môc ®Ých sö dông cña chi phÝ. Sau ®ã, c¨n cø vµo ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ. X¸c ®Þnh ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ ®óng vµ phï hîp víi ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng, yªu cÇu qu¶n lý cña doanh nghiÖp cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc tæ chøc kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt, tõ viÖc tæ chøc h¹ch to¸n ban ®Çu ®Õn viÖc tæ chøc tæng hîp sè liÖu ghi chÐp trªn tµi kho¶n, sæ chi tiÕt,... 11 * §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh phÈm. §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh phÈm lµ s¶n phÈm, b¸n thµnh phÈm, dÞch vô, lao vô hoµn thµnh ®ßi hái ph¶i tÝnh gi¸ thµnh. §èi t-îng ®ã, cã thÓ lµ s¶n phÈm cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hay ®ang trªn d©y chuyÒn s¶n xuÊt tuú theo yªu cÇu cña h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé vµ tiªu thô s¶n phÈm. §èi t-îng tËp hîp chi phÝ vµ ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh gièng nhau ë b¶n chÊt chung, chóng ®Òu lµ ph¹m vi giíi h¹n ®Ó tËp hîp chi phÝ theo ®ã vµ cïng phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý, ph©n tÝch vµ kiÓm tra chi phÝ vµ gi¸ thµnh. Nh-ng, chóng còng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau: - X¸c ®Þnh ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ lµ x¸c ®Þnh ph¹m vi (n¬i) ph¸t sinh chi phÝ ®Ó tËp hîp chi phÝ ph¸t sinh trong kú. - X¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh cã liªn quan ®Õn kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (thµnh phÈm vµ dÞch vô hoµn thµnh). - Mét ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ cã thÓ cã nhiÒu ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh. Tuy nhiªn, ë nhiÒu tr-êng hîp ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ phï hîp víi ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh. Do ®ã, ®Ó ph©n biÖn ®-îc ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh ngay c¶ khi chóng ®ång nhÊt lµ mét cÇn dùa vµo nh÷ng c¨n cø ®· nªu trªn. NÕu doanh nghiÖp cã tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ s¶n phÈm hay toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (nÕu s¶n xuÊt mét thø s¶n phÈm) hoÆc cã thÓ lµ nhãm s¶n phÈm (nÕu s¶n xuÊt nhiÒu th× s¶n phÈm cïng tiÕn hµnh trong mét tr×nh lao ®éng). §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh ë ®©y lµ s¶n phÈm cuèi cïng. Víi quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt phøc t¹p, ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ bé phËn, chi tiÕt s¶n phÈm, c¸c giai ®o¹n chÕ biÕn, ph©n x-ëng s¶n xuÊt hoÆc nhãm chi tiÕt, bé phËn s¶n phÈm,... Cßn ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ thµnh phÈm ë b-íc chÕ t¹o cuèi cïng hay b¸n thµnh phÈm ë tõng b-íc chÕ t¹o. ë doanh nghiÖp s¶n xuÊt s¶n phÈm cã tÝnh chÊt ®¬n chiÕc, nh-: ®ãng tµu, söa ch÷a « t«, tµu,... th× ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ lµ c¸c ®¬n ®Æt hµng riªng biÖt, cßn ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm tõng ®¬n. §èi víi s¶n xuÊt hµng lo¹t vµ s¶n xuÊt víi khèi l-îng lín, phô thuéc vµo quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt (®¬n gi¶n hay phøc t¹p) mµ ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ lµ s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, chi tiÕt, nhãm chi tiÕt, giai ®o¹n c«ng nghÖ vµ ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ s¶n phÈm cuèi cïng hay b¸n thµnh phÈm nh- ®· nªu trªn. ViÖc x¸c ®Þnh râ mèi quan hÖ vµ sù kh¸c nhau gi÷a ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ vÊn ®Ò mang tÝnh ®Þnh h-íng cho tæ 12 chøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. §ång thêi, thÓ hiÖn ®-îc môc ®Ých vµ ph¹m vi tiÕn hµnh hai giai ®o¹n cña c«ng t¸c nªu trªn. II-/ Ph-¬ng ph¸p vµ tr×nh tù h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. 