Tài liệu Hoàn thiện cơ cấu tổ chức bộ máy kế toán kho bạc nhà nước đến năm 2020

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- TRẦN VĂN NGHĨA HOÀN THIỆN CƠ CẤU TỔ CHỨC BỘ MÁY KẾ TOÁN KHO BẠC NHÀ NƢỚC ĐẾN NĂM 2020 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰCHÀNH Hà Nội - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- TRẦN VĂN NGHĨA HOÀN THIỆN CƠ CẤU TỔ CHỨC BỘ MÁY KẾ TOÁN KHO BẠC NHÀ NƢỚC ĐẾN NĂM 2020 Chuyên ngành : Quản lý kinh tế Mã số : 60 34 0410 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰCHÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS Vũ Anh Dũng Hà Nội - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Hoàn thiện cơ cấu tổ chức bộ máy kế toán kho bạc nhà nước đến năm 2020” là công trình nghiên cứu độc lập của bản thân với sự hƣớng dẫn, hỗ trợ từ Phó giáo sƣ - Tiến sĩ Vũ Anh Dũng và các anh chị đồng nghiệp và các cán bộ tại kho bạc nhà nƣớc. Các nội dung và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Hà Nội, 2015 Trần Văn Nghĩa LỜI CẢM ƠN Qua gần 2 năm học tập, đƣợc sự giúp đỡ nhiệt tình của các Thầy giáo, Cô giáo Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, bản thân tôi đã tiếp thu đƣợc những kiến thức tƣơng đối toàn diện về khoa học quản lý, quản lý kinh tế. Luận văn tốt nghiệp Lớp cao học quản lý kinh tế của tôi đƣợc hoàn thành chính là kết quả của quá trình nhận thức đó. Lời đầu tiên, tôi xin trân trọng cảm ơn K hoa Kinh tế chính trị, Phòng đào tạo sau đại học Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội và các thành viên trong Hội đồng chấm luận văn tốt nghiệp đã tổ chức và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi có cơ hội học tập và hoàn thành khóa học cao học quản lý kinh tế tại nhà trƣờng. Đồng thời tôi xin chân thành cảm ơn Quý Thầy , Cô giáo - những ngƣời đã truyền đạt kiến thức cho tôi trong suốt những năm học vừa qua. Và tôi vô cùng cảm ơn Phó giáo sƣ - Tiến sĩ Vũ Anh Dũng đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn này. Tôi xin đƣợc cảm ơn các Cán bộ của Kho bạc Nhà nƣớc đã tạo điều kiện giúp tôi tiếp cận tìm hiểu tài liệu, trả lời và cùng tôi trao đổi các vấn đề trong quá trình nghiên cứu hoàn thành luận văn. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến đồng nghiệp, gia đình và bạn bè tôi,luôn luôn hỗ trợ và thƣờng xuyên động viên tinh thần tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Hà Nội, 2015 Trần Văn Nghĩa MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................ i MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CƠ CẤU TỔ CHỨC BỘ MÁY KẾ TOÁN KHO BẠC NHÀ NƢỚC ĐỂ THỰC HIỆN CHỨC NĂNG TỔNG KẾ TOÁN NHÀ NƢỚC .... 6 1.1.Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ................................. 6 1.1.1. Đặc điểm chung của công tác kế toán tại Kho bạc Nhà nƣớc.....................6 1.1.2. Yêu cầu cung cấp thông tin tài chính nhà nƣớc ......................... ….7 1.1.3. Sự cần thiết triển khai Tổng Kế toán nhà nƣớc .............................. 8 1.1.4. Cơ sở pháp lý về nghiên cứu, xây dựng và triển khai Tổng Kế toán nhà nƣớc .............................................................................................................................9 1.2. Những vấn đề chung về cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý ................. 10 1.2.1. Khái niệm.......................................................................................................................10 1.2.2 Yêu cầu cơ bản đối với cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý .............................11 1.2.3. Nguyên tắc cơ bản xây dựng và hoàn thiện cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý ...11 1.2.