Tài liệu Hoàn thiện công tác hạch toán tiền lương và nâng cao hiệu quả quản lý lao động - tiền lương ở công ty

lêi më ®Çu Trong nÒn kinh tÕ më hiÖn nay, bÊt cø mét doanh nghiÖp nµo khi tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu mong muèn cã ®îc lîi nhuËn tèi u. §iÒu nµy ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã nh÷ng ®èi s¸ch phï hîp, t×m mäi c¸ch tiÕt kiÖm chi phÝ. Mét trong nh÷ng kho¶n môc chi phÝ mµ doanh nghiÖp nµo còng ph¶i quan t©m ®Õn lµ chi phÝ vÒ nh©n c«ng- lµ phÇn trÞ gi¸ søc lao ®éng cña c«ng nh©n viªn tiªu hao cho s¶n xuÊt. Chi phÝ nµy biÓu hiÖn qua tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng mµ chñ doanh nghiÖp ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn cña m×nh. TiÒn l¬ng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ phøc t¹p vµ cã vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp. Nã lµ chi phÝ ®èi víi doanh nghiÖp ®ång thêi lµ lîi Ých kinh tÕ ®èi víi ngêi lao ®éng. ViÖc h¹ch to¸n chÝnh x¸c chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng cã ý nghÜa c¬ së cho viÖc x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ chi phÝ nh©n c«ng cña doanh nghiÖp, ®ång thêi t¹o nªn sù c«ng b»ng trong ph©n phèi tiÒn l¬ng cho ngêi lao ®éng. Cã thÓ nãi, h¹ch to¸n tiÒn l¬ng lµ mét trong nh÷ng c«ng cô qu¶n lý cña doanh nghiÖp. Tuú theo tõng ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng, ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau mµ c¸c doanh nghiÖp cã ph¬ng thøc h¹ch to¸n kh¸c nhau. Song c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i thùc hiÖn c«ng t¸c qu¶n lý, h¹ch to¸n tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng mét c¸ch hîp lý, cã hiÖu qu¶ vµ phï hîp. §Ó tõ ®ã cã biÖn ph¸p tiÕt kiÖm chi phÝ, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng nh»m ®¶m b¶o lîi nhuËn cho doanh nghiÖp vµ thu nhËp æn ®Þnh cho ngêi lao ®éng. Qua thêi gian thùc tËp t¹i C«ng ty S¬n Tæng hîp Hµ Néi, em ®· ®îc tiÕp cËn víi thùc tÕ h¹ch to¸n vµ qu¶n lý tiÒn l¬ng cña C«ng ty. Em ®· cè g¾ng kÕt hîp gi÷a nh÷ng kiÕn thøc ®îc häc ë trêng víi kiÕn thøc thùc tÕ ®Ó hoµn thµnh kho¸ luËn víi ®Ò tµi: "Hoµn thiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n tiÒn l¬ng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý lao ®éng - tiÒn l¬ng ë c«ng ty". Kho¸ luËn bao gåm ba phÇn chÝnh sau: PhÇn I:Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ h¹ch to¸n tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng trong c¸c doanh nghiÖp. PhÇn II:Thùc tr¹ng h¹ch to¸n lao ®éng,tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng t¹i C«ng ty S¬n Tæng hîp Hµ Néi. PhÇn III:Nh÷ng kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn h¹ch to¸n tiÒn l¬ng,c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng vµ c¸c biÖn ph¸p t¨ng cêng qu¶n lý quü l¬ng t¹i C«ng ty S¬n Tæng hîp Hµ Néi. phÇn I Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ c«ng t¸c h¹ch to¸n tiÒn l¬ng ,c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng vµ qu¶n lý quü l¬ng trong doanh nghiÖp I.Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt kinh tÕ cña tiÒn l¬ng 1.Kh¸i niÖm vÒ tiÒn l¬ng. Trong mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lu«n cã sù kÕt hîp ®ång thêi c¸c yÕu tè c¬ b¶n lµ: søc lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng vµ t liÖu lao ®éng. Trong ®ã, søc lao ®éng víi t c¸ch lµ ho¹t ®éng ch©n tay vµ trÝ ãc cña con ngêi, sö dông c¸c t liÖu lao ®éng nh»m t¸c ®éng, biÕn ®æi c¸c ®èi tîng lao ®éng thµnh c¸c vËt phÈm cã Ých phôc vô cho nhu cÇu sinh ho¹t cña con ngêi. Theo M¸c :"Søc lao ®éng cã ®Æc ®iÓm lµ khi ®îc tiªu dïng sÏ t¹o ra mét gi¸ trÞ míi lín h¬n. V× thÕ cã thÓ coi nguån gèc duy nhÊt t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d lµ søc lao ®éng." §èi víi mäi doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh, viÖc t×m kiÕm lîi nhuËn chñ yÕu th«ng qua gi¸ trÞ thÆng d. §Ó ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt diÔn ra b×nh thêng vµ liªn tôc th× nhÊt thiÕt ph¶i cã yÕu tè søc lao ®éng, nÕu thiÕu nã th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh«ng thÓ diÔn ra. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn hiÖn nay, søc lao ®éng mang tÝnh chÊt lµ mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt. Ngêi lao ®éng cã quyÒn tù do lµm chñ søc lao ®éng cña m×nh, cã quyÒn ®ßi hái ®îc tr¶ c«ng xøng ®¸ng víi søc lao ®éng m×nh bá ra. Víi ý nghÜa ®ã, tiÒn l¬ng (tiÒn c«ng) lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng, ®îc tho¶ thuËn hîp lý gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n søc lao ®éng. Trong x· héi ph¸t triÓn, tiÒn l¬ng trë thµnh mét bé phËn c¬ b¶n trong thu nhËp cña ngêi lao ®éng,®¶m b¶o nhu cÇu sèng vµ gi¶i trÝ cña hä. Nh bÊt kú mét lo¹i hµng ho¸ nµo trªn thÞ trêng, tiÒn l¬ng còng ph¶i tu©n theo quy luËt cung cÇu, quy luËt gi¸ c¶ trªn thÞ trêng