§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
Lêi më ®Çu
HiÖn nay, chóng ta ®ang ë trong giai ®o¹n qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi,
®©y lµ thêi kú chuyÓn tiÕp tõ nÒn kinh tÕ cò l¹c hËu lªn nÒn kinh tÕ míi x©y
dùng c«ng h÷u. Do ®ã ®ßi hái cÇn ph¶i tËp trung ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr êng víi sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. V× cã
nh vËy míi ®a ®Êt níc tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu vµ b¾t kÞp víi
tèc ®é ph¸t triÓn cña c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn, ®Ó x©y
dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi th× chóng ta kh«ng ®¬n thuÇn tËp trung
ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng thuÇn tuý mµ ph¶i ®Æt díi sù l·nh ®¹o tµi t×nh
s¸ng suèt cña §¶ng "ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo
®Þnh híng x· héi chñ nghÜa".
Víi vai trß quan träng "kinh tÕ t b¶n t nh©n cã kh¶ n¨ng ®ãng gãp vµo
c«ng cuéc x©y dùng ®Êt níc, khuyÕn khÝch t nh©n ®Çu t vµo s¶n xuÊt, yªn t©m
lµm ¨n l©u dµi, b¶o hé quyÒn së h÷u vµ lîi Ých hîp ph¸p t¹o ®iÒu kiÖn thuËn
lîi ®i ®«i víi t¨ng cêng qu¶n lý, híng dÉn lµm ¨n ®óng ph¸p luËt cã lîi cho
quèc kÕ d©n sinh" - B¸o c¸o chÝnh trÞ t¹i §¹i héi VIII cña §¶ng. Tuy nhiªn,
trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, kinh tÕ t b¶n t nh©n ë níc ta ®· béc lé nh÷ng h¹n
chÕ, yÕu kÐm vµ ph¶i ®¬ng ®Çu víi nhiÒu th¸ch thøc vµ khã kh¨n vÒ m«i trêng
kinh doanh, n¨ng lùc c¹nh tranh, tr×nh ®é c«ng nghÖ, chÊt lîng, gi¸ thµnh s¶n
phÈm. Mét sè doanh nghiÖp vèn lín, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, cßn phÇn lín vÉn lµ
doanh nghiÖp cã quy m« nhá, vèn Ýt, c«ng nghÖ s¶n xuÊt l¹c hËu, tr×nh ®é
qu¶n lý doanh nghiÖp cßn yÕu kÐm, hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng
yÕu; thªm vµo ®ã lµ nh÷ng khã kh¨n víng m¾c vÒ vèn, vÒ mÆt b»ng s¶n xuÊt,
kinh doanh, vÒ kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ xö lý th«ng tin vÒ m«i trêng ph¸p lý…
V× thÕ, kinh tÕ t b¶n t nh©n cã kh¶ n¨ng ®ãng gãp vµo c«ng cuéc x©y
dùng ®Êt níc nh huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn, gi¶i quyÕt vµ
t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho mét lùc lîng lín lao ®éng, t¨ng nguån thu cho ng©n
s¸ch. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n ë níc ta béc
lé nh÷ng yÕu kÐm, h¹n chÕ ®ßi hái ph¶i cã sù can thiÖp tõ phÝa Nhµ níc vÒ c¸c
chÝnh s¸ch
Nguyªn nh©n khiÕn tèc ®é ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n
cha ®¸p øng ®îc nh÷ng ®ßi hái cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë níc ta giai
®o¹n hiÖn nay ®îc nªu râ t¹i NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø n¨m Ban chÊp hµnh
Trung ¬ng kho¸ IX "Mét sè c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cña Nhµ níc cha phï hîp víi
®Æc ®iÓm cña kinh tÕ t b¶n t nh©n mµ ®¹i bé phËn cã quy m« nhá vµ võa; qu¶n
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
lý cã phÇn bu«ng láng vµ cã nh÷ng s¬ hë, h¹n chÕ viÖc thóc ®Èy kinh tÕ t b¶n
t nh©n ph¸t triÓn ®óng híng".
§Ó cã thÓ ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ cña khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n vµ
h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng khuyÕt tËt vèn cã, §¶ng vµ Nhµ níc ph¶i cã
sù ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn cña kinh tÕ t b¶n t nh©n.
Bµi viÕt nµy nªu lªn: "Thùc tr¹ng vµ mét sè gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn khu vùc
kinh tÕ t b¶n t nh©n" lµm néi dung chÝnh cña ®Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ cña em.
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
ch¬ng I
Lý luËn vÒ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ t b¶n t nh©n
I. Häc thuyÕt M¸c - Lªnin vÒ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
Tõ khi bíc vµo c«ng cuéc ®æi míi chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan
liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, chóng ta ®· ®¹t ®îc mét sè thµnh tùu
®¸ng kÓ. Trong ®ã ph¶i nãi ®Õn vai trß cña khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n ®·
gãp phÇn ®¸ng kÓ trong viÖc t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng nguån thu cho
ng©n s¸ch. Sau khi luËt doanh nghiÖp cã hiÖu lùc 1/1/2000, kinh tÕ t b¶n t
nh©n ph¸t triÓn m¹nh mÏ lµ ®iÒu kiÖn quan träng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ trong níc, n©ng cao vÞ thÕ cña ViÖt Nam lªn so víi khu vùc. Tuy
nhiªn, xÐt vÒ nguån gèc h×nh thµnh vµ quy m« ho¹t ®éng cña ®¹i bé phËn
doanh nghiÖp t nh©n (DNTN) cßn míi, quy m« nhá. VËy trong qu¸ tr×nh héi
nhËp, kinh tÕ t b¶n t nh©n nªn ph¸t triÓn nh thÕ nµo? §ã lµ vÊn ®Ò cÇn cã
nh÷ng dù b¸o ®óng ®¾n ®Ó §¶ng vµ Nhµ níc cã c¨n cø khoa häc ra c¸c quyÕt
®Þnh chñ tr¬ng chÝnh s¸ch cho phï hîp.
Dù b¸o ®óng ®îc xu thÕ vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t
b¶n t nh©n trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta th× cÇn dùa trªn
c¸c luËn cø khoa häc. Mµ nÒn t¶ng t tëng cña §¶ng ta lµ häc thuyÕt M¸c Lªnin vµ t tëng Hå ChÝ Minh; do ®ã, luËn cø khoa häc tríc hÕt ph¶i lµ lý luËn
häc thuyÕt cña M¸c - Lªnin vÒ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ.
Ngay tõ khi míi ra ®êi, chñ nghÜa M¸c - Lªnin kh¼ng ®Þnh sù ph¸t triÓn
cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cã thÓ coi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn.
V× vËy, sù vËn ®éng cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ mét qu¸ tr×nh kh¸ch
quan díi t¸c ®éng cña nh÷ng quy luËt nhÊt ®Þnh vµ chØ cã thÓ ®¸nh gi¸ ®óng
xu thÕ vËn ®éng cña c¸c hiÖn tîng kinh tÕ - x· héi khi ®Æt nã trong quy luËt
chung cña sù ph¸t triÓn c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi ®ã. Trong ®ã, chóng ta
ph¶i xÐt ®Õn hai nguyªn lý vÒ sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cÇn tÝnh ®Õn khi
nghiªn cøu xu híng vËn ®éng cña kinh tÕ t b¶n t nh©n trong c¬ cÊu kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn.
Thø nhÊt, ®ã lµ quy luËt vÒ mèi quan hÖ gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan
hÖ s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, níc ta cha thÓ cã
ngay lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i víi tr×nh ®é x· héi ho¸ cao nªn hÖ thèng quan
hÖ s¶n xuÊt phï hîp lµ c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn víi sù ®a d¹ng vÒ h×nh
thøc së h÷u. §ã chÝnh lµ c¬ së kh¸ch quan cña sù tån t¹i cña kinh tÕ t b¶n t
nh©n .
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
Thø hai, lµ lý luËn vÒ c¬ cÊu s¶n xuÊt kinh tÕ quyÕt ®Þnh c¬ cÊu x· héi,
giai cÊp cña x· héi t¬ng øng vµ vai trß vÞ trÝ cña nã. Nh ë níc ta trong giai
®o¹n hiÖn nay, khi kinh tÕ t b¶n t nh©n ®ang cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn m¹nh th×
tÇng líp chñ doanh nghiÖp sÏ cã vÞ trÝ xøng ®¸ng t¬ng øng trong c¬ cÊu x· héi
giai cÊp.
Qua häc thuyÕt cña M¸c - Lªnin vÒ c¸c quy luËt, nguyªn lý vÒ sù vËn
®éng vµ ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi, ta ®em ¸p dông vµ t×m hiÓu
thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n ë ViÖt Nam.
II. Kinh tÕ t b¶n t nh©n trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh
híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam
1. Kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ t b¶n t nh©n
Nãi ®Õn kinh tÕ t b¶n t nh©n lµ thùc chÊt nãi ®Õn khu vùc kinh tÕ t b¶n
t nh©n , vÒ quan hÖ së h÷u gåm kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ vµ kinh tÕ t b¶n t nh©n.
XÐt vÒ mÆt lý luËn th× kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ vµ kinh tÕ t b¶n t nh©n cã kh¸c
nhau vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt vµ b¶n chÊt quan hÖ s¶n xuÊt. Nhng trªn thùc tÕ, viÖc ph©n ®Þnh r¹ch rßi ranh giíi kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ vµ
kinh tÕ t b¶n t nh©n lµ kh«ng ®¬n gi¶n. Hai thµnh phÇn kinh tÕ nµy lu«n cã sù
vËn ®éng, ph¸t triÓn, biÕn ®æi kh«ng ngõng vµ chÞu sù ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè
thêi ®¹i, ®Æc ®iÓm ngµnh nghÒ, lÜnh vùc s¶n xuÊt….
