Tài liệu Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại bệnh viện đa khoa tỉnh lào cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN THỊ PHƯƠNG NGA HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH THÁI NGUYÊN - 2019 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN THỊ PHƯƠNG NGA HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH LÀO CAI Ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 8.34.01.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. Vũ Quốc Dũng THÁI NGUYÊN - 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, Luận văn: "Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai" là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các nội dung nghiên cứu và kết quả trình bày trong luận văn là trung thực, rõ ràng. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019 Tác giả luận văn Trần Thị Phương Nga . ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này tôi đã nhận được sự hướng dẫn rất tận tình của TS. Vũ Quốc Dũng cùng với những ý kiến đóng góp quý báu của các thầy, cô giảng viên Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới những sự giúp đỡ đó. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn tới lãnh đạo, đồng nghiệp, anh chị em tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai đã tận tình giúp đỡ trong quá trình hoàn thành luận văn của mình. Xin cảm ơn sự động viên, hỗ trợ của gia đình, bạn bè đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn./. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019 Tác giả luận văn Trần Thị Phương Nga iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................ i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................ ii MỤC LỤC ................................................................................................ iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .................................................................... vi DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................... vii DANH MỤC SƠ ĐỒ ............................................................................... viii LỜI MỞ ĐẦU ........................................................................................... 1 1.Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................... 3 4. Đóng góp của luận văn ........................................................................... 3 5. Kết cấu luận văn ..................................................................................... 3 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN ................................................................ 4 1.1 Khái niệm, mục tiêu và sự cần thiết của quản lý tài chính tại bệnh viện ......... 4 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của bệnh viện công ............................. 4 1.1.2. Khái niệm, cơ chế, vai trò và sự cần thiết quản lý tài chính tại bệnh viện..................................................................................................... 7 1.1.3. Nội dung quản lý tài chính tại bệnh viện ........................................ 12 1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính tại bệnh viện ............ 20 1.2. Thực tiễn về quản lý tài chính tại một số bệnh viện và bài học cho Bệnh viện đa khoa tỉnh Lào cai ......................................................... 23 1.2.1. Kinh nghiệm quản lý tài chính tại bệnh viện Việt Đức ................... 23 1.2.2. Kinh nghiệm tại bệnh viện đa khoa tỉnh Tuyên Quang ................... 24 1.2.3. Kinh nghiệm quản lý tài chính cho Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai25 CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................... 27 2.1. Các câu hỏi đặt ra mà đề tài cần giải quyết ........................................ 