Tài liệu Hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước huyện hải lăng, tỉnh quảng trị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ LÊ TRUNG KIÊN HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC HUYỆN HẢI LĂNG, TỈNH QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ HUẾ, 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ LÊ TRUNG KIÊN HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC HUYỆN HẢI LĂNG, TỈNH QUẢNG TRỊ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 8340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN: PGS.TS. TRƯƠNG TẤN QUÂN HUẾ, 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn của khoa học của PGS.TS Trương Tấn Quân. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa được công bố dưới bất kỳ hình thức nào trước đây. Các tài liệu, số liệu trong các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích trong luận văn và kết quả thu thập từ các nguồn tài liệu tin cậy đã được công bố trung thực và có nguồn gốc rõ ràng./. Quảng Trị, ngày 15 tháng 8 năm 2018 Tác giả luận văn Lê Trung Kiên i LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý chi Ngân sách Nhà nước huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị” tôi đã nhận được sự quan tâm, giúp đỡ, hứớng dẫn, động viên của nhiều tập thể, cá nhân. Tôi xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Trương Tấn Quân thầy đã tận tình trực tiếp chỉ bảo và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để tôi hoàn thiện luận văn nàyvà các ý kiến đóng góp quý báu của các thầy cô giáo Trường Đại học Kinh tế Huế. Tôi xin trân trọng cám ơn Ban giám hiệu Trường Đại học Kinh tế Huế cùng toàn thể các thầy cô giáo công tác trong trường đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Để thực hiện và hoàn thành đề tài nghiên cứu khoa học này, tôi đã nhận được sự hỗ trợ, giúp đỡ cũng như là quan tâm, động viên từ nhiều cơ quan, tổ chức và cá nhân. Nghiên cứu khoa học cũng được hoàn thành dựa trên sự tham khảo, học tập kinh nghiệm từ các kết quả nghiên cứu liên quan, các sách, báo chuyên ngành của nhiều tác giả ở các trường Đại học… Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã động viên giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn. Xin gửi lời chúc sức khỏe và chân thành cảm ơn! Quảng Trị, ngày 15 tháng 8 năm 2018 Tác giả luận văn Lê Trung Kiên ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ Họ và tên học viên: LÊ TRUNG KIÊN Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Định hướng đào tạo: Ứng dụng Mã số: 8340410 Niên khóa: 2016-2018 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. TRƯƠNG TẤN QUÂN Tên đề tài: HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC HUYỆN HẢI LĂNG, TỈNH QUẢNG TRỊ 1. Tính cấp thiết của đề tài Hiện này công tác quản lý ngân sách huyện Hải Lăng tỉnh Quảng Trị vẫn còn tình trạng chi đầu tư còn dàn trải, hiệu quả thấp; chi thường xuyên thường vượt dự toán, các quy định về thực hành tiết kiệm chống lãng phí trong sử dụng ngân sách nhà nước chưa được chấp hành nghiêm túc. Vì vậy vấn đề tăng cường quản lý ngân sách càng trở nên cấp bách nhằm đảm bảo cho việc sử dụng tốt nhất nguồn lực được phân cấp. Xuất phát từ thực tiển trên, tác giả đã chọn nghiên cứu đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý chi Ngân sách Nhà nước huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị” làm đè tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ. 2. Phương pháp nghiên cứu 2.1. Phương pháp điều tra thu thập số liệu - Số liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo từ Chi cục Thống kê, phòng TC-KH, KBNN huyện và các đơn vị liên quan đến công tác quản lý chi NSNN của huyện. - Thu thập số liệu sơ cấp: Số liệu sơ cấp được thu thập được từ việc điều tra phỏng vấn trực tiếp, số phiếu được phát ra là 110 phiếu, trong đó phân bổ như sau: 25 phiếu cho cán bộ công chức phòng TC-KH và KBNN huyện, 15 phiếu cho cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp thị (Bí thư, Chủ tịch, các Phó chủ tịch, lãnh đạo các ban HĐND, UBKT và Thanh tra nhà nước); 30 phiếu cho cán bộ quản lý tài chính cấp xã (Chủ tịch UBND, PCT HĐND, kế toán ngân sách xã), số phiếu còn lại cho cán bộ quản lý tài chính đơn vị sử dụng ngân sách cấp thị (Chủ tài khoản, kế toán đơn vị). 