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý ...............................12 1.2.5. Các kiểu cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý cơ bản ....................................................13 1.3.Tổng Kế toán nhà nƣớc và yêu cầu về tổ chức bộ máy kế toán Kho bạc Nhà nƣớc để thực hiện Tổng Kế toán nhà nƣớc ở Việt Nam .................................................16 1.3.1. Những vấn đề chung về Tổng Kế toán nhà nƣớc.......................................16 1.3.2.Những yêu cầu cơ bản về tổ chức bộ máy kế toán Kho bạc Nhà nƣớcđể thực hiện Tổng Kế toán nhà nƣớc ở Việt Nam...........................................................................21 1.4. Kinh nghiệm quốc tế ...................................................................................................22 1.4.1. Cộng hòa Pháp ...............................................................................................22 1.4.2. Cộng hòa Nam Phi.........................................................................................23 1.4.3. Cộng hòa Canada...........................................................................................26 1.4.4. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam .........................................................................30 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................... 37 2.1. Nguồn dữ liệu ........................................................................................... 37 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu chung ............................................................... 37 2.3. Các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể khác ........................................ 38 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC BỘ MÁY KẾ TOÁN NGHIỆP VỤ CỦA HỆ THỐNG KHO BẠC NHÀ NƢỚC TẠI VIỆT NAM ..................... 39 3.1. Giới thiệuchung về hệ thống Kho bạc Nhà nƣớc tại Việt nam ................ 39 3.1.1. Quá trình hình thành .....................................................................................................39 3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ ...................................................................................................40 3.1.3. Cơ cấu bộ máy ...............................................................................................41 3.2. Thực trạng về tổ chức bộ máy kế toán nghiệp vụ của hệ thống Kho Bạc Nhà nƣớc tại Việt nam................................................................................................................................................42 3.2.1. Về tổ chức bộ máy........................................................................................................42 3.2.2. Về phân công, bố trí cán bộ kế toán ..........................................................................48 3.2.3.Về độingũ kế toán nghiệp vụ hệ thống Kho bạc Nhà nƣớc..................................50 3.3. Đánh giá về thực trạng ............................................................................. 54 3.3.1. Khuôn khổ pháp lý ........................................................................ 54 3.3.2. Đánh giá đội ngũ cán bộ kế toán ................................................... 57 3.3.3. Đánh giá thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin trong lĩnh vực Kế toán Nhà nƣớc...........................................................................................................58 3.3.4. Mô hình tổng Kế toán Nhà nƣớc …………………………...