27 iv 2.2. Phương pháp tiếp cận ........................................................................ 27 2.3. Khung phân tích quản lý tài chính của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai ..... 28 2.4. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................... 29 2.4.1. Thu thập số liệu thứ cấp ................................................................. 29 2.4.2. Thu thập số liệu sơ cấp ................................................................... 29 2.5. Phương pháp phân tích và tổng hợp thông tin .................................... 32 2.6. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu....................................................... 32 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH LÀO CAI ............................ 35 3.1 Khái quát về Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai .................................... 35 3.1.1. Chức năng, nhiệm vụ Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai .................. 35 3.1.2. Cơ cấu tổ chức và nhiệm vụ chức năng các khoa, phòng ................ 37 3.2. Thực trạng công tác quản lý tài chính của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai .................................................................................................... 38 3.2.1. Công tác kế hoạch thu chi tại bệnh viện ......................................... 38 3.2.2. Thực hiện kế hoạch thu chi tại bệnh viện........................................ 40 3.2.3. Tình hình quyết toán chi phí tại bệnh viện ...................................... 62 3.2.4. Thanh tra kiểm tra quản lý tài chính của bệnh viện......................... 64 3.3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai. ....................................................................... 66 3.3.1. Phân tích nhân tố khách quan ......................................................... 66 3.3.2. Nhân tố chủ quan ............................................................................ 69 3.4. Đánh giá công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai .................................................................................................... 70 3.4.1. Đánh giá hiệu quả quản lý tài chính qua các chỉ tiêu ...................... 70 3.4.2. Những kết quả đạt được ................................................................. 71 3.4.3. Những nhược điểm ......................................................................... 72 3.4.4. Nguyên nhân hạn chế ..................................................................... 73 v CHƯƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH LÀO CAI .................................................................................................. 75 4.1 Định hướng mục tiêu quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai .................................................................................................... 75 4.1.1 Định hướng quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai .. 75 4.1.2 Mục tiêu quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai ....... 75 4.2 Giải pháp tăng cường quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai .................................................................................................... 76 4.2.1. Tăng cường khoản thu từ quỹ bảo hiểm y tế thông qua đổi mới phương thức thanh toán bảo hiểm. .................................................... 76 4.2.2. Đổi mới cơ chế quản lý tài chính của bệnh viện ............................. 77 4.2.3. Nâng cao khả năng kế hoạch thu chi của bệnh viện ........................ 79 4.2.4. Tăng cường các khoản thu nhập tăng thêm cho các cán bộ, y bác sĩ tại bệnh viện ..................................................................................... 