§Ó cã thÓ hiÓu râ h¬n vÒ khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n ta ®i t×m hiÓu xem
kh¸i niÖm cña nã lµ g×? Kinh tÕ c¸ thÓ lµ thµnh phÇn kinh tÕ t h÷u mµ thu nhËp
dùa hoµn toµn vµo lao ®éng vµ vèn cña b¶n th©n vµ gia ®×nh. Thµnh phÇn kinh
tÕ c¸ thÓ ®îc quy ®Þnh bëi tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp vµ s¶n xuÊt nhá bÐ. Kinh tÕ
tiÓu chñ còng lµ h×nh thøc kinh tÕ t h÷u nhng cã thuª lao ®éng, tuy nhiªn thu
nhËp vÉn chñ yÕu dùa vµo søc lao ®éng vµ vèn cña b¶n th©n vµ gia ®×nh Kinh
tÕ t b¶n t nh©n lµ thµnh phÇn kinh tÕ mµ s¶n xuÊt kinh doanh dùa trªn c¬ së
chiÕm h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ bãc lét lao ®éng lµm
thuª.
NÕu muèn cã c¸i nh×n ®Çy ®ñ h¬n vÒ khu vùc kinh tÕ nµy, chóng ta cÇn
t×m hiÓu thªm vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t b¶n
t nh©n .
2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t b¶n t
nh©n .
Ngay tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh häc thuyÕt cña m×nh,
Mac ®· cho r»ng chñ nghÜa t b¶n lªn chñ nghÜa x· héi tÊt yÕu ph¶i tr¶i qua
mét thêi kú qu¸ ®é. Thêi kú nµy xÐt vÒ mÆt kinh tÕ sÏ tån t¹i ®an xen nh÷ng
kÕt cÊu kinh tÕ x· héi kh¸c nhau. ThÝch øng víi thêi kú ®ã lµ nÒn kinh tÕ hµng
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
ho¸ nhiÒu thµnh phÇn víi mét c¬ cÊu x· héi nhiÒu giai cÊp, giai tÇng cã m©u
thuÉn gay g¾t vÒ lîi Ých kinh tÕ, song thèng nhÊt trong môc tiªu vËn ®éng. Tõ
®ã chóng ta ph¶i cã nh÷ng th¸i ®é ®óng ®¾n trong nh×n nhËn vÒ kinh tÕ t b¶n
t nh©n vµ nhËn râ triÓn väng ph¸t triÓn cña kinh tÕ t b¶n t nh©n trong c¬ cÊu
kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn.
Ngay sau khi c¸ch m¹ng th¸ng t¸m 1945 thµnh c«ng, nhËn ®Þnh vÒ vai
trß cña kinh tÕ t b¶n t nh©n ë ViÖt Nam lóc bÊy giê, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®·
tuyªn bè "…®Ó giµnh lÊy nÒn hoµn toµn ®éc lËp cña n íc nhµ th× giíi c«ng th¬ng ph¶i ho¹t ®éng ®Ó x©y dùng mét nÒn kinh tÕ vµ tµi chÝnh v÷ng vµng vµ
thÞnh vîng. ChÝnh phñ nh©n d©n vµ t«i sÏ tËn t©m gióp ®ì giíi c«ng - th¬ng
trong cuéc kiÕn thiÕt nµy". Sau khi cuéc kh¸ng chiÕn 9 n¨m kÕt thóc , n¨m
1951, miÒn B¾c bíc vµo thêi kú c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa vµ ph¸t triÓn kinh tÕ
theo m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Kinh tÕ t b¶n t nh©n bÞ h¹n chÕ, bÞ c¶i
t¹o vµ dÇn dÇn bÞ xo¸ bá v× nã ®îc coi lµ "hµng ngµy hµng giê " ®Î ra chñ
nghÜa t b¶n nªn lu«n lµ ®èi tîng cña c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa vµ kh«ng ®îc
khuyÕn khÝch ph¸t triÓn. Sau thêi kú khñng ho¶ng kinh tÕ ë níc ta, t¹i §¹i héi
§¶ng VI víi ®êng lèi ®æi míi toµn diÖn ®Êt níc theo ®Þnh híng x· héi chñ
nghÜa, tríc hÕt lµ ®æi míi t duy víi tinh thÇn "nh×n th¼ng vµo sù thËt, ®¸nh gi¸
®óng sù thËt, nãi râ sù thËt", §¶ng ta ®· thõa nhËn "sai lÇm trong bè trÝ c¬
cÊu kinh tÕ" vµ "trong nhËn thøc còng nh trong hµnh ®éng, chóng ta cha thùc
sù thõa nhËn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë níc ta cßn tån t¹i trong mét
thêi gian t¬ng ®èi dµi". Theo ®ã thõa nhËn sù tån t¹i kh¸ch quan cña kinh tÕ t
b¶n t nh©n bao gåm kinh tÕ tiÓu s¶n xuÊt hµng ho¸, tiÓu th¬ng, t s¶n nhá. TiÕp
tôc thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi ®· ®îc ®Ò ra tõ §¹i héi VI, t¹i §¹i héi §¶ng
VIII t tëng quan ®iÓm vµ chñ tr¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®·
®îc kh¼ng ®Þnh râ: lÊy viÖc gi¶i phãng søc s¶n xuÊt ®éng viªn tèi ®a mäi
nguån lùc bªn trong vµ bªn ngoµi cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸,
n©ng cao hiÖu qña kinh tÕ x· héi, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n lµ môc tiªu hµng
®Çu trong viÖc khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai
trß chñ ®¹o cïng c¸c kinh tÕ kh¸c gãp phÇn x©y dùng nÒn kinh tÕ níc nhµ,
trong ®ã kinh tÕ t b¶n t nh©n ®îc x¸c ®Þnh lµ thµnh phÇn kinh tÕ quan träng.
Víi quan niÖm ®ã, trªn thùc tÕ, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· cè g¾ng t¹o ®iÒu kiÖn
vÒ kinh tÕ vµ ph¸p lý thuËn lîi ®Ó c¸c nhµ ®Çu t t nh©n yªn t©m lµm ¨n l©u dµi
th«ng qua viÖc xóc tiÕn m¹nh mÏ qu¸ tr×nh lËp ph¸p, t¹o c¬ së ph¸p lý cho sù
ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng nhiÒu thµnh phÇn vµ kinh tÕ t b¶n t nh©n nãi riªng.
N¨m 1990 ban hµnh LuËt C«ng ty vµ LuËt doanh nghiÖp t nh©n. HiÕn ph¸p
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
1992 ®· ban hµnh kh¼ng ®Þnh vai trß hîp hiÕn cña kinh tÕ t b¶n t nh©n vµ t
b¶n t nh©n. HiÕn ph¸p söa ®æi bæ sung 2001 ®· nªu " doanh nghiÖp thuéc mäi
thµnh phÇn kinh tÕ ®îc liªn doanh, liªn kÕt víi c¸ nh©n, tæ chøc kinh tÕ trong
vµ ngoµi níc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt" vµ trong 15 n¨m qua ®· liªn tôc ban
hµnh vµ hoµn thiÖn hÖ thèng luËt d©n sù, luËt kinh tÕ vµ kinh doanh. §¹o luËt
doanh nghiÖp ®· ®i vµo cuéc sèng rÊt nhanh t¹o ra bíc ph¸t triÓn ®ét biÕn cña
kinh tÕ t b¶n t nh©n .
Tuy nhiªn, kh«ng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ t b¶n t nh©n mét c¸ch ®éc lËp,
kh«ng thÓ v× c¸c khuyÕt ®iÓm cña m« h×nh ph¸t triÓn m¹nh c¸c doanh nghiÖp
quèc doanh kÓ c¶ trong n«ng nghiÖp vµ trong mäi lÜnh vùc th× t nh©n ho¸ hoµn
toµn khu vùc doanh nghiÖp quèc doanh. Bëi lÏ, trong mét sè lÜnh vùc doanh
nghiÖp t nh©n kh«ng muèn kinh doanh do lîi nhuËn thÊp, thêi gian thu håi
vèn l©u hoÆc hä kh«ng thÓ lµm ®îc v× c¸c ngµnh ®ã ®ßi hái lîng vèn lín, tr×nh
®é khoa häc c«ng nghÖ vÝ dô nh x©y dùng c¬ së vËt chÊt h¹ tÇng (®iÖn, níc,
m¹ng líi ®êng giao th«ng…) phôc vô cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Do
®ã, ®Ó ph¸t triÓn ®îc nÒn kinh tÕ tæng thÓ ®ßi hái ph¶i ph¸t triÓn m¹nh khu vùc
doanh nghiÖp quèc doanh ®Ó lµm ®Çu tµu cho nÒn kinh tÕ,yÓm trî cho c¸c
doanh nghiÖp nhá cña khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n . Tuy vËy, khu vùc doanh
nghiÖp Nhµ níc chØ nªn tËp trung ph¸t triÓn c¸c ngµnh mòi nhän chø kh«ng
ph¶i tËp trung s¶n xuÊt kinh doanh tÊt c¶ c¸c mÆt hµng thuéc c¸c lÜnh vùc
kh¸c nhau nh trong thêi kú tËp trung quan liªu bao cÊp. Trong thêi kú ®ã, sù
s¶n xuÊt díi sù chØ ®¹o chung thèng nhÊt cña Nhµ níc th«ng qua c¸c chØ tiªu
vµ kÕ ho¹ch. ChÝnh v× thÕ dÉn ®Õn sù tr× trÖ, ®ãi nghÌo trong mét thêi gian t¬ng ®èi dµi sau khi chóng ta giµnh ®îc ®éc lËp. §Ó cã thÓ t¨ng kh¶ n¨ng s¸ng
t¹o còng nh c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, Nhµ níc thùc hiÖn
chÝnh s¸ch cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc chÝnh lµ ®a d¹ng ho¸ c¸c
h×nh thøc së h÷u. §iÒu nµy khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng kinh doanh
víi chÕ ®é tù chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng lîi Ých cña chÝnh m×nh nªn ph¸t huy ®îc
mäi sù s¸ng t¹o trong kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp.
