Bé n«ng nghiÖp & PTNT
ViÖn c¬ ®iÖn nn & C«ng nghÖ sth
Dù ¸n
Hoµn thiÖn c«ng nghÖ vµ d©y chuyÒn thiÕt bÞ s¶n xuÊt bét c¸
chÊt l−îng cao lµm thøc ¨n ch¨n nu«i
KC - 07. Da - 04
B¸o c¸o tæng kÕt
kh¶o s¸t t×nh h×nh chÕ biÕn, tiªu thô vµ sö dông
trang thiÕt bÞ s¶n xuÊt bét c¸ trong vµ
ngoµi n−íc
Chñ nhiÖm dù ¸n: TS.Vò H¹nh
6461
13/8/2007
Hµ néi 1 – 2006
Môc lôc
Lêi më ®Çu
Trang
1
ch−¬ng I. Tæng quan vÒ T×nh h×nh chÕ biÕn, tiªu thô vµ sö dông
trang thiÕt bÞ chÕ biÕn bét c¸ trong vµ ngoµi n−íc
I. T×nh h×nh chÕ biÕn, tiªu thô vµ sö dông trang thiÕt bÞ chÕ biÕn
bét c¸ trªn thÕ giíi
1.1 T×nh h×nh chÕ biÕn, tiªu thô bét c¸ trªn thÕ giíi trong mét vµi
n¨m gÇn ®©y
1.1.1 S¶n l−îng bét c¸ mét sè n−íc s¶n xuÊt chÝnh trªn thÕ giíi
3
1.1.2 Nhu cÇu tiªu thô bét c¸
4
1.1.3 T×nh h×nh s¶n xuÊt bét c¸ trong t−¬ng lai
6
1.2 T×nh h×nh nghiªn cøu s¶n xuÊt vµ sö dông c«ng nghÖ vµ
thiÕt bÞ s¶n xuÊt bét c¸ ë n−íc ngoµi
6
1.2.1 C«ng nghÖ s¶n xuÊt bét c¸
6
1.2.2 ThiÕt kÕ d©y chuyÒn thiÕt bÞ
9
II. T×nh h×nh sö dông nghiªn cøu vµ chÕ t¹o thiÕt bÞ chÕ biÕn bét c¸
trong n−íc
11
Ch−¬ng II. Lùa chän ®èi t−îng nghiªn cøu
2.1. §Æc ®iÓm nguån nguyªn liÖu chÕ biÕn bét c¸
2.1.1 §Æc ®iÓm nguån c¸ biÓn n−íc ta
15
2.1.2 Thµnh phÇn hãa häc
16
2.1.3 Nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn thµnh phÇn hãa häc cña c¸c
lo¹i c¸
17
2.1.4 Sù biÕn ®æi thµnh phÇn hãa häc cña c¸ sau khi chÕt
17
2.2 Qui tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt bét c¸ & c¸c lo¹i bét c¸ ®ang sö
dông ë ViÖt Nam
17
2.3 Ph−¬ng ph¸p triÓn khai kü thuËt
19
2.4 Gi¶i ph¸p c«ng nghÖ
19
2.5 ThiÕt kÕ thiÕt bÞ
20
ch−¬ng III. Nh÷ng néi dung thùc hiÖn
3.1 X©y dùng m« h×nh, chän ®Þa ®iÓm l¾p ®Æt nhµ m¸y
3.1.1 Kh¶o s¸t nguån c¸ biÓn t¹i H¶i HËu Nam §Þnh
20
3.1.2 Chän ®Þa diÓm x©y dùng nhµ m¸y
23
3.1.3 Lùa chän c«ng nghÖ chÕ biÕn bét c¸ t¹i ThÞnh Long, H¶i hËu
23
3.2 ThiÕt kÕ mÆt b»ng hÖ thèng d©y chuyÒn thiÕt bÞ
25
3.3 Hoµn thiÖn quy tr×nh c«ng nghÖ chÕ biÕn
3.3.1 Thö nghiÖm quy tr×nh s¶n xuÊt bét c¸ trong phßng thÝ nghiÖm
25
3.3.2. Hoµn thiÖn qui tr×nh c«ng nghÖ chÕ biÕn bét c¸ trong s¶n xuÊt
27
3.3.2.1 C«ng nghÖ xö lý nguyªn liÖu
28
3.3.2.2 C«ng nghÖ Ðp dÇu, n−íc
29
3.3.2.3 C«ng nghÖ sÊy b¸nh c¸
30
3.3.2.4 C«ng nghÖ b¶o qu¶n bét c¸
30
3.3.2.5 C«ng nghÖ thu håi n−íc Ðp
31
3.3.2.6 C«ng nghÖ lµm s¹ch khÝ th¶i
32
3.3 3 KÕt qu¶ kh¶o nghiÖm d©y chuyÒn
33
3.3.4 §¸nh gi¸ chÊt l−îng s¶n phÈm bét c¸
35
3.4 Hoµn thiÖn thiÕt kÕ mét sè thiÕt bÞ chÝnh trong d©y chuyÒn
3.4.1 C¬ së hoµn thiÖn thiÕt kÕ
36
3.4.2 Lùa chän nguyªn lý lµm viÖc vµ tÝnh to¸n th«ng sè cho mét sè
38
thiÕt bÞ chÝnh trong d©y chuyÒn s¶n xuÊt bét c¸
3.4.2.1 ThiÕt bÞ hÊp
38
3.4.2.2 TÝnh to¸n m¸y Ðp vÝt
40
3.4.2.3 TÝnh to¸n thiÕt bÞ sÊy
44
3.4.2.4 TÝnh to¸n x¸c ®Þnh chi phÝ h¬i qua bÉy h¬i
46
3.4.2.5 TÝnh to¸n l−îng nhiÖt cÊp cho hÖ th«ng chÕ biÕn bét
50
3.4.2.6 ThiÕt bÞ lµm nguéi lµm viÖc liªn tôc
50
3.4.2.7 ThiÕt bÞ khö mïi khÝ th¶i
50
3.4.2.8 ThiÕt bÞ nghiÒn nhá
52
3.4.3 C¸c thiÕt bÞ xö lý thu håi dÇu c¸ vµ n−íc c¸
3.4.3.1 ThiÕt bÞ läc b·
53
3.4.3.2 Thïng l¾ng hai vá
53
3.4.3.3 M¸y ly t©m siªu tèc t¸ch dÇu
54
3.4.3.4 ThiÕt bÞ c« ch©n kh«ng
55
3.4.3.5 TÝnh l−îng nhiÖt cÊp cho toµn hÖ thèng
56
3.4.4 C¸c th«ng sè thiÕt kÕ hÖ thèng thiÕt bÞ chÕ biÕn bét c¸
56
3.4.5. TÝnh to¸n chän vËt liÖu ®¶m b¶o ®é bÒn, ®é an toµn cho mét sè
thiÕt bÞ chÝnh
60
3.4.5.1 M¸y sÊy
60
3.4.5.2 ThiÕt bÞ c« ®Æc
61
3.4.5.3 Nåi nÊu hai vá
63
3.4.5.4 M¸y hÊp
64
3.4.6 KÕt luËn chung
66
3.5 X©y dùng quy tr×nh vËn hµnh s¶n xuÊt
66
3.6 C«ng nghÖ chÕ t¹o vµ l¾p r¸p d©y chuyÒn thiÕt bÞ
3.6.1 C«ng nghÖ chÕ t¹o thiÕt bÞ chÝnh
3.6.1.1 VËt liÖu chÕ t¹o vµ ph©n lo¹i ph−¬ng ph¸p gia c«ng
69
3.6.1.2 ThiÕt kÕ qui tr×nh gia c«ng chi tiÕt th«ng dông trªn m¸y
chuyªn dïng
71
3.6.2 TÝnh to¸n kinh tÕ cña quy tr×nh c«ng nghÖ chÕ t¹o thiÕt bÞ
91
3.6.3 Qui tr×nh l¾p ®Æt d©y chuyÒn thiÕt bÞ
93
KÕt luËn
95
Ch−¬ng IV. KÕt qu¶ thùc hiÖn dù ¸n
4.1 TriÓn khai x©y dùng m« h×nh
96
4.2 KÕt qu¶ thö nghiÖm d©y chuyÒn trong s¶n xuÊt
98
4.3 Kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm
103
4.4. Kh¶ n¨ng tiÕp nhËn cña thÞ tr−êng
103
4.5 Tæng qu¸t ho¸ kÕt qu¶ ®¹t ®−îc
103
5. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ
104
Lêi c¸m ¬n
106
Lêi më ®Çu
Thùc tÕ ch¨n nu«i ë n−íc ta trong thêi gian qua cho thÊy: nhê cã sù thay ®æi vÒ
c«ng nghÖ chÕ biÕn thøc ¨n, nguån nguyªn liÖu ®a d¹ng, ®· cã t¸c ®éng rÊt lín lµm
t¨ng tr−ëng m¹nh ®µn gia sóc, gia cÇm c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng. Song mét ®iÒu
®¸ng lo ng¹i cã thÓ c¶n trë sù ph¸t triÓn cña ngµnh ch¨n nu«i trong thêi gian tíi lµ gi¸
thøc ¨n ch¨n nu«i cßn qu¸ cao lµm cho ng−êi ch¨n nu«i kh«ng cã l·i, gi¸ thµnh s¶n
phÈm qu¸ cao so víi c¸c n−íc trong khu vùc v× vËy kh«ng xuÊt khÈu ®−îc, ®©y lµ
th¸ch thøc lín ®Æt ra cho c¸c nhµ s¶n xuÊt, cho Bé NN & PTNT ph¶i cã biÖn ph¸p h¹
gi¸ thøc ¨n b»ng c¸ch s¶n xuÊt, t¹o nguån nguyªn liÖu trong n−íc míi cã thÓ duy tr×
®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng cña ngµnh ch¨n nu«i.