80 4.2.5. Tăng cường cơ chế thanh tra kiểm tra giám sát quản lý tài chính tại bệnh viện .......................................................................................... 82 KẾT LUẬN ............................................................................................. 86 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 87 vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BV : Bệnh viện BVC : Bệnh viện công BHYT : Bảo hiểm y tế CB : Cán bộ CSSK : Chăm sóc sức khỏe DVTN : Dịch vụ tự nguyện DVYT : Dịch vụ y tế NSNN : Ngân sách nhà nước KCB : Khám chữa bệnh QLNN : Quản lý nhà nước QLTC : Quản lý tài chính XHH : Xã hội hóa vii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Số phiếu điều tra ...................................................................... 30 Bảng 2.2: Thang đánh giá Likert .............................................................. 31 Bảng 3.1: Kế hoạch thu chi của bệnh viện ................................................ 38 Bảng 3.2: Đánh giá về kế hoạch của bệnh viện ........................................ 39 Bảng 3.3: Thực hiện các khoản thu của bệnh viện .................................... 40 Bảng 3.4: Đánh giá về nguồn thu của bệnh viện ....................................... 41 Bảng 3.5: Đầu tư mua sắm cơ sở hạ tầng trang thiết bị tại bệnh viện ....... 43 Bảng 3.6: Tình hình sửa chữa, thay thế trang thiết bị tại bệnh viện .......... 44 Bảng 3.7: Đánh giá về cơ sở hạ tầng, máy móc trang thiết bị của bệnh viện45 Bảng 3.8: Tình hình chi phí nguyên liệu, vật liệu cho bệnh viện .............. 46 Bảng 3.9: Đánh giá về nguyên liệu vật liệu bệnh viện .............................. 47 Bảng 3.10: Chi nghiệp vụ chuyên môn ..................................................... 48 Bảng 3.11: Trích lập các quỹ tại bệnh viện............................................... 49 Bảng 3.12: Khen thưởng cho tập thể, cá nhân .......................................... 50 Bảng 3.13: Khen thưởng định kỳ và đột xuất tại bệnh viện ...................... 50 Bảng 3.14: Chi phúc lợi cho cán bộ, y bác sĩ bệnh viện ........................... 51 Bảng 3.15: Chi nghiên cứu khoa học tại bệnh viện ................................... 53 Bảng 3.16: Các khoản chi huấn luyện nâng cao tay nghề ......................... 54 Bảng 3.17: Tình hình chi quỹ khám chữa bệnh tại bệnh viện ................... 55 Bảng 3.18: Đánh giá về việc trích và sử dụng các quỹ tại bệnh viện ........ 56 Bảng 3.19: Lương của cán bộ y, bác sĩ tại bệnh viện ................................ 57 Bảng 3.20: Mức lương theo trình độ......................................................... 58 Bảng 3.21: Thu nhập tăng thêm tại bệnh viện .......................................... 59 Bảng 3.22: Đánh giá người lao động về lương và thu nhập tăng thêm ...... 60 Bảng 3.23: Tình hình chi phí chung của bệnh viện ................................... 61 Bảng 3.24: Tỷ lệ quyết toán tại bệnh viện ................................................ 62 Bảng 3.25: Lý do từ chối thanh toán ........................................................ 63 viii Bảng 3.26: Tình hình thanh tra kiểm tra quản lý tài chính tại bệnh viện ... 64 Bảng 3.27: Tình hình vi phạm tài chính của bệnh viện ............................. 65 Bảng 3.28: Đánh giá về môi trường kinh tế ảnh hưởng đến tài chính bệnh viện................................................................................................... 67 Bảng 3.29: Đánh giá đặc thù của dịch vụ y tế bệnh viện .......................... 68 Bảng 3.30: Đánh giá quan điểm, định hướng, mục tiêu của bệnh viện...... 69 Bảng 3.31: Một số chỉ tiêu hiệu quả quản lý tài chính tại bệnh viện ......... 