vµ theo quy ®Þnh cña Nhµ níc. §Ó mäi ngêi hiÓu râ ®îc b¶n chÊt cña tiÒn l¬ng th× c¸c doanh nghiÖp sö dông lao ®éng ph¶i cã møc tr¶ l¬ng hîp lý, ®¶m b¶o tiÒn l¬ng ngang gi¸ víi søc lao ®éng mµ ngêi lao ®éng bá ra. Tríc ®©y, trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, tiÒn l¬ng kh«ng g¾n chÆt víi sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng v× thÕ nã kh«ng t¹o ®îc ®éng lùc ph¸t triÓn s¶n xuÊt. ChØ tõ khi ®æi míi c¬ chÕ nÒn kinh tÕ, nã míi thùc sù ®ãng vai trß thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Cã thÓ tæng hîp l¹i mét c¸ch ®Çy ®ñ kh¸i niÖm vÒ tiÒn l¬ng nh sau:"TiÒn l¬ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng, lµ gi¸ c¶ cña yÕu tè søc lao ®éng mµ ngêi sö dông lao ®éng ph¶i tr¶ cho ngêi cung øng søc lao ®éng , tu©n theo c¸c nguyªn t¾c cung cÇu, gi¸ c¶ thÞ trêng vµ ph¸p luËt hiÖn hµnh cña Nhµ níc." TiÒn l¬ng võa lµ mét ph¹m trï vÒ ph©n phèi võa lµ mét ph¹m trï cña trao ®æi vµ tiªu dïng. Trªn thùc tÕ, tiÒn l¬ng chØ thùc sù cã ý nghÜa khi nã ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña ngêi lao ®éng.X· héi cµng ph¸t triÓn, tr×nh ®é vµ kü n¨ng lµm viÖc cña ngêi lao ®éng ngµy cµng cao, tiÒn l¬ng kh«ng chØ ®¸p øng ®îc nhu cÇu sinh ho¹t vËt chÊt mµ cao h¬n n÷a tiÒn l¬ng cßn ph¶i ®¸p øng ®îc nhu cÇu tinh thÇn cña ngêi lao ®éng. Ngêi lao ®éng kh«ng quan t©m ®Õn khèi lîng tiÒn nhËn ®îc mµ thùc chÊt lµ hä quan t©m ®Õn khèi lîng hµng ho¸ dÞch vô mµ hä cã thÓ mua ®îc b»ng tiÒn l¬ng cña m×nh. Do vËy, ®· tån t¹i hai kh¸i niÖm lµ tiÒn l¬ng thùc tÕ vµ tiÒn l¬ng danh nghÜa. TiÒn l¬ng danh nghÜa ®îc hiÓu lµ sè tiÒn mµ ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho ngêi lao ®éng. Sè tiÒn nµy nhiÒu hay Ýt phô thuéc vµo n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ lµm viÖc cña ngêi lao ®éng, phô thuéc vµo tr×nh ®é lao ®éng vµ kinh nghiÖm lµm viÖc cña hä. Cßn tiÒn l¬ng thùc tÕ lµ sè lîng c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô tiªu dïng cÇn thiÕt mµ ngêi lao ®éng cã thÓ mua ®îc b»ng tiÒn l¬ng danh nghÜa cña hä. Gi÷a hai lo¹i tiÒn l¬ng nµy cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau thÓ hiÖn qua c«ng thøc: TiÒn l¬ng danh nghÜa TiÒn l¬ng thùc tÕ = ChØ sè gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô Nh vËy, tiÒn l¬ng thùc tÕ phô thuéc nhiÒu c¶ vµo tiÒn l¬ng danh nghÜa vµ chØ sè gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô. NÕu tiÒn l¬ng danh nghÜa cao vµ chØ sè gi¸ c¶ hµng ho¸ còng cao th× cã thÓ tiÒn l¬ng thùc tÕ l¹i thÊp. ChØ khi nµo tiÒn l¬ng danh nghÜa t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng cña chØ sè gi¸ c¶ th× thu nhËp thùc tÕ cña ngêi lao ®éng míi t¨ng. Vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. 2.C¸c chøc n¨ng cña tiÒn l¬ng . §iÒu 55 cña Bé luËt lao ®éng cã ghi râ:"TiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng do hai bªn tho¶ thuËn trong hîp ®ång lao ®éng vµ tr¶ theo n¨ng suÊt lao ®éng,chÊt lîng lao ®éng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc." §Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn theo ®óng quy ®Þnh nµy,tiÒn l¬ng bao gåm c¸c chøc n¨ng sau: a,Chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. Søc lao ®éng ®îc duy tr× vµ ph¸t triÓn lµ nhê cã t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. TiÒn l¬ng ph¶i ®¶m b¶o ®îc chøc n¨ng nµy tøc lµ ph¶i thùc hiÖn ®îc c¶ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng. §iÒu nµy cã nghÜa lµ tiÒn l¬ng kh«ng chØ ®¶m b¶o møc sèng cho ngêi lao ®éng mµ cßn ®ñ ®Ó hä n©ng cao tr×nh ®é, n¨ng lùc cho b¶n th©n, gia ®×nh, thËm chÝ cßn mét phÇn ®Ó tÝch luü. b,Chøc n¨ng thíc ®o gi¸ trÞ. Chøc n¨ng nµy biÓu hiÖn gi¸ c¶ cña søc lao ®éng, lµ c¬ së ®Ó ®iÒu chØnh gi¸ c¶ cho phï hîp mçi khi cã sù biÕn ®éng. Nhê vËy mµ ngêi lao ®éng cã thÓ hµi lßng víi c¸c møc l¬ng nhËn ®îc t¬ng øng víi søc lao ®éng bá ra. c,Chøc n¨ng kÝch thÝch søc lao ®éng. Víi ngêi lao ®éng, tiÒn l¬ng lµ thu nhËp chÝnh ®¶m b¶o cuéc sèng cho hä.V× thÕ, tiÒn l¬ng ®îc tr¶ phï hîp víi søc lao ®éng sÏ lµ ®éng lùc thu hót, kÝch thÝch ngêi lao ®éng ph¸t huy tèi ®a n¨ng lùc cña m×nh. Mét chÕ ®é l¬ng ®îc coi lµ hîp lý khi nã g¾n ®îc tr¸ch nhiÖm cña ngêi lao ®éng víi doanh nghiÖp. §©y lµ yÕu tè tiªn quyÕt trong viÖc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. d,Chøc n¨ng lµ c«ng cô qu¶n lý cña Nhµ níc. §èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh, môc tiªu cao nhÊt lµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. C¸c chñ doanh nghiÖp lu«n muèn tËn dông tèi ®a søc lao ®éng cña c«ng nh©n viªn nh»m gi¶m ®ì phÇn nµo chi phÝ s¶n xuÊt. §Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho ngêi lao ®éng, Nhµ níc ®· ban hµnh mét sè chÝnh s¸ch, chÕ ®é vÒ tiÒn l¬ng phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ x· héi, buéc c¶ ngêi sö dông lao ®éng vµ ngêi cung cÊp lao ®éng ph¶i tu©n theo . e,Chøc n¨ng ®iÒu tiÕt lao ®éng. Th«ng qua hÖ thèng b¶ng l¬ng vµ c¸c chÕ ®é phô cÊp x¸c ®Þnh cho tõng ngµnh,vïng víi møc l¬ng hîp lý, ngêi lao ®éng sÏ s½n sµng ®ãn nhËn c«ng viÖc ®îc giao. Nh vËy, tiÒn l¬ng ®· t¹o ®éng lùc thu hót lao ®éng ®Õn lµm viÖc t¹i nh÷ng vïng ngµnh kinh tÕ kh¸c nhau, trë thµnh c«ng cô ®iÒu tiÕt lao ®éng gãp phÇn t¹o c¬ cÊu lao ®éng hîp lý gi÷a c¸c vïng, ngµnh 3.C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña tiÒn l¬ng. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ý nghÜa ®Æc biÖt cña tiÒn l¬ng :gióp ngêi lao ®éng æn ®Þnh cuéc sèng nhê ®ã hä h¨ng say lao ®éng,cã ®iÒu kiÖn ph¸t huy kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña m×nh;TiÒn l¬ng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè tÝch cùc nhÊt gãp phÇn thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn.Yªu cÇu cña tæ chøc tiÒn l¬ng cho ngêi lao ®éng lµ ph¶i ®¶m b¶o qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng,kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho ngêi lao ®éng,lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng.§ång thêi còng ph¶i b¶o ®¶m tÝnh ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu trong c«ng t¸c h¹ch to¸n. TiÒn l¬ng lu«n lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña ngêi lao ®éng , v× vËy khi tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng, Nhµ níc vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tu©n theo nh÷ng nguyªn t¾c sau: a,Nguyªn t¾c 1.Tr¶ l¬ng ngang nhau cho c¸c lao ®éng nh nhau. Nguyªn t¾c nµy xuÊt ph¸t tõ nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng. Thíc ®o lao ®éng ®îc sö dông trong trêng hîp nµy nh»m ®¸nh gi¸, so s¸nh vµ thùc hiÖn tr¶ l¬ng mét c¸ch chÝnh x¸c. TÊt c¶ nh÷ng ngêi lao ®éng mÆc dï khac nhau vÒ tuæi t¸c, giíi tÝnh, tr×nh ®é nhng cã møc hao phÝ søc lao ®éng nh nhau th× ph¶i ®îc tr¶ l¬ng ngang nhau. Nguyªn t¾c nµy nhÊt qu¸n trong tõng chñ thÓ kinh tÕ, trong tõng doanh nghiÖp còng nh tõng khu vùc ho¹t ®éng. Tuy nhiªn, viÖc ¸p dông nguyªn t¾c nµy cßn nhiÒu h¹n chÕ. Nã phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn vµ tæ chøc qu¶n lý kinh tÕ x· héi cña tõng níc,trong tõng thêi kú kh¸c nhau. Nhµ níc ta ®ang phÊn ®Êu x©y dùng mét x· héi c«ng b»ng, v¨n minh, tiÕn bé trong ®ã cã c«ng b»ng trong tiÒn l¬ng. Nhµ níc híng c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn tæ chøc tr¶ l¬ng theo chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ®· ®îc quy ®Þnh vµ cã nh÷ng ®iÒu chØnh míi cho phï hîp víi c¬ chÕ hiÖn hµnh. §iÒu nµy cã søc khuyÕn khÝch rÊt lín ®èi víi ngêi lao ®éng. b,Nguyªn t¾c 2:§¶m b¶o n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhanh h¬n tiÒn l¬ng b×nh qu©n. TiÒn l¬ng còng lµ mét trong nh÷ng kho¶n môc chi phÝ cÊu thµnh nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm. NÕu n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng chËm h¬n tiÒn l¬ng b×nh qu©n th× ®¬ng nhiªn chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp sÏ t¨ng vµ thu nhËp mang l¹i kh«ng ®ñ bï ®¾p c¸c kho¶n chi, s¶n xuÊt bÞ ®×nh trÖ. Thùc tÕ trong c¸c doanh nghiÖp cho thÊy, nÕu t¨ng tiÒn l¬ng sÏ dÉn ®Õn t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt (cô thÓ lµ chi phÝ vÒ nh©n c«ng) vµ ngîc laÞ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng sÏ lµm gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt trong tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm. C¸c doanh nghiÖp nªn quan t©m ®Ó thùc hiÖn ®óng nguyªn t¾c nµy, tr¸nh ®Ó doanh nghiÖp l©m vµo t×nh tr¹ng ®×nh trÖ, lµm ¨n kh«ng cã l·i. c,Nguyªn t¾c 3. §¶m b¶o mèi quan hÖ hîp lý vÒ tiÒn l¬ng gi÷a ngêi lao ®éng lµm c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong bÊt kú nÒn kinh tÕ nµo còng ®Òu cã c¸c ngµnh nghÒ, c¸c khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau víi ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh lao ®éng kh¸c nhau. CÇn ®¶m b¶o nguyªn t¾c c«ng b»ng hîp lý trong tr¶ l¬ng cho nh÷ng lao ®éng thuéc c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nhau nh»m t¹o ®iÒu kiÖn lµm viÖc tèt nhÊt cho ngêi lao ®éng. §ång thêi qua ®ã ®iÒu tiÕt lao ®éng gi÷a c¸c ngµnh vïng. Nguyªn t¾c nµy dùa trªn c¸c c¬ së lµ: tr×nh ®é lµnh nghÒ b×nh qu©n cña ngêi lao ®éng ë mçi ngµnh; ®iÒu kiÖn lao ®éng cña tõng ngµnh, vïng; ý nghÜa kimh tÕ cña mçi ngµnh vµ sù ph©n cÊp theo khu vùc s¶n xuÊt. 4.C¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng trong doanh nghiÖp. Tuú tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ vµ quy m« s¶n xuÊt kh¸c nhau mµ c¸c doanh nghiÖp ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng kh¸c nhau. Song hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Òu ¸p dông hai h×nh thøc tr¶ l¬ng chñ yÕu lµ tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm vµ tr¶ l¬ng theo thêi gian. 4.1.H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm. §©y lµ h×nh thøc tiÒn l¬ng tÝnh theo sè lîng, chÊt lîng s¶n phÈm, c«ng viÖc hoµn thµnh ®¶m b¶o yªu cÇu chÊt lîng vµ ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm, c«ng viÖc ®ã. H×nh thøc nµy phï hîp víi nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng, g¾n chÆt sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng, khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, gãp phÇn t¨ng thªm s¶n phÈm cho x· héi mét c¸ch hîp lý. Trong viÖc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i x©y dùng c¸c ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt ®Ó lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng ®¬n gÝa tiÒn l¬ng ®èi víi tõng lo¹i s¶n phÈm,tõng c«ng viÖc mét c¸ch phï hîp. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm còng tuú thuéc vµo t×nh h×nh cô thÓ cña tõng doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông mét sè chÕ ®é tr¶ l¬ng hiÖn hµnh sau: a, Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp. Víi h×nh thøc nµy, tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng ®îc tÝnh trùc tiÕp theo sè lîng s¶n phÈm hoµn thµnh ®óng qui c¸ch, phÈm chÊt vµ ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng s¶n phÈm ®· qui ®Þnh. H×nh thøc nµy ®îc c¸c doanh nghiÖp ¸p dông phæ biÕn ®Ó tÝnh tr¶ l¬ng cho lao ®éng trùc tiÕp s¶n xuÊt. b,Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp. ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng cho lao ®éng gi¸n tiÕp ë c¸c bé phËn s¶n xuÊt nh lao ®éng lµm nhiÖm vô vËn chuyÓn vËt liÖu, hµnh phÈm, b¶o dìng m¸y mãc thiÕt bÞ...Tuy lao ®éng cña hä kh«ng trùc tiÕp t¹o ra s¶n phÈm nhng l¹i gi¸n tiÕp ¶nh hëng ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng cña lao ®éng trùc tiÕp, nªn cã thÓ c¨n cø vµo kÕt qu¶ cña lao ®éng trùc tiÕp mµ lao ®éng gi¸n tiÕp phôc vô ®Ó tÝnh l ¬ng cho lao ®éng gi¸n tiÕp. c,Tr¶ l¬ng theo h×nh thøc kho¸n quü l¬ng. §©y lµ mét d¹ng ®Æc biÖt cña tiÒn l¬ng tr¶ theo s¶n phÈm, ®îc ¸p dông ®îc ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng cho nh÷ng ngêi lµm viÖc taÞ c¸c phßng ban cña doanh nghiÖp. C¨n cø vµo khèi lîng c«ng viÖc cña tõng phßng ban mµ doanh nghiÖp tiÕn hµnh khãan quü l¬ng. Quü l¬ng thùc tÕ phô thuéc vµo møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc ®îc giao cho tõng phßng ban. TiÒn l¬ng thùc tÕ cña tõng nh©n viªn ngoµi viÖc phô thuéc vµo quü l¬ng thùc tÕ cña phßng ban m×nh cßn phô thuéc vµo sè lîng nh©n viªn cña phßng ban ®ã. C«ng thøc x¸c ®Þnh quü l¬ng kho¸n: Møc l¬ng quy Quü l¬ng kho¸n c«ng viÖc = ®Þnh cho tõng c«ng viÖc Khèi lîng x c«ng viÖc ®· hoµn thµnh H×nh thøc tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm cã nhiÒu u ®iÓm qu¸n triÖt nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng.Tuy nhiªn ®Ó h×nh thøc nµy ph¸t huy ®îc tèi ®a t¸c dông, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã ®Þnh møc lao ®éng cô thÓ cho tõng c«ng viÖc,tõng cÊp bËc thî. Ph¶i gi¸o dôc ý thøc tù gi¸c cho ngêi lao ®éng, n©ng cao n¨ng suÊt tiÕt, kiÖm vËt t. §ång thêi c¸c c¸n bé nghiÖm thu s¶n phÈm còng ph¶i lµm tèt c«ng t¸c kiÓm tra, nghiÖm thu nh»m ®¶m b¶o sù chÝnh x¸c, c«ng b»ng trong lao ®éng. 4.2.H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian. H×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian thùc hiÖn viÖc tÝnh tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng theo thêi gian lµm viÖc thùc tÕ cña hä. Tuú theo tÝnh chÊt lao ®éng kh¸c nhau mµ mçi ngµnh nghÒ cô thÓ cã mét thang l¬ng riªng. Trong mçi thang l¬ng l¹i tuú theo tr×nh ®é thµnh th¹o nghiÖp vô, kü thuËt chuyªn m«n mµ chia lµm nhiÒu bËc l¬ng, mçi bËc l¬ng cã mét møc tiÒn l¬ng nhÊt ®Þnh. §¬n vÞ ®Ó tÝnh tiÒn l¬ng thêi gian lµ l¬ng th¸ng, l¬ng ngµy vµ l¬ng giê. L¬ng th¸ng lµ tiÒn l¬ng tr¶ cè ®Þnh hµng th¸ng trªn c¬ së hîp ®ång lao ®éng. L¬ng th¸ng thêng ®îc ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng cho nh©n viªn lµm c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh, qu¶n lý kinh tÕ vµ c¸c nh©n viªn thuéc c¸c ngµnh kh«ng mang tÝnh chÊt s¶n xuÊt. L¬ng ngµy lµ tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng theo møc l¬ng ngµy vµ sè ngµy lµm viÖc thùc tÕ trong th¸ng. Møc l¬ng ngµy ®îc tÝnh b»ng c¸ch lÊy møc l¬ng th¸ng chia cho sè ngµy lµm viÖc trong th¸ng theo chÕ ®é (tríc ®©y lµ 26 ngµy nhng tõ 1-10-1999 Nhµ níc ban hµnh chÕ ®é lµm viÖc míi : tuÇn lµm viÖc 5 ngµy nªn sè ngµy c«ng chÕ ®é trong th¸ng rót xuèng cßn 22 ngµy). L¬ng ngµy thêng ®îc ¸p dông ®Ó tr¶ l¬ng cho lao ®éng trùc tiÕp hëng l¬ng thêi gian,tÝnh l¬ng cho ngêi lao ®éng trong nh÷ng ngµy héi häp, ®i häc hoÆc lµm c«ng viÖc kh¸c. *TiÒn l¬ng ph¶i tr¶ trong th¸ng Møc * l¬ng = ngµy *Møc l¬ng = giê = Møc l¬ng mét x ngµy Møc l¬ng th¸ng theo cÊp bËc(chøc vô) Sè ngµy lµm viÖc thùc tÕ trong th¸ng HÖ sè c¸c lo¹i phô cÊp x (nÕu cã) Sè ngµy lµm viÖc trong th¸ng theo chÕ ®é Møc l¬ng ngµy Sè giê lµm viÖc trong ngµy theo chÕ ®é(8h) TiÒn