2.2. Phương pháp tổng hợp, xử lý và phân tích số liệu + Sử dụng tổng hợp các phương pháp truyền thống: khái quát hóa, thống kê mô tả, tổng hợp - phân tích, so sánh… để làm sáng tỏ đề tài nghiên cứu. 3. Kết quả nghiên cứu và những đóng góp của luận văn - Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản về NSNN, chi NSNN và quản lý chi NSNN cấp huyện. - Đánh giá thực trạng của hoạt động quản lý chi Ngân sách của huyện Hải Lăng, tỉnhQuảng Trịgiai đoạn 2015-2017, từ đó rút ra những ưu điểm, tồn tại hạn chế và nguyên nhân cơ bản của những tồn tại hạn chế trên. - Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi NSNN tại huyện Hải Lăng, tỉnhQuảng Trị đến năm 2020 iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT AN – QP : An ninh - Quốc phòng ASXH : An sinh xã hội BHYT : Bảo hiểm y tế BTXH : Bảo trợ xã hội CBCC : Cán bộ công chức CCTL : Cải cách tiền lương CN - TTCN - XD : Công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp - Xây dựng GD & ĐT : Giáo dục và đào tạo HĐND : Hội đồng nhân dân KBNN : Kho bạc nhà nước KT-XH : Kinh tế - xã hội LĐTB & XH : Lao động thương binh và xã hội LLCT : Lý luận chính trị NSNN : Ngân sách nhà nước TC-KH : Tài chính kế hoạch TDTT : Thể dục thể thao THPT : Trung học phổ thông TM-DV-DL : Thương mại - dịch vụ - Du lịch TN-MT : Tài nguyên và môi trường TTND : Thanh tra nhân dân UBKT : Ủy ban kiểm tra UBND : Ủy ban nhân dân VHTT : Văn hóa thông tin XDCB : Xây dựng cơ bản iv MỤC LỤC Lời cam đoan............................................................................................................... I Lời cảm ơn ................................................................................................................. II Tóm lược luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế .............................................................III Mục lục.......................................................................................................................V Danh mục các bảng ................................................................................................VIII PHÂN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1 2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu ..............................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3 4. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................3 5. Ý nghĩa và đóng góp của luận văn ..........................................................................5 6. Kết cấu luận văn......................................................................................................5 PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .........................................6 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NSNN CẤP HUYỆN.........................................................................................6 1.1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu..............................................................................6 1.2. Tổng quan về NSNN và chi NSNN .....................................................................8 1.2.1. Khái niệm NSNN ..............................................................................................8 1.2.2. Chức năng và vai trò của NSNN.......................................................................9 1.2.3. Hệ thống NSNN và phân cấp quản lý NSNN .................................................12 1.2.4 Chi ngân sách nhà nước ...................................................................................15 1.2.5. NSNN cấp huyện (quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh) .......................16 1.3. Quản lý chi NSNN cấp huyện ............................................................................19 1.3.1. Khái niệm ........................................................................................................19 1.3.2. Đặc điểm của chi NSNN cấp huyện................................................................19 1.3.3. Vai trò, vị trí của quản lý chi NSNN...............................................................20 1.3.4. Nguyên tắc quản lý chi NSNN cấp huyện ......................................................21 1.3.5. Nội dung của quản lý chi ngân sách cấp huyện ..............................................22 1.4. Những nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi NSNN cấp huyện...........................27 1.4.1. Cơ chế quản lý tài chính trên địa bàn..............................................................27 v 1.4.2. Nhân tố tổ chức bộ máy và trình độ cán bộ quản lý NS cấp huyện................27 1.4.3. Nhân tố về điều kiện kinh tế – xã hội .............................................................27 1.4.4. Hệ thống thanh tra, kiểm tra............................................................................28 1.4.5. Hệ thống máy móc thiết bị, phương tiện quản lý ngân sách cấp huyện .........28 1.5. Kinh nghiệm về quản lý NSNN một số địa phương trong địa bàn tỉnh.............28 1.5.1. Kinh nghiệm quản lý chi Ngân sách của Thành phố Đông Hà.......................28 1.5.2. KINH NGHIỆM QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH CỦA HUYỆN TRIỆU PHONG .....................................................................................................................29 1.5.