Nguyªn nh©n lµm cho gi¸ thøc ¨n ch¨n nu«i cao phÇn lín do nguyªn liÖu dïng
®Ó chÕ biÕn ®Òu ph¶i nhËp ngo¹i, do trong n−íc ch−a ®¸p øng ®−îc vÒ sè l−îng
hoÆc chÊt l−îng s¶n phÈm kh«ng ®¶m b¶o. Trong thµnh phÇn thøc ¨n ch¨n nu«i
ngoµi ng«, ®ç t−¬ng, kho¸ng,… , l−îng bét c¸ chiÕm tû lÖ kh¸ lín 5 -10 % nguyªn
liÖu ®èi víi thøc ¨n gia sóc gia cÇm, 20 - 40% víi thøc ¨n nu«i trång thuû s¶n, nh−ng
chiÕm 15 ®Õn 50% c¬ cÊu gi¸. NÕu tÝnh ®Õn n¨m 2010 ngµnh ch¨n nu«i n−íc ta cÇn
6 -7 triÖu tÊn thøc ¨n, cã nghÜa lµ chóng ta cÇn kho¶ng 500.000 - 1.000.000 tÊn bét
c¸/ n¨m, cung cÊp cho c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn.
HiÖn nay phÇn lín bét c¸ cung cÊp cho c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn thøc ¨n ch¨n nu«i
trong n−íc ®Òu nhËp tõ n−íc ngoµi (chiÕm kho¶ng 70%) gi¸ rÊt cao l¹i khã chñ ®éng
vÒ nguyªn liÖu.
Lµ mét n−íc cã bê biÓn dµi trªn 3.200km, 4.000 ®¶o lín nhá víi vïng biÓn ®Æc
quyÒn kinh tÕ réng kho¶ng 1 triÖu km2. Nguån lîi thuû s¶n trªn biÓn n−íc ta kh¸ ®a
d¹ng, theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ViÖn nghiªn cøu H¶i s¶n dù tÝnh cã kho¶ng 2000
loµi, c¸ ®¸nh b¾t ®−îc trªn biÓn n−íc ta chñ yÕu lµ c¸ nhá chiÕm trªn 65%, hµm
l−îng ®¹m kh¸ cao, cã thÓ ®¸p øng lµm nguyªn liªu chÕ biÕn bét c¸ chÊt l−îng cao.
VÒ tiÒm n¨ng ®¸nh b¾t thuû h¶i s¶n cña n−íc ta lµ rÊt lín, l−îng thuû s¶n ®¸nh
b¾t kh«ng ngõng t¨ng lªn, c¸c s¶n phÈm phô tõ nhµ m¸y chÕ biÕn thuû s¶n còng rÊt
lín lµ nguån nguyªn liÖu dåi dµo ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt bét c¸. Víi møc
phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 Tæng s¶n l−îng thuû s¶n c¶ n−íc 3,4 triÖu tÊn, trong ®ã khai
th¸c h¶i s¶n 1,4 triÖu tÊn, l−îng c¸ lo¹i cÇn chÕ biÕn thµnh bét c¸ kho¶ng trªn 0,5
triÖu tÊn, cã nghÜa chóng ta cÇn hµng chôc nhµ nhµ m¸y chÕ biÕn bét c¸ c«ng suÊt
20 - 40 tÊn ngµy.
HiÖn nay c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt bét c¸ ®¸p øng tiªu chuẩn TCVN, chñ yÕu nhËp
thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ tõ n−íc ngoµi - Liªn x« cò tr−íc n¨m 1990 vµ tõ c¸c nước trong
khu vùc nh−: Th¸i Lan, Trung Quèc Gi¸ thiÕt bÞ t−¬ng ®èi ®¾t (250.000 USD (n¨m
2002), cho d©y chuyÒn 60 tÊn c¸ nguyªn liÖu/ngµy, 125.000 USD cho d©y chuyÒn
1
20tÊn/ nµy, kh«ng kÓ phÇn cung cÊp nhiÖt), theo c«ng nghÖ kh«ng Ðp cña h·ng Thai
Yuan Internationnal Co., Ltd do nhµ m¸y Chiniyom chÕ t¹o cung cÊp.
C¸c tØnh kh«ng cã nhµ m¸y s¶n xuÊt bét c¸ th× phÇn lín l−îng c¸ lo¹i, c¸ ph©n, c¸
t¹p, c¸c s¶n phÈm phô tõ nhµ m¸y chÕ biÕn thuû s¶n ph¶i chuyÓn sang lµm n−íc
m¾m hoÆc bét c¸ kh«ng qua chÕ biÕn (ph¬i kh« tù nhiªn vµ nghiÒn nhá) gi¸ trÞ kinh tÕ
thÊp (gi¸ c¸ ph©n, c¸ t¹p t¹i c¸c c¶ng c¸ §ång Híi – Qu¶ng TrÞ, H¶i HËu – Nam §Þnh
vµo thêi vô cã khi chØ cßn d−íi 1000®/kg), lµm cho ng−êi ®¸nh b¾t kh«ng thu håi ®−îc
vèn, kh«ng khuyÕn khÝch ng− d©n ®Çu t− vµo ®¸nh b¾t. §èi víi nh÷ng c¬ së cã ®éi tµu
®¸nh b¾t xa bê th× nguån tiªu thô chÝnh c¸c thuû s¶n ®¸nh b¾t ®−îc lµ b¸n nguyªn
liªu cho Trung Quèc, thÞ tr−êng bÊp bªnh lu«n bÞ Ðp gi¸.
TriÓn khai dù ¸n s¶n xuÊt thö nghiÖm cÊp Nhµ n−íc víi néi dung:
Hoµn thiÖn quy tr×nh c«ng nghÖ vµ d©y chuyÒn thiÕt bÞ chÕ biÕn bét c¸ chÊt l−îng
cao mµ s¶n phÈm cña d©y chuyÒn cã thÓ thay thÕ ®−îc bét c¸ nhËp ngo¹i (t−¬ng
®−¬ng bét c¸ c¸c n−íc trong khu vùc, ®¹t TCVN). Trªn c¬ së c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu
trong vµ n−íc ngoµi, thiÕt kÕ, chÕ t¹o vµ ®−a vµo s¶n xuÊt 01 d©y chuyÒn thiÕt bÞ s¶n
xuÊt bét c¸ n¨ng xuÊt 25 tÊn c¸ nguyªn liÖu/ ngµy, gi¶m vèn ®Çu t−, gi¸ thµnh thÊp
®−îc thÞ tr−êng chÊp nhËn.
ViÖc triÓn khai dù ¸n ®¸p øng yªu cÇu cÊp thiÕt cña s¶n xuÊt:
•
§a d¹ng ho¸ c¸c thiÕt bÞ d©y chuyÒn s¶n xuÊt bét c¸, n©ng cao hiªu qu¶ kinh
tÕ x· héi cña ch−¬ng tr×nh ®¸nh b¾t xa bê, chÕ biÕn thuû h¶i s¶n, ph¸t triÓn kinh tÕ
cña c¸c tØnh ven biÓn.
•
Lµm tiÒn ®Ó nh©n réng c«ng nghÖ vµ d©y chuyÒn thiÕt bÞ s¶n xuÊt trong n−íc,
thay thÕ thiÕt bÞ nhËp ngo¹i, gãp phÇn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ t¹o c¬ khÝ vµ c«ng
nghiÖp chÕ biÕn thuû h¶i s¶n.
•
N©ng cao n¨ng lùc tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸c ban ngµnh, c¬ quan nghiªn
cøu trong n−íc trong lÜnh vùc triÓn khai c«ng nghÖ, thiÕt bÞ s¶n xuÊt bét c¸ vµ c¸c lÜnh
vùc liªn quan.