l¬ng tr¶ theo thêi gian lµm viÖc ®îc chia thµnh tiÒn l¬ng tÝnh theo thêi gian gi¶n ®¬n vµ tiÒn l¬ng tÝnh theo thêi gian cã thëng. TiÒn l¬ng tÝnh theo thêi gian gi¶n ®¬n c¨n cø vµo sè thêi gian lµm viÖc thùc tÕ nh©n víi møc tiÒn l¬ng cña mét ®¬n vÞ thêi gian. Lo¹i tiÒn l¬ng nµy kh«ng ph¸t huy ®îc ®Çy ®ñ nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng v× nã cha g¾n kÕt ®îc víi sè lîng vµ chÊt lîng thùc tÕ c«ng viÖc cña c«ng nh©n viªn chøc. TiÒn l¬ng tÝnh theo thêi gian cã thëng lµ tiÒn l¬ng tÝnh theo thêi gian gi¶n ®¬n kÕt hîp víi chÕ ®é tiÒn thëng trong s¶n xuÊt. Lo¹i tiÒn l¬ng nµy cã t¸c dông thóc ®Èy ngêi lao ®éng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, tiÕt kiÖm vËt t vµ ®¶m b¶o chÊt lîng s¶n phÈm. Nh×n chung h×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian cßn cã h¹n chÕ lµ tiÒn l¬ng cßn mang tÝnh chÊt b×nh qu©n, nhiÒu khi kh«ng phï hîp víi kÕt qu¶ lao ®éng thùc tÕ cña ngêi lao ®éng. V× vËy chØ nh÷ng trêng hîp cha ®ñ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn chÕ ®é tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm míi ph¶i ¸p dông chÕ ®é tr¶ l¬ng theo thêi gian vµ nªn kÕt hîp víi chÕ ®é thëng ®Ó khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng h¨ng h¸i lµm viÖc. II.Quü tiÒn l¬ng. ViÖc x¸c ®Þnh quü tiÒn l¬ng lµ mét néi dung kh«ng thÓ thiÕu trong c¸c doanh nghiÖp ®Ó tiÕn hµnh tr¶ l¬ng cho c«ng nh©n viªn cña m×nh. 1.Kh¸i niÖm quü l¬ng vµ nguån h×nh thµnh quü l¬ng. Quü tiÒn l¬ng cña doanh nghiÖp lµ toµn bé sè tiÒn l¬ng mµ doanh nghiÖp tr¶ cho tÊt c¶ c¸c lo¹i lao ®éng doanh nghiÖp ®ang qu¶n lý vµ sö dông. Thµnh phÇn quü l¬ng cña doanh nghiÖp bao gåm c¸c kho¶n chñ yÕu lµ: tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng trong thêi gian thùc tÕ lµm viÖc (theo thêi gian vµ theo s¶n phÈm); tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng trong thêi gian ngõng s¶n xuÊt do nguyªn nh©n kh¸ch quan,trong thêi gian ®îc ®iÒu ®éng lµm c«ng t¸c nghÜa vô theo chÕ ®é qui ®Þnh, thêi gian nghØ phÐp, thêi gian ®i häc; c¸c kho¶n phô cÊp lµm ®ªm, lµm thªm giê; c¸c kho¶n tiÒn thëng cã tÝnh chÊt thêng xuyªn. *Nguån h×nh thµnh quü l¬ng. C¨n cø vµo kÕt qu¶ thùc hiÖn nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh,doanh nghiÖp x¸c ®Þnh nguån quü tiÒn l¬ng t¬ng øng ®Ó tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng. Nguån h×nh thµnh quü l¬ng bao gåm: - Quü tiÒn l¬ng theo ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng ®îc giao. - Quü tiÒn l¬ng bæ sung theo chÕ ®é qui ®Þnh . - Quü tiÒn l¬ng tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c. - Quü tiÒn l¬ng dù phßng tõ n¨m tríc chuyÓn sang. Trong doanh nghiÖp, ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c h¹ch to¸n, tiÒn l¬ng cã thÓ ®îc chia thµnh hai lo¹i: TiÒn l¬ng chÝnh vµ tiÒn l¬ng phô. TiÒn l¬ng chÝnh lµ tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng trong thêi gian ngêi lao ®éng lµm nhiÖm vô chÝnh cña hä gåm tiÒn l¬ng cÊp bËc vµ c¸c kho¶n phô cÊp kÌm theo. TiÒn l¬ng phô lµ tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng trong thêi gian hä thùc hiÖn nhiÖm vô kh¸c ngoµi nhiÖm vô chÝnh vµ thêi gian ngêi lao ®éng nghØ phÐp, nghØ tÕt, nghØ v× ngõng s¶n xuÊt...®îc hëng l¬ng theo chÕ ®é. ViÖc ph©n lo¹i quü l¬ng trong doanh nghiÖp thµnh tiÒn l¬ng chÝnh vµ tiÒn l¬ng phô cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh trong c«ng t¸c h¹ch to¸n vµ ph©n bæ tiÒn l¬ng theo ®óng ®èi tîng vµ c«ng t¸c ph©n tÝch chi phÝ tiÒn l¬ng trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. 2. Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng. Khi x©y dùng ®îc quü tiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó sö dông quü l¬ng cã hiÖu qu¶. §Ó ®¶m b¶o quü tiÒn l¬ng thùc tÕ kh«ng vît chi so víi quü l¬ng ®îc hëng c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh ph©n chia tæng quü l¬ng nh sau: - Quü l¬ng tr¶ trùc tiÕp cho ngêi lao ®éng theo l¬ng kho¸n,l¬ng s¶n phÈm,l¬ng thêi gian Ýt nhÊt b»ng 76% tæng quü l¬ng. - Quü dù phßng cho n¨m sau kh«ng vît qu¸ 2% tæng quü l¬ng. - Quü khen thëng tõ quü l¬ng ®«i víi ngêi lao ®éng cã n¨ng suÊt cao, thµnh tÝch tèt kh«ng qu¸ 10% tæng quü l¬ng. - Quü khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cao, tay nghÒ giái kh«ng qu¸ 2% tæng quü l¬ng. Nh vËy, Nhµ níc ®· qui ®Þnh kh¸ râ rµng trong viÖc ph©n chia quü tiÒn l¬ng cña doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý quü l¬ng trong doanh nghiÖp. Mçi mét doanh nghiÖp, do cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng vÒ ho¹t ®éng vµ quy m« s¶n xuÊt kinh doanh nªn tù x©y dùng cho m×nh mét ph¬ng ph¸p tÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng thÝch hîp, trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh ®îc tæng quü l¬ng thùc hiÖn mét c¸ch chÝnh x¸c hîp lý. Theo th«ng t liªn bé sè 20/LB-TT ngµy 2-6-1993 cña liªn bé Lao ®éng bé Tµi