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho huyện Hải Lăng ............................................29 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI HUYỆN HẢI LĂNG, TỈNH QUẢNG TRỊ ...........................................................30 2.1. Tổng quan về huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị .................................................30 2.1.1. Vị trí địa lý ......................................................................................................30 2.1.2. Địa hình ...........................................................................................................30 2.1.3. Điều kiện khí hậu ............................................................................................31 2.1.4. Tài nguyên thiên nhiên....................................................................................32 2.1.5. Những đặc điểm kinh tế xã hội .......................................................................34 2.1.6. Tình hình kinh tế - xã hội của huyện giai đoạn 2015-2017 ............................36 2.2. Thực trạng quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Hải Lăng giai đoạn 2015 – 2017...........................................................................................................................40 2.2.1. Tình hình thực hiện chi NSNN trên địa bàn ...................................................40 2.2.2. Tình hình thực hiện quản lý chi NSNN tại huyện Hải Lăng...........................47 2.3. Đánh giá công tác quản lý chi ngân sách Nhà nước từ năm 2015 – 2017 của huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị ...............................................................................58 2.3.1. Kết quả đạt được .............................................................................................61 2.3.2. Tồn tại, hạn chế ...............................................................................................65 2.3.3. Nguyên nhân của những tồn tại hạn chế .........................................................69 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI NSNNTẠI HUYỆN HẢI LĂNG, TỈNH QUẢNG TRỊ ..........................................................................74 3.1. Một số căn cứ để định hướng và xây dựng giải pháp hoàn thiện quản lý chi NSNN tại huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị ..............................................................74 vi 3.1.1. Định hướng về quản lý Tài chính – NSNN đến năm 2020.............................74 3.1.2. Mục tiêu hoàn thiện quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Hải Lăng đến năm 2020...........................................................................................................................75 3.1.3. Quan điểm hoàn thiện quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện........................76 3.2. Các giải pháp chủ yếu hoàn thiện quản lý chi NSNN tại huyện Hải Lăng........77 3.2.1. Giải pháp hoàn thiện các nội dung quản lý chi NSNN ...................................79 3.2.2. Giải pháp nâng cao năng lực, trình độ của đội ngũ cán bộ quản lý chi ngân sách............................................................................................................................84 3.2.3. Giải pháp nâng cao chất lượng ban hành các văn bản quy định, hướng dẫn thực hiện quản lý chi NSNN cấp huyện....................................................................86 3.2.4. Giải pháp về nâng cao năng lực tổ chức bộ máy quản lý chi NSNN..............84 3.2.5. Giải pháp về tăng cường cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi NSNN............................................................................................86 3.2.6. Các giải pháp khác ..........................................................................................87 