•
§µo t¹o, huÊn luyÖn chuyªn m«n, c¸ch qu¶n lý kinh doanh cho c¸c c¸n bé
tham gia dù ¸n vµ c«ng nh©n, kü thuËt viªn vËn hµnh thiÕt bÞ, tõ ®ã rót kinh nghiÖm
khi nh©n réng ra nhiÒu m« h×nh.
2
Ch−¬ng I
Tæng quan vÒ t×nh h×nh chÕ biÕn, tiªu thô vµ
sö dông trang thiÕt bÞ chÕ biÕn bét c¸
trong vµ ngoµi n−íc
I. t×nh h×nh chÕ biÕn, tiªu thô vµ sö dông trang thiÕt bÞ chÕ biÕn
bét c¸ n−íc ngoµi
1.1 T×nh h×nh chÕ biÕn, tiªu thô bét c¸ trªn thÕ giíi trong mét vµi n¨m gÇn ®©y
1.1.1 S¶n l−îng bét c¸ mét sè n−íc s¶n xuÊt chÝnh trªn thÕ giíi
Hµng n¨m trªn thÕ giíi s¶n l−îng thuû s¶n ®¹t trªn 100 triÖu tÊn, 70 % s¶n l−îng c¸
lµm thùc phÈm trùc tiÕp cho con ng−êi, cßn l¹i 30% dïng lµm bét c¸ (25,5 triÖu tÊn). VÒ
chÊt l−îng dinh d−ìng ®Õn nay cã thÓ nãi ch−a cã lo¹i nguyªn liÖu nµo thay thÕ ®−îc, do
bét c¸ giµu n¨ng l−îng, hµm l−îng c¸c axits bÐo cao, nhiÒu vitamin vµ c¸c kÝch thÝch tè,
bét c¸ g©y c¶m gi¸c ngän miÖng cho vËt nu«i, nhê ®ã con vËt thÌm ¨n, ¨n hÕt khÈu
phÇn vµ gi¶m hÖ sè thøc ¨n. Bột c¸ lµ nguyªn liệu kh«ng thể thiếu được trong T¡HH của
gia sóc, gia cầm vµ ®ai gia sóc, đặc biệt lµ vật non, thøc ¨n thuû s¶n. Tỷ lệ sử dụng ở vật
non từ 10-12%, vật trưởng thµnh hơn 5%, trong một số trường hợp cã thÓ sử dụng đến
20% khẩu phần, thøc ¨n thuû s¶n cã thÓ chiÕm tíi 60%.
H×nh 1.1 Bét c¸ trong nhµ m¸y chÕ biÕn
Cã rÊt nhiÒu n−íc cã ngµnh s¶n xuÊt bét c¸ ph¸t triÓn nh−: Na Uy, NhËt B¶n,
Mü, Chi Lª, Pª Ru, Anh, Italia, Thuþ §iÓn, §an M¹ch, vv…
3
Nhu cÇu tiªu thu bét c¸ rÊt lín trong khi ®ã s¶n xuÊt bét c¸ chØ tËp trung ë mét
sè n−íc, s¶n l−îng thay ®æi, lªn xuèng thÊt th−êng cña c¸c n−íc nµy ¶nh h−ëng rÊt
lín ®Õn thÞ tr−êng thÕ giíi.
N¨m 2005, s¶n l−îng khai th¸c cña c¸c n−íc s¶n xuÊt bét c¸ gi¶m kho¶ng 8%,
tuy nhiªn vÉn thÊp h¬n so víi møc gi¶m 11% ®−îc dù ®o¸n vµo gi÷a n¨m 2005.
B¶ng 1.1 S¶n l−îng bét c¸ cña 5 n−íc s¶n xuÊt chÝnh (1000 tÊn)
N−íc
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Pªru
2.308
1.844
1.930
1.289
1.983
2.021
Chilª
780
699
835
667
933
795
Aix¬len
272
284
300
271
204
179
§an M¹ch
318
299
308
246
260
214
Nauy
264
216
227
131
215
154
Tæng (5)
3.942
3.342
3.600
2.604
3.595
3.363
N¨m 2005, tæng s¶n l−îng bét c¸ cña 5 n−íc s¶n xuÊt chÝnh ®¹t kho¶ng 3,4
triÖu tÊn, gi¶m so víi 3,6 triÖu tÊn cña n¨m 2004. Trong ®ã, Pªru ®¹t 2 triÖu tÊn,
t¨ng h¬n mét chót so víi n¨m 2004 (1983 tÊn). Gi¸ trÞ xuÊt khÈu bét c¸ cña n−íc
nµy trong n¨m 2005 ®¹t 1,1 tû USD (so víi 0,95 tû USD n¨m 2004), cho thÊy gi¸
bét c¸ ë møc rÊt cao. V× vËy, bét c¸ tiÕp tôc lµ mét mÆt hµng quan träng ®em vÒ
khèi l−îng ngo¹i tÖ lín cho n−íc nµy.
1.1. 2. Nhu cầu tiªu thô bét c¸
Trung Quèc tiÕp tôc lµ thÞ tr−êng bét c¸ chÝnh trªn thÕ giíi, nhu cÇu æn ®Þnh vµ
cao. N¨m 2005, nhËp khÈu bét c¸ cña n−íc nµy ®· ®¹t con sè kû lôc vÒ khèi l−îng
víi kho¶ng 1,2 triÖu tÊn, so víi 1 triÖu tÊn n¨m 2004. Nhu cÇu vÒ bét c¸ cña NhËt
B¶n, §µi Loan vµ mét sè n−íc cã cã diÖn tÝch nu«i tr«ng thuû s¶n ph¸t triÓn nhanh
nh− Brazin, Th¸i lan.
Dù b¸o trong mét vµi n¨m tíi do nhu cÇu nu«i trång thuû s¶n vµ ch¨n nu«i gia
sóc, gia cÇm tiÕp tôc t¨ng khi ®· khèng chÕ ®−îc dÞch cóm gµ, l−¬ng bét c¸ tiªu thô
trªn thÞ tr−êng ViÖt Nam t¨ng m¹nh.
Ch©u ¢u còng lµ thÞ tr−êng bét c¸ quan träng, mÆc dï thÞ tr−êng nµy vÉn bÞ ¶nh
h−ëng bëi lÖnh cÊm sö dông bét c¸ lµm thøc ¨n cho ®éng vËt nhai l¹i. N¨m 2005,
xuÊt khÈu bét c¸ sang 15 n−íc thuéc khèi EU −íc tÝnh ®¹t kho¶ng 660.000 tÊn,
trong ®ã gÇn mét nöa ®−îc xuÊt sang thÞ tr−êng §øc vµ Anh. MÆc dï khèi l−îng vÉn
cßn ë møc thÊp h¬n nhiÒu so víi nh÷ng n¨m tr−íc khi cã lÖnh cÊm, nh−ng cã thÓ
nhËn thÊy r»ng, khèi l−îng bét c¸ xuÊt sang 15 n−íc EU t¨ng cã thÓ lµ do s¶n
l−îng nu«i c¸ t¨ng, ®Æc biÖt lµ ë khu vùc §Þa Trung H¶i.
4
NhËp khÈu bét c¸ cña Anh gi¶m nhÑ trong n¨m 2005, ®¹t 137.000 tÊn. XuÊt
khÈu bét c¸ cña Aix¬len sang Anh gi¶m, trong khi Pªru ®· dÇn kh«i phôc l¹i xuÊt
khÈu bét c¸ sang thÞ tr−êng nµy.
B¶ng 1.2 NhËp khÈu bét c¸ cña Anh (1000 tÊn)
N−íc
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Aix¬len
57,5
54,5
64,2
49,1
42,5
33,3
Pªru
70,1
54,7
28,9
47,0
19,4
23,2
§an M¹ch
6,1
9,6
17,8
14,3
24,7
16,1
§øc
33,8
26,0
9,6
8,6
8,2
15,7
Chilª
13,6
18,9
11,6
21,4
6,5
12,6
Ailen
14,2
19,9
5,9
6,0
15,1
11,6
®¶o Faroe
8,7
11,7
14,2
9,7
11,5
10,9
Hµ Lan
0,0
1,7
0,0
1,6
0,8
3,9
Nauy
32,1
28,0
35,6
16,5
9,5
3,7
Marèc
4,5
4,8
0,0
7,0
1,7
2,8
C¸c n−íc
2,1
3,2
4,5
2,2
2,6
3,1
242,7
233,0
192,3
183,4
142,5
136,9
kh¸c
Tæng
N¨m 2005, nhËp khÈu bét c¸ cña Mü gi¶m so víi n¨m 2004. S¶n l−îng bét c¸
néi ®Þa t¨ng vµ møc gi¸ qu¸ cao lµ nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn nhËp khÈu bét c¸
cña Mü gi¶m 10.000 tÊn. NhËp khÈu tõ Pªru gi¶m mét nöa so víi n¨m 2004, tõ
Aix¬len, Cana®a còng gi¶m. §¸ng chó ý cã Mªhic«, khèi l−îng bét c¸ xuÊt khÈu
cña n−íc nµy ®· t¨ng ë thÞ tr−êng Mü (tõ 7,7 ngµn tÊn lªn 11,1 ngµn tÊn).