1-/ Nguyªn t¾c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Theo chÕ ®é quy ®Þnh vÒ h¹ch to¸n hiÖn nay, chØ nh÷ng kho¶n chi phÝ c¬ b¶n trùc tiÕp (NVLTT, NCTT) vµ nh÷ng chi phÝ qu¶n lý ph©n x-ëng, chi phÝ s¶n xuÊt chung (khÊu hao TSC§, chi phÝ dÞch vô mua ngoµi,...) míi ®-îc tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô. Cßn chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp, chi phÝ b¸n hµng ®-îc h¹ch to¸n vµo gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n phÈm b¸n ra. Thùc chÊt, ®èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp chñ yÕu lµ chi phÝ s¶n xuÊt. Song, vÒ kü thuËt h¹ch to¸n vËn dông nguyªn t¾c thËn träng trong kÕ to¸n nªn nã ®-îc tÝnh cho s¶n phÈm, dÞch vô b¸n ra. §iÒu nµy kh«ng cã g× m©u thuÉn víi b¶n chÊt cña gi¸ thµnh. Bëi v×, ®Õn kh©u cuèi cïng cña qu¸ tr×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp (kh©u b¸n hµng), gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô ®-îc b¶o ®¶m chøa ®ùng chi phÝ doanh nghiÖp chi ra cÇn ®-îc bï ®¾p. Nh÷ng kho¶n chi phÝ kh¸c, nh-: chi phÝ ®Çu t-, chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh, c¸c kho¶n chi bÊt th-êng, c¸c kho¶n chi cã nguån bï ®¾p riªng, chØ cã tÝnh chÊt ph©n phèi l¹i,... kh«ng h¹ch to¸n vµo chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÊt nhiªn kh«ng tÝnh vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Ngoµi viÖc tËp hîp toµn bé chi phÝ chØ liªn quan ®Õn mét ®èi t-îng th× kÕ to¸n cßn ph¶i tiÕn hµnh ph©n bæ chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ gi¸n tiÕp cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t-îng theo tiªu thøc ph©n bæ. C«ng thøc ph©n bæ: Møc chi phÝ;ph©n bæ cho;tõng ®èi t-îng = Lỗi! x Lỗi! ViÖc x¸c ®Þnh nguyªn t¾c h¹ch to¸n chi phÝ vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÞch vô cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ vµ hîp lý chi phÝ vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm, còng nh- ®¶m b¶o tÝnh nhÊt qu¸n trong kÕ to¸n chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. 2-/ Ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. Ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét ph-¬ng ph¸p hay hÖ thèng c¸c ph-¬ng ph¸p ®-îc sö dông ®Ó tËp hîp vµ ph©n lo¹i c¸c chi phÝ s¶n xuÊt trong ph¹m vi giíi h¹n cña ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ. Néi dung chñ yÕu cña c¸c ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ lµ kÕ to¸n më thÎ (hoÆc sæ) chi tiÕt h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng ®èi t-îng ®· x¸c ®Þnh, ph¶n ¸nh c¸c chi phÝ ph¸t sinh cã liªn quan ®Õn ®èi t-îng, hµng th¸ng tæng hîp chi phÝ theo tõng ®èi t-îng. Trªn thùc tÕ, cã nhiÒu ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ kh¸c nhau, mçi ph-¬ng ph¸p thÝch hîp víi mét ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ cô thÓ: 13 * H¹ch to¸n chi phÝ theo toµn bé qui tr×nh c«ng nghÖ: Ph-¬ng ph¸p nµy ¸p dông ë nh÷ng doanh nghiÖp cã qui tr×nh c«ng nghÖ gi¶n ®¬n, ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ toµn bé qui tr×nh c«ng nghÖ. Khi sö dông ph-¬ng ph¸p nµy, c¸c tµi kho¶n chi phÝ ®-îc më chung cho c¶ qui tr×nh c«ng nghÖ. Chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh c¨n cø vµo chøng