PHÂN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................89 1. Kết luận .................................................................................................................89 2. Kiến nghị ...............................................................................................................90 2.1. Đối với Chính phủ, Bộ Tài chính.......................................................................90 2.2. Đối với Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Quảng Trị ..............................................91 2.3. Đối với các cấp chính quyền của huyện Hải Lăng.............................................91 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................93 PHỤ LỤC .................................................................................................................95 QUYẾT ĐỊNH VỀ VIỆC THÀNH LẬP HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ BIÊN BẢN CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VẮN THẠC SĨ KINH TẾ NHẬN XÉT LUẬN VĂN THẠC SĨ CỦA PHẢN BIỆN 1 NHẬN XÉT LUẬN VĂN THẠC SĨ CỦA PHẢN BIỆN 2 BẢN GIẢI TRÌNH CHỈNH SỬA LUẬN VĂN XÁC NHẬN HOÀN THIỆN LUẬN VĂN vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 Một số chỉ tiêu chủ yếu của huyện Hải Lăng giai đoạn 2015 – 2017 .......................................................................39 Bảng 2.2. Tổng hợp thực hiện chi ngân sách huyện qua các năm 2015 -2017 ...................................................................41 Bảng 2.3. Cơ cấu thực hiện chi ngân sách huyện giai đoạn 2015 -2017) .........42 Bảng 2.4. Thực hiện chi đầu tư XDCB ngân sách huyện giai đoạn 2015-2017..........................................................................43 Bảng 2.5. Thực hiện chi thường xuyên của ngân sách huyện giai đoạn 2015 – 2017.........................................................................44 Bảng 2.6. Tình hình lập dự toán chi ngân sách huyện Hải Lăng giai đoạn 2015 – 2017 .........................................................................48 Bảng 2.7. Tình hình lập dự toán chi Đầu tư phát triển của huyện Hải Lăng qua các năm 2015 – 2017....................................................................49 Bảng 2.8. Tình hình lập dự toán chi thường xuyên ngân sách huyện Hải Lăng qua các năm 2015-2017 ....................................................................51 Bảng 2.9. Tình hình chấp hành dự toán ngân sách huyện Hải Lăng qua các năm 2015-2017 .........................................................................................54 Bảng 2.10. Thông tin về CBCC, viên chức được điều tra, phỏng vấn năm 2018 .59 Bảng 2.11. Tổng hợp kết quả điều tra về mức độ quan trọng và thực tế đạt được của các nội dung quản lý NSNN tại huyện Hải Lăng .......................60 Bảng 2.12. Tổng hợp kết quả điều tra về mức độ quan trọng và thực tế đạt được của các biện pháp quản lý chi NSNN tại huyện Hải Lăng................70 Bảng 3.1: Tổng hợp kết quả điều tra thứ tự ưu tiên hoàn thiện các quy trình trong quản lý chi NSNN tại huyện hai Lăng, Quảng Trị năm 2018...........78 viii PHÂN I ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tính cấp thiết của đề tài Sau hơn 32 năm tiến hành công cuộc đổi mới, Việt Nam đã và đang từng ngày hội nhập kinh tế sâu rộng ở nhiều cấp độ, đa dạng về hình thức theo những nguyên tắc và chuẩn mực quốc tế. Thành công trong công cuộc đổi mới đã góp phần đưa đất nước ta ra khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội và tình trạng kém phát triển.Tuy nhiên, trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động cả về kinh tế, chính trị;nên đất nước ta vẫn phải đối mặt với không ít khó khăn và thách thức. Hàng loạt vấn đề trong công tác quản lý các nguồn lực được đặt ra, trong đó có việc quản lý về tài chính công.Sử dụng NSNN như thế nào nhằmđáp ứngtốt nhất nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong điều kiện đổi mới và hội nhập sâu rộng đang thực sự là một yêu cầu cấp thiết. Là một bộ phận cấu thành của NSNN, ngân sách cấp quận,huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh (gọi chung là ngân sách cấp huyện) có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo cho chính quyền cấp huyệnthực hiện các chức năng, nhiệm vụ quản lý kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng tại địa phương.Mặc dù hiện nay, Việt Nam đã có những cơ sở pháp lý cơ bản để phục vụ cho việc quản lý NSNN nói chung và ngân sách huyện nói riêng, song