B¶ng 1.3 NhËp khÈu bét c¸ cña Mü tõ c¸c n−íc trªn thÕ giíi (1.000 tÊn)
N−íc
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Pªru
6,7
10,9
4,2
3,9
28,4
14,3
Aix¬len
14,3
14,0
27,8
17,6
15,3
13,9
Mªhic«
1,8
11,0
17,1
18,2
7,7
11,1
Cana®a
6,3
8,1
9,4
6,9
10,8
8,8
Chilª
1,9
1,5
2,1
1,6
2,3
6,5
£cua®o
1,1
2,5
0,2
1,4
1,6
1,4
Panama
0,0
0,0
4,1
3,9
0,2
0,8
5
C¸c n−íc
3,7
3,4
2,2
1,4
4,6
3,7
35,8
51,4
67,1
54,9
70,9
60,5
kh¸c
Tæng
1.1.3 T×nh h×nh s¶n xuÊt bét c¸ trong t−¬ng lai
N¨m 2005, gi¸ bét c¸ liªn tôc t¨ng do nhu cÇu kh«ng ngõng t¨n lªn. Gi¸ bét c¸ ®·
®¹t møc cao kû lôc vµo ®Çu n¨m 2006, ®¹t 880 USD/tÊn. Trong n¨m 2005, gi¸ bét ®Ëu
t−¬ng gi¶m ®· lµm t¨ng tû lÖ vÒ gi¸ gi÷a hai mÆt hµng nµy, v−ît qu¸ con sè 4.
H×nh 1.2 DiÔn biÕn gi¸ bét c¸ trong mét vµi n¨m gÇn ®©y
H¹n ng¹ch khai th¸c vµ s¶n l−îng khai th¸c gi¶m trong nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m
2006 cho thÊy sÏ t¹o ra ¸p lùc nhiÒu h¬n ®èi víi nguån cung cÊp vµ gi¸ bét c¸.
Nghiªn cøu cho thÊy r»ng, nguån lîi thñy s¶n suy gi¶m khiÕn cho s¶n l−îng khai
th¸c cña Pªru trong n¨m 2006 dù ®o¸n sÏ thÊp h¬n so víi n¨m 2005. ë Chilª, h¹n
ng¹ch khai th¸c c¸ sßng ®· gi¶m bít 75.000 tÊn, do ®ã s¶n l−îng bét c¸ cña n−íc
nµy còng sÏ gi¶m theo. Gi¸ bét c¸ cã kh¶ n¨ng sÏ gi¶m nhÑ trong nh÷ng th¸ng tíi,
nh−ng vÉn gi÷ ë møc trªn 800 USD/tÊn.
1.2. T×nh h×nh nghiªn cøu, sö dông c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ s¶n xuÊt bét c¸ ở
n−íc ngoµi
1.2.1 C«ng nghÖ s¶n xuÊt bét c¸
HiÖn nay trªn thÕ giíi sö dông hai quy tr×nh c«ng nghÖ chÝnh: kh«ng Ðp vµ cã Ðp
t¸ch dÇu, t¸ch n−íc.
1.2.1.1 C«ng nghÖ s¶n xuÊt bét c¸ kh«ng Ðp t¸ch dÇu
6
§i ®Çu c«ng nghÖ sÊy c¶ con kh«ng t¸ch dÇu trªn thÕ giới, lµ c¸c thiÕt bÞ cña
h·ng A. Herbert (Anh), trong khu vùc §«ng nam ¸ cã thiÕt bÞ do h·ng Thai
Yuan Internationnal Co., Ltd Th¸i lan.
C«ng nghÖ chÕ biÕn bét c¸ kh«ng t¸ch dÇu kh¸ ®¬n gi¶n, kh«ng nhiÒu c«ng
®o¹n nh− s¬ ®å h×nh 1.3
C¸ nguyªn liÖu
SÊy kh«
lµm nguéi
Khö mïi khÝ th¶i
NghiÒn nhá
§ãng bao
KhÝ s¹ch
H×nh 1.3. S¬ ®å c«ng nghÖ s¶n xuÊt bét c¸ kh«ng Ðp t¸ch dÇu, t¸ch n−íc
ThiÕt bÞ chÝnh lµ: M¸y sÊy; thiÕt bÞ lµm nguéi, thiÕt bÞ nghiÒn, thiÕt bÞ khö mïi khÝ
th¶i, thiÕt bÞ vËn chuyÓn, lß ®èt cÊp nhiÖt cho m¸y sÊy vµ mét sè thiÕt bÞ phô trî kh¸c.
¦u ®iÓm cña c«ng nghÖ nµy lµ thiÕt bÞ, c«ng nghÖ sö dông ®¬n gi¶n, n¨ng suÊt
lín, chi phÝ ®Çu t− thiÕt bÞ thÊp.
Nh−îc ®iÓm lín nhÊt cña c«ng nghÖ nµy lµ nguyªn liÖu giíi h¹n lµ c¸c lo¹i c¸
nguyªn con hµm l−îng dÇu thÊp, nÕu sö dông c¸c loµi c¸ cã hµm l−îng chÊt bÐo trªn
2% th× l−îng dÇu trong bét c¸ sau khi sÊy kh« cßn l¹i sÏ lµ trªn 10%, l−îng dÇu nµy
v−ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp TCVN 1644 -2001.
ViÖc sÊy c¶ con kh«ng Ðp t¸ch n−íc, t¸ch dÇu nªn chi phÝ cho qu¸ tr×nh lµm kh«
lín, muèn t¨ng n¨ng suÊt ph¶i n©ng nhiÖt ®é sÊy lªn cao (m¸y sÊy dïng t¸c nh©n dÇu
t¶i nhiÖt, nhiÖt ®é sÊy th−êng 200 – 2500C) nªn dÔ ph©n huû pr«tein dÉn ®Õn chÊt
l−îng s¶n phÈm gi¶m, bét c¸ th−êng cã mÇu ®en, ngoµi ra viÖc kh«ng t¸ch ®−îc dÇu
lµm bét c¸ dÔ bÞ « xy hãa g©y h− háng, thêi gian b¶o qu¶n ng¾n, muèn kÐo dµi ph¶i
sö dông ho¸ chÊt b¶o qu¶n víi hµm l−îng lín.
ChÝnh v× cã nhiÒu h¹n chÕ nªn trªn thÕ giíi c«ng nghÖ nµy ngµy cµng Ýt ®−îc sö
dông, ph¹m vÞ sö dông còng bÞ h¹n chÕ, c¸c thiÕt bÞ nµy chñ yÕu dïng cho c¸c nhµ
m¸y trªn bê.
1.2.1.2 C«ng nghÖ s¶n xuÊt bét c¸ Ðp t¸ch dÇu, t¸ch n−íc
Víi c¸c n−íc cã nÒn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt bét c¸ hiÖn ®¹i nh− Na Uy, NhËt B¶n,
§µi Loan, Chi Lª, Pª Ru, Trung Quèc… chñ yÕu sö dông c«ng nghÖ s¶n xuÊt bét
c¸ cã Ðp t¸ch n−íc, t¸ch dÇu tr−íc khi sÊy, ngoµi s¶n phÈm chÝnh lµ bét c¸ ng−êi ta
cßn thu ®−îc mét sè s¶n phÈm kh¸c tõ dÇu c¸.Theo c«ng nghÖ nµy c¸c c«ng ®o¹n
chÝnh ®−îc chia lµm hai nh¸nh:
+ SÊy bét gåm c¸c c«ng ®o¹n: lµm s¹ch (c¸ bÈn), ph©n lo¹i, c¾t c¸ (C¸ lín), hÊp
chÝn, Ðp dÇu Ðp n−íc, ®¸nh t¬i, sÊy, lµm nguéi, nghiÒn bét, trén, ®ãng bao
+ Xö lý n−íc Ðp gåm: c¸c c«ng ®o¹n läc b·, t¸ch dÇu, xö lý n−íc th¶i.
Ngoµi ra cßn cã c¸c c«ng ®o¹n hç trî kh¸c: khö mïi khÝ th¶i, cÊp n−íc, vËn chuyÓn.