tõ ban ®Çu ®-îc ph©n lo¹i theo c«ng dông vµ tËp hîp vµo c¸c tµi kho¶n chi phÝ. * H¹ch to¸n chi phÝ theo giai ®o¹n c«ng nghÖ: Sö dông ë nh÷ng doanh nghiÖp cã qui tr×nh c«ng nghÖ phøc t¹p kiÓu liªn tôc, s¶n phÈm ph¶i tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n chÕ biÕn, ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ tõng giai ®o¹n c«ng nghÖ. Theo ph-¬ng ph¸p nµy, c¸c tµi kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh, mét mÆt, kÕ to¸n ph©n lo¹i theo tõng giai ®o¹n c«ng nghÖ, mÆt kh¸c, ph©n lo¹i theo c«ng dông chi phÝ ®Ó tËp hîp vµo c¸c tµi kho¶n chi tiÕt t-¬ng øng. * H¹ch to¸n chi phÝ theo s¶n phÈm hoÆc nhãm s¶n phÈm. ThÝch hîp víi nh÷ng doanh nghiÖp cã ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ lµ tõng lo¹i s¶n phÈm hoÆc nhãm s¶n phÈm riªng biÖt. Theo ph-¬ng ph¸p nµy, tµi kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt ®-îc më chi tiÕt theo tõng lo¹i hoÆc tõng nhãm s¶n phÈm. Chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh ®-îc ph©n lo¹i vµ tËp hîp theo tõng lo¹i s¶n phÈm hoÆc nhãm s¶n phÈm riªng biÖt, kh«ng phô thuéc vµo tÝnh chÊt phøc t¹p cña s¶n phÈm vµ qui tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt. NÕu qui tr×nh chÕ biÕn s¶n phÈm qua nhiÒu ph©n x-ëng chÕ biÕn kh¸c nhau th× c¸c chi phÝ ®-îc tËp hîp theo tõng ph©n x-ëng, trong ®ã, c¸c chi phÝ trùc tiÕp ®-îc ph©n lo¹i theo tõng s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, c¸c chi phÝ s¶n xuÊt chung ®-îc ph©n bæ cho tõng lo¹i s¶n phÈm hoÆc nhãm s¶n phÈm theo c¸c tiªu thøc phï hîp. Khi ®ã, gi¸ thµnh s¶n phÈm ®-îc x¸c ®Þnh b»ng ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc b»ng ph-¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ. * H¹ch to¸n chi phÝ theo ®Þnh møc: ¸p dông ë nh÷ng doanh nghiÖp ®· x©y dùng ®-îc mét hÖ thèng ®Þnh møc tõng lo¹i chi phÝ cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh mét c¸ch khoa häc, hîp lý, ®-îc thùc tiÔn kiÓm nghiÖm nhiÒu lÇn. C¸c tµi kho¶n chi phÝ cña doanh nghiÖp sÏ ®-îc më chi tiÕt theo tõng lo¹i chi phÝ ®· ®-îc ®Þnh møc. C¸c kho¶n chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh sÏ ®-îc ph©n lo¹i theo chi phÝ ®Þnh møc vµ ®-îc tËp hîp vµo c¸c tµi kho¶n chi tiÕt t-¬ng øng. Ngoµi c¸c ph-¬ng ph¸p trªn, cã thÓ kÓ ®Õn mét sè c¸c ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ kh¸c: theo ®¬n ®Æt hµng, theo néi dung kinh tÕ hay ph-¬ng ph¸p liªn hîp (kÕt hîp tõ hai ph-¬ng ph¸p trë lªn ®Ó h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt),... 3-/ Tr×nh tù h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Khi ph¸t sinh, tr-íc hÕt chi phÝ s¶n xuÊt ®-îc biÓu hiÖn theo yÕu tè chi phÝ råi míi ®-îc biÓu hiÖn thµnh c¸c kho¶n môc gi¸ thµnh khi tÝnh gi¸ thµnh s¶n 14 phÈm. ViÖc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¶i ®-îc tiÕn hµnh theo mét tr×nh tù hîp lý, khoa häc th× míi cã thÓ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch chÝnh x¸c, kÞp thêi. Tr×nh tù nµy phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña tõng ngµnh nghÒ, tõng doanh nghiÖp, vµo mèi quan hÖ gi÷a c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, vµo tr×nh ®é qu¶n lý vµ h¹ch to¸n,... Tuy nhiªn, cã thÓ kh¸i qu¸t tr×nh tù h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm qua c¸c b-íc:  TËp hîp c¸c chi phÝ c¬ b¶n cã liªn quan trùc tiÕp cho tõng ®èi t-îng. C¸c chi phÝ nµy bao gåm: chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp.  TÝnh to¸n vµ ph©n bæ lao vô cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh phô cã liªn quan trùc tiÕp cho tõng ®èi t-îng sö dông trªn c¬ së khèi l-îng lao vô phôc vô vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ lao vô.  TËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung cho c¸c ®èi t-îng cã liªn quan.  X¸c ®Þnh chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú. §Ó phôc vô cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô,... hoµn thµnh, c¸c chi phÝ trªn ph¶i ®-îc tËp hîp vµo tµi kho¶n tÝnh gi¸ thµnh theo 3 kho¶n môc: - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung. §ång thêi, c¨n cø vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm dë dang ®Çu kú, cuèi kú, vµ c¸c kho¶n gi¶m trõ chi phÝ ph¸t sinh ®Ó tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ cña tõng lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô. Qu¸ tr×nh tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ tiÕn hµnh theo ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn hay ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú tuú theo ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho mµ doanh nghiÖp ¸p dông: * Ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn (KKTX) Ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn lµ ph-¬ng ph¸p theo dâi vµ ph¶n ¸nh th-êng xuyªn, liªn tôc, cã hÖ thèng t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tån vËt t-, hµng ho¸ trªn sæ kÕ to¸n. Nã th-êng ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp cã qui m« lín, th-êng tiÕn hµnh tõ hai ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trë lªn hay s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau víi gi¸ trÞ s¶n phÈm lín. §Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo ph-¬ng ph¸p KKTX, kÕ to¸n sö dông tµi kho¶n 154 - “Chi phÝ s°n xuÊt kinh doanh dë dang”. TK 154 ®­îc më chi tiÕt theo tõng ®èi, néi dung ph¶n ¸nh nh- sau:  Bªn Nî: TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú.  Bªn Cã: - C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú. - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ cña s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô ®· hoµn thµnh. 15  D- Nî: Chi phÝ thùc tÕ cña s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô dë dang, ch-a hoµn thµnh. Cã thÓ kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh h¹ch to¸n qua s¬ ®å sau: S¬ ®å h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt (Theo ph-¬ng ph¸p KKTX) TK 621 TK 154 (1) TK 152,138,821 (4) TK 155 TK 622 (2) (5a) TK 157 (5) TK 627 (5b) (3) TK 632 (5c) (1) (2) (3) : KÕt chuyÓn chi phÝ NVLTT : KÕt chuyÓn chi phÝ NCTT : KÕt chuyÓn chi phÝ SXC (4) : C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ - VËt liÖu kh«ng dïng hÕt nhËp kho, phÕ liÖu thu håi (TK 152) - S¶n phÈm, vËt t- thiÕu hôt, bÊt th-êng trong s¶n xuÊt (TK 821, 138). (5) : Gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm, lao vô: - (5a) : S¶n phÈm hoµn thµnh nhËp kho - (5b) : S¶n phÈm hoµn thµnh xuÊt göi b¸n - (5c) : S¶n phÈm hoµn thµnh xuÊt b¸n th¼ng. * Ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú (KK§K) Nh÷ng ®¬n vÞ ®-îc sö dông ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú lµ nh÷ng ®¬n vÞ cã quy m« s¶n xuÊt kinh doanh nhá, kh«ng ®ång thêi tiÕn hµnh tõ hai ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trë lªn. Kh¸c víi doanh nghiÖp ¸p dông ph-¬ng ph¸p KKTX ®Ó ®¸nh gi¸ hµng tån kho, trong c¸c doanh nghiÖp ¸p dông ph-¬ng ph¸p 16 KK§K c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh liªn quan ®Õn hµng tån kho th× kh«ng ®-îc ghi sæ liªn tôc. Bëi vËy, cuèi kú doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh kiÓm kª tÊt c¶ c¸c lo¹i nguyªn liÖu, thµnh phÈm trong kho vµ t¹i c¸c ph©n x-ëng cïng víi c¸c s¶n phÈm dë dang ®Ó x¸c ®Þnh chi phÝ cña s¶n phÈm hoµn thµnh. V× thÕ, viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp còng cã sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh. Theo ph-¬ng ph¸p nµy, kÕ to¸n sö dông TK 631 - “Gi² th¯nh s°n xuÊt”. TK 631 còng ®-îc më chi tiÕt theo ®èi t-îng. Néi dung ph¶n ¸nh:  Bªn Nî: - Gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú. - Chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú liªn quan tíi chÕ t¹o s¶n phÈm.  Bªn Cã: - KÕt chuyÓn gi¸ thµnh s¶n phÈm dë dang cuèi kú vµo TK 154. - Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô hoµn thµnh.  TK 631 cuèi kú kh«ng cã sè d-. Cã thÓ kh¸i qu¸t tr×nh tù h¹ch to¸n theo s¬ ®å sau: S¬ ®å h¹ch to¸n chi phÝ s¶n phÈm (Theo ph-¬ng ph¸p KK§K) TK 154 TK 631 (1) TK 154 (3) TK 622,621,627 TK 632 (2) (4) (1) : KÕt chuyÓn gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú. (2) : KÕt chuyÓn chi phÝ NVLTT, NCTT, SXC. (3) : KÕt chuyÓn gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú. (4) : Tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm hoµn thµnh. Nh- vËy, dï ¸p dông ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn hay kiÓm kª ®Þnh kú, gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Òu ®-îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tËp hîp c¸c kho¶n chi phÝ (nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung) vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú. Bëi vËy, ®Ó cã th«ng tin gi¸ thµnh chÝnh x¸c, ph¶i h¹ch to¸n c¸c chi phÝ ph¸t sinh theo tõng kho¶n môc vµ 17 tÝnh to¸n ®óng ®¾n gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú. Chi tiÕt tr×nh tù h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, dï theo ph-¬ng ph¸p KKTX hay KK§K ®Òu tiÕn hµnh nh- sau: III-/ H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp (NVLTT) Chi phÝ vÒ NVLTT trong doanh nghiÖp lµ nh÷ng chi phÝ c¬ b¶n bao gåm c¸c chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh, b¸n thµnh phÈm mua ngoµi, vËt liÖu phô,... ®-îc xuÊt dïng trùc tiÕp cho viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm. - Chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh cã thÓ ph©n bæ theo hÖ sè, tû lÖ víi ®Þnh møc tiªu hao hoÆc tû lÖ víi träng l-îng s¶n phÈm. - Chi phÝ vËt liÖu phô cã thÓ ph©n bæ tû lÖ víi ®Þnh møc tiªu hao, tû lÖ víi nguyªn vËt liÖu chÝnh. Chi phÝ thùc tÕ NVLTT trong kú ®-îc x¸c ®Þnh: Chi phÝ thùc;tÕ NVL;trong kú Gi¸ trÞ NVL;®-a vµo;s¶n xuÊt = Gi¸ trÞ NVL;cßn l¹i cuèi kú;ch-a sö dông - Gi¸ trÞ phÕ;liÖu thu håi;trong kú - §Ó tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ NVLTT kÕ to¸n sö dông tµi kho¶n 621 - “Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu trùc tiÕp”. V¯ tuú theo ph­¬ng ph²p h³ch to²n h¯ng tån kho doanh nghiÖp ¸p dông, mµ néi dung ph¶n ¸nh cña tµi kho¶n 621 vµ tr×nh tù h¹ch to¸n chi phÝ NVLTT lµ kh¸c nhau. * Ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn (KKTX). Theo ph-¬ng ph¸p nµy, néi dung ph¶n ¸nh cña TK 621 nh- sau:  Bªn Nî: - TrÞ gi¸ nguyªn vËt liÖu xuÊt dïng trùc tiÕp cho s¶n xuÊt s¶n phÈm, thùc hiÖn lao vô, dÞch vô.  Bªn Cã: - Gi¸ trÞ NVL sö dông kh«ng hÕt nhËp l¹i kho. - KÕt chuyÓn chi phÝ NVL vµo bªn Nî TK 154 - “Chi phÝ s°n xuÊt kinh doanh dë dang”.  