thực tế các cơ chế, chính sách giám sát quản lý NSNN chưa được tạo lập đồng bộ; công tác lập, chấp hành và quyết toán ngân sách còn nhiều vấn đề bất cập, làm cho quá trình quản lý ngân sách các cấp đạt hiệu quả thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu mà luật ngân sách đặt ra.Nhằm khắc phục những tồn tại hạn chế trong quản lý tài chính công đồng thờithay đổi chế độ kế toán nhà nước theo hướng tiến đến các chuẩn mực, thông lệ quốc tế, hiện nay Bộ Tài chính đang triển khai áp dụng hệ thống Thông tin Quản lý Ngân sách và Kho bạc hay còn gọi là hệ thống TABMIS. Để đạt được mục tiêu của TABMIS đề ra, chính quyền các cấp cần phải đổi mới, kiện toàn và hoàn thiện quá trình quản lý NSNN, trong đó có quản lý chi ngân sách cấp huyện. 1 Xuất phát từ tình hình đó, việc nâng cao năng lực quản lý NSNN nói chung và ngân sách cấp huyện nói riêng là yêu cầu tất yếu nhằm quản lý chặt chẽ các khoản chi NSNN tiết kiệm, hiệu quả; giảm áp lực trong điều hành và cân đối ngân sách. Thực tế tại huyện Hải Lăng tỉnhQuảng Trị công tác quản lý ngân sách vẫn còn nhiều bất cập, tình trạng chi đầu tư còn dàn trải, hiệu quả thấp; chi thường xuyên thường vượt dự toán, các quy định về thực hành tiết kiệm chống lãng phí trong sử dụng ngân sách nhà nước chưa được chấp hành nghiêm túc.Mặt khác, doảnh hưởng nặng nề của hậu quả chiến tranh nên kinh tế phát triển chậm, thu NSNN trên địa bàn huyệnthấp và chỉ đảm bảo từ 20 – 35% tổng chi ngân sách địa phương, hàng nămngân sách tỉnh phải trợ cấp cân đối. Vì vậy vấn đề tăng cường quản lý ngân sách càng trở nên cấp bách nhằm đảm bảo cho việc sử dụng tốt nhất nguồn lực được phân cấp. Từ đánh giá trên và thực tiễn hoạt độngquản lý chi ngân sách củahuyện Hải Lăng, tác giả đã chọn nghiên cứu đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý chi Ngân sách NSNNhuyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị”với mong muốn đóng góp thiết thực vào việc nâng cao hiệu quả sử dụng NSNN trên địa bàn. 2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Vận dụng lý luận về ngân sách nhà nước, quản lý chi ngân sách nhà nước để phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị trong giai đoạn 2015-2017. Từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Hải Lăng trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa một sốvấn đề lý luận cơ bản về NSNN, chi NSNN và quản lý chi NSNN cấp huyện. - Đánh giá thực trạng của hoạt động quản lý chi Ngân sách của huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2015-2017,từ đó rút ra những ưu điểm, tồn tại hạn chế và nguyên nhân cơ bản của những tồn tại hạn chế trên. 2 - Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi NSNN tại huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị đến năm 2020. 2.2.Câu hỏi nghiên cứu - Những nội dung và nhân tố nào ảnh hưởng đến quản lý chi NSNN cấp huyện? - Tình hình quản lý chi NSNN cấp huyện tại huyện Hải Lăng, tỉnhQuảng Trị hiện nay như thế nào? Những giải pháp nào để khắc phục tồn tại hạn chế, hoàn thiện quản lý chi ngân sách trên địa bàn? 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Những vấn đề kinh tế và quản lý liên quan đến công tác chi ngân sách Nhà nước cấp huyện. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về không gian:Huyện Hải Lăng, tỉnhQuảng Trị. Phạm vi về thời gian:Tài liệu tổng quan thu thập trong khoảng thời gian từ năm 2015 đến nay, trong đó tập trung về số liệu chi ngân sách huyện giai đoạn 2015- 2017; đề xuất giải pháp đến năm 2020 Về nội dung: Nghiên cứu những vấn đề về quản lý chi ngân sách cấp huyện tại Huyện Hải Lăng, tỉnhQuảng Trị. 4. Phương pháp nghiên cứu Sử dụng tổng hợp các phương pháp truyền thống: khái quát hóa, thống kê mô tả, tổng hợp - phân tích, so sánh… để làm sáng tỏ đề tài nghiên cứu. Bên cạnh đó sử dụng thêm các phương pháp sau: 4.1.Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp Số liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo từ Chi cục Thống kê, phòng TC-KH, KBNN huyện và các đơn vị liên quan đến công tác quản lý chi NSNN của huyện. 3 4.2.Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp Thứ nhất, lập phiếu khảo sát, phỏng vấn:Để thu thập số liệu sơ cấp, tác giả đã lập dự thảo phiếu điều tra, tổ chức thảo luận với 2 nhóm: nhóm 1 gồm 6 chuyên viên đang công tác tại phòng TC-KH và KBNN; nhóm 2 gồm 6 kế toán các đơn vị dự toán trên địa bàn nhằm xác định các nội dung cần khảo sát thiết thực nhất. Sau khi thảo luận và phân tích, đã thống nhất nội dung của phiếu khảo sát về các vấn đề sau: - Đánh giá về mức độ quan trọng và thực tế đạt được hiện nay trong nội dung quản lý chi NSNN cấp huyện. - Đánh giá về thực tế đạt được của các biện pháp mà huyện đã sử dụng để quản lý chi NSNN trên địa bàn thời gian qua. - Xác định thứ tự ưu tiên để hoàn thiện các nội dung và biện pháp trong quản lý chi NSNN huyện Hải Lăng tại Quảng Trị. Thứ hai, chọn mẫu điều tra và địa bàn điều tra: Hiện nay huyện Hải Lăng có khoảng 150 cán bộ công chức đang thực thi các nhiệm vụ liên quan đến quản lý chi NSNN như: lãnh đạo chủ chốt của huyện, thủ trưởng, kế toán các đơn vị dự toánvà các xã; CBCC phòng TC-KH, KBNN, thanh tra nhân dân các đơn vị sự nghiệp; Lãnh đạo HĐND và thanh tra nhân dân cấp xã. Như vậy trong điều kiện tổng thể mẫu nhỏ và xác định được, mẫu điều tra dự kiến được tính theo công thức sau: n = N/(1+N*e2) Trong đó n là cỡ mẫu N là Số lượng tổng thể e là sai số tiêu chuẩn (độ chính xác 95%, e = 5%) Theo công thức trên cơ mẫu điều tra là 110 phiếu, trong đó phân bổ như sau:25 phiếu cho cán bộ công chức phòng TC-KH và KBNNhuyện, 15 phiếu cho cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp huyện (Bí thư, Chủ tịch, các Phó chủ tịch, lãnh đạo các ban HĐND, UBKT và Thanh tra nhà nước); 30 phiếu cho cán bộ quản lý tài chính cấp xã (Chủ tịch UBND, PCT HĐND, kế toán ngân sách xã), số phiếu còn lại cho cán bộ quản lý tài chính đơn vị sử dụng ngân sách cấp huyện (Chủ tài khoản, kế toán đơn vị) 4 Thứ ba, thang điểm đánh giá Luận văn sử dụng thang đo Likert 5 điểm để đánh giá nội dung quản lý chi và tìm hiểu yêu cầu mong muốn của các đối tượng quản lý NSNN. Việc nhận xét kết quả sẽ sử dụng giá trị trung bình đánh giá mức độ tác động của các yếu tốbằng phương pháp thống kê toán học trên Excel để mô tả, so sánh. 5.Ý nghĩa và đóng góp của luận văn 5.1. Về lý luận Hệ thống hóa cơ sở lý luận đối với hoạt động quản lý chi ngân sách cấp huyện tại Việt Nam hiện nay. 5.2. Về thực tiễn - Nêu lên những tồn tại, hạn chế của hoạt động quản lý chi ngân sách; đề xuất những định hướng giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhằm sử dụng nguồn lực tài chính đạt hiệu quả cao. - Làm tài liệu nghiên cứu hỗ trợ thực thi nhiệm vụ cho cán bộ công chức cơ quan tài chính, các cấp lãnh đạo huyện, xã trong quá trình điều hành chi ngân sáchtrên địa bàn toàn huyện. 6. Kết cấu luận văn Luận văn bao gồm 3 phần Phần I: Đặt vấn đề Phần II: Nội dung và kết quả nghiên cứu Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động quản lý chi NSNN cấp huyện. Chương 2: Thực trạng của hoạt động chi NSNN trên địa bàn huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị từ năm 2015– 2017 Chương 3: Một số giải pháphoàn thiện công tác quản lý chi NSNN huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị Phần III: Kết luận và kiến nghị 5 PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NSNN CẤP HUYỆN 1.1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu Trong những năm gần đây, ở Việt Nam đã có nhiều nghiên cứu liên quan đến quản lý chi NSNN chi NSNN cấp huyện. Đề tài cũng đã khái quát tình hình KT-XH của huyện Sơn Tây, phân tích thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện tại huyện, từ đó đưa ra giải pháp để hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện tại huyện Sơn Tây. Tuy nhiên, trong đề tài này tác giả chủ yếu đi sâu vào đánh giá thực trạng chi thường xuyên ngân sách cấp huyện tại huyện Sơn Tây, một địa bàn có nhiều lợi thế về du lịch và dịch vụ. Tương tự, đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN tại Sở Tài chính tỉnh Đăknông” của tác giả Phan Thị Mỹ Hằng (Đại học kinh tế quốc dân Hà Nội, năm 2013) cũng đã đề cập đến các nội dung về quản lý chi thường xuyên của ngân sách cấp tỉnh ở một địa bàn có nhiều nét đặc thù cả về mặt địa lý, cơ cấu dân cư và các chế độ chính sách ưu đãi của nhà nước. Đối với đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý NSNN huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi” của tác giả Huỳnh Thị Cẩm Liên (Đại học Đà nẵng, năm 2011) cũng đã xây dựng được mô hình khung lý thuyết về quản lý NSNN cấp huyện, tổng hợp đánh giá thực trạng quản lý thu, chi NSNN cấp huyện tại huyện Đức Phổ. Tuy nhiên các giải pháp hoàn thiện tác giả đưa ra còn mang tính chất chung chung. Ở một khía cạnh khác của công tác quản lý chi NSNN, tác giả Đào Hoàng Liên với nghiên cứu “ Hoàn thiện công tác kiểm soát chi NSNN tỉnh Quảng Bình” (Đại học Đà Nẵng, năm 2010) đã đi sâu tìm hiểu công tác kiểm soát chi NSNN tại KBNN tỉnh