7
¦u ®iÓm cña c«ng nghÖ do Ðp t¸ch ®−îc phÇn lín l−îng dÇu, l−îng n−íc nªn
qu¸ tr×nh lµm kh« nhanh, nhiÖt ®é sÊy kh«ng cao 70 - 1000C nªn phÇn lín ®¹m dÔ
tiªu kh«ng bi mÊt, chi phÝ cho qu¸ tr×nh lµm kh« thÊp (b»ng 1/5 – 1/7 chi phÝ sÊy c¶
con kh«ng Ðp), s¶n phÈm bét c¸ cã mµu s¸ng, chÊt l−îng rÊt cao (c¸c loai bét c¸
chÊt l−îng cao cña NhËt B¶n, Chi Lª, Pª Ru l−îng dÇu thÊp trong khi c¸ nguyªn
liÖu cã hµm l−îng chÊt bÐo chiÕm trªn 10%), thêi h¹n sö dông dµi h¬n 3 – 4 lÇn so
víi bét c¸ kh«ng t¸ch dÇu.
§èi víi c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn ®Æt trªn tÇu dïng c«ng nghÖ Ðp t¸ch dÇu, t¸ch n−íc
kh«ng thu håi n−íc Ðp mÆc dï l−îng chÊt kh«, ®é ®¹m cã gi¶m ®Þ 2 – 3% nh−ng víi
nguyªn liÖu chÊt l−îng tèt, thêi gian sÊy nhanh, nhiÖt ®é sÊy thÊp cho phÐp bï ®¾p
phÇn l−îng ®¹m mÊt do kh«ng thu håi n−íc Ðp. Víi viÖc gi¶m ®i rÊt nhiÒu chi phÝ lµm
kh«, d©y chuyÒn dÔ t¨ng c«ng suÊt, tæ hîp nhiÒu yÕu tè cho thÊy c«ng nghÖ nµy rÊt
hiÖu qu¶, chi phÝ s¶n xuÊt cho mét kg bét thÊp, chÊt l−îng bét c¸ cao.
HiÖn nay trªn thÞ tr−êng bét c¸ chÊt l−îng cao chÕ biÕn theo c«ng nghÖ cã Ðp
t¸ch dÇu dÔ tiªu thô, gi¸ cao h¬n 80 – 50 USD/tÊn, ®−îc c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn thøc
¨n nu«i trång thuû s¶n −a chuéng. VÒ thiÕt bÞ do thêi gian sÊy nhanh nªn dÔ n©ng
c«ng suÊt m¸y sÊy.
C¸ nguyªn liÖu
C¸ to
Ph©n lo¹i
B¨m
HÊp
C¸ nhá
Ðp
B¸nh c¸
DÇu c¸ & n−íc
SÊy
T¸ch dÇu
N−íc
Lµm nguéi
DÇu
NghiÒn
Ly t©m
§ãng gãi SF bét c¸
DÇu c¸
Th¶i xuèng biÓn
H×nh 1.4. S¬ ®å c«ng nghÖ chÕ biÕn bét c¸ cã Ðp t¸ch dÇu kh«ng thu n−íc c¸
8
Víi nh÷ng d©y chuyÒn hiÖn ®¹i, ngoµi c¸c thiÕt bÞ ë c«ng ®o¹n s¶n xuÊt bét cßn
cã thªm thiÕt bÞ trong kh©u t¸ch dÇu, xö lý thu håi dÇu c¸ thµnh nh÷ng s¶n phÈm
kh¸c, c¸c nhµ m¸y ®Æt trªn bê, ®Ó tËn thu hÕt l−îng ®¹m trong n−íc c¸ trong d©y
chuyÒn cã thªm c«ng ®o¹n c« ®Æc n−íc c¸.
Tuy nhiªn víi c«ng nghÖ nµy cÇn nhiÒu thiÕt bÞ h¬n, gi¸ thµnh d©y chuyÒn lín
hon so víi c«ng nghÖ kh«ng Ðp vµ kh«ng thu håi n−íc Ðp.
§Ó tiÕp cËn víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ tr−êng trong
ThuyÕt minh dù ¸n ®Æt ra môc tiªu hoµn thiÖn c«ng nghÖ vµ chÕ t¹o 01 d©y
chuyÒn thiÕt bÞ theo c«ng nghÖ t¸ch dÇu kh«ng sö dông n−íc Ðp h×nh 1.4.
1. 2. 2 ThiÕt kÕ d©y chuyÒn thiÕt bÞ:
Trong d©y chuyÒn chÕ biÕn theo c«ng nghÖ Ðp sÊy ®Æt trªn tÇu ®¸nh b¾t ngoµi
kh¬i, cña c¸c h·ng ATLAS; DAN-THOR (§an M¹ch) BERGS, MYRENS (NaUy)
th−¬ng thiÕt kÕ d©y chuyªn theo c¸ch bè trÝ chång ®Æt theo chiÒu cao, víi c¸c thiÕt bÞ
®Æt trªn bê
(OHNO, COCOCE, NIPON - NhËt B¶n; Suoth Crown Industry &
Commerce Co., Ltd of Zhuhai - Trung Quèc c¸c nhµ chÕ t¹o bè trÝ theo d©y chuyÒn
ch¹y dµi.
Th«ng th−êng hÖ thèng ®−îc chia thµnh 3 côm thiÕt bÞ:
- Côm thø nhÊt gåm trang thiÕt bÞ chÕ biÕn bét: m¸y hÊp, m¸y Ðp, m¸y sÊy ...
- Côm thø hai gåm trang thiÕt bÞ ®Ó chÕ biÕn n−íc - dÇu, th«ng th−¬ng ®èi víi c¸c
d©y chuyÒn chÕ biÕn trªn biÓn ng−êi ta chØ thu håi dÇu bá n−íc Ðp ®Ó gi¶m thiÕt bÞ.
- Côm thø ba gåm: trang thiÕt bÞ cÊp nhiÖt, ph©n phèi nhiÖt.
Bảng 1.4 §Æc tÝnh kü thuËt d©y chuyÒn thiÕt bÞ chÕ biÕn bét c¸ cña mét sè h·ng næi
tiÕng trªn thÕ giíi
N¨ng suÊt
C«ng nghÖ
Tû lÖ bét
ra, %
tÊn ng.liÖu
/ngµy
KÝch th−íc, m
Träng
l−îng,
TÊn
C«ng
suÊt,
kW
Nguån
nhiÖt
Hartmam (CHLB §øc)
12
SÊy c¶ con
18
-
13,2
H¬i, n−íc
20-25
SÊy c¶ con
18
7,8x6,0 x 5,0
22
42
H¬i n−íc
Schlotterhose (CHLB §øc)
20-25
Ðp-sÊy kh«ng sö dông n−íc
c¸
18
6,0x6,5x4,5
14
49
H¬i n−íc
30-35
nt
18
7,3x4,0x 4,2
-
-
-
50
Ðp cã sö dông n−íc c¸
18-19
-
-
88
H¬i n−íc
100
Ðp cã sö dông n−íc c¸
22-23
-
-
108
H¬i n−íc
9
Atlas-Stord (§an M¹ch)
10-15
Ðp-sÊy kh«ng sö dông
n−íc c¸
17
-
7
-
H¬i n−íc
20-25
nt
17
6,3x6,3 x3,3
20
42
H¬i n−íc
20-35
nt
-
6,3x4,8 x3,2
13
25
H¬i n−íc
50-60
Ðp cã sö dông n−íc c¸
22
8,0x6,8x 3,6
32
80
H¬i n−íc
150-200
Ðp cã sö dông n−íc c¸
18-20
14,5x8,5x 4,5
-
-
H¬i n−íc
Alfa-Laval (Thuþ §iÓn)
20-25
40
Tæ hîp hai c«ng nghÖ
18-20
-
12
42
Ga
nt
18-20
7,5x5,0 x4,0
24
58
Ga
Dan-Thor
12.5
(§an M¹ch)
Ðp - SÊy
-
4,0x3,0 x 3,0
12
44
H¬i n−íc
30-35
-
-
7,0x3,3x 2,4
18
45
nt
50-60
-
-
8,0x4,x3,3
25
62
nt
17,2
38
H¬i n−íc
-
-
70
H¬i n−íc
7,0x3,3x 2,4
13
25
H¬i n−íc
Stanpack (Mü)
24
Ðp - SÊy
-
7,6x3,6x2,1
FM-25 (BaLan)
25
Ðp-sÊy kh«ng sö dông
n−íc Ðp
17
Myrens (Na Uy)
25-30
Ðp - SÊy
20
OHNO (NhËt bản)
25
Ðp sö dông n−íc
20
Bè trÝ ch¹y dµi
Hơi
nước
B¶ng 1.5 §Æc ®iÓm mét sè nhµ m¸y s¶n xuÊt bét c¸ ë Liªn X« cò
TT
ChØ sè kÜ thuËt
M¸c thiÕt bÞ
UMZ – 5
UMZ– 10
Zavod
prorapecc
UMC-5
UMC-10
1
N¨ng suÊt, tÊn N.liÖu/ ngµy
15
30
20
15
30
2
L−îng c¸/ tÊn s¶n phÈm
6
6
5
5
5
3
Tû lÖ thu håi s¶n phÈm
16,5
16,5
20
20
20
4
D¹ng s¶n phÈm cuèi cïng
S¶n phÈm
chØnh
10
hoµn B¸n
TP S¶n
phÈm
sÊy c¶ con
chØnh
hoµn
5
Nguyªn t¾c ho¹t ®éng
Liªn tôc kh«ng xö lý Gi¸n ®o¹n
n−íc Ðp
Liªn tôc cã xö lý n−íc
Ðp
6
L−îng c«ng nh©n cho 1 ca
4
5
4
5
6
7
C«ng suÊt ®iÖn chung, kW
55,8
73
70
62
83,7
8
Chi phÝ n¨ng l−îng ®iÖn/t 3,72
N.L, kW
2,43
3,5
4,13
2,79
9
§Æc tr−ng nguån nhiÖt
H¬i
H¬i
H¬i
H¬i
H¬i
3 at
3at
3,5 - 4 at
3 at
3 at
23,47
34,5
40
28,37
42
1,15
2,0
1,88
1,4
10
Khèi l−îng thiÕt bÞ, tÊn
11
Chi phÝ kim lo¹i cho 1 tÊn 1,55
nguyªn liÖu
12
KÝch th−íc d©y chuyÒn, m
13
-
dµi
18,1
27,5
7,8
18,1
27,5
-
réng
10,0
8,0
6,0
12,2
13,5
-
cao
4,35
4,35
4,0
5,3
5,3
195
289
54,5
220
338
DiÖn tÝch bè trÝ, m2
Trªn thÕ giíi c¸c n−íc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nhiÒu bét c¸ Na Uy, NhËt B¶n, Chi
Lª, Pª Ru,… chñ yÕu dïng c«ng nghÖ Ðp t¸ch dÇu.