………59 Chƣơng 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TỔ CHỨC BỘ MÁY KẾ TOÁN KHO BẠC NHÀ NƢỚCĐỂ THỰC HIỆN TỔNG KẾ TOÁN NHÀ NƢỚC.............................................................................................................. 63 4.1. Quan điểm hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán tại Kho bạc Nhà nƣớc để thực hiện Tổng Kế toán nhà nƣớc ................................................................... 63 4.2. Giải pháp hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán để thực hiện chức năng Tổng Kế toán đặt tại Kho bạc nhà nƣớc…………………………………….. 64 4.2.1 Lựa chọn mô hình tổ chức bộ máy kế toán tại Kho bạc Nhà nƣớc để thực hiệnTổng Kế Toán nhà ƣớc………………………………………... 64 4.2.2. Lựa chọn phƣơng án tổ chức bộ máy kế toán nghiệp vụ .....................................68 4.3. Kiến nghị .................................................................................................. 77 4.3.1. Đối với Nhà nƣớc..........................................................................................................77 4.3.2 Đối với Bộ Tài chính...................................................................... 76 4.3.3. Đối với Kho bạc Nhà nƣớc.........................................................................................78 4.3.4.Đối với các đơn vị kế toán nghiệp vụ tại Kho bạc Nhà nƣớc...............................78 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 80 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 82 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CMKT Chuẩn mực kế toán KBNN Kho bạc Nhà nƣớc KTNN Kế toán nhà nƣớc BMKT Bộ máy kế toán KTT Kế toán trƣởng KTV Kế toán viên NSNN Ngân sách Nhà nƣớc NSTW Ngân sách trung ƣơng NSĐP Ngân sách địa phƣơng TABMIS Hệ thống thông tin quản lý ngân sách và Kho bạc TCS Hệ thống quản lý thu thuế tại Kho bạc Nhà nƣớc TK Tài khoản CQTC Cơ quan tài chính TSA Tài khoản duy nhất của Kho bạc i MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của luận văn. Nền kinh tế nƣớc ta đã và đang có sự đổi mới từ cơ chế quản lý tập trung quan liêu bao cấp, sang cơ chế kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa. Bộ máy và cơ chế quản lý kinh tế đang đƣợc từng bƣớc cải cách nhằm xóa bỏ những tồn tại, hạn chế của mô hình cũ, phù hợp với yêu cầu thực tế của đất nƣớc cũng nhƣ tiến tới các thông lệ của các nƣớc trên thế giới đã và đang đƣợc áp dụng. Với tiến trình này, Việt Nam đang tích cực hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực, đồng thời tăng cƣờng mở rộng các quan hệ kinh tế song phƣơng, đa phƣơng. Quá trình hội nhập vừa tạo cơ hội, vừa là thách thức tác động đến cơ chế, chính sách quản lý kinh tế nói chung và tài chính ngân sách nói riêng. Nội dung này cũng phù hợp với quy định tổ chức thực hiện của các chế độ kế toán trong lĩnh vực KTNN đƣợc định hƣớng cải cách phù hợp theo các mô hình, thông lệ và chuẩn mực quốc tế. Chính vì vậy, các cơ quan nhà nƣớc, các cấp có thẩm quyền, ngoài các thông tin về NSNN còn cần phải có các thông tin về tài chính nhà nƣớc, tình hình tài sản, nguồn lực của đất nƣớc, tính hiệu quả của chi tiêu công…. Xuất phát từ thực tế khách quan nêu trên, Quyết định số 108/2009/QĐ-TTg ngày 26/08/2009 của Thủ tƣớng Chính phủ đã giao nhiệm vụ cho KBNN là tiến hành xây dựng mô hình và tổ chức thực hiện chức năng Tổng KTNN. Nội dung này cũng đã đƣợc nêu trong Chiến lƣợc phát triển hệ thống KBNN, theo đó đến năm 2020, KBNN sẽ chính thức vận hành chức năng Tổng KTNN. KBNN thực hiện chức năng quản lý quỹ NSNN và các quỹ tài chính khác, tổ chức hệ thống thông tin theo ngành dọc từ Trung ƣơng đến địa phƣơng (KBNN Trung ƣơng, KBNN tỉnh, KBNN huyện), thực hiện nhiệm vụ quan trọng trong việc