Quảng Bình trong điều kiện thực hiện đổi mới, cải cách tài chính công. Tác giả cũng đã khẳng định việc tăng cường kiểm soát chi ngân sách sẽ góp phần sử dụng nguồn lực tài chính hiệu quả, tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị sử dụng NSNN. Tuy nhiên các giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát chi NSNN chủ yếu được sử 6 dụng trong nội bộ KBNN tỉnh Quảng Bình. Cũng trong phạm vi kiểm soát chi tại KBNN, tác giả Trần Thị Hành (Đại học Thăng Long, 2015) với nghiên cứu “ Tăng cường kiểm soát chi NSNN huyện tại KBNN Đan Phượng, Hà Nội” cũng đã đề cập đến các nội dung quản lý chi NSNN nhưng trong phạm vị hẹp là các khoản chi tại cơ quan đơn vị HCSN và nghiệp vụ riêng của KBNN cấp huyện. Tại tỉnh Quảng Trị, có thể kể đến một số đề tài nghiên cứu liên quan đến lĩnh vực quản lý thu chi NSNN như đề tài “Hoàn thiện quản lý chi NSNN cho ngành GD & ĐT tại thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị” của tác giả Hoàng Đình Thừa (Đại học Tài chính – Marketting, năm 2015); đề tài “Hoàn thiện công tác thu chi NSNN trên địa bàn huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị” của tác giả Lê Minh Tiến (Đại học Tài chính – Marketting, năm 2015); Nghiên cứu “ Hoàn thiện quy trình chi thường xuyên NSNN đối với đơn vị dự toán trong điều kiện áp dụng TABMIS tại tỉnh Quảng Trị” của tác giả Nguyễn Thị Thanh Hương (Đại học Tài chính – Maketting, năm 2015); Nghiên cứu “ Các nhân tố ảnh hưởng hiệu quả sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN trên địa bàn huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị” của tác giả Văn Ngọc Lãm (Đại học Tài chính – Maketting, năm 2015)… Nhìn chung các đề tài nghiên cứu trên đã tập trung làm rõ các khái niệm quản lý thu, chi NSNN trong đó có ngân sách cấp huyện; đánh giá thực trạng quản lý ngân sách ở các địa phương, đơn vị và đưa ra các giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý NSNN phù hợp với tình hình thực tế của địa bàn nghiên cứu. Tuy nhiên, các công trình, đề tài trên vẫn chưa làm rõ được đặc điểm cũng như mối quan hệ trong quản lý chi NSNN cấp huyện, nhất là trong điều kiện ngành Tài chính đang áp dụng rộng rãihệ thống thông tin quản lý ngân sách và kho bạc trong quản lý, điều hành thu chi ngân sách. Trong quá trình nghiên cứu, ngoài Luật NSNN và các văn bản hướng dẫn thi hành, tác giả đã nghiên cứu, tham khảo các quy định về hướng dẫn xây dựng dự toán, tổ chức thực hiện và quyết toán ngân sách hàng năm cũng như các bài viết của các nhà khoa học về lĩnh vực quản lý thu chi NSNN trên các báo, tạp chí, website. Tác giả đã kế thừa và phát huy chọn lọc các lý thuyết được nghiên cứu tổng hợp trong các đề tài nhằm làm rõ thực trạng công tác quản lý chi NSNN cấp huyện nói chung, 7 huyện Hải Lăng nói riêng, từ đó đề xuất những giải pháp để làm tốt hơn công tác quản lý chi NSNN trên địa bàn trong giai đoạn hiện nay cũng như các năm tiếp theo. 1.2.Tổng quan về NSNN và chi NSNN 1.2.1. Khái niệm NSNN Hiện nay trong các tài liệu nghiên cứu, có rất nhiều quan niệm về NSNN do các cách tiếp cận khác nhau. Trong đạo luật của các nước XHCN, NSNN được định nghĩa là kế hoạch tài chính cơ bản để lập và sử dụng quỹ tiền tệ của nhà nước. Ở nước ta, theo từ điển Tiếng Việt thông dụng, Ngân sách được định nghĩa là tổng số thu và chi của một đơn vị trong một thời gian nhất định. Tại điều lệ lập, chấp hành NSNN ban hành kèm theo Nghị định số 168/CP ngày 20/10/1961 của Chính phủ quy định “NSNN là kế hoạch tài chính cơ bản nhằm lập và sử dụng quỹ tiền tệ của nhà nước”. Điều 1 của Luật ngân sách Nhà nước số 01/2002/QH11 thì ghi rõ: "NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước". Đến năm 2015, Quốc hội khóa 13 đã thông qua Luật Ngân sách số 83/2015/QH13 thay thế cho Luật Ngân sách số 01/2002/QH11. Tại khoản 14, điều 4 của Luật ngân sách 2015, Ngân sách nhà nước được định nghĩa: “ NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Biểu hiện ra bên ngoài của NSNN chính là những nguồn thu, nhiệm vụ chi cụ thể, được định lượng từ trước nhằm đảm bảo cho việc thực hiện các nhiệm vụ của nhà nước. Tất cả các khoản thu đó đều được nộp vào một quỹ tiền tệ chung và các khoản chi cũng xuất ra từ quỹ tiền tệ ấy và phải đảm bảo yêu cầu cân đối ngân sách. Về thực chất bên trong, quá trình tạo lập, quản lý và sử dụng quỹ NSNN đã phản ánh những quan hệ kinh tế giữa nhà nước với các chủ thể khác trong xã hội. Do được tiến hành trên hầu khắp các lĩnh vực nên hoạt động thu, chi NSNN có tác động đến mọi chủ thể