Theo §¹i héi IX, khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n ®· ®¹t bíc míi vÒ hoµn
thiÖn chÝnh s¸ch, kh¼ng ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ thÞ trêng nhiÒu thµnh phÇn ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, trong ®ã kinh tÕ t b¶n t nh©n lµ bé phËn quan träng. §¹i
héi ®· kh¼ng ®Þnh "Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé phËn
cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ ®Þnh híng x©y dùng chñ nghÜa cïng ph¸t
triÓn l©u dµi, hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh". Kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ ®îc
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
x¸c ®Þnh lµ cã vÞ trÝ quan träng l©u dµi. Kinh tÕ t b¶n t nh©n ®îc khuyÕn khÝch
ph¸t triÓn th«ng qua viÖc t¹o m«i trêng kinh doanh thuËn lîi vÒ chÝnh s¸ch
trªn nh÷ng ®Þnh híng u tiªn cña Nhµ níc, kÓ c¶ ®Çu t ra níc ngoµi.
Qua ®ã ta thÊy tõ §¹i héi VI ®Õn nay, nhËn thøc cña §¶ng ta vÒ vÞ trÝ vµ
vai trß cña kinh tÕ t b¶n t nh©n trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn
®· cã bíc ph¸t triÓn míi. Kinh tÕ t b¶n t nh©n ®îc thõa nhËn lµ bé phËn cÊu
thµnh h÷u c¬ quan träng cña nÒn kinh tÕ ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ph¸t triÓn
kinh tÕ t b¶n t nh©n lµ vÊn ®Ò cã tÇm chiÕn lîc l©u dµi trong qu¸ tr×nh x©y
dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Kh«ng chØ thay ®æi nhËn thøc §¶ng vµ Nhµ níc cßn x©y dùng vµ hoµn thiÖn thÓ chÕ phï hîp cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ
nãi chung kinh tÕ t b¶n t nh©n nãi riªng. Tuy nhiªn ®©y míi chØ lµ giai ®o¹n
t×m tßi ®æi míi. VÒ l©u dµi, muèn ph¸t triÓn khu vùc t nh©n bÒn v÷ng vµ m¹nh
cÇn ph¶i cã mét chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« thÝch hîp, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch
nµy ph¶i ®¶m b¶o cho khu vùc t nh©n cã kh¶ n¨ng ®¹t lîi nhuËn kh¸.
3.Vai trß cña khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n trong sù nghiÖp c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc
* Kinh tÕ t b¶n t nh©n ®ãng gãp c¸c nguån lùc vµo sù nghiÖp c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
Lµ mét bé phËn hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, kinh tÕ t
b¶n t nh©n ®· gãp phÇn khai th¸c tæng thÓ c¸c nguån lùc kinh tÕ quèc gia
th«ng qua viÖc huy ®éng nguån vèn trong x· héi cho ®Çu t ph¸t triÓn, ®ång
thêi sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån nh©n lùc, c«ng nghÖ. Víi vai trß quan träng
trong viÖc huy ®éng nguån vèn trong x· héi cho ®Çu t ph¸t triÓn, khu vùc t
nh©n ®· huy ®éng nguån vèn t¨ng liªn tôc trong nh÷ng n¨m qua.Theo íc tÝnh,
tõ khi luËt doanh nghiÖp ra ®êi tÝnh tõ 2000 ®Õn 7/2003, tæng vèn c¸c doanh
nghiÖp ®¹t 145.000 tû ®ång cao gÊp 4 lÇn so víi tæng vèn ®Çu t cña doanh
nghiÖp t nh©n 9 n¨m tríc céng l¹i. Còng thêi gian ®ã, tû träng vèn ®Çu t cña
kinh tÕ t b¶n t nh©n trong tæng vèn ®Çu t t¨ng lªn nhanh chãng tõ 20% n¨m
2000 lªn 25% n¨m 2001, lªn 25,3% n¨m 2002, 27% n¨m 2003. Víi b¶n tÝnh
nh¹y c¶m trong kinh doanh vµ môc ®Ých doanh lîi, kinh tÕ t b¶n t nh©n lu«n
t×m c¬ héi ®Çu t, do ®ã ngoµi vèn tù tÝch luü, c¸c chñ doanh nghiÖp t nh©n t×m
mäi biÖn ph¸p linh ho¹t vµ hiÖu qu¶ ®Ó huy ®éng vèn tõ nhiÒu nguån gãp phÇn
lµm phong phó ho¸ thÞ trêng tµi chÝnh vµ ®Çu t. Víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng
vµ ®a d¹ng, kinh tÕ t b¶n t nh©n ®· thu ®îc mét kÕt qu¶ ®¸ng kÓ ®ãng gãp
vµo ng©n s¸ch Nhµ níc ngµy cµng t¨ng. Theo sè liÖu thèng kª cña Tæng côc
thuÕ, khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n ®· nép vµo ng©n s¸ch n¨m 2000 lµ 11003 tû
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
®ång, chiÕm 16,1% tæng thu ng©n s¸ch, n¨m 2001 nép 11075 tû ®ång chiÕm
14,8% tæng thu ng©n s¸ch. Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp t nh©n cßn thùc hiÖn
nhiÒu ch¬ng tr×nh nh ®ãng gãp cho quü chÊt ®éc mµu da cam, quü ngêi nghÌo,
ñng hé cho viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh c«ng céng nh cÇu, ®êng, nhµ t×nh
nghÜa, trêng häc, tr¹m x¸…
Lao ®éng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo c¬ b¶n cña nÒn s¶n xuÊt.
V× vËy, viÖc gi¶i quyÕt viÖc lµm kh«ng chØ cã ý nghÜa vÒ mÆt sö dông cã hiÖu
qu¶ nguån lùc x· héi mµ lu«n lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña Nhµ níc. Mét sè
thµnh c«ng cña ®êng lèi ®æi míi trong thêi gian qua ®ang lµm thay ®æi nhËn
thøc vÒ thÞ trêng lao ®éng cña níc ta. Tríc hÕt ®ã lµ quan niÖm søc lao ®éng lµ
hµng ho¸ cho nªn h×nh thøc thÓ hiÖn díi d¹ng "hîp ®ång lao ®éng" vµ ®îc
ph¸p luËt ®¶m b¶o th«ng qua Bé luËt lao ®éng vµ c¸c c¬ quan thùc thi. ChÝnh
sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ t b¶n t nh©n ®ang lµm thay ®æi c¸ch nghÜ
thô ®éng vÒ viÖc lµm, viÖc lµm kh«ng ph¶i chØ do Nhµ níc t¹o ra cho ngêi lao
®éng mµ ngêi lao ®éng sÏ tù t¹o viÖc lµm, tù kiÕm sèng vµ lµm giµu. Lao ®éng
tríc ®©y chñ yÕu trong lÜnh vùc n«ng, l©m , ng nghiÖp nay dÇn dÇn chuyÓn
sang c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nh c«ng nghiÖp, dÞch vô ®Ó tõ ®ã h×nh thµnh c¬ cÊu
lao ®éng hîp lý gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng theo híng hiÖn ®¹i, hiÖu qu¶. Trong
giai ®o¹n hiÖn nay, ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh cho c¸c doanh nghiÖp ®ßi hái ph¶i
cã mét lùc lîng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n, cã n¨ng lùc cã phÈm chÊt.
Do ®ã, ph¶i cã chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó ®µo t¹o vµ khuyÕn khÝch sö dông lao
®éng, tr¸nh t×nh tr¹ng thiÕu lao ®éng giái.Kinh tÕ t b¶n t nh©n kh«ng chØ gãp
phÇn gi¶i quyÕt mét lùc lîng lín lao ®éng thÊt nghiÖp mµ cßn lµm t¨ng sù lùa
chän cho ngêi lao ®éng khi tham gia thÞ trêng lao ®éng. Nh÷ng ngêi chuÈn bÞ
tham gia vµo thÞ trêng lao ®éng viÖc lµm sÏ lùa chän lÜnh vùc vµ thµnh phÇn
kinh tÕ trªn c¬ së c©n nh¾c c¸c yªu cÇu tõ doanh nghiÖp vµ kh¶ n¨ng cña hä.
Cßn nh÷ng ngêi ®ang lµm viÖc t¹i mét c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh sÏ cã ®iÒu
kiÖn di chuyÓn, thay ®æi n¬i lµm viÖc mét c¸ch tù do kh«ng bÞ rµng buéc bëi
c¸c c¬ chÕ. Nh vËy, tÝnh c¹nh tranh trªn thÞ trêng lao ®éng sÏ gay g¾t h¬n vµ
chÝnh sù c¹nh tranh khiÕn cho chÊt lîng lao ®éng ®îc n©ng cao. §ång thêi, do
kinh tÕ t b¶n t nh©n cã ®iÒu kiÖn ®æi míi c«ng nghÖ nhanh nªn tr×nh ®é kü
n¨ng cña ngêi lao ®éng nhanh chãng ®îc n©ng cao. Khu vùc kinh tÕ t b¶n t
nh©n ®· gi¶i quyÕt viÖc lµm cho 4700742 lao ®éng chiÕm 70% lùc lîng lao
®éng x· héi. NÕu tÝnh tû lÖ thu hót lao ®éng trªn vèn ®Çu t th× kinh tÕ c¸ thÓ
thu hót 165 lao ®éng/tû ®ång vèn, doanh nghiÖp t nh©n thu hót 20 lao ®éng/tû
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
®ång vèn, trong khi doanh nghiÖp Nhµ níc chØ thu hót 11,5 lao ®éng/tû ®ång
vèn.
* Kinh tÕ t b¶n t nh©n thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng
hîp lý, hiÖu qu¶ vµ hiÖn ®¹i.
Mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam lµ c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ theo híng tiÕn bé vÒ khoa
häc vµ c«ng nghÖ nh»m n©ng cao néi lùc tõng bíc héi nhËp b×nh ®¼ng víi hÖ
thèng kinh tÕ quèc tÕ. Trong qu¸ tr×nh ®ã cã sù tham gia tÝch cùc vµ cã hiÖu
qu¶ cña kinh tÕ t b¶n t nh©n b»ng viÖc x¸c lËp c¬ cÊu ®Çu t cho phï hîp víi
tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong tõng thêi kú ph¸t triÓn. Do u thÕ
næi tréi cña c¸c doanh nghiÖp t nh©n lµ n¨ng ®éng nh¹y bÐn, linh ho¹t trong
®Çu t kinh doanh vµ n¾m b¾t kÞp thêi nhu cÇu cña thÞ trêng cho nªn hä lu«n
t×m kiÕm ph¸t hiÖn ngµnh, lÜnh vùc, mÆt hµng mµ x· héi ®ang thiÕu ®Ó cã thÓ
®Çu t. Theo sè liÖu, kinh tÕ t b¶n t nh©n chiÕm ®¹i bé phËn cña ngµnh n«ng,
l©m, ng nghiÖp nh ph©n vïng chuyªn canh, øng dông c«ng nghÖ sinh häc, c¬
giíi ho¸ s¶n xuÊt, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, chÕ biÕn n«ng s¶n, ®iÖn khÝ ho¸
n«ng th«n… Kinh tÕ t nh©n cßn tham gia ®Çu t vµo c¸c ngµnh kh¸c nh th¬ng
m¹i dÞch vô vµ c¶ trong c«ng nghiÖp nh c«ng nghiÖp may, thùc phÈm, s¶n
phÈm tõ cao su, da giµy…
*Kinh tÕ t b¶n t nh©n gãp phÇn më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i,
hiÖn ®¹i ho¸ s¶n xuÊt.
Víi sù ph¸t triÓn nhanh c¶ vÒ quy m« vµ tèc ®é cña qu¸ tr×nh héi nhËp
quèc tÕ, c¸c ph¹m trï giao dÞch quèc tÕ ngµy cµng më réng nh giao dÞch hµng
ho¸, dÞch vô, th«ng tin, ®Çu t, tµi chÝnh… vµ ViÖt Nam ®ang më réng cöa hîp
t¸c kinh doanh quèc tÕ theo nguyªn t¾c ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸. Kinh tÕ t
b¶n t nh©n còng gãp phÇn ®¸ng kÓ trong c«ng cuéc Êy víi viÖc t¹o ra khèi lîng lín vÒ hµng xuÊt khÈu ( n«ng, l©m, thñy, h¶i s¶n, hµng thñ c«ng mü nghÖ),
®ång thêi më réng kh¶ n¨ng ®Çu t vµ lµ ®èi t¸c thu hót c¸c nguån vèn ®Çu t tõ
níc ngoµi vµo ViÖt Nam, nhËp vÒ m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó qua
®ã tËn dông vµ ph¸t huy mäi nguån lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong níc.
ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, chñ ®éng
héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, tham gia ngµy cµng s©u réng vµ ®Çy ®ñ vµo c¸c tæ
chøc kinh tÕ thÕ giíi nh: AFTA, APEC vµ s¾p tíi lµ WTO cho nªn kh«ng thÓ
thiÕu ®îc vai trß cña khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n . Víi nh÷ng thuËn lîi vèn cã
nh linh ho¹t nh¹y bÐn phï hîp víi sù thay ®æi nhanh chãng, khu vùc nµy ®·
mang l¹i mét nguån lîi lín cho ®Êt níc. Theo íc tÝnh, n¨m 2001, khu vùc kinh
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
tÕ t b¶n t nh©n phi n«ng nghiÖp nhËp khÈu trùc tiÕp 3,336 tû USD vµ xuÊt
khÈu ®¹t 2,851 tû USD. Trong nh÷ng n¨m võa qua, khu vùc kinh tÕ t b¶n t
nh©n ®ãng gãp gÇn mét nöa tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc. Trong qu¸
tr×nh héi nhËp, kinh tÕ t b¶n t nh©n ®· liªn doanh liªn kÕt víi níc ngoµi hoÆc
lµm m«i giíi víi nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng vµ linh ho¹t ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thu hót
ngo¹i lùc, tËn dông kinh nghiÖm qu¶n lý còng nh tiÕp thu c«ng nghÖ míi cho
tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta. Thùc tÕ cã nhiÒu C«ng ty
cña ngêi ViÖt Nam ë níc ngoµi ®ang muèn ®Çu t vÒ quª h¬ng. NÕu Nhµ níc
cã chÝnh s¸ch cëi më vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ t b¶n t nh©n vµ t¹o m«i trêng an
toµn, tin cËy, hÊp dÉn ®èi víi hä th× ®©y lµ mét nguån lùc kh«ng nhá (hiÖn nay
mçi n¨m tiÒn tõ níc ngoµi göi vÒ cho ngêi th©n ë ViÖt Nam kho¶ng 2,7 tû
USD, phÇn lín trong ®ã lµ cho ®Çu t s¶n xuÊt kinh doanh).
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
Ch¬ng II
thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ t b¶n t nh©n
ë níc ta hiÖn nay
I. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n ë níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay
Cïng víi viÖc ban hµnh c¸c luËt, c¬ chÕ chÝnh s¸ch víi biÖn ph¸p hç trî,
khuyÕn khÝch, khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n ®· ph¸t huy søc m¹nh néi t¹i ®Çu
t vµo nhiÒu lÜnh vùc, ®Þa bµn trªn c¶ níc. Trong b¸o c¸o tæng kÕt thùc hiÖn luËt
Doanh nghiÖp tõ 2000 cho ®Õn hÕt th¸ng 4/2004 c¶ níc cã 93.208 doanh
nghiÖp ®¨ng ký thµnh lËp míi, gÇn gÊp 2 lÇn sè doanh nghiÖp ®ù¬c thµnh lËp
trong thêi gian tríc ®ã (trong 9 n¨m tõ 1991 ®Õn 1999 chØ cã 45000 doanh
nghiÖp ®ù¬c thµnh lËp). Nh vËy cho ®Õn nay c¶ níc cã 138.208 doanh nghiÖp
®¨ng ký ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp. Sè doanh nghiÖp ®¨ng ký trung
b×nh hµng n¨m gÊp 3,75 lÇn so víi trung b×nh cña nh÷ng n¨m tríc 2000.
1. Ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n trong thêi gian qua tõ
khi cã chÝnh s¸ch ®æi míi
Thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ níc trong 15 n¨m qua,
kinh tÕ t b¶n t nh©n t¨ng nhanh c¶ vÒ sè lîng vµ ®¬n vÞ, vèn kinh doanh vµ lao
®éng, ph¸t triÓn réng kh¾p trong c¶ níc ë c¸c ngµnh nghÒ mµ ph¸p luËt kh«ng
cÊm. Tõ n¨m 1990 vÒ tríc, sè doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh trong c¶ níc
chØ cã vµi tr¨m doanh nghiÖp ®îc chuyÓn ®æi tõ c¸c tæ hîp t¸c, tõ c¸c hîp t¸c
x·. Riªng thµnh phè Hµ Néi cã kho¶ng 30 doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh
doanh dÞch vô vµ s¶n xuÊt gia c«ng nh÷ng s¶n phÈm phôc vô tiªu dïng nhá lÎ
trong d©n c vµ phôc vô c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c. ë thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ
trung t©m d©n c vµ kinh tÕ lín ë phÝa Nam th× sè lîng doanh nghiÖp ngoµi
quèc doanh nhiÒu h¬n Hµ Néi nhng còng kh«ng vît qu¸ con sè 100. Cßn ë
nhiÒu tØnh, thµnh phè kh¸c trong c¶ níc chØ cã mét vµi doanh nghiÖp, thËm chÝ
cã nh÷ng tØnh ®ång b»ng, trung du vµ miÒn nói kh«ng cã doanh nghiÖp t nh©n
nµo. Tõ 1991 - 1999 cã 45.000 doanh nghiÖp ®¨ng ký. Vµ tõ 1/1/2000 ®Õn
9/2003, tøc lµ khi luËt Doanh nghiÖp cã hiÖu lùc thi hµnh, th× cã 72.601 doanh
nghiÖp ®¨ng ký ®a tæng sè doanh nghiÖp t nh©n ë ViÖt Nam ®Õn 9/2003 lªn
120.000 doanh nghiÖp ®¨ng ký ho¹t ®éng.