71 DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1: Khung phân tích quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai ............................................................................................. 28 1 LỜI MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Con người là nguồn tài nguyên quý báu nhất quyết định sự phát triển của đất nước. Trong đó, sức khỏe là vốn quý nhất của mỗi con người và của toàn xã hội. Đầu tư cho sức khỏe chính là đầu tư cho sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước, nâng cao chất lượng cuộc sống của mỗi cá nhân, mỗi gia đình và cơ sở y tế chính là bộ phận trung tâm quyết định hiệu quả của công tác này. Vì vậy, hoạt động của các cơ sở y tế luôn là vấn đề được quan tâm, chú ý nhằm đem lại những đóng góp to lớn cho sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân. Việt Nam với quá trình hội nhập và phát triển đòi hỏi phải đổi mới toàn diện trên nhiều mặt, từ công tác tổ chức điều hành cho tới cơ chế, chính sách, quản lý kinh tế từ trung ương tới địa phương. Một trong những khâu tất yếu trong quá trình đổi mới quản lý kinh tế hiện nay đó là khu vực dịch vụ công ích như: y tế, giáo dục, bảo hiểm … Ngành y tế được coi là một ngành trong hệ thống kinh tế quốc dân và thuộc nhóm ngành dịch vụ phục vụ các nhu cầu có tính chất phúc lợi xã hội. Đầu tư cho y tế là đầu tư cho con người nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân. Coi người bệnh như khách hàng cần phải chăm sóc theo một chế độ đặc biệt. Khác với các đơn vị kinh doanh dịch vụ, hoạt động cung cấp dịch vụ của bệnh viện không đặt mục tiêu lợi nhuận làm mục tiêu quan trọng nhất. Nhưng không vì vậy mà bỏ quên việc quản lý tài chính mà ngày càng phải đổi mới, phát triển, dần từng bước hoàn thiện trong công tác quản lý tài chính bệnh viện để đầu tư trang thiết bị cũng như trang bị kiến thức về khoa học kỹ thuật cho con người, nhằm đem lại dịch vụ tốt nhất cho người bệnh. Trong những năm qua, Nhà nước đã có nhiều chính sách đổi mới hoạt động của các cơ sở y tế nhằm tăng cường năng lực hoạt động của các đơn vị. Các chủ trương, chính sách đã tạo ra hành lang pháp lý khá rộng cho các đơn 2 vị sự nghiệp nói chung và đơn vị y tế nói riêng trong việc phát huy quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm để phát triển đơn vị, chi tăng thu nhập cho cán bộ khuyến khích hiệu quả công việc, giảm dần sự phụ thuộc vào ngân sách Nhà nước trong các hoạt động của cơ sở. Với những sự thay đổi trên, đòi hỏi quản lý tài chính trong bệnh viện vừa phải đảm bảo các mục tiêu tài chính, vừa đảm bảo tính hiệu quả, công bằng trong chăm sóc sức khoẻ. Quản lý tài chính bệnh viện trở thành chìa khoá quyết định sự thành công hay thất bại trong việc quản lý bệnh viện, quyết định sự tụt hậu cũng như phát triển của bệnh viện như: tỷ lệ thu từ khám chữa bệnh tự nguyện còn ít, các khoản thu chủ yếu từ quỹ bảo hiểm y tế, kế hoạch lập chưa sát với thực tế… Như vậy, nhiệm vụ đặt ra mà các nhà quản lý cần phải xác định được những vấn đề gì ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính và mức độ ảnh hưởng của chúng, để có hướng khắc phục và nâng cao tính hiệu quả kinh tế - xã hội. Vừa có thể hoàn thành tốt chức năng của mình cũng như giảm bớt được gánh nặng chi phí cho ngân sách Nhà nước. Đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai” được lựa chọn nghiên cứu nhằm tìm ra hướng thực hiện hữu hiệu hoạt động tài chính tại bệnh viện, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn hiện nay. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1 Mục tiêu chung Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai. 2.2 Mục tiêu cụ thể Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác quản lý tài chính của bệnh viện nói chung. Phân tích tình trạng quản lý tài chính tại bệnh viện (ưu điểm, nhược điểm, những khó khăn cũng như thuận lợi trong công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai). 