TK 621 kh«ng cã sè d- cuèi kú. Cã thÓ kh¸i qu¸t tr×nh tù h¹ch to¸n nh- sau: 18 S¬ ®å h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp (Theo ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn) TK 151,152 TK 621 (1) TK 154 (3) TK 331,111,112 TK 152 (2) (4) (1) : VËt liÖu xuÊt dïng trùc tiÕp chÕ t¹o s¶n phÈm (2) : Mua NVL vÒ kh«ng nhËp kho, mµ dïng ngay cho chÕ t¹o s¶n phÈm (3) : KÕt chuyÓn NVLTT (4) : VËt liÖu dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho KÕt qu¶ cña viÖc tæng hîp vµ ph©n bæ chi phÝ NVL, CCDC ®-îc ph¶n ¸nh v¯o “B°ng ph©n bæ nguyªn vËt liÖu, c«ng cô, dông cô”. Sau ®ã, c¨n cø v¯o b°ng ph©n bæ nµy ®Ó ghi vµo B¶ng kª sè 4 vµ NhËt ký chøng tõ sè 7. * Ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú (KK§K) Ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú kh«ng theo dâi mét c¸ch th-êng xuyªn, liªn tôc t×nh h×nh biÕn ®éng cña c¸c lo¹i vËt t- hµng ho¸, s¶n phÈm mµ chØ ph¶n ¸nh gi¸ trÞ tån kho ®Çu kú vµ cuèi kú cña chóng trªn c¬ së kiÓm kª cuèi kú, x¸c ®Þnh l-îng tån kho thùc tÕ ch-a xuÊt dïng. Do ®Æc ®iÓm cña ph-¬ng ph¸p KK§K, nªn chi phÝ vËt liÖu xuÊt dïng rÊt khã ph©n ®Þnh lµ xuÊt dïng cho môc ®Ých g×: s¶n xuÊt, qu¶n lý hay tiªu thô s¶n phÈm. V× vËy, ®Ó phôc vô cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô, kÕ to¸n cÇn theo dâi chi tiÕt c¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn tõng ®èi t-îng (ph©n x-ëng bé phËn s¶n xuÊt, s¶n phÈm, lao vô,...). §Ó ph¶n ¸nh c¸c chi phÝ vËt liÖu ®· xuÊt dïng cho s¶n xuÊt, kinh doanh, kÕ to¸n sö dông TK 621. C¸c chi phÝ ph¶n ¸nh trªn TK 621 kh«ng ghi theo tõng chøng tõ xuÊt dïng nguyªn vËt liÖu mµ ®-îc ghi mét lÇn vµo cuèi kú h¹ch to¸n, sau khi tiÕn hµnh kiÓm kª vµ x¸c ®Þnh ®-îc gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu tån kho vµ nguyªn vËt liÖu ®ang ®i ®-êng. Néi dung ph¶n ¸nh cña TK 621 nh- sau:  Bªn Nî: TrÞ gi¸ NVL ®· xuÊt dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh.  Bªn Cã: KÕt chuyÓn chi phÝ NVL vµo bªn Nî TK 631.  TK 621 kh«ng cã sè d- cuèi kú. 19 S¬ ®å h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp (Theo ph-¬ng ph¸p KK§K) TK 111,331 TK 611 TK 621 TK 631 (2) (4) (5) TK 151,152 (3) (1) (1) : KÕt chuyÓn gi¸ trÞ vËt liÖu tån kho vµ ®ang ®i ®-êng ®Çu kú. (2) : Gi¸ trÞ vËt liÖu nhËp kho trong kú. (3) : Gi¸ trÞ vËt liÖu tån kho vµ ®i ®-êng cuèi kú. (4) : Gi¸ trÞ NVL xuÊt dïng trong kú. (5) : KÕt chuyÓn NVL vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm. IV-/ H¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp (NCTT) Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp bao gåm tiÒn l-¬ng chÝnh, l-¬ng phô, c¸c kho¶n phô cÊp, tiÒn b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm, thùc hiÖn lao vô, dÞch vô. Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp chñ yÕu tÝnh b»ng ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp vµo gi¸ thµnh tõng lo¹i s¶n phÈm. NÕu ph¶i ph©n bæ cho nhiÒu lo¹i s¶n phÈm th× cã thÓ theo tiªu thøc: ®Þnh møc tiÒn l-¬ng cña tõng lo¹i s¶n phÈm, theo hÖ sè tû lÖ víi khèi l-îng s¶n phÈm mçi lo¹i,... C¸c chi phÝ BHXH, BHYT, KPC§ ®-îc tÝnh trùc tiÕp theo tû lÖ trÝch quy ®Þnh cña Bé Tµi chÝnh. §Ó tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ NCTT, kÕ to¸n sö dông TK 622 - “Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp”. T¯i kho°n n¯y ®­îc më chi tiÕt theo tõng ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ. Néi dung ph¶n ¸nh nh- sau:  Bªn Nî: - Chi phÝ NCTT s¶n xuÊt s¶n phÈm, thùc hiÖn dÞch vô, lao vô.  Bªn Cã: - KÕt chuyÓn chi phÝ NCTT vµo tµi kho¶n gi¸ thµnh (TK 154 theo ph-¬ng ph¸p KKTX hoÆc TK 631 theo ph-¬ng ph¸p KK§K).  TK 622 kh«ng cã sè d- cuèi kú. Chi phÝ NCTT ®-îc tÝnh to²n, ph©n bæ ë b°ng ph©n bæ sè 1: “B°ng ph©n bæ tiÒn l­¬ng v¯ b°o hiÓm x± héi”. 20