Do bét c¸ t¸ch dÇu cã chÊt l−îng cao cã thÓ c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng quèc tÕ,
c¸c n−íc Th¸i Lan, Ma Lai Xia ®ang cã xu thÕ ngµy cµng më réng vµ ph¸t triÓn c«ng
nghÖ nµy.
VÒ qui m« c«ng suÊt rÊt ®a d¹ng, tuú thuéc vµo yªu cÇu s¶n xuÊt. NhËt B¶n,
NaUy, Trung Quèc kh¸ phæ biÕn qui m« 10, 15, 25, 50, 100 tÊn c¸/ ngµy. Quy m« lín
hay nhá phô thuéc rÊt nhiÒu vµo nguån cung cÊp nguyªn liÖu, kh¶ n¨ng vèn ®Çu t−
vµ thÞ tr−êng tiªu thô, quy m« cµng lín th× hiÖu qu¶ cµng cao.
ë NhËt B¶n c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt bét c¸ cña h·ng OHNO, COCOCE, NIPON
®−îc trang bi vµ x©y dùng trªn c¬ së nhiÒu n¨m kinh nghiÖm. Riªng h·ng OHNO cã
h¬n 100 c¬ së sö dông c«ng nghÖ thiÕt bÞ cña h·ng, hÖ thèng thiÕt bÞ nµy ®−îc giíi
kinh doanh ®¸nh gi¸ rÊt cao do cã gi¸ thµnh s¶n xuÊt h¹ vµ chÊt l−îng s¶n phÈm
®øng ®Çu ë NhËt b¶n. S¶n phÈm chÕ biÕn tõ thiÕt bÞ cña h·ng OHNO cã hµm l−îng
protein vµ axit photphoric cao, lipit thÊp.
VÒ tiªu chuÈn chÊt l−îng bét c¸: theo tiªu chuÈn Liªn x« GOST 2116-71 bét c¸
cã ®é Èm kh«ng v−ît qu¸ 12%, Pr«tein kh«ng d−íi 48% (lo¹i tèt ®ªn 70%) chÊt bÐo
kh«ng qu¸ 10%, phosphat calci 28 – 30%, muèi kh«ng qu¸ 5%.
11
1.3 T×nh h×nh sö dông, nghiªn cøu vµ chÕ t¹o thiÕt bÞ chÕ biÕn bét c¸
trong n−íc
HiÖn nay hÇu hÕt c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ cña c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn bét c¸ ®¹t chÊt
l−îng TCVN chñ yÕu nhËp tõ Th¸i Lan theo c«ng nghÖ cña h·ng Thai Yuan
Internationnal Co., Ltd do nhµ m¸y Chiniyom chÕ t¹o, n¨ng suÊt 40 – 60 tÊn c¸
nguyªn liÖu /ngµy, (Cµ Mau cã 2 nhµ m¸y: S«ng §èc, GhÒnh Hµo, tØnh Kiªn Giang cã
tíi 3 nhµ m¸y: Nhµ m¸y s¶n xuÊt bét c¸ Hßn D«ng huyÖn Kiªn H¶i; nhµ m¸y Kiªn
Hïng, thÞ x· R¹ch Gi¸, nhµ m¸y T¾c CÇu - Ch©u Thµnh), MiÒn B¾c: Th¸i B×nh cã nhµ
m¸y Thôy H¶i t¹i c¶ng Diªm §iÒn, H¶i phßng cã 2 nhµ m¸y mét ë C¸t Bµ, mét ë ®¶o
B¹ch Long VÜ. C«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ cña c¸c d©y chuyÒn thiÕt bÞ nµy ®ang ®−îc thÞ
tr−êng s¶n xuÊt chÊp nhËn do gi¸ thiÕt bÞ thÊp h¬n hÖ thèng thiÕt bÞ cã Ðp t¸ch dÇu
cïng c«ng suÊt (riªng gi¸ thiÕt bÞ lµ 240.000 USD, tæng vèn ®Çu t− cè ®Þnh cho nhµ
m¸y lµ 7.500 triÖu ®ång cho d©y chuyÒn 60 tÊn c¸ nguyªn liÖu / ngµy).
C«ng nghÖ chÕ biÕn cña c¸c nhµ m¸y trªn ®¬n gi¶n, kh«ng Ðp t¸ch dÇu, nguån
nguyªn liÖu chñ yÕu lµ c¸ lo¹i, c¸ ph©n. VÒ chÊt l−îng s¶n phÈm theo b¸o c¸o ®¸nh
gi¸ cña C«ng ty FCC (Bé NN &PTNT) sè: OFIS00/0024/0066/MCN ngµy 20/05/2000
vÒ d©y chuyÒn s¶n xuÊt bét c¸ theo c«ng nghÖ kh«ng Ðp t¸ch dÇu cña h·ng Thai
Yuan Internationnal Co., Ltd ®Æt t¹i thÞ trÊn S«ng §èc – huyªn TrÇn V¨n Thêi - Cµ
Mau th× ch−a ®¹t tiªu chuÈn TCVN 1644: 2001 (hµm l−îng chÊt bÐo trªn 12%), nÕu
sö dông dµi h¹n ph¶i dïng chÊt b¶o qu¶n, nÕu kh«ng sÏ cã mïi «i khÐt nh−ng do nhu
cÇu tiªu thô bét c¸ cung thÊp h¬n cÇu, gi¸ bét c¸ cña c¸c nhµ m¸y nµy l¹i thÊp h¬n
(530 - 650USD/ tÊn), so víi bét c¸ chÊt l−îng cao nhËp tõ Chi Lª, Pª Ru, Na Uy (850
- 880 USD/tÊn) nªn s¶n phÈm bét c¸ cña c¸c nhµ m¸y nµy ®−îc c¸c nhµ chÕ biÕn
thøc ¨n chÊp nhËn sö dông.
§Ó cã bét c¸ chÊt l−îng cao, hµm l−îng dÇu thÊp, mét sè c«ng ty ®· dù ®Þnh nhËp
c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ s¶n xuÊt cã Ðp t¸ch dÇu cña mét sè n−íc nh− Na Uy, NhËt B¶n,
… nh−ng vèn ®Çu t− kh¸ cao riªng thiÕt bÞ lªn tíi 1 - 2 triÖu USD cho mét d©y chuyÒn
®ång bé c«ng suÊt 40 – 60 tÊn/ngµy, gi¸ thÊp nhÊt lµ d©y chuyÒn thiÕt bÞ cña Trung
Quèc víi qui m« 25 tÊn/ ngµy gi¸ ≈ 150,000 USD b¸n t¹i nhµ m¸y chÕ t¹o, kh«ng kÓ
nåi h¬i, hÖ thèng thiÕt bÞ phôc vô, kiÓm tra chÊt l−îng s¶n phÈm, c¸c thiÕt bÞ vÖ sinh
x−ëng, ... Ch¼ng h¹n: nhµ m¸y chÕ biÕn bét c¸ cña C«ng ty TNHH Héi Th¾ng ®Æt t¹i
khu c«ng nghiÖp Biªn Hoµ, thiÕt bÞ NhËt B¶n - §µi Loan, ®Ó gi¶m vèn ®Çu t− c¸c
doanh nghiÖp chØ nhËp riªng thiÕt bÞ phÇn chÕ biÕn bét.