3 Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai trong cơ chế tài chính mới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu Công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Lào Cai 3.2 Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Nghiên cứu trong phạm vi Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai - Về thời gian: Sử dụng tài liệu thứ cấp thu thập từ năm 2015 đến năm 2017. Số liệu sơ cấp được tác giả thu thập tháng 7 năm 2018. - Về nội dung nghiên cứu: Tập trung nghiên cứu những vấn đề về quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai 4. Đóng góp của luận văn Nghiên cứu đã hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về quản lý thu chi tại bệnh viện công, đã xem xét hoạt động thu chi tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai. Đây sẽ là tài liệu tham khảo giúp bệnh viện nâng cao công tác quản lý thu chi tại bệnh viện. Nghiên cứu cũng là tài liệu tham khảo cho các bạn sinh viên, học viên cao học trong lĩnh vực quản lý thu chi tại bệnh viện công. 5. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính bệnh viện. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai. Chương 4: Một số giải pháp tăng cường công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai. 4 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN 1.1 Khái niệm, mục tiêu và sự cần thiết của quản lý tài chính tại bệnh viện 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của bệnh viện công 1.1.1.1. Khái niệm bệnh viện công Trong thời gian qua, nền kinh tế phát triển điều này dẫn đến có nhiều quan điểm và khái niệm về “bệnh viện”. Trong giai đoạn đầu, bệnh viện chỉ là những cơ sở từ thiện với tên gọi là “nhà tế bần”, “nhà thương” để giúp đỡ những người có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, nuôi dưỡng người có vấn đề về sức khỏe. Nhưng trong gia đoạn hiện nay bệnh viện được hiểu là cơ sở y tế trong khu vực dân cư bao gồm những công cụ, dụng cụ như: giường bệnh, đội ngũ y bác sĩ có trình độ y học, các phòng khoa được trang bị những trang thiết bị, hạ tầng thích hợp để chăm sóc sức khỏe con người. Bên cạnh đó, đơn vị y tế này sẽ cung cấp các dịch vụ y tế cho người bệnh. Bệnh viện cũng là nơi đưa ra các chẩn đoán và điều trị cho người bệnh và cũng là nơi thực hiện các chăm sóc sức khỏe cho người dân và tiến hành các nghiên cứu về y học. Theo các tài liệu về tổ chức y tế, bệnh viện được hiểu theo nghĩa rộng “Bệnh viện là một bộ phận không thể tách rời của một tổ chức xã hội và y tế, chức năng của nó là chăm sóc sức khỏe toàn diện cho nhân dân, cả phòng bệnh và chữa bệnh. Bên cạnh đó tại các bệnh viện còn đào tạo cán bộ y tế và nghiên cứu y học”. (Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam, 2012, trang 5). Thuật ngữ bệnh viện công được hiểu như sau: theo từ điển tiếng việt thì “công” ở đây có nghĩa là “công cộng”. Vậy có thể hiểu bệnh viện công trước tiên là bệnh viện nhưng phục vụ toàn dân, toàn cộng đồng. Nói cách khác ở đây bệnh viện công là bệnh viện của nhà nước do nhà nước thành lập để thực hiện khám, chữa bệnh cho người dân trong cả nước. Cũng theo nghĩa này, bệnh viện công là bệnh viện sở hữu của nhà nước và nó chịu sự kiểm soát và quản lý của nhà nước. Nguồn kinh phí hoạt động của bệnh viện công này được ngân sách nhà nước cấp theo các khoản chi được nhà nước quy định. 5 Xuất phát từ đặc điểm cũng như chức năng cung ứng các dịch vụ thì bệnh viện công được hiểu như sau: “Bệnh viện công là bệnh viện cung cấp các dịch vụ y tế cho cộng đồng, thực hiện các nghiệp vụ về y tế theo quy định và hoạt động dưới sự kiểm soát của nhà nước”. 