XÐt vÒ c¬ cÊu lo¹i h×nh doanh nghiÖp th× tû träng doanh nghiÖp t nh©n
trong tæng sè doanh nghiÖp ®¨ng ký gi¶m tõ 64% giai ®o¹n 1991 - 1999
xuèng cßn 34% giai ®o¹n 2000 - 2004. Trong khi ®ã, cïng víi kho¶ng thêi
gian trªn, tû träng C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ C«ng ty cæ phÇn t¨ng tõ
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
36% lªn 66%. Trong 4 n¨m qua cã kho¶ng 7.165 c«ng ty Cæ phÇn ®¨ng ký
thµnh lËp, gÊp 10 lÇn so víi giai ®o¹n 1991 - 1999. Sù thay ®æi vÒ tû lÖ lo¹i
h×nh doanh nghiÖp míi thµnh lËp cho thÊy c¸c nhµ ®Çu t trong níc ®· nhËn
thøc ®îc nh÷ng ®iÓm lîi vµ bÊt lîi cña tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp nªn cã xu
híng lùa chän lo¹i h×nh doanh nghiÖp hiÖn ®¹i, t¹o c¬ së ®Ó doanh nghiÖp æn
®Þnh, ph¸t triÓn kh«ng h¹n chÕ vÒ quy m« vµ thêi h¹n ho¹t ®éng víi qu¶n trÞ
néi bé ngµy cµng chÝnh quy, minh b¹ch h¬n. Thùc tÕ nãi trªn phÇn nµo chøng
tá c¸c nhµ ®Çu t ®· tin tëng vµo ®êng lèi, luËt ph¸p vµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch, cã
xu híng ®Çu t dµi h¹n h¬n, c«ng khai h¬n vµ quy m« lín h¬n. Theo B¸o c¸o
cña Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t n¨m 2003, doanh nghiÖp t nh©n ë níc ta chiÕm tû lÖ
lín trong tæng sè doanh nghiÖp trong toµn quèc, ®ãng gãp kho¶ng 26% tæng
s¶n phÈm x· héi, 31% tæng s¶n lîng c«ng nghiÖp, 78% tæng møc b¸n lÎ, 64%
tæng lîng vËn chuyÓn hµng ho¸, t¹o ra 49% viÖc lµm phi n«ng nghiÖp ë n«ng
th«n. Sè lîng hé kinh doanh trong lÜnh vùc tiÓu thñ c«ng nghiÖp, th¬ng m¹i,
dÞch vô t¨ng tõ kho¶ng 0,84 triÖu hé n¨m 1990 lªn 2,2 triÖu hé n¨m 1996 vµ
kho¶ng gÇn 3 triÖu hé tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2004. Ngoµi ra, c¶ níc cßn cã
kho¶ng 130.000 trang tr¹i vµ trªn 10 triÖu hé n«ng d©n s¶n xuÊt hµng ho¸,
trong ®ã cã kho¶ng 70.000 trang tr¹i cã diÖn tÝch ®Êt trªn 2 ha vµ doanh thu
trªn 100 triÖu ®ång/n¨m. TÝnh ®Õn th¸ng 6/2003, tæng sè doanh nghiÖp t nh©n
®¨ng ký kinh doanh lªn tíi 12 v¹n doanh nghiÖp (cha kÓ gÇn 2 triÖu hé kinh
doanh c¸ thÓ). Trong ®ã, c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng
nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp lµ 17%, x©y dùng 14%, n«ng nghiÖp 14%, trong
lÜnh vùc dÞch vô lµ 55%. ¦íc tÝnh c¶ n¨m 2004 cã kho¶ng 35.000 doanh
nghiÖp ®¨ng ký kinh doanh víi tæng sè vèn ®¨ng ký ®¹t kho¶ng 72.000 tû
®ång. Còng trong n¨m nµy, ®· cã gÇn 6.200 doanh nghiÖp ®¨ng ký bæ sung
vèn víi tæng sè vèn bæ sung kho¶ng 23000 tû ®ång, t¨ng 31% so víi vèn ®¨ng
ký bæ sung n¨m 2003. Møc vèn ®¨ng ký trung b×nh mét doanh nghiÖp t¨ng
nhanh tõ 570 triÖu ®ång/1dn thêi kú 1991 1999 lªn 2,015 tû ®ång n¨m 2004.
§iÒu ®¸ng quan t©m lµ sè lîng vèn huy ®éng ®îc qua ®¨ng ký thµnh lËp
míi vµ më réng quy m« doanh nghiÖp t¨ng lªn m¹nh mÏ. Trong 4 n¨m, c¸c
doanh nghiÖp ®· ®Çu t (gåm c¶ ®¨ng ký míi vµ ®¨ng ký bæ sung) ®¹t trªn
182.715 tû ®ång (t¬ng ®¬ng kho¶ng 12,1 tû USD, cao h¬n sè vèn ®Çu t níc
ngoµi ®¨ng ký trong cïng thêi kú): trong ®ã n¨m 2000 lµ 1,3 tû USD, n¨m
2001 lµ 2,3 tû USD, n¨m 2002 lµ gåm 3 tû USD, n¨m 2003 lµ kho¶ng 3,6 tû
USD vµ hÕt th¸ng 5/2004 lµ kho¶ng 1,8 tû USD. Tõ n¨m 2000 - 2003, tû träng
vèn ®Çu t cña khu vùc t nh©n trong tæng vèn ®Çu t toµn x· héi t¨ng lªn nhanh
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
chãng: tõ 20% n¨m 2000 lªn 25% n¨m 2001, lªn 25,3% n¨m 2002 vµ kho¶ng
27% n¨m 2003 vµ kho¶ng 29% n¨m 2004. Tû träng ®Çu t cña doanh nghiÖp
thuéc khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n trong tæng nguån vèn ®Çu t x· héi ®· liªn
tôc t¨ng vµ n¨m 2004 ®· vît lªn h¬n h¼n so víi tû träng ®Çu t cña doanh
nghiÖp Nhµ níc. Tuy nhiªn, khu vùc nµy thêng xuyªn n»m trong t×nh tr¹ng
khã kh¨n vÒ vèn, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp (90%) ®Òu lµ doanh nghiÖp võa
vµ nhá víi sè vèn díi 5 tû ®ång. Sè liÖu n¨m 2003 cho thÊy, b×nh qu©n vèn
cña mét héi phi n«ng nghiÖp Ýt h¬n 30 triÖu ®ång, cña trang tr¹i lµ 94 triÖu
®ång, cña mét doanh nghiÖp phi n«ng nghiÖp lµ 3,7 tû ®ång. Trong khi ®ã,
vèn vay tõ c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vµ quü hç trî ph¸t triÓn cßn Ýt vµ chiÕm tû
träng thÊp, cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu ph¸t triÓn. XÐt theo khu vùc tØnh, thµnh
phè th× vèn ®¨ng ký míi ë tÊt c¶ c¸c tØnh, thµnh phè tõ n¨m 2000 ®Õn 7/2003
®Òu cao h¬n so víi sè vèn ®¨ng ký thêi kú 1991 - 1999, trong ®ã cã 33 tØnh,
thµnh phè ®¹t tèc ®é t¨ng cao gÊp h¬n 4 lÇn; cã 11 tØnh ®¹t tèc ®é t¨ng cao gÊp
10 lÇn, thËm chÝ cã nh÷ng tØnh nh: Qu¶ng Ninh, VÜnh Phóc, Hng Yªn… ®¹t
tèc ®é t¨ng h¬n 20 lÇn. XÐt vÒ tû lÖ gia t¨ng, vèn ®¨ng ký míi ë c¸c tØnh,
thµnh phè phÝa b¾c còng t¨ng nhanh h¬n vµ cao h¬n nhiÒu so víi c¸c tØnh
kh¸c, nhÊt lµ c¸c tØnh vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long vµ MiÒn Trung.
XÐt vÒ quy m« doanh nghiÖp th× thÊy quy m« doanh nghiÖp ngµy cµng
lín. Thêi kú 1991 - 1999 vèn ®¨ng ký kinh doanh b×nh qu©n cña mét doanh
nghiÖp lµ gÇn 0,57 tû ®ång, n¨m 2000 lµ 0,96 tû ®ång, n¨m 2001 lµ 1,3 tû
®ång, n¨m 2002 lµ 1,8 tû ®ång 7 th¸ng ®Çu n¨m 2003 lµ 2,12 tû ®ång. Doanh
nghiÖp cã vèn ®¨ng ký thÊp nhÊt lµ 5 triÖu ®ång vµ cao nhÊt lµ 200 tû ®ång.
Nh×n chung, sè vèn ®¨ng ký cao nhÊt phæ biÕn ë c¸c ®Þa ph¬ng kho¶ng 10 tû
®ång. ë Qu¶ng Nam, møc vèn ®¨ng ký b×nh qu©n/doanh nghiÖp thÊp nhÊt 422
triÖu ®ång, tiÕp ®ã lµ Nam §Þnh 544 triÖu ®ång, møc vèn ®¨ng ký b×nh qu©n
doanh nghiÖp cao nhÊt ë Hng Yªn gÇn 3 tû ®ång, tiÕp ®ã lµ Qu¶ng Ninh vµ
B×nh D¬ng gÇn 2,5 tû ®ång; møc vèn ®¨ng ký b×nh qu©n doanh nghiÖp ë Hµ
Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ vµo kho¶ng 1,25 tû ®ång.
XÐt vÒ lao ®éng th× thÊy níc ta cã lùc lîng lao ®éng dåi dµo mçi n¨m cã
kho¶ng 1,4 triÖu - 1,5 triÖu ngêi tham gia thÞ trêng lao ®éng cho nªn vÊn ®Ò
gi¶i quyÕt viÖc lµm lu«n lu«n ®îc ®Æt ra nh»m ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn cña
kinh tÕ nãi riªng vµ cña ®Êt níc nãi chung. Thùc tÕ ë nhiÒu ®Þa ph¬ng cho
thÊy, lao ®éng trong khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n lµ 21.017.326 ngêi, chiÕm
56,3% lao ®éng cã viÖc lµm thêng xuyªn trong toµn x· héi (sè liÖu n¨m
2000). Riªng trong lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp, sè lao ®éng thuéc kinh tÕ t b¶n
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
t nh©n lµ 4.643.844 ngêi n¨m 2000, t¨ng 20,12% so víi n¨m 1996. TÝnh riªng
trong 4 n¨m (1997 - 2000) khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n thu hót thªm
997.000.000 lao ®éng, gÊp 6,6 lÇn so víi khu vùc kinh tÕ Nhµ níc vµ tõ n¨m
2000 - 2003,khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n ®· t¹o ra gÇn 2 triÖu chç viÖc lµm
míi cho lao ®éng. Tõ khi cã luËt khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc ®· thu hót vµ
t¹o viÖc lµm cho 1.516.456 lao ®éng. Theo ®ã, c¸c doanh nghiÖp thuéc khu
vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n ®Çu t trung b×nh 70 triÖu ®Õn 100 triÖu ®ång lµ t¹o ra
®îc mét chç lµm viÖc, trong ®ã ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ níc th× sè t¬ng øng
lµ 210 - 280 triÖu.
2. Ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n theo ngµnh nghÒ s¶n
xuÊt kinh doanh vµ theo vïng l·nh thæ
a. Trong lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp n«ng th«n
N«ng nghiÖp n«ng th«n chiÕm mét tû lÖ lín trong d©n sè kho¶ng 80%
vµ 70% lùc lîng lao ®éng x· héi. §©y lµ n¬i cung cÊp l¬ng thùc, thµnh phÈm,
cung cÊp nguån nguyªn liÖu ®Çu vµo, ®ång thêi lµ thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm
quan träng cña c«ng nghiÖp vµ nhiÒu ngµnh kinh tÕ kh¸c. ChÝnh sù æn ®Þnh vµ
ph¸t triÓn v÷ng ch¾c cña khu vùc nµy lµ ®iÒu kiÖn v« cïng quan träng cho viÖc
æn ®Þnh kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc. Giai ®o¹n tríc ®æi míi, chóng ta cã 16.743
hîp t¸c x· n«ng nghiÖp vµ hµng tr¨m n«ng trêng quèc doanh ®îc Nhµ níc ®Çu
t hç trî vËt chÊt tinh thÇn nhng vÉn kh«ng ®¶m b¶o ®îc an ninh l¬ng thùc cho
®Êt níc, nguån nguyªn liÖu ®Çu vµo. Cïng víi nh÷ng yÕu kÐm cña khu vùc
c«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c cña ®Êt níc, chóng ta ®· l©m vµo cuéc
khñng ho¶ng trÇm träng vµo cuèi nh÷ng n¨m 70 vµ ®Çu nh÷ng n¨m 80. Sau
khi cã NghÞ quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ (4/1986), n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· cã
bíc khëi s¾c míi tõ n¹n thiÕu ®ãi triÒn miªn v¬n lªn ®¶m b¶o ®ñ l¬ng thùc trë
thµnh níc xuÊt khÈu g¹o lín trªn thÕ giíi (®øng thø 2 sau Th¸i Lan). ThËt vËy,
nÕu n¨m 1990 sè lîng c¸c hé c¸ thÓ kho¶ng trªn 9,4 triÖu hé th× ®Õn 1995 ®·
lªn tíi 11,9 triÖu hé ho¹t ®éng trªn 9000 x· trong kh¾p mäi vïng sinh th¸i. Díi t¸c ®éng cña thÞ trêng vµ quy luËt vËn ®éng néi t¹i cña ho¹t ®éng kinh tÕ
trong n«ng th«n ®· vµ ®ang tån t¹i nhiÒu lo¹i h×nh kinh tÕ hîp t¸c víi tr×nh
®é kh¸c nhau xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu ph¸t triÓn cña c¸c hé xu híng hîp t¸c liªn
kÕt ®Ó hç trî nhau "®Çu vµo, ®Çu ra" gi÷a c¸c hé hiÖn nay kh¸ m¹nh mÏ. Do
nhu cÇu hîp t¸c gi÷a c¸c hé trong viÖc t×m kiÕm thÞ trêng ®· trë lªn cÊp b¸ch
vµ ®ang rÊt cÇn cã sù híng dÉn hç trî tõ phÝa c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña Nhµ
níc.
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
Bªn c¹nh nh÷ng ®iÒu ®¹t ®îc sù ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n
trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp còng ®Æt ra c¸c vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. Tríc hÕt, ®a
sè c¸c héi c¸ thÓ tiÓu chñ b×nh qu©n réng ®Êt qu¸ bÐ, qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp
trung ruéng ®Êt ®Ó h×nh thµnh nh÷ng trang tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸ quy m« lín
lµ khã kh¨n, chËm ch¹p. Trong khi ®ã tèc ®é t¨ng d©n sè l¹i qu¸ nhanh, nhanh
h¬n nhiÒu so víi møc ®Êt khai hoang ®îc cho nªn dÉn ®Õn viÖc b×nh qu©n
ruéng ®Êt ®Çu ngêi Ýt. HÖ thèng chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc ban hµnh
mÆc dï cã söa ®æi nhiÒu lÇn nhng vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp, cha thùc sù t¹o ®iÒu
kiÖn cho kinh tÕ c¸ thÓ ph¸t triÓn m¹nh mÏ theo híng s¶n xuÊt hµng ho¸ tËp
trung trong c¬ chÕ thÞ trêng. §ång thêi, khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n ph¸t
triÓn rÊt kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng trong c¶ níc. Theo sè liÖu thèng kª
n¨m 1995 cña Ban kinh tÕ Trung ¬ng cho thÊy 95% sè doanh nghiÖp thuéc
khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n tËp trung ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ
miÒn §«ng Nam Bé. Trong khi ®ã ë vïng duyªn h¶i miÒn Trung lµ 10,1% vµ
®ång b»ng s«ng Hång lµ 18%. N¨m 1997 trong tæng sè 29002 doanh nghiÖp
thuéc khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n th× 18.728 doanh nghiÖp tËp trung ë miÒn
Nam chiÕm tíi 75%, trong khi miÒn B¾c chØ cã 4.187 doanh nghiÖp chiÕm
17% vµ miÒn Trung cã 2.087 doanh nghiÖp 8%. Doanh nghiÖp ph¸t triÓn
nhanh trong tÊt c¶ c¸c ngµnh vµ ë kh¾p c¸c ®Þa ph¬ng ®· t¹o ra c¬ héi ph©n
c«ng l¹i lao ®éng gi÷a c¸c khu vùc n«ng l©m nghiÖp, thñy s¶n vµ s¶n xuÊt
kinh doanh nhá cña hé gia ®×nh lµ khu vùc lao ®éng cã n¨ng suÊt thÊp, thu
nhËp kh«ng cao, chiÕm sè ®«ng, thiÕu viÖc lµm song khu vùc doanh nghiÖp,
nhÊt lµ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô cã n¨ng suÊt cao vµ thu nhËp khã lín. Thùc tÕ
tõ n¨m 2000 - 2002 mçi n¨m cã 700 ngh×n lao ®éng ®îc tuyÓn dông vµo khu
vùc doanh nghiÖp chiÕm kho¶ng 50% lao ®éng ®ù¬c gi¶i quyÕt cã viÖc lµm
hµng n¨m, ®©y chÝnh lµ gi¶i ph¸p tÝch cùc nhÊt ®Ó thùc hiÖn chuyÓn dÞch lao
®éng n«ng nghiÖp tõ gÇn 70% hiÖn nay xuèng cßn 56 - 57% vµo cuèi n¨m
2005.
b. Trong lÜnh vùc s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp, dÞch vô vµ th¬ng m¹i
- VÒ quy m« lao ®éng vµ vèn: Nh×n chung c¸c hé c¸ thÓ tiÓu chñ cã quy
m« nhá kho¶ng 1-2 lao ®éng/hé. XÐt vÒ vèn th× khã cã thÓ x¸c ®Þnh møc b×nh
qu©n chung v× nhiÒu lo¹i nghµnh nghÒ cã nhu cÇu vèn kh¸c nhau nhng nh×n
chung lµ thÊp: møc b×nh qu©n mçi C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cã sè lao
®éng lµ 43 ngêi vµ sè vèn trªn 1 lao ®éng lµ 50 triÖu ®ång; doanh nghiÖp t
nh©n lµ 13,5 lao ®éng vµ 23,5 triÖu ®ång/1 lao ®éng. XÐt theo ngµnh th× ngµnh
c«ng nghiÖp khai th¸c cã sè lao ®éng b×nh qu©n trong 1 doanh nghiÖp lµ cao
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
nh¸t 564 lao ®éng nhng sè vèn cho 1 lao ®éng l¹i thÊp kho¶ng 1 triÖu ®ång.
T¹i thêi ®iÓm 1/1/2003, b×nh qu©n mét doanh nghiÖp chØ cã 74 lao ®éng vµ
22,9 tû ®ång tiÒn vèn; so víi n¨m 2000 lµ 83 ngêi vµ 26 tû ®ång vèn, ®Êy lµ sè
liÖu ®iÒu tra b×nh qu©n chung cña c¸c doanh nghiÖp trong c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ. NÕu nãi riªng vÒ thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n th× quy m« cßn nhá h¬n
nhiÒu, cã nh÷ng doanh nghiÖp t nh©n cã thÓ gäi lµ siªu nhá víi vèn ho¹t ®éng
kho¶ng vµi ba chôc triÖu, lao ®éng tõ 5-7 ngêi, mÆt b»ng s¶n xuÊt kinh doanh
kh«ng cã, cã khi cßn ph¶i lÊy nhµ ë, s©n, vên lµm v¨n phßng vµ n¬i s¶n xuÊt.
Theo ®iÒu tra, khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n b×nh qu©n mét doanh nghiÖp chØ
cã 31 lao ®éng, vµ 4 tû ®ång tiÒn vèn; b»ng 7,4 vÒ lao ®éng vµ 2,4% vÒ vèn so
víi doanh nghiÖp t nh©n vµ b»ng 10,3% vÒ lao ®éng vµ 2,9% vÒ vèn so víi
doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi.
- VÒ doanh thu vµ nép ng©n s¸ch: doanh thu s¶n xuÊt kinh doanh cña hé
c¸ thÓ tiÓu chñ nh×n chung kh«ng lín vµ còng khã x¸c ®Þnh bëi tÝnh ®a d¹ng
cña ngµnh nghÒ, khu vùc kh¸c nhau doanh thu vµo kho¶ng mét vµi cho ®Õn
vµi cho ®Õn 4,5 triÖu ®ång/hé/th¸ng. TÝnh chØ tiªu tû lÖ thu trªn tæng thu ng©n
s¸ch ®Þa ph¬ng ë 1 sè ®Þa ph¬ng th× thÊy râ sù ®ãng gãp cña khu vùc kinh tÕ t
b¶n t nh©n : thµnh phè Hå ChÝ Minh chiÕm 15%, §ång Th¸p 16%; Ninh B×nh
19%…
§Ó hiÓu râ h¬n vÒ khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n , ta ®i t×m hiÓu thªm vÒ
nh÷ng ®ãng gãp cña khu vùc kinh tÕ nµy vµo sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt níc;
®ång thêi ph¸t hiÖn nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ, nguyªn nh©n cña nã. Tõ ®ã cã c¸i
nh×n kh¸ch quan, toµn diÖn h¬n vÒ khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n vµ nªu ra ®îc
mét sè gi¶i ph¸p nh»m kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm trªn.