kinh tế xã hội. Dưới hình thức thuế và các hình thức thu khác, Nhà nước đã tập trung vào NSNN các nguồn tài chính, đồng thời trực tiếp nắm giữ 8 và chi phối toàn bộ các nguồn tài chính trong NSNN của chính quyền nhà nước các cấp. Như vậy thông qua việc tạo lập, sử dụng quỹ tiền tệ tập trung, Nhà nước đã chuyển dịch một bộ phận thu nhập bằng tiền của các chủ thể thành thu nhập của Nhà nước và chuyển dịch thu nhập đó đến các chủ thể được thụ hưởng qua việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà Nước. Từ sự phân tích biểu hiện bên ngoài và thực chất bên trong của NSNN, ta có thể đưa ra quan niệm chung về NSNN như sau:NSNN là một bảng dự toán thu chi bằng tiền của Nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm. Về thực chất, có thể hiểu NSNN là kế hoạch tài chính vĩ mô và là khâu tài chính chủ đạo của hệ thống tài chính nhà nước, được Nhà nước sử dụng để phân phối một bộ phận của cải xã hội dưới hình thức giá trị nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Tất cả các khoản thu chi trong quỹ của NSNN không giống bất cứ các quỹ tiền tệ nào. Phần lớn các khoản thu là bắt buộc, còn các khoản chi lại có tính chất không hoàn lại. 1.2.2. Chức năng và vai trò của NSNN 1.2.2.1. Chức năng - Chức năng phân phối: NSNN thể hiện chức năng này thông qua quá trình tạo lập và sử dụng. Như chúng ta đã nghiên cứu ở phần khái niệm, bất kỳ một Nhà nước nào, để thực hiện nhiệm vụ của mình, đều phải tạo lập các nguồn lực tài chính thông qua việc tập hợp các khoản thu theo luật định (bao gồm thu thuế, phí và lệ phí, thu khác ngân sách…). Từ nguồn quỹ này, Nhà nước sử dụng để thực hiện các khoản chi tiêu phục vụ các hoạt động quản lý Nhà nước, các nhiệm vụ văn hóa xã hội, đảm bảo nhiệm vụ AN-QP, chi cho đầu tư phát triển v.v...; Thông qua việc thực hiện các nhiệm vụ trên, NSNN đã chuyển dịch một phần thu nhập của chủ thể này sang chủ thể khác. - Chức năng giám đốc: Chức năng này của NSNN thể hiện thông qua việc kiểm tra, giám sát quá trình huy động các khoản thu và thực hiện các khoản chi. Việc kiểm tra, giám sát quá trình động viên các nguồn thu nhằm chống tình trạng trốn lậu thuế, chây ỳ nộp thuế của các đối tượng thực hiện nghĩa vụ nộp NSNN 9 đồng thời ngăn chặn tình trạng lạm dụng, làm trái pháp luật và áp dụng các chính sách động viên khác ngoài quy định. Trong khâu cấp phát NSNN, nếu buông lỏng công tác kiểm tra, kiểm soát chi thì dễ dẫn đến tình trạng thực hiện các khoản chi NSNN sai luật định và không đúng các chế độ, định mức chi hiện hành. Thông qua công tác kiểm tra, kiểm soát hoạt động thu chi NSNN để giúp các đơn vị có thẩm quyền đánh giá tình hình chấp hành các chế độ, chính sách của Đảng và Nhà nước trong quản lý NSNN đồng thời xem xét hiệu quả kinh tế và hiệu quả xã hội của nguồn vốn NSNN, hiệu quả thực tế của các chủ trương, chính sách, chế độ do Đảng và Nhà nước đề ra. Với hai chức năng cơ bản: phân phối và giám đốc, NSNN đảm bảo sự cân đối giữa thu-chi nguồn lực tài chính nhằm đáp ứng yêu cầu thực hiện các chức năng nhiệm vụ của Nhà nước. Hai chức năng của NSNN có mối quan hệ mật thiết với nhau. Nếu không có sự giám đốc trong quá trình động viên khai thác hợp lý các nguồn thu thì sẽ dẫn đến tình trạng thất thu dưới nhiều hình thức. Nhưng nếu không thực hiện tốt chức năng phân phối thì cũng không thể động viên được nguồn thu cho NSNN. 1.2.2.2. Vai trò của NSNN Trong nền kinh tế thị trường có sự điều tiết của nhà nước, NSNN được xem là một trong những công cụ quan trọng được Nhà nước sử dụng để điều tiết nền kinh tế vĩ mô bởi những ảnh hưởng có tính quyết định đến sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế - xã hội. Vai trò của NSNN thể hiện ở các khía cạnh sau: Thứ nhất NSNN là nguồn lực tài chính để duy trì sự tồn tại và hoạt động của bộ máy nhà nước đồng thời đảm bảo nhu cầu chi tiêu nhằm thực hiện các chức năng nhiệm vụ của nhà nước. Từ nguồn lực tài chính đã được huy động, Nhà nước sẽ sử dụng để trả lương cho đội ngũ cán bộ công chức, viên chức trong các cơ quan đơn vị hành chính sự nghiệp, cán bộ chiến sỹ lượng vũ trang và trang trải các hoạt động của các cơ quan trong bộ máy nhà nước… Đây cũng chính là nguồn lực vật chất cần thiết để nhà nước thực hiện các hoạt động quản lý của bộ máy và cung cấp hệ thống dịch vụ công cho xã hội như y tế, giáo dục… Do đó hiệu quả của việc thực hiện các chức năng của nhà nước sẽ phụ thuộc nhiều và việc sử dụng hợp lý, đúng đắn quỹ tiền tệ đã được huy động từ nhiều nguồn đóng góp khác nhau trong xã hội. 10