1.1.1.2. Đặc điểm của bệnh viện công Bệnh viện công là bệnh viện thuộc sở hữu của nhà nước được phân bố theo vùng và lãnh thổ đảm bảo cung cấp dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe cho người dân. Bệnh viện công được thành lập theo nguồn vốn nhà nước và chịu sự quản lý của nhà nước. Do vậy, nguồn lực để thành lập bệnh viện công như: cơ sở vật chất, hạ tầng cơ sở… được phân bổ theo tính chuyên môn của các bệnh viện và được phân bổ theo các tiêu chuẩn đã được xây dựng. Bệnh viện công chức năng đầu tiên đó là cung cấp các dịch vụ về chăm sóc sức khỏe: như khám chữa bệnh cho người dân, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân đến khám và điều trị. Ngoài ra, chức năng của bệnh viện công, đặc biệt là các bệnh viện công thuộc tuyến dưới sẽ giúp cho giảm ùn tắc bệnh nhân lên các tuyến bệnh viện trên. Các bệnh viện lớn sẽ tập trung và khám chữa các bệnh chuyên khoa sâu được cung cấp cơ sở vật chất và hạ tầng hiện đại, nhằm theo kịp sự phát triển chung về y học trên thế giới. Mục tiêu của bệnh viện công đó là chăm sóc sức khỏe cho người dân với mục đích là phi lợi nhuận. Là bệnh viện được sự đầu tư của nhà nước, sử dụng vốn ngân sách nhà nước nên bệnh viện công thực hiện chức năng là chăm sóc sức khỏe người dân để hướng tới mục tiêu công bằng xã hội, đưa nền y học tiên tiến và phát triển trên thế giới áp dụng vào người dân trong xã hội. Song song với việc khám chữa bệnh cho người dân, bệnh viện cũng cần thực hiện quản lý và sử dụng nguồn lực nhà nước cấp có hiệu quả và điều này dẫn đến tăng chất lượng cung cấp các dịch vụ của bệnh viện. Trong xu thế hiện nay, bệnh viện công cần có những quản lý về tài chính một các chặt chẽ, cần gắn liền giữa chăm sóc sức khỏe người dân với quản lý tài chính hiệu quả để sử dụng nguồn vốn nhà nước tiết kiệm tránh thất thoát lãng phí. 6 Nguồn kinh phí nhà nước cấp là nguồn vốn quan trọng để bệnh viện thực hiện các mục tiêu của mình: đối với bệnh viện công thì nguồn vốn ngân sách nhà nước cấp là nguồn vốn quan trọng nhằm thực hiện các mục tiêu của bệnh viện như: thực hiện nhiệm vụ chăm sóc người dân, mua sắm trang thiết bị y tế. Hiện nay, nguồn kinh phí này được bệnh việc thực hiện làm nguồn vốn đầu tư phát triển còn nguồn kinh phí dành cho chi thường xuyên đã được nhiều bệnh viện chủ động đảm bảo. Tuy nhiên đây vẫn là nguồn vốn quan trọng, vẫn chiếm tỷ trọng cao trong nguồn vốn của bệnh viện. Bệnh viện công phải thực hiện các chính sách xã hội được nhà nước giao: một phần lớn chức năng của bệnh viện công, đó là thực hiện các nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe cho người dân nhất là những người dân có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, đồng bào dân tộc vùng sâu vùng xa, các đối tượng chính sách. 1.1.1.3. Vai trò của bệnh viện công Thực hiện các nhiệm vụ quốc gia về phòng chống bệnh tật, nâng cao sức khỏe người dân. Bệnh viện công sẽ kết hợp với các đơn vị chức năng thực hiện các nhiệm vụ an sinh xã hội, đảm bảo sức khỏe người dân đặc biệt là tại các vùng sâu vùng xa, điều kiện đi lại khó khăn. Góp phần nâng cao đời sống người dân. Hợp tác quốc tế nghiên cứu khoa học, áp dụng công nghệ tiên tiến vào khám chữa bệnh người dân. Là ngành đòi hỏi phải có sự cập nhật về khoa học kỹ thuật, nhưng để làm được điều này cần một lượng vốn lớn và có thể có nhiều thất bại rủi ro trong quá trình nghiên cứu và áp dụng vào thực tiễn. Với nguồn vốn nhà nước đem lại, bệnh viện có nhiều cơ hội trong việc nghiên cứu ra các loại thuốc, phương pháp điều trị mới phù hợp với hoàn cảnh của từng địa phương, từ tầng lớp người dân trong xã hội. Thực hiện nhiệm vụ khám chữa bệnh cho người nghèo những vùng khó khăn về điều kiện kinh tế. Nhiều vùng địa phương còn có điều kiện kinh tế khó khăn, người dân rất khó tiếp cận với các dịch vụ y tế hiện đại. Bởi vậy, 7 bệnh viện công với vai trò là bệnh viện của nhân dân, bệnh viện phi lợi nhuận sẵn sàng thực hiện chăm sóc và khám