3. C¸c kÕt qu¶ ®¹t ®îc, c¸c yÕu kÐm cÇn kh¾c phôc
3.1. C¸c thµnh tùu chñ yÕu
* Kh¶ n¨ng huy ®éng vèn vµ tû träng ®Çu t cña c¸c doanh nghiÖp t nh©n
t¨ng mét c¸ch ®¸ng kÓ.
Theo sè liÖu íc tÝnh, tû träng ®Çu t cña d©n c vµ doanh nghiÖp trong
tæng ®Çu t toµn x· héi ®· t¨ng tõ 20% n¨m 2000 lªn 23% n¨m 2001 vµ 27%
n¨m 2003. Tû träng ®Çu t cña doanh nghiÖp t nh©n trong níc liªn tôc t¨ng vµ
®· vît lªn h¬n h¼n tû träng ®Çu t cña doanh nghiÖp Nhµ níc. Sè liÖu ®· chøng
minh cho ta thÊy tû träng ®Çu t cña doanh nghiÖp d©n doanh trong tæng ®Çu t
toµn x· héi t¬ng øng lµ 2000 lµ 19,5%/ 18,25% n¨m 2001 lµ 23,5%/19,3%;
n¨m 2002 lµ 25,9%/16,87% n¨m 2003 lµ 26,73%/17,74%. Vèn ®Çu t cña
doanh nghiÖp d©n doanh ®· ®ãng vai trß quan träng, thËm chÝ lµ nguån vèn
®Çu t chñ yÕu ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ ®Þa ph¬ng. VÝ dô ®Çu t cña c¸c doanh
nghiÖp d©n doanh n¨m 2002 ë thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· chiÕm 38% tæng sè
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
vèn ®Çu t toµn x· héi; cao h¬n tû träng cña vèn ®Çu t cña doanh nghiÖp Nhµ
níc vµ ng©n s¸ch Nhµ níc gép l¹i (36,5%). §Æc biÖt lµ, kh¸c với ®Çu t trùc
tiÕp níc ngoµi chØ thùc hiÖn ë 15 tØnh, thµnh phè th× ®Çu t cña doanh nghiÖp tư
nhan trong níc ®· ®îc thùc hiÖn ë tÊt c¶ c¸c tØnh, thµnh phè trong c¶ níc vµ
®ang cã xu híng t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y do nh÷ng ®æi míi vÒ
thñ tôc thµnh lËp doanh nghiÖp, nh÷ng khuyÕn khÝch ®Ó thóc ®Èy sù h×nh
thµnh c¸c doanh nghiÖp. ¦íc tÝnh cø ®Çu t vµo cïng mét lÜnh vùc th× khu vùc
kinh tÕ t b¶n t nh©n sö dông vèn Ýt h¬n khu vùc kinh tÕ Nhà n ước 0,1 lÇn nhng l¹i sö dông lao ®éng x· héi nhiÒu h¬n khu vùc kinh tÕ Nhµ níc lµ 1,25 lÇn.
ChÝnh sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n theo c¬ chÕ thÞ trêng díi sù qu¶n lý cña Nhµ níc sÏ thóc ®Èy mäi thµnh viªn trong x· héi nç
lùc ®Çu t, n¨ng ®éng trong viÖc khai th¸c mäi nguån lùc lµm ra cña c¶i ®¸p
øng nhu cÇu cho m×nh vµ ®ãng gãp cho x· héi. Ngoµi viÖc khuyÕn khÝch ®Çu
t vèn cña t nh©n vµo kinh doanh th× sù ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n
cßn gi¶i quyÕt mét sè lîng lín viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. ViÖc t¹o thªm
c«ng ¨n viÖc lµm míi kh«ng chØ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò kinh tÕ, mµ cßn gi¶i quyÕt
c¸c vÊn ®Ò x· héi, vÊn ®Ò æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña níc ta hiÖn nay. Níc ta
hµng n¨m cã kho¶ng 1,2 triÖu - 1,4 triÖu ngêi ®Õn tuæi lao ®éng trong khi ®ã
tû lÖ thÊt nghiÖp kh¸ cao kho¶ng díi 7% lµ mét th¸ch thøc kh«ng nhá cña Nhµ
níc trong viÖc gi¶i quyÕt ®ñ c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng ®Ó hä cã thÓ
æn ®Þnh cuéc sèng. N«ng, l©m, ng nghiÖp ph¸t triÓn (chñ yÕu do kinh tÕ t b¶n
t nh©n ) sÏ gi¶i phãng lùc lîng lao ®éng chuyÓn sang c¸c ngµnh nghÒ kh¸c
trong c«ng nghiÖp, dÞch vô, tõ ®ã h×nh thµnh c¬ cÊu lao ®éng hîp lý gi÷a c¸c
ngµnh, c¸c vïng theo híng hiÖn ®¹i, hiÖu qu¶, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu
®Õn n¨m 2010 chØ cßn 50% lao ®éng n«ng nghiÖp mµ NghÞ quyÕt §¹i héi IX
cña §¶ng ®· ®Ò ra lao ®éng trong khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n lµ 21.017.326
ngêi chiÕm 56,3% lao ®éng cã viÖc lµm thêng xuyªn trong toµn x· héi (sè liÖu
n¨m 2000), riªng trong lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp lµ 4.643.844 ngêi t¨ng
20,12% so víi n¨m 1996. Thùc tÕ ë nhiÒu ®Þa ph¬ng cho thÊy, 1 ha trång lóa
chØ gi¶i quyÕt ®îc kho¶ng 5 lao ®éng (gåm 2 thêng xuyªn vµ 3 thêi vô) vµ cã
doanh thu kho¶ng 20 - 25 triÖu ®ång/n¨m; 1 ha trång c©y l©u n¨m cho doanh
thu kho¶ng 40 - 50 triÖu ®ång. Trong khi ®Êt phôc vô ph¸t triÓn c©y c«ng
nghiÖp cã thÓ sö dông hµng chôc ®Õn hµng tr¨m lao ®éng thêng xuyªn víi thu
nhËp b×nh qu©n kho¶ng 10 triÖu ®ång/n¨m. Víi sè liÖu trªn, ta cã thÓ thÊy ®îc
doanh lîi thu ®îc tõ viÖc trång c©y c«ng nghiÖp cao h¬n nhiÒu so víi trång
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
lóa. V× thÕ, viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ
thêi tiÕt cho doanh thu cao lµ viÖc hÕt søc cÇn thiÕt.
Theo kÕt qu¶ s¬ bé t×nh h×nh thùc hiÖn khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc
cho thÊy, trong 9 n¨m thùc hiÖn ®· cã trªn 1,5 triÖu lao ®éng ®îc lµm trong
c¸c dù ¸n thùc hiÖn theo luËt. Riªng khu vùc kinh tÕ d©n doanh t¹o ra h¬n 1
triÖu viÖc lµm trùc tiÕp vµ hµng ngh×n lao ®éng gi¸n tiÕp, ®a tæng sè lao ®éng
trùc tiÕp lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp d©n doanh xÊp xØ b»ng tæng sè lao
®éng trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc vµ ®a tæng sè lao ®éng lµm viÖc trong
doanh nghiÖp cña khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n lªn h¬n 7 triÖu ngêi.
*Kinh tÕ t b¶n t nh©n ®ãng gãp vµo nguån thu ng©n s¸ch vµ thóc ®Èy
nªn kinh tÕ t¨ng trëng.
§ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n vµo
ng©n s¸ch Nhµ níc ®ang cã xu híng t¨ng lªn tõ kho¶ng 6,4% n¨m 2001 lªn
7,4% n¨m 2002 (tû lÖ t¬ng øng cña doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t trùc tiÕp níc
ngoµi lµ 5,2% vµ 6%; cña doanh nghiÖp Nhµ níc lµ 21,6% vµ 23,4%). Thu tõ
thuÕ c«ng th¬ng nghiÖp vµ dÞch vô ngoµi quèc doanh n¨m 2002 ®¹t 103,6% kÕ
ho¹ch vµ t¨ng 13% so víi n¨m 2001. N¨m 2003: sè thu tõ doanh nghiÖp d©n
doanh chiÕm kho¶ng 15% tæng sè thu, t¨ng 29,5% so víi cïng kú c¸c n¨m tríc.
Víi c¬ chÕ chÝnh s¸ch kinh tÕ khuyÕn khÝch kinh tÕ t b¶n t nh©n ®Çu t
vµo s¶n xuÊt kinh doanh, khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n ph¸t triÓn m¹nh c¶ vÒ
sè lîng, vèn ®Çu t ®Õn quy m« ho¹t ®éng, ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc
phôc håi vµ thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ. Trong 8 th¸ng ®Çu n¨m 2004, gi¸ trÞ
s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ë mét sè ®Þa ph¬ng t¨ng tèc ®é cao nh Hµ Néi 25,8%;
H¶i Phßng lµ 23%;CÇn Th¬ 50,3%. Doanh nghiÖp t nh©n hiÖn nay ®ang chiÕm
mét phÇn kh«ng nhá trong hÇu hÕt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chñ yÕu: chiÕm
50% gi¸ trÞ c«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n, c«ng nghiÖp giÊy b×a; 30% c«ng
nghiÖp may mÆc… §Õn nay, doanh nghiÖp t nh©n trong c«ng nghiÖp chiÕm
26,5% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp c¶ níc, t¨ng 1,85 ®iÓm phÇn tr¨m so
víi sè thùc hiÖn ë thêi ®iÓm cuèi th¸ng 12 n¨m 2002, vµ 4 ®iÓm phÇn tr¨m so
víi kÕt qu¶ ®¹t ®îc vµo cuèi n¨m 2000.
* Thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh c¸c chñ thÓ kinh tÕ vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n
lý theo híng thÞ trêng t¹o sù c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ.
Trong giai ®o¹n hiÖn nay, trõ mét sè lÜnh vùc ngµnh nghÒ mµ Nhµ níc
®éc quyÒn, kinh tÕ t b¶n t nh©n kh«ng ®îc kinh doanh, cßn l¹i hÇu hÕt c¸c
ngµnh nghÒ kh¸c kinh tÕ t b¶n t nh©n ®Òu tham gia. Thùc tiÔn cho thÊy nhiÒu
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
lÜnh vùc mµ kinh tÕ t b¶n t nh©n kh«ng nh÷ng ph¸t triÓn mµ cßn chiÕm u thÕ
¸p ®¶o nh s¶n xuÊt l¬ng thùc thùc phÈm, nu«i trång thuû s¶n… vµ víi c¸c mÆt
hµng nh g¹o, c¸c chÕ phÈm tõ n«ng nghiÖp ®· mang vÒ hµng tû ®« la cho nÒn
kinh tÕ. Tuy nhiªn ®ang ®Æt ra vÊn ®Ò cÇn xem xÐt lµ vai trß chñ ®¹o cña kinh
tÕ Nhµ níc trong nh÷ng ngµnh nghÒ mµ khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n ®· tham
gia vµ chiÕm tû träng lín. ChÝnh sù ph¸t triÓn phong phó vµ ®a d¹ng c¸c c¬ së
s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n ®· t¸c ®éng m¹nh ®Õn
c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc buéc khu vùc kinh tÕ Nhµ níc ph¶i c¶i tæ, s¾p xÕp
l¹i, ®Çu t ®æi míi, c«ng nghÖ vµ ph¬ng thøc kinh doanh ®Ó tån t¹i vµ ®øng
v÷ng trong c¬ chÕ thÞ trêng. Qua ®ã, khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n ®· thóc ®Èy
sù c¹nh tranh gi÷a c¸c khu vùc kinh tÕ lµm cho nÒn kinh tÕ trë nªn n¨ng ®éng,
®ång thêi t¹o søc Ðp lín buéc c¬ chÕ qu¶n lý hµnh chÝnh cña Nhµ níc ph¶i ®æi
míi ®¸p øng yªu cÇu ®ßi hái cña c¸c doanh nghiÖp nãi riªng vµ cña nÒn kinh
tÕ nãi chung.
* T¹o nªn sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt, thùc
hiÖn d©n chñ ho¸ kinh tÕ, kÝch thÝch vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
Khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n ph¸t triÓn ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së h÷u víi
c¸c tr×nh ®é x· héi ho¸ vÒ së h÷u, vÒ qu¶n lý vµ vÒ ph©n phèi t¹o nªn sù phï
hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt ë c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc s¶n
xuÊt. Tõ ®ã t¹o ra kh¶ n¨ng huy ®éng réng r·i tiÒm n¨ng nguån lùc, ®éng lùc
trong toµn x· héi ®Ó ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, t¹o ra nhiÒu cña c¶i lµm giµu cho
m×nh vµ cho ®Êt níc kh¾c phôc t×nh tr¹ng tr× trÖ trong nÒn kinh tÕ tËp trung,
bao cÊp tríc ®©y. C¸c lo¹i h×nh tæ chøc cña kinh tÕ t b¶n t nh©n ®îc tù do ph¸t
triÓn, Nhµ níc cßn t¹o ®iÒu kiÖn vµ khuyÕn khÝch ®Çu t s¶n xuÊt kinh doanh,
®îc luËt ph¸p b¶o hé vµ lµ biÓu hiÖn d©n chñ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ trong x· héi
ta. Cho nªn, nã thóc ®Èy vµ ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng, nh¹y bÐn, cÇn cï s¸ng
tao cña quÇn chóng nh©n d©n trong lao ®éng vµ s¶n xuÊt, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ
hµng ho¸ ph¸t triÓn, gãp phÇn to lín vµo sù nghiÖp ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp
ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ më réng ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. MÆc kh¸c, qu¸ tr×nh
d©n chñ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ ®îc më réng nãi trªn sÏ t¸c ®éng vµ ®ßi hái sù
c¶i tiÕn vÒ tæ chøc, qu¶n lý cña Nhµ níc theo híng hiÖn ®¹i, v¨n minh, tiÕn bé,
còng nh thóc ®Èy, n©ng cao ®êi sèng v¨n ho¸, d©n trÝ vµ tinh thÇn trong toµn
x· héi.
b. Nh÷ng tån t¹i yÕu kÐm:
- Nh÷ng n¨m võa qua ë ViÖt Nam, khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n chñ yÕu
ph¸t triÓn theo bÒ réng mµ ®iÓn h×nh lµ t¨ng thªm sè lîng doanh nghiÖp.
§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ
Sù thay ®æi quy m« vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ kh«ng ®¸ng kÓ thËm chÝ cã
xu híng gi¶m xuèng. §a phÇn c¸c doanh nghiÖp t nh©n cã quy m« nhá nªn
kh¶ n¨ng c¹nh tranh chiÕm lÜnh thÞ trêng, chèng ®ì, vît qua nh÷ng biÕn ®éng,
rñi ro, bÊt ch¾c trong s¶n xuÊt kinh doanh bÞ h¹n chÕ. HiÖn cã tíi 87,2%
doanh nghiÖp t nh©n cã møc vèn díi 1 tû ®ång. Trong ®ã, doanh nghiÖp cã
møc vèn díi 100 triÖu ®ång chiÕm tíi 29,4%. ChØ cã 1% sè doanh nghiÖp cã
møc vèn trªn 10 tû ®ång vµ 0,1% cã møc vèn trªn 100 tû ®ång. HÇu hÕt c¸c
doanh nghiÖp ®Òu khëi sù hoµn toµn b»ng vèn tù cã cña m×nh, cã vay nhng sè
tiÒn vay lµ Ýt. Ng©n hµng th× lu«n trong tr×nh tr¹ng chê doanh nghiÖp ®Õn vay
vèn ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tµi s¶n thÕ chÊp chø kh«ng ph¶i lµ t×m ph¬ng ¸n
kinh doanh cã hiÖu qu¶ ®Ó cho vay. MÆt kh¸c, b¶n th©n doanh nghiÖp còng cã
nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh trong viÖc tiÕp cËn c¸c nguån vèn tiÕp cËn th«ng tin,
thµnh lËp doanh nghiÖp dùa trªn kinh nghiÖm chø cha tÝnh to¸n ®Çy ®ñ nhu
cÇu thÞ trêng vµ kh¶ n¨ng tiªu thô. §ång thêi cßn lµ t×nh tr¹ng kÕ to¸n cña
Doanh nghiÖp kh«ng minh b¹ch, b¸o c¸o tµi chÝnh kh«ng ®Çy ®ñ, doanh
nghiÖp kh«ng cã tµi s¶n ®¶m b¶o tiÒn vay, rñi ro tÝn dông lín, gÆp nhiÒu khã
kh¨n trong viÖc hëng tÝn dông u ®·i bëi v× kh«ng ®ñ hiÓu biÕt vÒ thñ tôc vay
vµ hoµn thiÖn hå s¬ vay.
- M¸y mãc thiÕt bÞ l¹c hËu vµ nguån nh©n lùc - cßn nhiÒu h¹n chÕ.
PhÇn lín c¸c c¬ së s¶n xuÊt thuéc khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n ®Òu sö
dông m¸y mãc thiÕt bÞ l¹c hËu tõ 2 ®Õn 3 thÕ hÖ. M¸y mãc thiÕt bÞ phôc vô s¶n
xuÊt ®¹i ®a sè ®Òu mua l¹i cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc thanh lý, nhiÒu m¸y
mãc ra ®êi tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XX, nh vËy sù l¹c hËu cã thÓ lªn tíi
hµng tr¨m n¨m, chÝ Ýt còng lµ n¨m, b¶y chôc n¨m. PhÇn lín c¸c hé kinh doanh
c¸ thÓ sö dông ph¬ng thøc s¶n xuÊt truyÒn thèng víi c¸c c«ng cô thñ c«ng vµ
b¸n c¬ khÝ. §èi víi c¸c doanh nghiÖp t nh©n vµ c¸c hîp t¸c x· ®· sö dông m¸y
mãc víi tû lÖ c¬ khÝ ho¸ ®¹t 40,6%. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy tr×nh
®é c«ng nghÖ, chÊt lîng m¸y mãc thiÕt bÞ ë nhiÒu c¬ së vÉn cßn thÊp kÐm
kh«ng thÓ ®¸p øng ®îc yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh ngµy cµng ph¸t triÓn.
Thªm vµo ®ã, chÊt lîng nguån nh©n lùc thÊp. ë khu vùc kinh tÕ nµy, sè
lao ®éng kh«ng ®îc ®µo t¹o chiÕm tõ 55 - 75%. Víi sè lao ®éng kh«ng ®îc
®µo t¹o chiÕm qu¸ nöa nªn còng g©y nhiÒu trë ng¹i cho c¸c doanh nghiÖp cña
khu vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n tiÕp cËn víi khoa häc vµ c«ng nghÖ míi,còng nh
gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu suÊt c«ng viÖc. Theo sè liÖu thèng kª th× khu
vùc kinh tÕ t b¶n t nh©n cã sè ngêi lao ®éng cã tr×nh ®é ®¹i häc trë lªn chØ
chiÕm 5,13%, sè chñ doanh nghiÖp cã tr×nh ®é cao ®¼ng trë nªn chiÕm 31,2%,
- Xem thêm -
.DOC 
40 
14088 
53 