thu thập, cung cấp thông tin kịp thời về tình hình thu, chi quỹ NSNN, tình hình vay nợ và trả nợ vay của Chính phủ (trong 1 nƣớc và ngoài nƣớc) và các quỹ tài chính nhà nƣớc.Nhiệm vụ của KTNN đƣợc quy định tại Thông tƣ 08/TT-BTC ngày 10/1/2013 của Bộ Tài chính hƣớng dẫn thực hiện KTNN áp dụng cho hệ thống TABMIS. Theo Luật NSNN sửa đổi năm 2002 đã hoàn thiện hợp nhất kế toán NSNN và nghiệp vụ KBNN, đảm bảo một bƣớc thống nhất số liệu, cung cấp đầy đủ, kịp thời các thông tin theo yêu cầu quản lý, điều hành ngân sách. Công tác kế toán tại KBNN đã đóng một vai trò rất quan trọng trong việc quản lý an toàn tiền và tài sản của Nhà nƣớc, kịp thời cung cấp các thông tin về tài chính, ngân sách cho các cấp chính quyền, các cơ quan quản lý từ trung ƣơng đến địa phƣơng phục vụ cho việc quản lý, điều hành hiệu quả ngân sách các cấp. Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác kế toán tại KBNN đã góp phần vào công cuộc cải cách hành chính trong lĩnh vực tài chính theo hƣớng tập trung đầu mối, đơn giản quy trình, thủ tục, xác định rõ trách nhiệm và tăng cƣờng tính chủ động cho các đơn vị. Tuy nhiên, ngân quỹ nhà nƣớc do KBNN quản lý và kế toán hiện nay chƣa phải là toàn bộ ngân quỹ nhà nƣớc, chƣa bao gồm toàn bộ tài sản quốc gia. Việc thu thập cung cấp thông tin phục vụ quản lý điều hành tài chính nhà nƣớc hiện nay trong tình trạng chia cắt cục bộ theo chức năng quản lý, chƣa có sự gắn kết thống nhất giữa các cơ quan để thống nhất số liệu quản lý. Nhà nƣớc thực hiện chế độ dân chủ rộng rãi, các hoạt động kinh tế phải đƣợc công khai hóa trong phạm vi cho phép để mọi ngƣời dân đƣợc biết, đƣợc bàn và cùng thực hiện trong hoạt động về thu, chi ngân sách nhà nƣớc, sử dụng tài sản công quỹ nhà nƣớc kể cả các khoản đóng góp của dân. Với yêu cầu về quản lý và cung cấp thông tin về NSNN hiện nay, công tác kế toán tại KBNN chỉ đáp ứng các thông tin đƣợc quản lý kế toán qua KBNN, chƣa phản ánh đƣợc toàn diện bức tranh số liệu về KTNN: Số liệu thu NSNN giữa KBNN, CQTC, cơ quan thu chƣa có sự thống nhất, gây khó khăn cho việc 2 tổng hợp và phân tích số liệu phục vụ công tác quản lý và điều hành NSNN. Chƣa hình thành hệ thống KTNN thống nhất; phạm vi, đối tƣợng kế toán trong KTNN chƣa đầy đủ; các phƣơng pháp và nguyên tắc kế toán chƣa tuân thủ hoàn toàn theo thông lệ quốc tế, vì vậy luôn có sự thay đổi, không ổn định giữa các thời kỳ; chƣa có sự nhất quán, khớp nối giữa kế toán NSNN và nghiệp vụ KBNN với kế toán nghiệp vụ thu NSNN, các quỹ tài chính, các đơn vị sử dụng ngân sách. Chƣa có một hệ thống thông tin kế toán tập trung, tích hợp đảm bảo khả năng thu thập, xử lý, tổng hợp và cung cấp thông tin tài chính và kế toán quản trị một cách đầy đủ, chính xác, kịp thời và có hiệu quả. Nhƣ trên đã nêu, Quyết định số 108/2009/QĐ-TTg ngày 26/08/2009 của Thủ tƣớng Chính phủ đã quy định nhiệm vụ của KBNN là xây dựng mô hình và tổ chức thực hiện chức năng Tổng KTNN, theo đó đến năm 2020, KBNN sẽ vận hành chức năng Tổng KTNN. Để thực hiện đƣợc nhiệm vụ quan trọng này, điều kiện đầu tiên phải nói đến bên cạnh vấn đề thể chế chính sách là tổ chức bộ máy. Chính vì vậy, việc nghiên cứu các nội dung về tổ chức bộ máy kế toán phù hợp với chức năng nhiệm vụ của kế toán nghiệp vụ KBNN trong điều kiện triển khai mô hình Tổng KTNN đặt tại KBNN là cần thiết và quan trọng. Xuất phát từ những nội dung đã trình bày ở trên, tôi lựa chọn Đề tài “Hoàn thiện cơ cấu tổ chức bộ máy kế toán Kho bạc Nhà nƣớc đến năm 2020” làm luận văn tốt nghiệp thạc sĩ. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu. Mục tiêu Luận văn tập trung nghiên cứu yêu cầu và giải pháp hoàn thiện mô hình tổ chức bộ máy kế toán để thực hiện chức năng Tổng KTNN tại KBNN. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Nghiên cứu có hệ thống những vấn đề lý luận cơ bản về Tổng KTNN, tập trung vào yêu cầu mô hình tổ chức bộ máy kế toán để thực hiện Tổng KTNN tại KBNN. 3 - Phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức bộ máy kế toán của hệ thống KBNN. - Nghiên cứu kinh nghiệm của một số nƣớc trên thế giới, rút ra những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam; - Đề xuất các giải pháp hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán của hệ thống KBNN, phù hợp với lộ trình triển khai Tổng KTNN ở Việt Nam. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu. - Đối tƣợng: Là tổ chức bộ máy kế toán nghiệp vụ KBNN trong điều kiện triển khai Tổng KTNN. - Phạm vi: Với mục tiêu nghiên cứu đã nêu trên, luận văn sẽ tập trung nghiên cứu trong phạm vi sau: - Không gian: Tập trung nghiên cứu tổ chức bộ máy kế toán trong hệ thống KBNN từ TW đến địa phƣơng. - Thời gian: Chủ yếu nghiên cứu tổ chức bộ máy kế toán trong giai đoạn hiện tại và các yêu cầu của tổ chức bộ máy kế toán nghiệp vụ khi thực hiện Tổng KTNN trong thời gian từ nay đến năm 2020. 4. Câu hỏi nghiên cứu Quyết định số 108/2009/QĐ-TTg ngày 26/08/2009 của Thủ tƣớng Chính phủ đã quy định nhiệm vụ của KBNN là xây dựng mô hình và tổ chức thực hiện chức năng Tổng KTNN, theo đó đến năm 2020, KBNN sẽ vận hành chức năng Tổng KTNN. Chính vì vậy, việc nghiên cứu xây dựng mô hình và tổ chức thực hiện chức năng Tổng KTNN đặt tại KBNN là hết sức cần thiết và cấp bách, tác giả tìm phân tích thực trạng tổ chức bộ máy kế toán nghiệp vụ của hệ thống kho bạc nhà nƣớc, tìm hiểu kinh nghiệm quốc tế nhằm xây dựng mô hình và kiến nghị một số giải pháp để hoàn thiện cơ cấu tổ chức của bộ máy kế toán Kho bạc Nhà nƣớc tiến tới thực hiện chức năng Tổng KTNN vào năm 2020. 4 5. Những đóng góp của luận văn - Về lý luận: Hệ thống hóa một số vấn đề cơ bản về tổ chức bộ máy quản lý nói chung và tổ chức bộ máy kế toán nghiệp vụ của hệ thống KBNN nói riêng. - Về thực tiễn: Rà soát, đánh giá thực trạng tổ chức bộ máy kế toán nghiệp vụ của hệ thống KBNN từ TW đến địa phƣơng. Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán nghiệp vụ KBNN trong điều kiện triển khai Tổng KTNN. - Giá trị tham khảo: Luận văn là nguồn tài liệu tham khảo để hoàn thiện về mô hình cơ cấu tổ chức bộ máy kế toán của KBNN khi thực hiệnTổng KTNN đặt tại KBNN. 6. Kết cấu của luận văn. Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, danh mục các chữ viết tắt,luận văn đƣợc bố cục thành 4 chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan về tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về cơ cấu tổ chức bộ máy kế toán KBNN để thực hiện chức năng Tổng KTNN. Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu. Chƣơng 3: Thực trạng tổ chức bộ máy kế toán nghiệp vụ của hệ thống Kho bạc Nhà nƣớctại Việt Nam. Chƣơng 4: Một số giải pháp hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán Kho bạc Nhà nƣớc để thực hiện Tổng kế toán Nhà nƣớc. 5 Chƣơng 1: TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CƠ CẤU TỔ CHỨC BỘ MÁY KẾ TOÁN KHO BẠC NHÀ NƢỚC ĐỂ THỰC HIỆN CHỨC NĂNG TỔNG KẾ TOÁN NHÀ NƢỚC 1.1.Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 1.1.1. Đặc điểm chung của công tác kế toán tại Kho bạc Nhà nước Hiện nay, Kho bạc Nhà nƣớc đang thực hiện chức năng quản lý quỹ NSNN và các quỹ tài chính khác, tổ chức hệ thống thông tin theo ngành dọc từ Trung ƣơng đến địa phƣơng (KBNN Trung ƣơng, KBNN tỉnh, KBNN huyện), thực hiện nhiệm vụ quan trọng trong việc thu thập, cung cấp thông tin kịp thời về tình hình thu, chi quỹ NSNN, tình hình vay nợ và trả nợ vay của Chính phủ (trong nƣớc và ngoài nƣớc) và các quỹ TCNN. Trên thực tế công tác kế toán tại KBNN trong những năm qua, có thể đƣợc đánh giá nhƣ sau: - Đã đóng một vai trò rất quan trọng trong việc quản lý an toàn tiền và tài sản của Nhà nƣớc, thực hiện tốt nhiệm vụ kiểm soát chi NSNN theo đúng quy định và trách nhiệm đƣợc giao. - Tổ chức hạch toán và cung cấp kịp thời các thông tin về NSNN (ngân sách trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng) cho các cấp chính quyền, các cơ quan quản lý từ trung ƣơng đến địa phƣơng, phục vụ cho việc quản lý, điều hành ngân sách các cấp đƣợc hiệu quả. - Quá trình hoàn thiện công tác kế toán tại KBNN trên cơ sở ứng dụng công nghệ thông tin đã góp phần vào công cuộc cải cách hành chính trong lĩnh vực NSNN theo hƣớng tập trung đầu mối, đơn giản quy trình, thủ tục, xác định rõ trách nhiệm và tăng cƣờng tính chủ động cho các đơn vị. Qua đó, cơ quan tài chính và các cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền đƣợc cung cấp thông tin thu, chi NSNN theo yêu cầu quản lý. Cụ thể, các thông tin này đƣợc xây dựng theo nội dung kinh tế, theo lĩnh vực chi, lĩnh 6 vực hoạt động để phục vụ cho việc điều hành và quản lý thu, chi NSNN. Ngoài ra, các cơ quan, đơn vị có thể đƣợc cung cấp thông tin về nghĩa vụ nợ của Nhà nƣớc, bao gồm: vay nợ, thu, chi viện trợ không hoàn lại, các quỹ TCNN khác. 1.1.2. Yêu cầu cung cấp thông tin tài chính nhà nước (1) Tùy theo chức năng, nhiệm vụ cụ thể, các cơ quan, đơn vị có nhu cầu thông tin báo cáo khác nhau từ nguồn thông tin tài chính nhà nƣớc. Các đơn vị sử dụng thông tin tài chính nhà nƣớc bao gồm: - Nhóm cơ quan quyền lực: Quốc hội; Hội đồng nhân dân các cấp tỉnh, huyện, xã; - Nhóm cơ quan chấp hành: Chính phủ; Ủy ban nhân dân các cấp tỉnh, huyện; - Nhóm cơ quan quản lý tổng hợp: Các Bộ, ngành quản lý; Các đơn vị khác; - Nhóm đơn vị dự toán NSNN và các quỹ tài chính của Nhà nước: Các Bộ ngành; Các quỹ tài chính; - Các đơn vị, tổ chức khác: Công chúng, tổ chức quốc tế (các thông tin đƣợc phép công khai theo quy định của pháp luật). (2) Các cơ quan quản lý, các cấp có thẩm quyền hiện nay đang đƣợc cung cấp các thông tin về tình hình lập, phân bổ dự toán; chấp hành ngân sách và quyết toán ngân sách hàng năm trên phạm vi toàn quốc hoặc trên từng địa bàn. Các thông tin này phản ánh và đánh giá tình hình thực hiện NSNN theo từng năm ngân sách. (3) Ngoài các thông tin báo cáo về NSNN nêu trên, để có thể đƣa ra các quyết định phù hợp và hiệu quả, các cơ quan, đơn vị cần có thêm thông tin tài chính nhà nƣớc (về tài sản nhà nƣớc, nguồn lực và nghĩa vụ của nhà nƣớc, kết quả hoạt động, …). Từ đó, đánh giá hiệu quả chi tiêu công, phân tích khả năng tài chính của đất nƣớc, của từng địa phƣơng, đánh giá hiệu quả của các cơ chế, chính sách, chủ trƣơng, đƣờng lối. 7 Nội dung thông tin về tài chính nhà nƣớc cần đƣợc cung cấp cho các cơ quan, đơn vị, bao gồm: - Tình hình tài sản thuộc sở hữu của Nhà nƣớc đƣợc quản lý tại các đơn vị. - Kết quả hoạt động (thƣờng xuyên, đầu tƣ, tài chính) của Chính phủ, của cơ quan đơn vị của Nhà nƣớc từ trung ƣơng đến địa phƣơng. - Nguồn lực tài chính và nghĩa vụ hiện hữu và tiềm năng của Nhà nƣớc. - Các thông tin thuyết minh và tình hình chi tiêu NSNN của Chính phủ, các cấp chính quyền địa phƣơng, hiệu quả sử dụng tài sản thuộc sở hữu nhà nƣớc. 1.1.3. Sự cần thiết triển khai Tổng Kế toán nhà nước Để thực hiện yêu cầu cung cấp đầy đủ thông tin tài chính nhà nƣớc, công tác kế toán tại KBNN còn một số đặc điểm sau đây: (1) Chƣa tổ chức thực hiện lập và trình bày báo cáo tài chính nhà nƣớc của Chính phủ trên phạm vi toàn quốc, báo cáo của