chÝnh, cã c¸c c¸ch x¸c ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng nh sau: *§¬n gi¸ tiÒn l¬ng tÝnh theo ®¬n vÞ s¶n phÈm. §Gsp = TLcb x Tsp Trong ®ã: §Gsp : ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng tÝnh trªn ®¬n vÞ s¶n phÈm. TLcb : tiÒn l¬ng cÊp bËc. Tsp : møc thêi gian hao phÝ trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm. Quü tiÒn l¬ng thùc hiÖn (§¬n gi¸ = tiÒn l¬ng x Tæng s¶n phÈm hµng ho¸ ) Quü tiÒn l¬ng + thùc hiÖn bæ sung Ph¬ng ph¸p nµy t¬ng øng víi chØ tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt,kinh doanh ®îc chän lµ tæng s¶n phÈm b»ng hiÖn vËt(kÓ c¶ s¶n phÈm quy ®æi),thêng ®îc ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt,kinh doanh lo¹i s¶n phÈm hoÆc mét sè lo¹i s¶n phÈm cã thÓ quy ®æi ®îc. *§¬n gi¸ tiÒn l¬ng tÝnh trªn tæng doanh thu - tæng chi phÝ Vkh §Gdt-cp = DTkh - CPkh Trong ®ã: §Gdt-cp :®¬n gi¸ tiÒn l¬ng tÝnh trªn Tæng DT -Tæng CP. Vkh: quü tiÒn l¬ng n¨m kÕ ho¹ch DTkh: tæng doanh thu kÕ ho¹ch CPkh: tæng chi phÝ kÕ ho¹ch(gåm toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ hîp lÖ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm). Quü tiÒn l¬ng thùc hiÖn = §¬n gi¸ tiÒn l¬ng x Tæng doanh thu thùc hiÖn - Tæng chi phÝ Ph¬ng ph¸p nµy ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt,kinh doanh nhiÒu lo¹i s¶n phÈm vµ cã ®Þnh møc lao ®éng cho tõng lo¹i s¶n phÈm. *§¬n gi¸ tiÒn l¬ng tÝnh trªn lîi nhuËn. Vkh §Gln = Pkh Trong ®ã: §Gln : ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng tÝnh trªn lîi nhuËn Vkh : quü tiÒn l¬ng n¨m kÕ ho¹ch Pkh : lîi nhuËn n¨m kÕ ho¹ch. Quü tiÒn l¬ng thùc hiÖn §¬n gi¸ = tiÒn l¬ng x Lîi nhuËn thùc hiÖn §©y lµ ph¬ng ph¸p ®îc sö dông réng r·i cho c¸c doanh nghiÖp cã nhiÒu lo¹i s¶n phÈm,kinh doanh æn ®Þnh,dù ®o¸n ®îc tæng thu,tæng chi vµ lîi nhuËn. *§¬n gi¸ tiÒn l¬ng tÝnh trªn doanh thu. Vkh §Gdt = DTkh Trong ®ã: §Gdt : ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng tÝnh trªn doanh thu Vkh : quü tiÒn l¬ng n¨m kÕ ho¹ch DTkh : doanh thu n¨m kÕ ho¹ch . Quü tiÒn l¬ng thùc hiÖn = §¬n gi¸ tiÒn l¬ng x Tæng doanh thu thùc hiÖn Ph¬ng ph¸p nµy ®îc dïng cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng æn ®Þnh,kh«ng thÓ ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c. Cã thÓ nãi, tiÒn l¬ng cã vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ víi ngêi lao ®éng. C¸c doanh nghiÖp cÇn cã mét ph¬ng thøc tr¶ l¬ng thÝch hîp nh»m kÝch thÝch n¨ng lùc lµm viÖc, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña ngêi lao ®éng ®ång thêi còng thùc hiÖn tiÕt kiÖm tèi ®a chi phÝ vÒ nh©n c«ng. Quü l¬ng thùc tÕ ph¶i ®îc thêng xuyªn ®èi chiÕu víi quü l¬ng kÕ ho¹ch ®Ó kÞp thêi ph¸t hiÖn nh÷ng kho¶n kh«ng hîp lý vµ cã biÖn ph¸p kh¾c phôc gãp phÇn h¹ chi phÝ trong s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. III.C¸c kho¶n trÝch theo l¬ng. C¸c kho¶n trÝch theo l¬ng gåm cã: B¶o hiÓm x· héi, B¶o hiÓm y tÕ, Kinh phÝ C«ng §oµn. 1.B¶o hiÓm x· héi. Theo kh¸i niÖm cña tæ chøc lao ®éng quèc tÕ ILOS,B¶o hiÓm x· héi ®îc hiÓu lµ sù b¶o vÖ cña x· héi víi c¸c thµnh viªn cña m×nh th«ng qua mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p c«ng céng ®Ó chèng l¹i t×nh tr¹ng khã kh¨n vÒ kinh tÕ-x· héi, bÞ gi¶m thu nhËp do èm ®au, mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, tuæi giµ... Quü BHXH ®îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån: -§ãng gãp cña ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng. Theo chÕ ®é hiÖn hµnh, tû lÖ trÝch BHXH lµ 20% trong ®ã, 15% do ®¬n vÞ hoÆc chñ sö dông lao ®éng nép ®îc tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh, 5% do ngêi lao ®éng ®ãng gãp ®îc tÝnh trõ vµo thu nhËp cña hä. -Do Nhµ níc ®ãng gãp vµ hç trî mét phÇn. -TiÒn lêi tõ viÖc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®Çu t, b¶o tån vµ t¨ng trëng quü BHXH. -§îc viÖn trî tõ c¸c tæ chøc trong vµ ngoµi níc. Quü BHXH ®îc chi tiªu cho c¸c trêng hîp ngêi lao ®éng èm ®au,thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, hu trÝ, tö tuÊt...Quü nµy do c¬ quan b¶o hiÓm x· héi qu¶n lý. Quü BHXH mang tÝnh chÊt céng ®ång, ®ãng gãp x©y dùng quü BHXH lµ nghÜa vô vµ quyÒn lîi cña mçi c¸ nh©n. 2.B¶o hiÓm y tÕ Nh»m x· héi ho¸ viÖc kh¸m ch÷a bÖnh, ngêi lao ®éng cßn ®îc hëng c¸c kho¶n kh¸m ch÷a bÖnh kh«ng mÊt tiÒn bao gåm c¸c kho¶n viÖn phÝ, thuèc men khi èm ®au, trong thêi gian sinh ®Î...nÕu hä cã thÎ B¶o hiÓm y tÕ. ThÎ nµy ®îc trÝch mua tõ quü BHYT. Quü BHYT ®îc h×nh thµnh b»ng c¸ch trÝch theo tû lÖ qui ®Þnh trªn tæng sè tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n viªn chøc thùc tÕ ph¸t sinh trong th¸ng. Theo qui ®Þnh hiÖn nay, tû lÖ trÝch BHYT trªn l¬ng lµ 3%, trong ®ã 2% tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh do chñ sö dông lao ®éng tr¶, 1% tÝnh trõ vµo thu nhËp cña ngêi lao ®éng. BHYT mang tÝnh chÊt b¾t buéc víi mäi c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp. 