chữa bệnh cho tất cả đối tượng trong xã hội. Qua đó thể hiện được vai trò của nhà nước trong việc chăm sóc người dân của mình. Đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu khám chữa bệnh của toàn thể nhân dân. Tuy là bệnh viện được nhà nước cung cấp ngân sách để hoạt động nhưng bệnh viện công cũng là lực lượng tiên phong trong việc tiếp cận những tiến bộ khoa học kỹ thuật, cũng như đa dạng hóa dịch vụ để có thể phục vụ tốt hơn nữa cho người dân trong xã hội. 1.1.2. Khái niệm, cơ chế, vai trò và sự cần thiết quản lý tài chính tại bệnh viện 1.1.2.1. Khái niệm về quản lý tài chính tại bệnh viện a, Tài chính bệnh viện Như ta đã biết, bệnh viện công là những đơn vị sự nghiệp của nhà nước cung cấp các dịch vụ về y tế cho xã hội và thực hiện các nghiệp vụ về y tế theo những quy định và hoạt động của bệnh viện chịu sự quản lý kiểm soát của nhà nước. Do vậy, gắn với chủ thể khách quan thì tài chính có thể sẽ có những đặc điểm riêng. Tài chính bệnh viện sẽ mang những đặc điểm mà có những tính chất như nguồn lực tài chính được huy động một phần từ ngân sách nhà nước, thêm vào đó là việc sử dụng nguồn vốn cho những hoạt động và phát triển của bệnh viện. Trong quá trình phát triển thì các bệnh viện sẽ phân bổ tài chính của mình đó là chi cho đầu tư phát triển và chi thường xuyên của bệnh viện. Ngoài ra, nguồn lực tài chính của bệnh viện được huy động từ các chủ thể khác trong xã hội như: việc sử dụng các nguồn thu từ các dự án hỗ trợ phát triển y tế cộng đồng, nguồn tài chính từ thu các khoản viện phí và các khoản tài chính khác. Với nguồn tài chính thu được bệnh viện khai thác và sử dụng vào những mục tiêu của bệnh viện. Nguồn tài chính có thể tồn tại dưới dạng vận động trong chu trình kinh tế cũng như tồn tại dưới dạng tiềm năng. Đối 8 với nguồn lực tài chính của bệnh viện, việc quản lý phải xuất phát từ chính đặc điểm của bệnh viện đó là cung cấp các dịch vụ về y tế cho xã hội. Như vậy, nguồn tài chính của bệnh viện được thu từ ngân sách nhà nước và nguồn lực do bệnh viện huy động từ các chủ thể khác trong xã hội. Trong đó, nguồn thu từ cung cấp các dịch vụ y tế như: khám bệnh, chữa bệnh, các dịch vụ chăm sóc sức khỏe… đây cũng được coi là nguồn thu quan trọng, chủ yếu của bệnh viện. Thông qua việc huy động, phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính của bệnh viện sẽ có những mối quan hệ kinh tế giữa các bên có liên quan như: các cơ quan nhà nước có thẩm quyền và những người sử dụng các dịch vụ khám, chữa bệnh và các đối tượng khác có liên quan. Như vậy, “Tài chính bệnh viện là việc huy động và sử dụng nguồn lực của bệnh viện nhằm đạt các mục tiêu mà bệnh viện đặt ra” (Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam, 2012, trang 10). b, Quản lý tài chính bệnh viện Theo Bộ Y tế (2012) thì “ Quản lý tài chính bệnh viện là sự tác động lên đối tượng và hoạt động tài chính thông qua quá trình lập kế hoạch và tổ chức thực hiện các kế hoạch tài chính, quyết toán và kiểm tra tài chính tại bệnh viện nhằm xác định các nguồn thu và các khoản chi để thực hiện nhiệm vụ khám chữa bệnh tại bệnh viện, đào tạo và nghiên cứu khoa học đảm bảo đủ kinh phí và sử dụng kinh phí một cách hiệu quả và công bằng góp phần thực hiện tốt mục tiêu chung của bệnh viện” (Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam, 2012, trang 14). Hoạt động quản lý tài chính tại bệnh viện là xác định các tác động lên các đối tượng thông qua quá trình lập kế hoạch, tổ chức thực hiện các kế hoạch về tài chính, quyết toán và kiểm tra tài chính tại bệnh viện nhằm xác định các khoản thu cũng như xác định các khoản chi đảm bảo đủ kinh phí và sử dụng kinh phí một cách có hiệu quả. Ngoài ra, quản lý tài chính còn tạo được sự công bằng trong đóng góp thực hiện các mục tiêu của Nhà nước về y tế. 9 Quan điểm của quản