§Ó ®¸p øng nhu cÇu bét c¸ trªn thÞ tr−êng, mét sè c«ng ty ®· m¹nh d¹n ®Çu t−
x©y dùng nhµ m¸y chÕ biÕn, nh−ng thiÕt bÞ chñ yÕu vÉn nhËp tõ Th¸i Lan vµ Liªn x«
cò (b¶ng 1.6).
12
B¶ng 1.6 Mét sè nhµ m¸y chÕ biÕn bét c¸ ®· x©y dùng t¹i ViÖt nam
Tt Tªn nhµ m¸y
C«ng nghÖ
§ia ®iÓm l¾p ®Æt
C«ng suÊt XuÊt xø thiÕt
(T/ ngµy)
bÞ
H¶i phßng
1
2
3
C¸t Bµ - Cty Nam Kh«ng Ðp
H¶i
Bach Long VÜ
Kh«ng Ðp
NM ®å hép H¹ Kh«ng Ðp
Long
C¶ng c¸
20
Th¸i lan
§¶o Bach Long vÜ
T¹i NM
80
10
Th¸i lan
Liªn x« cò
120
Th¸i Lan
10
Liªn x« cò
Th¸i B×nh
1
Thuþ H¶i
Kh«ng Ðp
1
C«ng ty chÕ biÕn Kh«ng Ðp
thuû s¶n
C¶ng Diªm ®iÒn
Thanh ho¸
TÜnh gia (c¶ng c¸)
1
Cty Liªn Hoµn
2
T− nh©n
Nghª an
Ðp
t¸ch
dÇu Cöa Héi
kh«ng thu håi
n−íc
Kh«ng Ðp
Cöa Héi
§µ N½ng
§µ n½ng
C¶ng c¸
1
Kh«ng Ðp
30
Trung quèc
10
Liªn x« cò
20
§ång Nai
1
Héi Th¾ng
Ðp kh«ng thu håi Khu Biªn Hoµ
n−íc
60
1
Léc An
2
C¶ng c¸
Ðp kh«ng thu håi Cty dÞch vô thuû 60
n−íc
s¶n VTµu
Kh«ng Ðp
80
NhËt §µi Loan
Vòng tµu
ViÖn c¬ ®iÖn nn
Th¸i lan
Cµ mau
1
2
1
2
3
S«ng §«c
GhÒnh Hµo
Hßn Gi«ng
Kiªn Hïng
T¾c C©u
Kh«ng Ðp
Kh«ng Ðp
Kh«ng Ðp
Kh«ng Ðp
Kh«ng Ðp
Kiªn giang
Kiªn H¶i
ThÞ x· R¹ch gi¸
Ch©u Thµnh
80
60
Th¸i lan
Th¸i lan
60
60
60
Th¸i lan
Thai lan
Th¸i lan
Nãi chung vèn ®Çu t− cho mét d©y chuyÒn chÕ biÕn bét c¸ nhËp ngo¹i kh¸ cao, v×
v©y kh«ng ph¶i n¬i nµo, c¬ së s¶n xuÊt nµo còng cã thÓ cã vèn ®Ó x©y dùng nhµ m¸y.
Tr−íc t×nh tr¹ng thiÕu nghiªm träng bét c¸ ®Ó cung cÊp cho c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn
thøc ¨n ch¨n nu«i, thêi gian gÇn ®©y mét sè c¬ quan khoa häc ®· nghiªn cøu øng
dông vµo s¶n xuÊt c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ s¶n xuÊt bét c¸, nh− nh÷ng thiÕt bÞ sÊy c¸
®¬n lÎ kh«ng hÊp chÝn d¹ng buång, d¹ng trèng quay nh−ng næi bËt nhÊt vµ kh¸ hoµn
chØnh lµ c¸c thiÕt bÞ cña 3 c¬ së:
13
o
D©y chuyÒn C«ng nghÖ & thiÕt bÞ s¶n xuÊt bét c¸ tõ nguån c¸ t¹p kh«ng Ðp
cña Trung t©m C«ng nghÖ vµ Sinh häc thuû s¶n - Viªn Nghiªn cøu Thuû s¶n II, quy
tr×nh c«ng nghÖ theo s¬ ®å sau:
Nguyªn liÖu (c¸ t¹p)
NghiÒn, sµng
Xö lý
Lµm nguéi
NÊu chÝn
Ly t©m
Lµm t¬i
SÊy
S¶n phÈm bét c¸.
N¨ng suÊt d©y chuyÒn 2 tÊn c¸ t−¬i/ ngµy, gi¸ thiÕt bÞ & c«ng nghÖ kho¶ng 135
triÖu ®ång. Nh−îc ®iÓm cña c«ng nghÖ & thiÕt bÞ nµy lµ kh¶ n¨ng t¸ch dÇu kh«ng
cao, ®Ó b¶o qu¶n s¶n phÈm dµi ngµy vÉn ph¶i dïng ho¸ chÊt b¶o qu¶n, d©y
chuyÒn thiÕt bÞ ch−a hoµn chØnh, qui m« rÊt nhá, hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp.
o
D©y chuyÒn c«ng nghÖ & thiÕt bÞ s¶n xuÊt bét c¸ 300 - 500kg bét c¸/ca (1,5 -
2,0 tÊn c¸/ca) cña Trung t©m Nghiªn cøu øng dông & T− vÊn Khoa häc c«ng nghÖ –
(STRACCEN); c«ng nghÖ cã hÊp, t¸ch dÇu sÊy kh«, gi¸ chµo b¸n c«ng nghÖ & thiÕt
bÞ kho¶ng 2,1 tû ®ång, phÝ ®µo t¹o 40 triÖu ®ång. N¨ng suÊt d©y chuyÒn nhá, gi¸ thiÕt
bÞ cßn cao, hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp nªn khã nh©n réng vµo s¶n xuÊt.
o
Tõ nh÷ng n¨m 1990 Viªn C¬ ®iÖn N«ng nghiÖp - Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn
N«ng th«n ®· cã nh÷ng ®Ò tµi vÒ nghiªn cøu m¸y sÊy tÜnh, m¸y nghiÒn phôc vô cho
s¶n xuÊt bét c¸ kh«ng Ðp dÇu. §Õn n¨m 1999 ®Ó tiÕp cËn víi c«ng nghÖ chÕ biÕn bét
c¸ hiÖn ®¹i, ViÖn ®· tiÕn hµnh më mét sè ®Ò tµi cÊp c¬ së nghiªn cøu mét sè thiÕt bÞ
chÝnh nh− thiÕt bÞ Ðp c¸ 500kg nguyªn liÖu/giê, ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t mét sè nhµ m¸y
s¶n xuÊt bét c¸ ë ViÖt Nam, c¸c nhµ m¸y nhËp c«ng nghÖ, thiÕt bÞ Th¸i Lan t¹i tØnh
Kiªn Giang, Cµ M©u.
Trªn c¬ së c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, cïng víi nh÷ng kinh nghiÖm, th«ng tin du
nhËp ®−îc tõ c¸c c«ng nghÖ chÕ biÕn bét c¸ hiÖn ®¹i cña n−íc ngoµi ®· l¾p ®Æt ë ViÖt
nam, n¨m 2000 Trung t©m Nghiªn cøu øng dông c¬ ®iÖn – ViÖn C¬ §iÖn NN ®· nhËn
hîp ®ång thiÕt kÕ toµn bé thiÕt bÞ d©y chuyÒn chÕ biÕn bét c¸ 60 tÊn c¸ /ngµy theo
c«ng nghÖ Ðp t¸ch dÇu b»ng m¸y Ðp vÝt xo¾n èc, cho C«ng ty DÞch vô HËu cÇn Thuû
s¶n Vòng Tµu (chñ ®Çu t−), chñ qu¶n lµ Së Thuû s¶n Bµ RÞa Vòng Tµu. §©y lµ d©y
chuyÓn chÕ biÕn bét c¸ quy m« lín ®Çu tiªn trong n−íc thiÕt kÕ toµn bé, qua s¶n xuÊt
thö cho thÊy thiÕt bÞ vËn hµnh kh¸ tèt nh−ng cßn mét sè vÊn ®Ò cÇn ph¶i bæ xung,
hoµn chØnh:
-
VÒ c«ng nghÖ s¶n xuÊt bét c¸ ch−a ®−îc thùc hiÖn theo qui tr×nh chuÈn nªn
chÊt l−îng bét c¸ ch−a æn ®Þnh;
-
ThiÕt bÞ hÊp x«ng h¬i mét phÝa, hiÖu qu¶ lµm viÖc thÊp, ph¶i dïng hai vÝt hÊp
míi ®ñ ®é chÝn do vËy chi phÝ chÕ t¹o thiÕt bÞ cho m«t d©y chuyÒn cßn cao .