chính quyền địa phƣơng trên từng địa bàn. Cụ thể: + Các thông tin về kế toán NSNN, nợ của Nhà nƣớc, thuế xuất nhập khẩu, thuế nội địa, tình hình quản lý và sử dụng tài sản nhà nƣớc, tình hình tiếp nhận và sử dụng kinh phí NSNN của các đơn vị; tình hình hình thành và sử dụng các quỹ tài chính… đã đƣợc phản ánh ở các đơn vị. Tuy nhiên các thông tin này chƣa đƣợc tổng hợp chung thành báo cáo tài chính nhà nƣớc của Chính phủ hoặc của chính quyền địa phƣơng. Vì vậy, việc tổ chức tổng hợp thông tin tài chính nhà nƣớc chƣa đƣợc thực hiện đồng bộ, nhất quán về phạm vi, nội dung và phƣơng pháp, chƣa mang lại hiệu quả cao nhất cho việc sử dụng và phân tích số liệu phục vụ công tác quản lý vĩ mô. + Chƣa hình thành hệ thống cơ chế, chế độ về KTNN thống nhất; phạm vi, đối tƣợng kế toán trong KTNN chƣa đầy đủ; các phƣơng pháp và 8 nguyên tắc kế toán chƣa tuân thủ theo thông lệ quốc tế, vì vậy, luôn có sự thay đổi, không ổn định giữa các thời kỳ. (2) Chƣa tổ chức một bộ máy kế toán nhà nƣớc chuyên trách ở cấp Chính phủ, từng cấp chính quyền địa phƣơng để tiếp nhận, phân loại và tổng hợp các thông tin tài chính nhà nƣớc, cung cấp cho các cơ quan, đơn vị có liên quan để phân tích và sử dụng trong quản lý điều hành và tổ chức hoạt động kinh tế. (3) Mặc dù đã triển khai thành công hệ thống thông tin quản lý Ngân sách và Kho bạc, tuy nhiên về góc độ tài chính nhà nƣớc, chƣa triển khai và vận hành hệ thống thông tin tài chính Chính phủ tập trung để tổng hợp, cung cấp và phân tích thông tin kế toán tài chính một cách đầy đủ, phù hợp và có hiệu quả về tổng tài sản và nguồn lực nhà nƣớc, tình hình hoạt động tài chính của Chính phủ và các chính quyền địa phƣơng. Từ thực tế nêu trên, Quyết định số 108/2009/QĐ-TTg ngày 26/8/2009 của Thủ tướng Chính phủ đã quy định nhiệm vụ của Kho bạc Nhà nước là thực hiện chức năng Tổng KTNN, nhằm xây dựng và vận hành hệ thống thông tin kế toán tài chính trong lĩnh vực KTNN, lập báo cáo tài chính của Chính phủ và các cấp chính quyền địa phương. 1.1.4. Cơ sở pháp lý về nghiên cứu, xây dựng và triển khai Tổng Kế toán nhà nước Cho đến thời điểm hiện nay, chƣa có quy định cụ thể về lập báo cáo tài chính Tổng KTNN. Cơ sở pháp lý để nghiên cứu, xây dựng và triển khai Tổng kế toán nhà nƣớc, gồm: a) Văn bản do Quốc hội phê duyệt - Luật Ngân sách nhà nƣớc số 01/2002/QH11 ngày 16/12/2002 (hiện nay đang đƣợc nghiên cứu để bổ sung, sửa đổi); 9 - Luật Kế toán số 03/2003/QH11 ngày 17/6/2003 (hiện nay đang đƣợc nghiên cứu để bổ sung, sửa đổi). b) Văn bản do Chính phủ quy định - Nghị định số 215/2008/NĐ-CP ngày 23/12/2013 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tài chính; - Nghị định số 128/2004/NĐ-CP ngày 31/05/2004 của Chính phủ về việc quy định chi tiết và hƣớng dẫn thi hành một số điều trong lĩnh vực kế toán Nhà nƣớc; - Quyết định số 108/2009/QĐ-TTg ngày 13/11/2009 của Thủ tƣớng Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Kho bạc Nhà nƣớc trực thuộc Bộ Tài chính; - Quyết định số 138/2007/QĐ-TTg ngày 21/8/2007 của Thủ tƣớng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lƣợc phát triển Kho bạc Nhà nƣớc đến năm 2020; - Quyết định số 480/QĐ-TTg ngày 18/03/2013 của Thủ tƣớng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lƣợc kế toán - kiểm toán đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. c) Văn bản do Bộ Tài chính quy định Quyết định số 2261/QĐ-BTC ngày 10/9/2013 của Bộ trƣởng Bộ Tài chính về việc phê duyệt kế hoạch triển khai “Chiến lƣợc kế toán - kiểm toán đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”. 