lý tài chính đó là quản lý toàn bộ các nguồn vốn, tài sản cũng như vật tư của bệnh viện để phục vụ các nhiệm vụ khám, chữa bệnh và nghiên cứu khoa học về y tế. Như vậy, quản lý tài chính tại bệnh viện là huy động các nguồn lực về tài chính để thực hiện các nhiệm vụ đã đề ra. Cụ thể của quản lý tài chính là tăng các nguồn lực thu vào của bệnh viện và sử dụng nguồn lực tài chính này một cách có hiệu quả. Thêm vào đó, bệnh viện công cần thực hiện các chính sách như: khám, chữa bệnh cho hộ nghèo, người có công, những người bệnh thuộc dân tộc thiểu số sống tại vùng khó khăn… Điều này cũng cần xem xét các chi phí cho các khoản này đảm bảo cân bằng giữa các khoản thu và các khoản chi. 1.1.2.2. Cơ chế quản lý tài chính tại bệnh viện Cơ chế quản lý tài chính, đây chính là cơ chế chính sách để quản lý tại bệnh viện. Tuy nhiên khi đề cập đến chính sách, đây sẽ là căn cứ pháp lý để xem xét các khoản chi đảm bảo tính pháp lý cho các khoản thu và chi tại bệnh viện. Theo Hoàng Thị Thúy Nguyệt (2006) “Bệnh viện là một bộ phận của tổ chức mang tính chất y học và xã hội, có chức năng đảm bảo cho nhân dân được chăm sóc toàn diện về y tế và cả chữa bệnh và phòng bệnh” (Hoàng Thị Thúy Nguyệt, 2006, trang 21). Ở Việt Nam, quản lý tài chính bệnh viện là một nội dung của chính sách kinh tế - tài chính y tế, do Bộ Y tế chủ trương với trọng tâm là sử dụng các nguồn lực đầu tư cho ngành y tế, để cung cấp các dịch vụ y tế một cách hiệu quả và công bằng. Quản lý tài chính bệnh viện là việc quản lý toàn bộ các nguồn vốn: vốn ngân sách Nhà nước cấp, vốn viện trợ, vốn vay và các nguồn vốn khác; tài sản, vật tư của bệnh viện để phục vụ nhiệm vụ khám bệnh, chữa bệnh, đào tạo, nghiên cứu khoa học, chỉ đạo tuyến … Quản lý tài chính trong bệnh viện gồm: - Sử dụng, quản lý các nguồn kinh phí ngân sách Nhà nước cấp và các 10 nguồn được coi là ngân sách Nhà nước như: viện phí, bảo hiểm y tế, viện trợ… theo đúng chế độ, định mức quy định của Nhà nước. - Tăng nguồn thu hợp pháp, cân đối thu – chi, sử dụng các khoản chi có hiệu quả, chống lãng phí và thực hành tiết kiệm. - Thực hiện chính sách ưu đãi và đảm bảo tính công bằng trong khám bệnh, chữa bệnh. Thỏa mãn nhu cầu khám, chữa bệnh của mọi người khi đến bệnh viện, theo một mặt bằng chi phí nhất định không mà không đòi hỏi khả năng chi trả của người bệnh là điều kiện tiên quyết, không phân biệt đối xử với người bệnh khi đến khám và điều trị bệnh tại bệnh viện, thực hiện chính sách ưu tiên đối với các đối tượng ưu đãi xã hội và người nghèo. - Từng bước tiến tới hạch toán chi phí và giá thành khám, chữa bệnh. 1.1.2.3. Vai trò của quản lý tài chính trong bệnh viện Hiệu quả thực hiện của tài chính kế toán là mục tiêu quan trọng của quản lý tài chính bệnh viện. Các yếu tố của mục tiêu này bao gồm: - Duy trì cán cân thu – chi: Đây là điều kiện tiên quyết và bắt buộc của quản lý tài chính bệnh viện và cũng là tiêu chuẩn cho sự thành công trong cơ chế quản lý mới - tiến tới hạch toán chi phí. - Bệnh viện phải cải thiện chất lượng khám chữa bệnh thông qua một số chỉ tiêu chuyên môn như: tỷ lệ người cứu sống, tỷ lệ tử vong … - Sự hài lòng của cán bộ: Đời sống cán bộ công nhân viên được cải thiện, cải thiện phương tiện làm việc, xây dựng văn hóa bệnh viện. - Bệnh viện phát triển cơ sở vật chất, phát triển các chuyên khoa. - Công bằng y tế: Chất lượng phục vụ như nhau cho toàn bộ các đối tượng như vậy, quản lý tài chính bệnh viện phải đáp ứng cùng lúc bốn đối tác: người bệnh, nhân viên trong bệnh viện, ban giám đốc bệnh viện và Nhà nước. Nhìn chung trong điều kiện kinh tế nước ta như hiện nay, mục tiêu của quản lý tài chính trong bệnh viện phải cùng lúc đạt được năm mục tiêu trên. Tuy nhiên ở một số vùng sâu, vùng xa, gặp nhiều khó khăn thì phải sắp xếp thứ tự của ưu tiên nào cần phấn đấu trước.