-
ThiÕt bÞ Ðp t¸ch dÇu dïng lo¹i Ðp mét trôc, tèc ®é Ðp cao, l−îng thÊt tho¸t chÊt
kh« lín gi¶m hiÖu xuÊt thu håi bét cña d©y chuyÒn. Do vËy hiÖn kh«ng ®−îc sö dông.
14
-
Bæ xung thªm mét sè thiÕt bÞ cho c«ng ®o¹n t¸ch dÇu ra khái n−íc Ðp, nh»m
tËn thu dÇu c¸ phôc vô ch¨n nu«i.
-
ThiÕt bÞ sÊy chÐp mÉu theo d©y chuyÒn s¶n xuÊt bét c¸ kh«ng Ðp cña Th¸i lan
sö dông nguyªn lý sÊy ®Üa quay, t¸c nh©n dÉn nhiÖt lµ dÇu, nhiÖt ®é t¸c nh©n sÊy cao,
dÔ lµm ch¸y bét, kh«ng phï hîp víi d©y chuyÒn c«ng nghÖ Ðp t¸ch dÇu, cÇn ®iÒu
chØnh l¹i cho phï hîp. VÒ chi phÝ chÕ t¹o cho thiÕt bÞ sÊy theo nguyªn lý nµy t¹i ViÖt
nam cßn lín.
Tãm l¹i tõ t×nh h×nh ®Çu t− x©y dùng c¸c nhµ m¸y, c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trong
n−íc vÒ nguån lîi thuû h¶i s¶n, c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ chÕ biÕn bét c¸ cho thÊy:
-
Nh÷ng c¬ së nhËp thiÕt bÞ tõ n−íc ngoµi víi quy m« d©y chuyÒn kh¸ lín 40 –
80 tÊn c¸/ngµy ®Æt t¹i c¸c c¶ng c¸ lín ë c¸c tØnh phÝa Nam, do c¸c c«ng ty dÞch vô
thuû s¶n cã kh¶ n¨ng vÒ vèn ®Çu t− x©y dùng.
-
§èi víi c¸c tØnh ven biÓn miÒn Trung vµ B¾c Bé do h¹n chÕ vÒ nguån nguyªn
liÖu tËp trung (hiÖn nay s¶n l−îng khai th¸c míi ®¹t 30 – 40 ngµn tÊn / n¨m) vµ vèn
®Çu t− nªn chän qui m« 20 – 40 tÊn/ ngµy, víi vèn ®Çu t− thiÕt bÞ, nhµ x−ëng kho¶ng
2,5 – 3 tû ®ång.
-
C¸c thiÕt bÞ nhËp ngo¹i bÞ chñ yÕu vÉn nhËp tõ Th¸i Lan vµ Liªn x« cò (b¶ng
1.6) theo c«ng nghÖ kh«ng Ðp.
-
Mét sè d©y chuyÒn nhËp ngo¹i vµ chÕ t¹o trong n−íc theo c«ng nghÖ Ðp t¸ch
n−íc t¸ch dÇu ch−a ®ång bé, thiÕt bÞ chÕ t¹o trong n−íc chÐp mÉu ch−a ®−îc nghiªn
cøu ®Çy ®ñ nªn hiªu qu¶ ho¹t ®éng thÊp, gi¸ thµnh thiÕt bÞ cao.
-
§Ó thay thÕ viÖc nhËp thiÕt bÞ, bét c¸ cña n−íc ngoµi víi gi¸ cao, cÇn nghiªn
cøu hoµn thiÖn c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ mét c¸c ®Çy ®ñ nh»m ph¸t triÓn ngµnh chÕ t¹o
thiÕt bÞ, ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn bét c¸ cña n−íc ta.
-
Nguån lîi thuû h¶i s¶n trªn biÓn n−íc ta kh¸ ®a d¹ng, hµm l−îng chÊt bÐo dao
®éng trong ph¹m vi kh¸ lín theo loµi, theo mïa vô ®¸nh b¾t. L−îng c¸ trªn biÓn n−íc
ta cã hµm l−îng chÊt bÐo trªn 2% - 3% kh¸ lín nÕu sö dông c«ng nghÖ chÕ biÕn
kh«ng Ðp t¸ch dÇu, l−îng dÇu trong bét c¸ chiÕm trªn 10%, theo tiªu chuÈn bét c¸
lµm thøc ¨n ch¨n nu«i TCVN 1644 - 2001 sÏ kh«ng ®¶m b¶o chÊt l−îng. Do vËy ®Ó
cã thÓ chÕ biÕn c¸c lo¹i c¸ thµnh bét chÊt l−îng cao ta nªn chän c«ng nghÖ cã Ðp
t¸ch dÇu.
Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ chuyÓn giao cña ViÖn c¬ §iÖn NN & C«ng nghÖ
STH lµ thµnh c«ng b−íc ®Çu cÇn ®−îc ph¸t triÓn ®Ó më réng m« h×nh víi sù hç trî
cña Nhµ n−íc nh»m hoµn thiÖn c«ng nghÖ vµ thiÕt kÕ, chÕ t¹o d©y chuyÒn thiÕt bÞ
phï hîp.
15
Ch−¬ng II
Lùa chän ®èi t−îng nghiªn cøu
2.1. §Æc ®iÓm nguån nguyªn liÖu chÕ biÕn bét c¸
2.1.1 §Æc ®iÓm nguån c¸ biÓn ë n−íc ta
N−íc ViÖt nam cã bê biÓn dµi 3.260km, cã vïng biÓn vµ thÒm lôc ®Þa réng h¬n 1
triÖu km2. Vïng biÓn do cã nhiÒu cöa s«ng ®æ ra biÓn t¹o thµnh mét vïng n−íc lî trï phó
t«m c¸. Cã kho¶ng 40 v¹n ha eo vÞnh, ®Çm ph¸, b·i triÒu cã kh¶ n¨ng nu«i trång thuû
s¶n. Do ®iÒu kiÖn ®Þa lý thuËn lîi, ®iÒu kiÖn khÝ t−îng thuû v¨n thÝch hîp cho sù sinh
tr−ëng vµ sinh s¶n 4 mïa cña t«m c¸, cho nªn n−íc ta cã kh¶ n¨ng nguån lîi to lín.
Theo Bé Thuû s¶n l−îng c¸ ®¸nh b¾t ®−îc dïng chñ yÕu dïng lµm thùc phÈm
hoÆc n−íc m¾m, l−îng c¸ ®Ó s¶n xuÊt bét c¸ cho chÕ biÕn thøc ¨n ch¨n nuèi hiÖn
nay chØ chiÓm kho¶ng 30%. Trong khi ë c¸c n−íc tiªn tiÕn con ng−êi chñ yÕu sö
dông c¸ th«ng qua c¸c s¶n phÈm ch¨n nu«i kh¸c, khi ®ã c¸ ®¸nh b¾t ®−îc phÇn lín
dïng ®Ó s¶n xuÊt bét c¸ vÝ dô c¸c n−íc: Chi Lª, Na uy, Thuû §iÓn, §µi Loan,… cã
®Õn 70 - 80% l−îng c¸ lµm thøc ¨n ch¨n nu«i.
B¶ng 2.1 S¶n l−îng ®¸nh b¾t c¸ biÓn n−íc ta trong mét sè n¨m gÇn ®©y
(sè liÖu cña tæng côc thèng kª)
N¨m
S¶n l−îng (tÊn)
1990
575.370
1995
722.055
1999
919.690
2000
1.075.303
2001
1.121.461
2002
1.189.592
2003
1.227.525
S¬ bé 2004
1.288.935
VÒ chñng lo¹i, biÓn n−íc ta dù tÝnh cã kho¶ng 2000 loµi c¸, ®Õn nay ®· ®Þnh
®−îc tªn gÇn 800 loµi.
2.1.2 Thµnh phÇn ho¸ häc
KÕt qu¶ ph©n tÝch thµnh phÇn ho¸ häc c¸c loµi c¸ ®¸nh b¾t t¹i biÓn ViÖt Nam
b»ng l−íi d· cµo ®· ®−îc ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n kh¶o s¸t.
Thµnh phÇn ho¸ häc cña c¸ ®¸nh b¾t ®−îc dao ®éng trong ph¹m vi kh¸ lín:
Protit: hÇu hÕt c¸c lo¹i c¸ cã hµm l−îng protit tõ: 7 – 21%
Lipit chiÕm tõ : 0,3 – 9,25%; N−íc 73.7 – 81%; Tro 0.9 – 1.68%.
16
- Xem thêm -
.PDF 
153 
21 
109 