1.2. Những vấn đề chung về cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý 1.2.1. Khái niệm Cơ cấu tổ chức quản lý là một hệ thống bao gồm các bộ phận (đơn vị và cá nhân) khác nhau có mối liên hệ với nhau, đƣợc chuyên môn hóa và có những trách nhiệm, quyền hạn nhất định, đƣợc bố trí theo những cấp, những 10 khâu khác nhau, nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng quản lý và đạt mục tiêu đã định của hệ thống. 1.2.2 Yêu cầu cơ bản đối với cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý Khi xây dựng và hoàn thiện cơ cấu tổ chức quản lý cần đảm bảo các yêu cầu cơ bản sau: - Đảm bảo tính tối ƣu. Có nghĩa là giữa các khâu quản lý và các cấp quản lý cần thiết lập những mối quan hệ hợp lý. Số lƣợng cấp quản lý nên ít nhất, đảm bảo cho các hoạt động của hệ thống đƣợc tốt nhất. Cơ cấu quản lý cần mang tính năng động cao, luôn đi sát và phục vụ mục đích đề ra của hệ thống. - Đảm bảo tính linh hoạt. Có nghĩa là cơ cấu tổ chức quản lý phải có khả năng thích ứng linh hoạt với bất kỳ tình huống nào xảy ra trong hệ thống cũng nhƣ ngoài môi trƣờng. Quá trình hoạt động của hệ thống thƣờng có những biến đổi từ nội bộ cũng nhƣ từ bên ngoài tác động vào, nên cơ cấu tổ chức cần vận động sao cho phù hợp với những biến động đó. - Đảm bảo tính tin cậy. Có nghĩa là cơ cấu tổ chức quản lý phải đảm bảo tính chính xác, đáng tin cậy của tất cả các thông tin đƣợc sử dụng trong hệ thống, nhờ đó đảm bảo sự phối hợp các hoạt động và nhiệm vụ của tất cả các bộ phận của hệ thống. - Đảm bảo tính kinh tế. Có nghĩa là cơ cấu tổ chức quản lý phải sử dụng chi phí quản lý đạt hiệu quả cao nhất. Bộ máy quản lý cần gọn nhẹ và điều hành thông suốt. Tiêu chuẩn xem xét yêu cầu này là mối tƣơng quan giữa chi phí dự định bỏ ra và kết quả sẽ thu về. 1.2.3. Nguyên tắc cơ bản xây dựng và hoàn thiện cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý Việc thiết kế một cơ cấu tổ chức quản lý đòi hỏi phải quan tâm đến nhiều vấn đề, nhƣng cần tuần theo một số nguyên tắc chính, có ảnh hƣởng trực tiếp đến khả năng thành công của bộ máy quản lý. Đó là: 11 - Nguyên tắc cơ cấu tổ chức quản lý phải gắn chặt với phƣơng hƣớng và mục tiêu của hệ thống. Nguyên tắc này đòi hỏi hệ thống có quy mô lớn thì cơ cấu tổ chức của nó cũng có quy mô tƣơng ứng và ngƣợc lại. Mục đích của hệ thống quyết định tính đặc thù của hệ thống, mà tính đặc thù đó lại quy định đặc điểm riêng của cơ cấu tổ chức quản lý hệ thống. - Nguyên tắc chuyên môn hóa: Cơ cấu quản lý cần đƣợc phân công, phân nhiệm theo các nhóm chuyên ngành với những con ngƣời đƣợc đào tạo tƣơng ứng và có đủ quyền hạn. Chuyên môn hóa cần đi đôi với tiêu chuẩn hóa. Nguyên tắc chuyên môn hóa cần tuân theo các yêu cầu cụ thể: + Cần công bố rõ ràng nhiệm vụ, mục đích, mục tiêu của cả hệ thống. + Cơ cấu tổ chức đƣợc tính toán theo nhiệm vụ đƣợc giao chứ không phải theo phạm vi công việc thực hiện. - Nguyên tắc thích nghi: Là nguyên tắc đòi hỏi cơ cấu tổ chức quản lý phải có khả năng hoạt động tốt khi nội bộ hệ thống hoặc môi trƣờng có sự biến động. - Nguyên tắc hiệu quả: Đòi hỏi cơ cấu tổ chức quản lý phải thu đƣợc kết quả hoạt động cao nhất so với chi phí mà hệ thống đó đã bỏ ra; đồng thời đảm bảo hiệu lực hoạt động của các phân hệ và tác động điều khiển của ngƣời lãnh đạo. 1.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý Trong quá trình hoàn thiện cơ cấu tổ chức quản lý, cần phải xuất phát từ các yêu cầu và quán triệt những yêu cầu đó vào những điều kiện, hoàn cảnh, tình huống cụ thể. Có thể khái quát các nhân tố ảnh hƣởng đến cơ cấu tổ chức quản lý thành 3 nhóm sau: - Các nhân tố thuộc đối tƣợng quản lý gồm: + Trình độ phát triển của lực lƣợng sản xuất, của tiến bộ kĩ thuật, khoa học và công nghệ, sự phát triển của phân công lao động xã hội. 12