3.Kinh phÝ C«ng §oµn. C«ng §oµn lµ mét tæ chøc cña ngêi lao ®éng, do ngêi lao ®éng lËp ra, ho¹t ®éng v× lîi Ých ngêi lao ®éng. C«ng §oµn ®¹i diÖn cho toµn thÓ c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp, võa b¶o vÖ quyÒn lîi võa trùc tiÕp híng dÉn vµ gi¸o dôc th¸i ®é lao ®éng cho hä. §©y lµ mét tæ chøc rÊt cÇn thiÕt trong mäi doanh nghiÖp. §Ó cã nguån kinh phÝ cho ho¹t ®éng cña tæ chøc C«ng §oµn,hµng th¸ng c¸c doanh nghiÖp ph¶i trÝch theo mét tû lÖ qui ®Þnh trªn tæng sè quü tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng vµ phô cÊp thùc tÕ ph¶i tr¶ ngêi lao ®éng ®Ó h×nh thµnh kinh phÝ C«ng §oµn. Theo chÕ ®é hiÖn hµnh,t û lÖ trÝch kinh phÝ C«ng §oµn lµ 2% ®îc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh do chñ doanh nghiÖp chÞu. Trong 2% nµy th× 1% nép cho ho¹t ®éng C«ng §oµn cÊp trªn vµ 1% dµnh cho ho¹t ®éng C«ng §oµn c¬ së. 4.C¸c kho¶n thu nhËp kh¸c. a,Phô cÊp l¬ng. §iÒu 4 NghÞ ®Þnh 26/CP ngµy 23/5/1995 qui ®Þnh cã 7 lo¹i phô cÊp sau: -Phô cÊp khu vùc: ¸p dông cho nh÷ng lao ®éng lµm viÖc ë nh÷ng n¬i xa x«i, hÎo l¸nh, ®iÒu kiÖn sèng vµ sinh ho¹t gÆp nhiÒu khã kh¨n. -Phô cÊp ca ba: lµ kho¶n phô cÊp tr¶ cho nh÷ng ngêi lµm thªm ca ba. -Phô cÊp thu hót: khuyÕn khÝch nh÷ng c«ng nh©n viªn chÊp nhËn ®Õn lµm viÖc ë nh÷ng vïng kinh tÕ míi, nh÷ng n¬i xa x«i. -Phô cÊp cã ®iÒu kiÖn:¸p dông víi lao ®éng ®éc h¹i hoÆc nguy hiÓm cha ®îc x¸c ®Þnh trong møc l¬ng. -Phô cÊp ®¾t ®á: ¸p dông cho nh÷ng n¬i cã chØ sè gi¸ c¶ sinh ho¹t cao h¬n chØ sè gi¸ b×nh qu©n tõ 10% trë lªn. -Phô cÊp lu ®éng: ¸p dông ®èi víi mét sè c«ng viÖc ph¶i thêng xuyªn thay ®æi ®Þa ®iÓm. -Phô cÊp tr¸ch nhiÖm: tr¶ cho nh÷ng ngêi võa trùc tiÕp s¶n xuÊt võa kiªm c¶ chøc vô qu¶n lý nhng kh«ng thuéc chøc vô l·nh ®¹o bæ nhiÖm, hoÆc nh÷ng ngêi lµm c«ng viÖc ®ßi hái tr¸ch nhiÖm cao nhng cha ®îc x¸c ®Þnh trong møc l¬ng. b,ChÕ ®é thëng. Ngoµi chÕ ®é tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng, c¸c doanh nghiÖp cßn x¸c ®Þnh chÕ ®é tiÒn thëng cho tËp thÓ, c¸ nh©n cã thµnh tÝch cao trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Cã 2 chÕ ®é thëng nh sau: -Thëng thêng xuyªn: ®îc trÝch tõ quü l¬ng ®Ó tr¶ cho ngêi lao ®éng theo mét tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh. §©y lµ mét kho¶n tiÒn l¬ng bæ sung nh»m qu¸n triÖt nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng,tr¸nh b×nh qu©n chñ nghÜa. TiÒn thëng phô thuéc nhiÒu vµo n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ s¸ng t¹o cña ngêi lao ®éng, cã t¸c dông khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng h¨ng say lµm viÖc. +TiÒn thëng vÒ chÊt lîng s¶n phÈm: ¸p dông khi c«ng nh©n cã s¸ng kiÕn lµm n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm. Kho¶n tiÒn nµy tÝnh trªn c¬ së tû lÖ chung kh«ng qu¸ 40% phÇn chªnh lÖch gi¸ gi÷a s¶n phÈm cã phÈm cÊp cao víi s¶n phÈm cã phÈm cÊp thÊp. +TiÒn thëng vÒ tiÕt kiÖm vËt t: ¸p dông khi ngêi lao ®éng cã s¸ng kiÕn, biÖn ph¸p lµm viÖc tiÕt kiÖm ®îc vËt t, hµng ho¸. Kho¶n tiÒn thëng nµy tÝnh trªn c¬ së gi¸ trÞ vËt t ngêi lao ®éng tiÕt kiÖm ®îc so víi ®Þnh møc vµ tû lÖ quy ®Þnh kh«ng qu¸ 40%. -TiÒn thëng ®Þnh kú: kho¶n tiÒn thëng nµy kh«ng thuéc quü l¬ng mµ ®îc trÝch tõ quü khen thëng, kho¶n tiÒn thëng nµy thêng ®îc tr¶ cho ngêi lao ®éng díi h×nh thøc ph©n lo¹i ngêi lao ®éng trong mét kú (quý,n¨m,nöa n¨m). Kho¶n tiÒn nµy kh«ng thuéc chi phÝ cña doanh nghiÖp nhng thuéc thu nhËp cña ngêi lao ®éng. Thëng mét c¸ch ®óng ®¾n, hîp lý lµ cÇn thiÕt, nã sÏ trë thµnh mét ®ßn bÈy kinh tÕ kÝch thÝch t¨ng n¨ng suÊt vµ tiÕt kiÖm chi phÝ. V× vËy, chÕ ®é tiÒn thëng cÇn t«n träng c¸c nguyªn t¾c sau: *Ph¶i xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm, yªu cÇu,t Çm quan träng cña s¶n xuÊt hay c«ng viÖc mµ ¸p dông h×nh thøc hay chÕ ®é thëng thÝch hîp. *Ph¶i ®¶m b¶o mèi quan hÖ gi÷a chØ tiªu sè lîng vµ chÊt lîng. *§¶m b¶o møc thëng hîp lý,c«ng b»ng víi ngêi lao ®éng. *TiÒn thëng kh«ng vît qu¸ sè tiÒn lµm lîi IV.H¹ch to¸n tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng. TiÒn l¬ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng. Trong c¸c doanh nghiÖp, tiÒn l¬ng phô thuéc vµo vÞ trÝ vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi lao ®éng víi c«ng viÖc. Sè tiÒn ph¶i tr¶ cho nh÷ng c¸ nh©n kh¸c nhau lµ kh¸c nhau. V× vËy, nhiÖm vô ®Æt ra ®èi víi c«ng t¸c h¹ch to¸n tiÒn l¬ng lµ ph¶i h¹ch to¸n trªn nguyªn t¾c chÝnh x¸c tuyÖt ®èi, ®¶m b¶o sù c«ng b»ng trong doanh nghiÖp. C«ng t¸c h¹ch to¸n tiÒn l¬ng ®îc tiÕn hµnh theo 2 ph¬ng ph¸p lµ h¹ch to¸n chi tiÕt vµ h¹ch to¸n tæng hîp. 1.H¹ch to¸n chi tiÕt. H¹ch to¸n chi tiÕt c¸c nghiÖp vô vÒ tiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp lµ sù quan s¸t,ph¶n ¸nh,gi¸m ®èc trùc tiÕp vÒ sè lîng lao ®éng,thêi gian lao ®éng vµ kÕt qu¶ lao ®éng.Trªn c¬ së ®ã sÏ tÝnh to¸n vµ x¸c ®Þnh sè tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ cho tõng lao ®éng trong doanh nghiÖp. a,H¹ch to¸n sè lîng lao ®éng . §Ó qu¶n lý lao ®éng vÒ mÆt sè lîng, c¸c doanh nghiÖp sö dông sæ danh s¸ch lao ®éng. Sæ nµy do phßng lao ®éng-tiÒn l¬ng lËp c¨n cø vµo sè lao ®éng hiÖn cã cña doanh nghiÖp. Sæ danh s¸ch lao ®éng kh«ng chØ ®îc lËp chung cho toµn doanh nghiÖp mµ cßn ®îc lËp riªng cho tõng bé phËn doanh nghiÖp ®Ó n¾m t×nh h×nh ph©n bæ, sö dông lao ®éng hiÖn cã cña tõng ®¬n vÞ. C¬ së ®Ó ghi sæ danh s¸ch lao ®éng lµ nh÷ng chøng tõ ban ®Çu vÒ tuyÓn dông,thuyªn chuyÓn c«ng t¸c , n©ng b©c,t h«i viÖc...C¸c chøng tõ nµy do phßng tæ chøc lao ®éng tiÒn l¬ng lËp mçi khi cã sù thay ®æi vÒ sè lao ®éng. Mäi biÕn ®éng ®Òu ph¶i ®îc ghi chÐp kÞp thêi vµo sæ danh s¸ch lao ®éng ®Ó trªn c¬ së ®ã lµm c¨n cø cho viÖc tÝnh l¬ng ph¶i tr¶ vµ c¸c chÕ ®é kh¸c cho ngêi lao ®éng kÞp thêi. b,H¹ch to¸n thêi gian lao ®éng. H¹ch to¸n sö dông thêi gian lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o ghi chÐp ,ph¶n ¸nh kÞp thêi ,chÝnh x¸c sè ngµy c«ng, giê c«ng lµm viÖc thùc tÕ hoÆc ngõng s¶n xuÊt, nghØ viÖc cña tõng lao ®éng, tõng phßng ban trong doanh nghiÖp. H¹ch to¸n sö dông thêi gian lao ®éng cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc qu¶n lý lao ®éng, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh kû luËt lao ®éng, lµm c¨n cø tÝnh l¬ng, thëng chÝnh x¸c cho ngêi lao ®éng. Chøng tõ ban ®Çu quan träng nhÊt ®Ó h¹ch to¸n thêi gian lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp lµ "B¶ng chÊm c«ng" (MÉu 02-L§TL,chÕ ®é chøng tõ kÕ to¸n). Mäi thêi gian thùc tÕ lµm viÖc, nghØ viÖc, v¾ng mÆt cña ngêi lao ®éng ®Òu ph¶i ®îc ghi chÐp hµng ngµy vµo b¶ng chÊm c«ng. B¶ng chÊm c«ng ®îc lËp cho tõng bé phËn, tæ ®éi lao ®éng s¶n xuÊt vµ dïng trong mét th¸ng. Tæ trëng s¶n xuÊt hoÆc trëng c¸c phßng ban lµ ngêi trùc tiÕp ghi b¶ng chÊm c«ng c¨n cø vµo sè lao ®éng cã mÆt, v¾ng mÆt ®Çu ngµy lµm viÖc ë ®¬n vÞ m×nh.Cuèi th¸ng, b¶ng chÊm c«ng ®îc dïng ®Ó tæng hîp thêi gian lao ®éng. c,H¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng. §i ®«i víi viÖc h¹ch to¸n sè lîng vµ thêi gian lao ®éng,viÖc h¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng lµ mét néi dung quan träng trong toµn bé c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n lao ®éng ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. H¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o ph¶n ¸nh chÝnh x¸c sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm hoÆc khèi lîng c«ng viÖc hoµn thµnh cña tõng ngêi,tõng bé phËn. Lµm c¨n cø tÝnh l¬ng, tÝnh thëng vµ kiÓm tra sù phï hîp cña tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ víi kÕt qu¶ lao ®éng thùc tÕ, tÝnh to¸n x¸c ®Þnh n¨ng suÊt lao ®éng, kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn ®Þnh møc lao ®éng cña tõng ngêi, tõng bé phËn vµ c¶ doanh nghiÖp. §Ó h¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp, ngêi ta sö dông c¸c chøng tõ ban ®Çu kh¸c nhau, tuú thuéc vµo lo¹i h×nh vµ ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cña tõng doanh nghiÖp. C¸c chøng tõ ban ®Çu ®îc sö dông phæ biÕn ®Ó h¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng lµ c¸c b¸o c¸o vÒ kÕt qu¶ s¶n xuÊt nh : PhiÕu x¸c nhËn s¶n phÈm hoÆc c«ng viÖc hoµn thµnh (mÉu 06-L§TL,chÕ ®é chøng tõ kÕ to¸n); B¶ng theo dâi c«ng t¸c ë tæ; PhiÕu kho¸n; Hîp ®ång giao kho¸n; PhiÕu b¸o lµm thªm giê...Chøng tõ h¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng ®îc lËp do tæ trëng ký, c¸n bé kiÓm tra kü thuËt x¸c nhËn. C¸c chøng tõ nµy ®îc chuyÓn cho phßng lao ®éng tiÒn l¬ng x¸c nhËn vµ chuyÓn vÒ phßng kÕ to¸n ®Ó lµm c¨n cø tÝnh l¬ng,tÝnh thëng. H¹ch to¸n kÕt qu¶ lao ®éng lµ c¬ së ®Ó tÝnh l¬ng cho ngêi lao ®éng hay bé phËn lao ®éng hëng l¬ng theo s¶n phÈm. §ång thêi kÕ to¸n sÏ tÝnh trî cÊp BHXH cho ngêi lao ®éng c¨n cø vµo: giÊy nghØ èm, biªn b¶n ®iÒu tra tai n¹n lao ®éng, giÊy chøng sinh... d,TÝnh l¬ng,thëng cho ngêi lao ®éng. C«ng viÖc tÝnh l¬ng, thëng vµ c¸c kho¶n ph¶i tr¶ kh¸c cho ngêi lao ®éng ®îc thùc hiÖn tËp trung t¹i phßng kÕ to¸n doanh nghiÖp. Thêi gian ®Ó tÝnh l¬ng thëng vµ c¸c kho¶n ph¶i tr¶ kh¸c cho ngêi lao ®éng theo th¸ng. TÊt c¶ c¸c chøng tõ lµm c¨n cø ®Ó tÝnh ph¶i ®îc kÕ to¸n kiÓm tra tríc khi tÝnh l¬ng,thëng vµ b¶o ®¶m ®îc c¸c yªu cÇu cña chøng tõ kÕ to¸n. Sau khi ®· kiÓm tra c¸c chøng tõ kÕ tÝnh l¬ng, thëng, trî cÊp, phô cÊp...kÕ to¸n tiÕn hµnh tÝnh to¸n theo c¸c h×nh thøc chÕ ®é ®ang ¸p dông t¹i doanh nghiÖp. §Ó thanh to¸n tiÒn l¬ng, thëng vµ c¸c kho¶n phô cÊp,trî cÊp cho ngêi lao ®éng, hµng th¸ng kÕ to¸n doanh nghiÖp ph¶i lËp "B¶ng thanh to¸n tiÒn l¬ng" cho tõng tæ ®éi, ph©n xëng s¶n xuÊt vµ c¸c phßng ban c¨n cø vµo kÕt qu¶ tÝnh l¬ng cho tõng ngêi. Trong b¶ng thanh to¸n l¬ng cã ghi râ tõng kho¶n tiÒn l¬ng gåm l¬ng s¶n phÈm, l¬ng thêi gian, c¸c kho¶n phô cÊp, trî cÊp, c¸c kho¶n khÊu trõ vµ sè tiÒn ngêi lao ®éng ®îc lÜnh. C¸c kho¶n thanh to¸n trî